Praca specjalizacyjna: Farmacja Apteczna. Mgr farm. Magdalena Kudzbalska. Kierownik Specjalizacji: Mgr farm. Agata Pyrczek

Transkrypt

1 Suplementacja u kobiet ciężarnych, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet na diecie wegańskiej i wegetariańskiej. Analiza wybranych składników odżywczych i ich roli. Praca specjalizacyjna: Farmacja Apteczna Mgr farm. Magdalena Kudzbalska Kierownik Specjalizacji: Mgr farm. Agata Pyrczek Wrocław 2019

2 Jednym z ważniejszych czynników wpływających na prawidłowy przebieg ciąży jest styl życia, a w nim sposób żywienia kobiety ciężarnej. W czasie ciąży dieta powinna opierać się na zasadach racjonalnego żywienia, uwzględniać odpowiednią ilość energii i składników odżywczych oraz witamin i składników mineralnych. Zwrócić należy również uwagę na dodatkową suplementację diety witaminami i składnikami mineralnymi, na które zapotrzebowanie wzrasta w okresie ciąży. Dieta wegetariańska to świadome wyłączenie z diety mięsa i jego przetworów, w tym ryb i owoców morza. Dopuszcza ona jednak spożywanie takich produktów jak jaja, nabiał 1 czy miód. Dieta wegańska z kolei polega na eliminacji wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego. Prawidłowo skomponowane diety wegańska i wegetariańska są bezpieczne na każdym etapie życia - włącznie z okresem ciąży i laktacji - takie jest stanowisko badaczy zza 2 oceanu z Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetycznego. Z uwagi na ograniczony wachlarz produktów w takiej diecie należy pamiętać o dostarczeniu dla ciężarnej i rozwijającego się dziecka niezbędnych składników odżywczych we właściwej ilości i proporcjach. Niezwykle istotne jest także dostarczanie odpowiedniej ilości i jakości płynów. BIAŁKO I WAPŃ Dr hab Mędrela - Kuder przeprowadziła badanie na losowo wybranej grupie 100 kobiet w ciąży, z czego 7% zaznaczyło, że są wegetariankami. Z całej badanej grupy 15% badanych kobiet nie stosowała żadnej suplementacji. Kobiety ciężarne niezależnie od rodzaju diety powinny zwiększyć w swoim jadłospisie ilość produktów bogatych w wapń, czego dobrym źródłem jest mleko i jego przetwory. W przytoczonym badaniu aż 93% kobiet deklarowało picie mleka, 23% respondentek deklarowała zwiększone spożycie nabiału, jednocześnie ponad połowa - 56% nie wiedziała 3 jaki rodzaj białka spożywała. Zapotrzebowanie na białko u kobiet w ciąży wzrasta, wiąże się to z zapewnieniem odpowiedniego poziomu rozwoju i wzrostu łożyska i tkanek płodu oraz metabolizmu płodowego. Największe zapotrzebowanie na białko jest w ostatnich 10-ciu tygodniach ciąży, kiedy to wzrost płodu jest najszybszy. Weganki i wegetarianki powinny zatem spożywać migdały, orzechy czy kakao w celu uzupełnienia diety w wapń oraz nasiona roślin strączkowych takich jak groch, fasola, bób oraz pestki dyni, nasiona słonecznika w celu 4 dostarczenia odpowiedniej ilości białka. 1 dostęp online :31 2 Craig WJ, Mangels AR, American Dietetic Association: Position of the American Dietetic Association: vegetarian diets., J Am Diet Assoc Jul, 109(7): Mędrela-Kuder E, Wybrane zwyczaje żywieniowe u kobiet w ciąży, Roczn. PZH 2006, 57, Nr 4, , dostęp online :42 4 Muchecka R.,Kukla M., Uniwersytet Pedagogiczny im.komisji Edukacji Narodowej w Krakowie: Odżywianie kobiet w czasie ciąży; Prace Naukowe WSZiP Nr 42(3)2017;65. Dostęp online ,13:05

