Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
|
|
- Daria Michalik
- 4 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 GERONTOLOGIA POLSKA 2019; 27; ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL PAPER Zgłoszono , zaakceptowano Stan odżywienia osób starszych przebywających w oœrodkach opieki całodobowej The nutritional condition of the elderly people staying in 24 hours a day care centres Martyna Koczy 1, Tomasz Irzyniec 1,2, Zofia Nowak-Kapusta 1 1 Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2 Oddział Nefrologii ze Stacją Dializ, Szpital MSWiA w Katowicach Streszczenie Wstęp. Proces starzenia, często związany z wielochorobowością, prowadzi do ograniczeń w funkcjonowaniu organizmów. Osoby starsze obciążone są ryzykiem niedożywienia, co związane jest z problemami medycznymi, psychicznymi a także społecznymi. Cel. Celem pracy była ocena stanu odżywienia pacjentów przebywających w ośrodkach opieki całodobowej na terenie województwa śląskiego. Materiał i metody. Badania z użyciem autorskiej ankiety i kwestionariusza MNA (Mini Nutritional Assessment) przeprowadzono u 80 pensjonariuszy ośrodków opieki całodobowej (57 kobiet i 23 mężczyzn) w wieku 82,3 ± 8,7 lat i średnim czasie pobytu w placówce 16,9 ± 14 miesiąca. Wyniki. Wyniki kwestionariusza MNA wskazujące na prawidłowe odżywienie uzyskała 1/4 ankietowanych (26%), około 2/3 (58%) było zagrożonych niedożywieniem, 15% respondentów charakteryzowało niedożywienie. Średni wynik całej grupy wyniósł 20,6 ± 3,6. Częściej zagrożeni niedożywieniem są pacjenci unieruchomieni, mniejsze ryzyko niedożywienia występuje u pacjentów w z wysokimi wartościami MAC i CC. Wniosek. U osób w starszym wieku szczególnie przebywających w ośrodkach opieki społecznej powinno się prowadzać regularne badania oceny stanu odżywienia. (Gerontol Pol 2019; 27; 36-42) Słowa kluczowe: stan odżywienia, skala MNA, osoba starsza Abstract Introduction. Ageing often connected with many chronic diseases results in organism functions limitation. Elderly people are exposed to the danger of malnutrition that is linked to medical, mental and social problems. Aim. The aim of the research is estimation of the nutritional condition of the elderly people staying in 24 hours a day care centres in the voivodship of Silesia. Material and methods. The research with the own survey and the MNA questionnaire (Mini Nutritional Assessment) was conducted among 80 residents of the 24 hours a day care centres (57 women and 23 men) aged 82.3 ± 8.7 years and with the average time of stay in the care centre of 16.9 ± 14 months. Results. The MNA questionnaire shows correct nutritional state at 1/4 surveyors (26%), at about 2/3 (58%) were endangered with malnutrition, 15% of the respondents were malnourished. The average result of the whole group is 20.6 ± 3.6. The immobilised patients are more often endagered with malnutrition. The patients with correct measurements of arm and calf circuit are less prone to malnutrition. Conclusion. Estimation of the nutritional condition should be held regularly among elderly people especially staying in the care centres. (Gerontol Pol 2019; 27; 36-42) Key words: the nutritional condition, MNA scale, an elderly person Wstęp Proces starzenia często związany z wielochorobowością prowadzi do ograniczeń w funkcjonowaniu organizmu. Konieczne staje się korzystanie z pomocy osób trzecich lub opieki całodobowej. Osoby starsze szczególnie narażone są na ryzyko niedożywienia. Wiąże się to między innymi ze zmianami w układzie pokarmowym takimi jak: utrata uzębienia, zmniejszona liczba kubków smakowych, suchość w jamie ustnej, problemy z przełykaniem, zaburzenia węchu, zmniejszone wydzielanie kwasu żołądkowego oraz pogorszenie perystaltyki Adres do korespondencji: Tomasz Irzyniec; Śląski Uniwersytet Medyczny, Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego; ul. Głowackiego 10, Katowice (+48 32) tirzyniec@sum.edu.pl Ó Akademia Medycyny