3 KWAS FOLIOWY Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca suplementację kwasu foliowego w ilości 5 0,4 mg/d od okresu prekoncepcyjnego do drugiego trymestru. U około 50% populacji kobiet występuje blok enzymatyczny polegający na ograniczonym przyswajaniu kwasu foliowego mimo właściwej jego podaży (obniżona aktywność enzymu MTHFR). Takie pacjentki, oprócz dziennej dawki 0,4 mg kwasu foliowego, wymagają równoczesnej suplementacji aktywnych form folianów pod postacią soli wapniowej L-metylotetrahydrofolianu 6 ([6S]-5-MTHF). U kobiet w ciąży zapotrzebowanie na kwas foliowy wzrasta ze względu na nasiloną erytropoezę, wzmożoną syntezę białek m.in. hemoglobiny oraz kwasów nukleinowych. Niedobór kwasu foliowego podczas ciąży prowadzi do powstania wad rozwojowych oraz takich powikłań jak obumarcie płodu, przedwczesne oddzielenie łożyska, mała masa urodzeniowa, poronienie, wcześniactwo, łożysko przodujące. Niedobór kwasu foliowego 7 prowadzi również do niedokrwistości magaloblastycznej. Bogatym roślinnym źródłem folianów w codziennej diecie człowieka są warzywa liściaste: kapusta, kalafior, brokuły, brukselka, szparagi, sałata, szpinak. Źródłem dostarczającym do naszego organizmu kwas foliowy są również sery, jaja, drożdże, które dozwolone są w diecie 8 wegetariańskiej. WITAMINA D3 Witamina D3 wpływa na stan mineralizacji kości matki i płodu, moduluje pracę układu krwiotwórczego i odpornościowego, ułatwiając immunologiczną adaptację niezbędną 9 do utrzymania ciąży. Udowodniono także pozytywny wpływ witaminy D3 na zmniejszenie 10 ryzyka wystąpienia stanu przedrzucawkowego oraz cukrzycy ciążowej. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje dostarczanie witaminy D3 w ilości 2000 IU/dobę. 5 Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekol Pol. 2014; 85: Waśkiewicz A, et al. Impact of MTHFR C677T gene polymorphism and vitamins intake on homocysteine concentration i, n th Polish adult population. Kardiol Pol. 2011; 69: Lamers Y. Folate recommendations for pregnancy, lactation, and infancy. Ann Nutr Metab. 2011; 59(1): H. Czeczot, Kwas foliowy w fizjologii i patologii, Postępy Hig Med Dosw 2008, 62: Milman N, Paszkowski T, Cetin I, et al. Suplementacja podczas ciąży: fakty i mity. Gynecol Endocrinol. 2016; 9: Hollis BW, Johnson D, Hulsey TC, et al. Vitamin D supplementation during pregnancy: double-blind, randomized clinical trial of safety and effectiveness. J Bone Miner Res. 2011; 26(10):

4 CHOLINA Coraz więcej mówi się o istotnej roli choliny w procesie prawidłowego rozwoju dziecka. Marie Caudill, profesor nauk żywieniowych, wraz z pracownikami Uniwersytetu Cornella, przeprowadziła badania na grupie kobiet będących w trzecim trymestrze ciąży. Badanym podano w warunkach eksperymentalnych dużą, bo ponad dwukrotnie większą dawkę niż zalecane 450 miligramów dziennego spożycia. W efekcie u ich dzieci zanotowano o 33 proc. mniejsze stężenie kortyzolu (hormonu produkowanego w wyniku stresu, który 11 również zwiększa poziom cukru we krwi). Cholina jest składnikiem do syntezy acetylocholiny, ważnego neurotransmitera. Optymalny poziom choliny warunkuje prawidłowy rozwój mózgu płodu. Badania przeprowadzone na modelu zwierzęcym dowiodły korelacji między przyjmowaniem choliny w okresie ciąży, a poprawą funkcjonowania hipokampa, osiąganiu lepszych wyników w testach dotyczących 12 oceny pamięci, uwagi oraz orientacji przestrzennej u potomstwa. W czasie rozwoju płodu fosfolipidy cholinowe są niezbędne do prawidłowej biogenezy błon 13 komórkowych, mielinizacji włókien nerwowych, podziału komórek czy wzrostu tkanek. Żółtko jaja kurzego zawiera 280 mg choliny. Zalecana norma dla przyszłych mam to 450 mg 14 dziennie. Pozostałe źródła choliny odpowiednie dla kobiet na diecie wegańskiej to m.in. kiełki pszenicy, suche nasiona roślin strączkowych, orzechy czy ryby dla kobiet dopuszczających w swojej diecie spożycie ryb. Nie brakuje na rynku aptecznym również preparatów zawierających ten cenny składnik w odpowiedniej dla rozwoju płodu ilości. JOD Niedobór jodu w diecie powoduje powstanie wola tarczy cowego oraz wzrost ryzyka niedorozwoju umysłowego u dzie ci. Zapotrzebowanie na jod wzrasta podczas ciąży głównie w pierwszym jej trymestrze. Jod zostaje również uwalniany z organizmu kobiety karmiącej piersią do mleka. Potwierdzono, że niedobór jodu w diecie kobiety ciężarnej może prowadzić nawet do poro nień oraz do wzrostu ryzyka uszkodzenia OUN u dziecka. Niedobór jodu jest bowiem przyczyną zaburzeń mielinizacji włókien nerwowych, uszkodzenia mózgu płodu oraz głuchoty u dzie ci. Niedoczynność tarczycy z niedoboru jodu u matki może skutkować poronieniem, porodem przedwczesnym czy większą umieralnością okołoporodową u 15 noworodków. Zalecane spożycie dzienne jodu rekomendowane jest w ilości 200 ug/d. 11 Xinyin Jiang, Allyson A. West, and Marie A. Caudill, Syplamentacja choliny u matki: Żywieniowe podejście dla poprawy zdrowia dziecka, Trends in Endocrinology and Metabolism 2014; 25(5): Albright CD, da Costa KA, Craciunescu CN, [et al.]. Regulation of cholinę deficiency apoptosis by epidermal growth factor in CWSV-1 rat hepetocytes. Cell Physiol Biochem. 2005, 15, Jiang X, West AA, Caudill MA. Maternal choline supplementation: a nutritional approach for improving offspring health? Trends Endocrinol Metab. 2014, 25, Kijowski J., Leśnierowski G., Cegielska-Radziejewska R., Jaja cennym źródłem składników bioaktywnych, "Żywność. Nauka. Technologia. Jakość" 2013, nr 5(90) 15 Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na temat

5 Głównym źródłem jodu w diecie są ryby, weganki mogą sięgnąć po orzechy, brokuły, szpinak, płatki owsiane, zielony groszek. Wegetarianki mają tutaj większy wybór: mleko, ser twarogowy, ser typu brie, jaja kurze. Warto też stosować w rozsądnych ilościach sól jodowaną do przygotowywania posiłków. DHA Źródłem kwasów omega- 3 dla organizmu człowieka są głównie tłuste ryby morskie, a kwasów omega- 6 niektóre substancje roślinne. Zapotrzebowanie na nie jest zwiększone podczas ciąży, szczególnie w trzecim jej tryme strze, gdy szybko wzrasta masa mózgowia płodu. Kwas dokozaheksaenowy (DHA) należy do niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Ma on neuroprotekcyjny wpływ na mózg płodu, gdzie 16 tworzy swój rezerwuar. Podawanie kwasów omega poprawia rozwój ośrodkowe go układu nerwowego u płodu, zmniejsza ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego, ma pozytywny wpływ na późniejszy rozwój umysłowy dzieci, poprawia rozwój funkcji motorycznych i poznawczych w wieku dziecięcym, poprawia wewnątrzma ciczne odżywienie płodu, ostrość wzroku u dzieci, zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu I, choroby nadciśnieniowej w wieku dorosłym, depresji poporodowej, alergii[15]. Suplementacja kwasem dokozaheksaenowym DHA pochodzącym z ryb morskich budzi jednak wiele kontrowersji, ze względu na ryzyko