2 STAN ODŻYWIENIA OSÓB STARSZYCH PRZEBYWAJĄCYCH W OŚRODKACH OPIEKI CAŁODOBOWEJ 37 jelit [1-3]. Szczególnie ważne jest monitorowanie stanu ich odżywienia. Wykrycie nieprawidłowości na wczesnym etapie pozwoli na wdrożenie odpowiedniego postępowania i spowolnienie procesu utraty samodzielności w życiu codziennym [2,4,5]. Żywienie osób w podeszłym wieku stanowi duże wyzwanie dla dietetyków i zespołów żywieniowych tworzących jadłospisy indywidualne, dla oddziałów geriatrycznych oraz ośrodków opieki nad osobami starszymi [3,5]. Podczas układania jadłospisu, nie wystarczy określić zapotrzebowanie na podstawowe składniki odżywcze oraz witaminy i minerały. Dieta musi być indywidualnie dobrana do potrzeb pacjenta, ze względu na szereg schorzeń, problemów czynnościowych układu pokarmowego oraz stan pacjenta i zdolność przyjmowania przez niego pokarmów [3,6-8]. Według stanowiska Europejskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego (ESPEN) dieta tworzona dla osób starszych ma nie tylko wyrównywać niedobory, ale przede wszystkim zapobiegać ich powstawaniu. Powinna spełniać następujące funkcje: dostarczanie wszystkich potrzebnych niezbędnych składników, poprawianie stanu odżywiania i funkcjonowania, utrzymanie ich na odpowiednim poziomie oraz zmniejszenie skutków ubocznych niedożywienia. Zalecana jest dieta lekkostrawna, bogatobiałkowa ze zmniejszoną zawartością tłuszczów i cukrów prostych, dopasowana do upodobań pacjenta i podana w formie najlepiej przyswajalnej [1,5,9,10]. U pacjentów niedożywionych lub z większym zapotrzebowaniem na składniki odżywcze ESPEN rekomenduje stosowanie doustnych suplementów pokarmowych w postaci koktajli bogatobiałkowych, batonów bogatoenergetycznych, jogurtów, kaszek itp. Zostały one wprowadzone z myślą o pacjentach wymagających dostarczenia specjalnych składników odżywczych w zwiększonej ilości [9,10,11]. Zwiększona podatność osób starszych na zaburzenia odżywiania ma wiele przyczyn, najczęstsze to: medyczne spowodowane problemem klinicznym w przyjmowaniu, wchłanianiu lub zwiększonym zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe, psychiczne spowodowane np. zespołem otępiennym, jadłowstrętem psychicznym, obniżeniem nastroju dystymia lub depresja, lub dużym narażeniem na stres, społeczne polegające na braku wsparcia środowiska lub rodziny, w przypadku niedostatecznej sprawności fizycznej, lub niedostatecznej ilości środków finansowych [3,5,8,12]. Do najpopularniejszych narzędzi diagnostycznych stosowanych w ocenie stanu odżywienia w Polsce należą: Skala MNA Mini Nutritional Assessment, Skala NRS 2002 Nutritional Risk Score, Skala SGA Subiektywna Globalna Ocena Stanu Odżywienia [6,13]. Cel pracy Wyżej wymienione przesłanki skłoniły do podjęcia badań, których celem była ocena stanu odżywienia pacjentów przebywających w ośrodkach opieki całodobowej na terenie województwa śląskiego. Materiał i metody Badania za pomocą autorskiego kwestionariusza ankiety i kwestionariusza MNA przeprowadzono wśród osób przebywających w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych i domu pomocy społecznej w 2017 roku. W badaniach wzięło udział 80 osób w tym 57 (71%) kobiet i 23 mężczyzn (29%). Średni wiek badanych wynosił 82,3 ± 8,7 lat. Grupa kobiet i mężczyzn nie różniły się istotnie wiekiem (83,66 ± 7,89 vs 78,73 ± 9,64). W badanej grupie 52% stanowiły osoby w przedziale wiekowym 76-85, 18% w przedziale 60-75, a 30% ankietowanych w wieku > 85 lat. Najmłodszy badany miał 60 lat a najstarszy 105. Średnia długość pobytu w placówce wyniosła 16,9 ± 14 miesiąca. Kwestionariusz MNA składa się z dwóch części. Pierwsza część była badaniem przesiewowym oceniającym stan neuropsychologiczny, możliwość poruszania się, ograniczenia w spożywaniu posiłków oraz wskaźnik masy ciała BMI. Maksymalny wynik z badania przesiewowego wynosił 14 punktów. Na drugą część kwestionariusza składały się pomiary MAC (obwód ramienia) i CC (obwód łydki), samodzielna ocena stanu odżywiania pacjenta i sposób żywienia. Maksymalna liczba możliwych do uzyskania punktów w ocenie pacjenta/pacjentki wynosiła 16. Wynik końcowy maksymalnie 30 punktów wskazuje na optymalny stan odżywienia (24-30 punktów prawidłowy stan odżywienia, 17 23,5 punktów zagrożenie niedożywieniem, poniżej 17 punktów niedożywienie). Zebrane dane poddano analizie statystycznej w programie STATISTICA W celu porównania zmiennych ilościowych o rozkładach zbliżonych do normalnego zastosowano test t-studenta. W przypadku zmiennych o rozkładzie odbiegającym od normalnego użyto testu Kruskala-Wallisa lub U Manna-Whitneya. Do sprawdzenia korelacji pomiędzy zmiennymi ilościowymi użyto test R Spearmana. Zmienne jakościowe porównywano testem Pearsona. Do oceny istotności wpływu poszczególnych zmiennych na interesujące czynniki
3 38 MARTYNA KOCZY, TOMASZ IRZYNIEC, ZOFIA NOWAK-KAPUSTA główne przeprowadzono wieloczynnikową analizę wariancji dla efektów głównych. Za istotne statystycznie uznano p < 0,05. Wyniki W pytaniu o stan uzębienia żaden z badanych nie zaznaczył odpowiedzi dotyczącej pełnego uzębienia własnego. Najwięcej ankietowanych 40% zadeklarowało posiadanie protezy częściowej, a 29% protezy całkowitej. Spośród wszystkich badanych 31% miało niepełne uzębienie i nie stosowało protez. Ankietowani mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź na pytanie dotyczące suplementów diety. Ponad połowa (55%) ankietowanych deklarowało korzystanie z suplementów witamin i minerałów. Suplementy wzmacniające skórę, włosy i paznokcie stosuje 39%, a regulujące pracę układu pokarmowego 21%. Preparaty wzmacniające kości i preparaty poprawiające pamięć stosuje kolejno 13% i 14%. Stosowanie preparatów poprawiających wzrok zdeklarowało 6% ankietowanych. Ilość aktualnie leczonych chorób przedstawia się wśród ankietowanych następująco: większość 35% odpowiedziała, że leczy się z powodu dwóch schorzeń przewlekłych, 33,8% z powodu trzech, 18,8% z powodu czterech, 6,3% z powodu pięciu, a 3,8% z sześciu schorzeń przewlekłych. Najliczniejsza grupa, 63% deklarowała występowanie u siebie chorób układu sercowo-naczyniowego, 49% chorób układu kostno-stawowego, 35% chorób układu nerwowego i 34% chorób układu moczowego. Na choroby metaboliczne chorowało 26% ankietowanych, problemy z narządami zmysłów zgłosiło 24% badanych, a 14% respondentów podało choroby układu oddechowego. SKALA MNA W badanej grupie nie było osób z ciężkimi ograniczeniami w spożywaniu posiłków. Ograniczenia umiarkowane wskazało 31% badanych, a reszta (69%) nie zgłosiła ograniczeń związanych ze spożywaniem posiłków w ostatnich trzech miesiącach. Połowa badanych podała brak utraty masy ciała, nieznaną utratę masy ciała zgłosiło 13% ankietowanych, utratę masy ciała między 1 a 3 kilogramami 16%, a większą niż 3 kilogramy zgłosiło 21% ankietowanych. Średnie BMI pacjentów w ośrodkach wyniosło 24,5 ± 4,3. Szczegółowy rozkład przedstawia tabela I. Tabela I. Wskaźnik masy ciała (BMI) ankietowanych pensjonariuszy Table I. Body mass index (BMI) surveyed residents BMI [kg/m 2 ] n % BMI < BMI < BMI < BMI Razem Wśród ankietowanych 96% odpowiedziało, że zjada 3 pełne posiłki dziennie. W badanej grupie 