zanieczyszczeń takich preparatów dioksynami, metalami ciężkimi oraz 17 polichlorowanymi bifenylami, kumulującymi się w organizmach ryb. Wszelkie rekomendacje zalecają stosowanie preparatów z DHA uzyskanym metodami biotechnologicznymi z alg morskich z rodzaju Schizochyrtrium sp., hodowanych w 18 warunkach kontrolowanych, wolnych od zanieczyszczeń. Standardy medyczne zalecają wszystkim kobietom ciężarnym suplementację DHA w ilości minimum 200 mg/dobę, a tym które spożywają ryby w małej ilości lub nie spożywają ich wcale mg/dobę. suplementacji kobiet ciężarnych i karmiących w zakresie witamin i mikroelementów. Ginekol Pol. 2010, 81, EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition, and Allergies (NDA); Scientific Opinion on Dietary Reference Values for fats, including saturated fatty acids, polyunsaturated fatty acids, monounsaturated fatty acids, trans fatty acids, and cholesterol. EFSA Journal 2010; 8(3): Dobrzańska i in. (Eds.) Suplementacja diety. Wytyczne postępowania u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących piersią. 18 Karowicz-Bilińska i in Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Ginekologia Polska, 85,

6 ŻELAZO Podczas ciąży bardzo często obserwuje się tzw. fizjologiczną niedokrwistość polegającą na spadku hematokrytu zmniejszeniu stężenia elementów morfotycznych krwi. Niedobory związane z niedostateczną podażą lub zaburzonym wchłanianiem żelaza powodują niedokrwistość niedobarwliwą. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo dla kobiet ciężarnych i karmiących wynosi około 30mg na dobę. Anemia wynikająca z niedoboru żelaza jest przyczyną obniżonej tolerancji na wysiłek fizyczny, uczucia zmęczenia, a w ciąży zwiększenia ryzyka porodów przedwczesnych oraz hipotrofii wewnątrzmacicznej. Niedobór żelaza podczas kar mienia piersią może spowodować ograniczenia w rozwoju psy chomotorycznym. Uzupełnianie niedoboru żelaza w organizmie uzależnione jest od ilości białek nośnikowych, a nie od maksymalizacji jed norazowej dawki żelaza - stąd zaleca się suplementację niskimi dawkami, ale w sposób długotrwały. Dzieci matek z niedokrwi stością mają również zwiększoną skłonność do anemii. Sto sowanie wysokich dawek żelaza w preparatach multiwitamino wych z mikroelementami wpływa na gorsze wchłanianie żelaza, 19 co daje odwrotny efekt od zamierzonego. Do roślinnych źródeł żelaza, po które powinny szczególnie sięgać kobiety na dietach wykluczających produkty zwierzęce są: pestki dyni, nasiona chia, nasiona lnu, soja, fasola biała, soczewica czerwona, kasza jaglana, szpinak, burak, jarmuż, orzechy włoskie, oraz 20 suszone owoce. CYNK Cynk zawarty jest w mięśniach szkieletowych, kościach, skórze, włosach i paznokciach, a na jego wchłanianie w jelicie cienkim ma wpływ zawartość w diecie białka 21 oraz miedzi, żela za, wapnia, których nadmiar je hamuje. Cynk wpływa na podniesienie odporności na zakażenia stymulując układ odpornościowy przez pobudzanie komórek NK i limfocytów T oraz na hamowanie uwalniania histaminy z komórek tucznych. Stymuluje produkcję interferonu, pobudza syntezę białek oraz działanie hormonów sterydowych, uwal nianie interleukin 1, 6, TNF alfa. Prawidłowe stężenie cynku w organizmie wpływa na poprawę metabolizmu witaminy A, a tym samym ma wpływ na jakość widzenia. Wchodzi w skład ponad 200 enzymów i dzięki temu bierze udział w przemianach białek, tłuszczów i 22 węglowodanów oraz przemianach energetycznych. 19 Cogswell M, parvanta i, ickes L, [et al.]. iron supplementation during pregnancy, anemia and birth weight: a randomized controlled trial. Am J Clin Nutr. 2003, 78, Craig WJ, Mangels AR; American Dietetic Association: Position of the American Dietetic Association: vegetarian diets., J Am Diet Assoc Jul; 109(7): Scientific Committee on Food, Europen Commision, Health&Consumer protection Directorate General. Opinion of the Scientific Committee on Food on the Tolerable Upper Level of Zinc. SCF/CS/NUT/UPPLEV/62, Brussels, March Dietary References intakes for vitamin A, vitamin K, arsenic, Boron, Chromium, Copper, Jodine,

7 Cynk jest składnikiem mineralnym, który odgrywa istotną rolę w ciąży, uczestnicząc w reakcjach enzymatycznych warunkuje jej utrzymanie, a także jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju płodu. Zmniejszone w czasie ciąży stężenie cynku w surowicy krwi (w wyniku zwiększania się objętości osocza i zmian hormonalnych) może być przyczyną: przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej, powikłań związanych z przebiegiem porodu, opóźnienia szybkości wzrostu i rozwoju psychomotorycznego, wystąpienia wad układu nerwowego, zmniejszenia odporność niemowląt. W okresie prenatalnym wzrasta wchłanianie cynku z pożywienia. Zapotrzebowanie na ten składnik wynosi 12 mg (ciężarne 23 poniżej 19 roku życia) oraz 11 mg (ciężarne powyżej 19 roku życia). Błonnik pokarmowy i kwas fitynowy (zawarte w otrębach, produktach zbożowych pełnoziarnistych, strączkowych, orzechach) hamują absorbcję cynku. Kwas fitynowy tworzy z cynkiem nierozpuszczalne związki kompleksowe, których organizm ludzki nie może przyswoić. Techniki przygotowania żywności, takie jak moczenie i kiełkowanie fasoli, zbóż i nasion oraz zakwaszanie chleba mogą ograniczyć wiązanie cynku przez kwas fitynowy, a tym samym zwiększyć biodostępność tego pierwiastka. Kwasy organiczne, takie jak kwas cytrynowy, mogą również do pewnego stopnia wspomagać absorpcję cynku. Poziom jego 24 absorpcji z pożywienia wynosi około 20 40%. Do roślinnych źródeł cynku należą: fasola biała, ciecierzyca, soczewica, nasiona lnu, orzechy 25 nerkowca, zarodki i otręby pszenne, ryż dziki, kasza jaglana, tofu, kakao czy kukurydza. WITAMINA B12 Nazwą witamina B12 (kobalamina) określana jest grupa związków zawierających w swoim składzie mikroelement jakim jest kobalt. Jej aktywną formą są: adenozynokobalamina i metylokobalamina. W preparatach farmaceutycznych możemy ją znaleźć pod postacią cyjanokobalaminy (wysoce stabilna, łatwo przekształcająca się w aktywne formy) oraz hydroksykobalaminy. W ciąży niedobory tej witaminy związane są z wystąpieniem niskiej masy urodzeniowej, insulinooporności i zaburzeń poznawczych u dziecka. Jej zmniejszona koncentracja może być jednym z czynników ryzyka pojawienia się wad cewy nerwowej u płodu. Do prawidłowego wchłaniania kobalaminy niezbędna jest glikoproteina czynnik Castle a, wydzielana przez iron, Manganese, Zink and att. Food and Nutrition Board (FNB), Institute of Medicine (IOM) Szostak-Węgierek, Cichocka Żywienie kobiet w ciąży. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 24 Jarosz (Ed.) Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja. Warszawa, Instytut Żywności i Żywienia. 25 Hozyasz Zawartość i biodostępność witamin i pierwiastków śladowych w dietach wegetariańskich.medycyna Rodzinna, 1, 8-13.