80% zjada posiłki samodzielnie bez żadnej pomocy, samodzielnie, lecz z pewnymi trudnościami posiłki zjada 15%, a tylko 5% wymaga stałej pomocy podczas jedzenia. Wśród ankietowanych 59% odpowiedziało, że nie dostrzega żadnego problemu w związku z własnym stanem odżywienia, natomiast osób niepewnych własnego stanu odżywienia było 39%, tylko 2% ankietowanych twierdziło, że jest niedożywionych. Stres psychologiczny, lub ciężką chorobę w ostatnich 3 miesiącach przeżyło 28% badanych. W grupie badanej nie było osób w ciężkiej depresji lub z ciężkim otępieniem. Wśród pensjonariuszy 64% zażywało więcej niż 3 leki dziennie, 46% zażywało 3 lub mniej lęków przepisanych na receptę dziennie. Odleżyny, lub owrzodzenia skórne występowały u 42,5% pensjonariuszy. Średni pomiar obwodu ramienia w połowie jego długości (MAC) w centymetrach wynosił u ankietowanych 25,7 ± 3,3 cm (mediana = 26 cm), zakres pomiarów wynosił od 18,5 do 38 cm. Wynik powyżej 22 cm MAC uzyskało 87% ankietowanych, poniżej 21 cm MAC 4% ankietowanych. Wyniki 21-22cm MAC uzyskało 9%. Średni wynik pomiaru obwodu łydki (CC) w centymetrach wynosił 33,8 ± 5 (mediana = 34), zakres pomiarów wynosił 28-45cm. Wynik większy bądź równy 31 cm uzyskało 82% pensjonariuszy. Pomiar mniejszy niż 31cm miało 18% badanych. Po podsumowaniu odpowiedzi na pytania zadane w badaniu przesiewowym kwestionariusza MNA uzyskano następujący rozkład odpowiedzi: u 51% pensjonariuszy wykryto zagrożenie niedożywieniem, 28% miało prawidłowy stan odżywienia, a 21% było niedożywionych. Średni wynik uzyskany w badaniu przesiewowym wyniósł 9,6 ± 2,5 punktu (mediana = 10), przy czym minimalny wynik wyniósł 2, a maksymalny 14 punktów. Średni wynik oceny stanu pacjenta wyniósł 11,0 ± 7,6 punktów (mediana = 11), zakres punktowy odpo-
4 STAN ODŻYWIENIA OSÓB STARSZYCH PRZEBYWAJĄCYCH W OŚRODKACH OPIEKI CAŁODOBOWEJ 39 wiedzi wynosił 7-14,5, żaden z ankietowanych nie uzyskał maksymalnej ilości punktów. Średni końcowy wynik całego kwestionariusza MNA wyniósł 20,6 ± 3,6 punktów (mediana 21,5), zakres wyników wynosił 9-26,5 punktów. Żaden z pacjentów nie uzyskał maksymalnego wyniku. Wynik punktów, wskazujący na prawidłowe odżywienie uzyskało 26% osób, zagrożenie niedożywieniem grozi 58% pensjonariuszom, którzy uzyskali 17-23,5 punktów. Wynik poniżej 17 punktów wskazujący na niedożywienie uzyskało 16% osób. Poniższa rycina 1 przestawia stan odżywienia pacjentów w poszczególnych przedziałach wiekowych. 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 24% 48% 28% zagrożenie niedożywieniem 5% 57% Rycina 1. Stan odżywienia z użyciem skali MNA (Mini Nutritional Assessment) pensjonariuszy w poszczególnych przedziałach wiekowych Figure 1. Nutrition status using MNA (Mini Nutritional Assessment) residents in individual age groups W grupie zagrożonej niedożywieniem wiek pacjentów wyniósł 80,8 ± 9,3 lat, w grupie prawidłowo odżywionej 85,1 ± 7,8 lat, a w grupie niedożywionej 82,5 ± 6,4 lat. Wiek nie różnił się istotnie ze względu na stan odżywienia pacjentów (Kruskal- -Wallis test: H (2, N = 80) = 3,3; p > 0,05) oraz nie miał wpływu na stan odżywienia pacjentów (analiza regresji F = 1,30; p > 0,05). Nie uzyskano również istotnej statystycznie korelacji pomiędzy wiekiem, a końcowym wynikiem oceny odżywienia (R Spearman = -0,004; p > 0,05). W oparciu o otrzymane wyniki można również wyciągnąć następujący wniosek: im częściej pacjenci są unieruchomieni, tym częściej są zagrożeni niedożywieniem lub są niedożywieni (c2 = 28,95; p < 0,001). W grupie pacjentów z pełną sprawnością funkcjonalną nie było osób niedożywionych, a tylko 3 osoby w tej grupie były zagrożone niedożywieniem. Grupa pacjentów unieruchomionych w łóżku składała się z 18 osób zagrożonych niedożywieniem i 9 niedożywionych, tylko 2 osoby były prawidłowo odżywione. 