8 błonę śluzową żołądka. Witamina ta, łączona jest z czynnikiem wewnętrznym w obecności jonów wapnia i wchłaniana w jelicie cienkim. Jeśli podajemy kobalaminę w dużych dawkach (lek, suplement) może się ona wchłaniać bez obecności czynnika Castle a i jonów wapnia, wtedy przyswaja się około 1-2 % z dawki suplementu. Aktywna forma witaminy B12 oraz jej nieaktywne analogi produkowane są w dużych ilościach przez mikroflorę jelita grubego, należy jednak pamiętać, iż dana synteza nie ma większego znaczenia, gdyż kobalamina nie jest absorbowana w dolnym odcinku ludzkiego przewodu pokarmowego W tradycyjnej diecie jej źródłem są mięso, ryby, nabiał, czy podroby. Produkty takie jak: tempeh, nori, spirulina, chlorella, czy niefortyfikowane drożdże spożywcze nie mogą być traktowane jako jej praktyczne źródło, ponieważ zawierają jej nieaktywne analogi. Fortyfikowane produkty spożywcze, takie jak napoje sojowe, wzbogacane są w cyjanokobalaminę, jednak jest ona z nich wchłaniana tylko na poziomie 1-2% (tak samo jak z suplementów). Ich spożywanie nie może pokryć na nią dziennego zapotrzebowania i może być traktowane tylko jako dodatkowe źródło. W czasie ciąży norma na witaminę B12 rośnie z poziomu 2,4 μg do 2,6 μg, dlatego w okresie prenatalnym, gdy jej poziom w organizmie ciężarnej stale się obniża, należy także u laktoowowegetarianek rozważyć włączenie odpowiedniej suplementacji. Wniosek nasuwa się sam - suplementacja witaminą B12 na diecie wegańskiej jest niezbędna i bezdyskusyjna,,. WODA Rola wody i konieczność odpowiedniego nawodnienia w przebiegu ciąży jest podkreślana przez lekarzy. Woda stanowi bowiem niezbędne środowisko dla rozwoju dziecka od samego początku ciąży. Warunkuje także prawidłowy przebieg zapłodnienia, transportuje komórkę jajową do jamy macicy, bierze udział w powstaniu pęcherza płodowego oraz rozwoju płodu - ma szczególne znaczenie w kształtowaniu komórek OUN. Woda stanowi 98-99% płynu owodniowego zapewniającego prawidłowy rozwój tkanki płucnej. Dzięki jej obecności możliwa jest wymiana składników budulcowych i gazów w niej rozpuszczonych pomiędzy płodem, a matką. 26 Hozyasz Zawartość i biodostępność witamin i pierwiastków śladowych w dietach wegetariańskich. Medycyna Rodzinna, 1, Kośmider, Czaczyk Witamina B12- budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania. Żywność. Nauka, Technologia. Jakość, 5 (72), Melina i in Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 116,

9 Niedostateczna podaż wody w przebiegu ciąży może prowadzić do zmniejszenia indeksu płynu owodniowego AFI i powstania małowodzia, powoduje wzmożoną krystalizację składników moczu, co predysponuje do rozwoju kamicy nerkowej. Jest przyczyną uciążliwych dolegliwości takich jak wymioty, zaparcia, poranne nudności, suchość skóry. Może także przyczyniać się do powstania infekcji dolnego odcinka dróg moczowych - częste nawroty tych infekcji mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia porodu przedwczesnego i wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania płodu. Średnie dzienne zapotrzebowanie na wodę wynosi 2300 ml, a w II i III trymestrze norma wynosi już 3000 ml na dobę. W ciąży zalecane jest picie wód niegazowanych, ponieważ wody gazowane uwalniając dwutlenek węgla rozciągają ścianę żołądka i stymulują tym samym szlaki nerwowe biegnące do ośrodka pragnienia błędnie informując go o zaspokojenia potrzeby nawodnienia, przez co pijemy mniej. Dodatkowo wody gazowane nasilają odbijanie i uczucie wzdęcia. Najkorzystniejsze jest spożywanie wód źródlanych o niskiej zawartości elektrolitów, ponieważ wody mineralne zawierają jony, które w nadmiarze mogą wpływać niekorzystnie na równowagę osmotyczną organizmu,,,. MAGNEZ Magnez jest kofaktorem ponad trzystu enzymów niezbędnych dla metabolizmu ustroju. Ponadto reguluje przewodnictwo nerwowo-mięśniowe poprzez podwyższanie progu 33 pobudliwości nerwowej oraz obniżanie kurczliwości mięśni poprzecznie prążkowanych. W okresie ciąży i laktacji u kobiet <19 r.ż. zalecane spożycie magnezu wynosi odpowiednio i 360 mg/24 h, a u pozostałych ciężarnych 360 i 320 mg/24 h. Bezpośrednie konsekwencje hipomagnezemii są bardzo niejednorodne, jeśli chodzi o ich nasilenie. Objawiać się mogą jako skurcze, zmęczenie mięśni, a także jako napady padaczkowe, śpiączka czy nawet zgon. Niedobory magnezu u ciężarnych mogą być przyczyną przedwczesnego porodu. Dodatkowo ostra hipomagnezemia u kobiet w ciąży, może nieść za sobą konsekwencje w postaci malformacji płodu, co wykazano na modelu 29 Jarosz M Ciąża. W: Szostak-Węgierek, Praktyczny podręcznik dietetyki (67 73). Warszawa, Instytut Żywności i Żywienia. 30 Jarosz M. (red.) Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja. Warszawa, Instytut Żywności i Żywienia. 31 Karowicz-Bilińska A.: Woda i jej znaczenie dla organizmu kobiety. Ginekologia Polska 2011;82(6): Niemiec T. i wsp.: Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące: Znaczenie nawodnienia w prewencji chorób u kobiet w wieku prokreacyjnym, Ginekol Pol. 2011, 82, Gajewski P (red.) Interna Szczeklika Kraków: Medycyna Praktyczna, Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, 2012

10 35 zwierzęcym. Suplementacja siarczanem magnezu w ciąży jest jedną z metod leczenia 36 zespołu preeklampsji - stanu przedrzucawkowego. Decyzję o wielkości suplementacji należy podejmować indywidualnie. W związku z nerkową regulacją wydalania magnezu optymalnym sposobem jest przyjmowanie preparatów w 37 dawkach podzielonych 3-4 razy dziennie. PRZYROST WAGI I KALORYCZNOŚĆ POSIŁKÓW Dodatkowy wydatek energetyczny w I trymestrze ciąży jest nieznaczny i wynosi około 150 kcal/dobę. Jeśli u kobiety przed zajściem w ciążę nie występowała niedowaga (BMI < 18,5), nie ma potrzeby zwiększania podaży energii w I trymestrze ciąży. Według Jarosza i wsp. wartość energetyczna posiłków kobiety ciężarnej w populacji polskiej powinna wzrosnąć odpowiednio o 360 kcal/dobę w II trymestrze oraz 475 kcal/dobę w III trymestrze 38 ciąży. Jeżeli chodzi o przyrost masy ciała w ciąży pojedynczej, jest on zależny od wyjściowego BMI matki. Przyrost wagi powinien być stopniowy i kontrolowany podczas każdej wizyty u ginekologa. U kobiet z niedowagą przyrost masy ciała powinien mieścić się w zakresie 12,5-18kg, panie z prawidłową masą ciała powinny zdrowo przybrać na wadze 11,5-16 kg, a u kobiet z nadwagą przyrost ten powinien zawierać się w granicach 7-11,5 kg. Z kolei panie, u których występuje otyłość, powinny w zależności od jej stopnia przybierać 4,5-11 kg przy I stopniu otyłości, 0-4kg w przypadku II stopnia, a z kolei kobiety w III 39 stopniu otyłości na wadze powinny stracić do 4 kg przy zachowaniu urozmaiconej diety. 35 Schlegel RN, Cuffe JS, Moritz KM, Paravicini TM. Maternal hypomagnesemia causes placental abnormalities and fetal and postnatal mortality. Placenta. 2015;36: Hall DG. Serum magnesium in pregnancy. Obstet Gynecol. 1957;9: Wyskida K, Chudek J, Więcek A. Homeostaza magnezu nowe aspekty patofizjologiczne w chorobach nerek. Nefrol Dializoter Pol 2008;12; Jarosz M. i wsp., Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa Rasmussen KM, Yaktine AL. Weight gain during pregnancy: reexamining the guidelines. Institute of Medicine and National Research Council Committee to Reexamine IOM Pregnancy Weight Guidelines. Washington (DC): National Academies Press. (US): 2009.

11 Jak widzimy w okresie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na energię, białko, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne, dlatego bardzo ważne jest, aby dieta kobiet ciężarnych była urozmaicona. Ważny jest również udział odpowiedniej ilości i jakości płynów w racji pokarmowej kobiety ciężarnej. Stosowanie suplementów diety przez kobiety w ciąży powinno być uzupełnieniem, a nie zastępowaniem pełnowartościowej diety, a kobiety na dietach wykluczających - wegańskiej i wegetariańskiej powinny uzupełniać te składniki w postaci specjalistycznych preparatów.