38% prawidłowy stan odżywienia 15% 62% 23% niedożywienie >85 Średnie BMI grupy zagrożonej niedożywieniem wyniosło 23,6 ± 4,5 kg/m 2 ; dla grupy z prawidłowym stanem odżywienia 26,9 ± 2,8 kg/m 2, a dla grupy niedożywionej 23,5 ± 3,8 kg/m 2. Wskaźnik BMI różnił się istotnie statystycznie pomiędzy grupami pacjentów podzielonych ze względu na ocenę odżywienia (Kruskal- -Wallis test: H (2, N = 80) = 13,7; p < 0,01). Stwierdzono ponadto istotną statystycznie różnicę pomiędzy wskaźnikiem BMI w grupie zagrożonej niedożywieniem, a w grupie z prawidłowym odżywieniem - A, oraz istotną statystycznie różnice pomiędzy wskaźnikiem BMI w grupie niedożywionej, a w grupie z prawidłowym odżywieniem - B. Uzyskano istotną statystycznie korelację pomiędzy wskaźnikiem BMI, a końcowym wynikiem oceny odżywienia (R Spearman = 0,48; p < 0,001). Istotność wyniosła dla A p < 0,01 i dla B p < 0,001. Wskaźnik BMI istotnie rożni się w zależności od MAC (Kruskal-Wallis test: H (2, N = 80) = 7,1; p < 0,05), przy czym istotne różnice występują pomiędzy grupami z MAC < 21 i > 22 cm A, z którego wynika że: im większy pomiar obwodu MAC tym większe BMI pacjenta, a czym niższy pomiar MAC tym BMI pacjenta było mniejsze. Taką samą zależność uzyskano pomiędzy BMI i pomiarem CC (p < 0,05). Uzyskano istotną statystycznie korelację pomiędzy wskaźnikiem BMI, a MAC pacjenta (R Spearman = 0,53; p < 0,001) oraz CC pacjenta (R Spearman = 0,58; p < 0,001). Czym większy pomiar MAC i CC tym pacjent mniej narażony był na ryzyko niedożywienia. Najwyższe pomiary MAC i CC uzyskano w grupie osób prawidłowo odżywionych: CC 36,3 ± 3 a MAC 27,5 ± 2. Uzyskano istotną statystycznie korelację pomiędzy wynikiem końcowym oceny pacjenta, a MAC pacjenta (R Sperman = 0,30; p < 0,001) oraz CC pacjenta (R Spearman = 0,39; p < 0,001). Dyskusja Prawidłowe odżywienie w istotny sposób determinuje prawidłowy proces starzenia. Dobranie odpowiedniego sposobu żywienia powinno poprzedzać dokładna analiza stanu odżywienia pacjenta i badania antropometryczne oraz biochemiczne. Badaną grupę stanowili pensjonariusze ośrodków opieki długoterminowej po 60 roku życia, wśród których ponad 2/3 stanowiły kobiety. Z badań przeprowadzonych przez A. M. Humańską i K. Kędziora- -Kornatowską wynika, że pensjonariuszy DPS cechuje największe ryzyko niedożywienia, gdyż w przeprowadzonej skali MNA uzyskali wynik 21,8 ± 2,6 co w porównaniu do osób samotnych i mieszkających z rodziną
5 40 MARTYNA KOCZY, TOMASZ IRZYNIEC, ZOFIA NOWAK-KAPUSTA miało najniższą wartość. Według autorów taki wynik spowodowany jest zmianą przyzwyczajeń w przypadku zmiany miejsca zamieszkania i środowiska [14]. W badaniu własnym 56% ankietowanych nie zauważyło zmiany nawyków żywieniowych, a 18% deklarowało poprawę apetytu. Według A. Saran i G. Duda stosowanie suplementów diety jest powszechne - w grupie 1045 osób w wieku powyżej 60 lat, 64,8% przyjmowało suplementy minerałów lub witamin [15]. W badaniach własnych odsetek osób przyjmujących te suplementy wynosił 55%. Według B. Wojszel 18% osób powyżej 60. r.ż. w Polsce nie korzysta z protez zębowych [5]. W naszej ocenie problem ten jest o wiele bardziej istotny, ponieważ 31% nie miało protezy zębowej, przy braku pełnego uzębienia. W badanej grupie tylko 23% nie miało problemów ze spożywaniem pokarmów. W badaniach E. Suligi problem ten był mniejszy gdyż problemy ze spożywaniem pokarmów zgłaszało 25,5% kobiet i 19,1% mężczyzn[16]. W prowadzonych badaniach uzyskano istotną statystycznie zależność pomiędzy stanem funkcjonalnym pacjenta, a jego stanem odżywienia. Ocena stanu odżywienia pacjentów przebywających na Oddziale Geriatrycznym przez M. Strugałę i K. Wieczorowska-Tobis, wykazała również zależność pomiędzy wynikami uzyskiwanymi w skali Barthel i skali IADL, a stanem odżywienia pacjenta według skali MNA. W analizowanej grupie osób starszych stwierdzono istnienie związku pomiędzy ryzykiem niedożywienia, a ryzykiem niesprawności we wszystkich ocenianych obszarach sprawności funkcjonalnej [17]. Z badań w Tajwanie [18] i w Brazylii [19] wynika, że wyniki z oceny skalą ADL i MNA są dobrymi parametrami do przewidywania ryzyka śmierci. Niedożywienie lub ryzyko niedożywienia wpływa na obniżenie sprawności, a tym samym ryzyko śmierci. Są to cenne narzędzia szczególnie w instytucjach sprawujących całodobową opiekę i pielęgnację. Wielochorobowość implikuje niekorzystny proces starzenia się, co często wiąże się z polipragmazją. Średnia ilość chorób, na które leczyli się ankietowani wynosiła 3±1, a najczęstszym schorzeniem zaznaczanym przez ankietowanych były schorzenia układu krążenia - 63%. B. Babiarczyk i wsp. w swoich badaniach odnotowali znacznie wyższy odsetek gdyż na schorzenia układu sercowo - naczyniowego cierpiało aż 84,6% ankietowanych, a średnia liczba schorzeń wyniosła 3.5 ± 1.6 [20]. Ocena stanu odżywienia przeprowadzona przez A. Ulatowską i G. Bączyk wskazuje również, że najczęstszymi schorzeniami występującymi u pacjentów są choroby układu krążenia, wynik ten wyniósł 52%, a 97% zażywa więcej niż 3 tabletki dziennie [13]. Dodatkowym problemem mogącym wpływać na stan pacjenta lub być powikłaniem wynikającym z długotrwałego unieruchomienia są odleżyny lub inne zmiany skórne. Badania z oddziału geriatrycznego A. Ulatowskiej i G. Bączyk wskazują, że problem ten deklaruje 85% hospitalizowanych [13]. W naszym badaniu podopieczni posiadający otarcia, odparzenia odleżyny lub inne zmiany skórne stanowili 42,5% ankietowanych. Utrata masy ciała w grupie osób starszych sugeruje pojawienie się zespołu słabości. Każde badanie pacjenta geriatrycznego powinno uwzględniać czy w ostatnim czasie nie nastąpił gwałtowny ubytek masy ciała. W przebadanej grupie 21% utraciło więcej niż 3 kg, ale u połowy nie obserwowano utraty masy ciała. W grupie opisanej przez A. Ulatowską i G. Bączyk tylko 6% utraciło więcej niż 3 kg masy ciała, a 25% zachowała ją na stałym poziomie [13]. W przeprowadzonych badaniach wykazano związek pomiędzy BMI pacjentów, a ich stanem odżywienia. W grupie badanych wskaźnik BMI <19 uzyskało 8% ankietowanych, a 23 u 57% ankietowanych. Badania przeprowadzone przez B. Babiarczyk i A. Turbiarz wykazały zależność pomiędzy wartością BMI, a występowaniem chorób przewlekłych [21]. W badaniach prowadzonych przez Z. Srokę i współpracowników BMI wskazujące na niedożywienie uzyskało 10,3% badanych, zaś wskazujące na nadwagę i otyłość 33,7%, prawidłową masę ciała miało 56,1% osób [22]. W innych badaniach przeprowadzonych na oddziale geriatrycznym BMI wyższe niż 23 uzyskało 27% badanych, a jedynie 2% badanych BMI miało poniżej 19 [13]. Wskaźnik ten może być pomocny w ocenie stanu odżywienia, ale nie decydujący ze względu na brak znajomości składu ciała. Wysokie BMI będzie wychodziło u pacjentów przewodnionych, a niskie u bardzo odwodnionych. Zalecane jest sprawdzenie składu ciała lub dokonanie dodatkowych pomiarów np. MAC i CC [13,21]. W grupie ankietowanych dokonane zostały pomiary CC i MAC, których analiza statystyczna wykazała związek ze stanem odżywienia. Im większy MAC i CC tym lepszy stan odżywienia pacjenta. W badanej grupie MAC większy od 22 cm miało 87% podopiecznych, a mniejszy od 21 cm 4%. Pomiary CC mniejsze niż 31 cm miało 18%, a większe lub równe 31 cm 82%. Wyniki uzyskane przez A. Ulatowską i G. Bączyk wskazują, że pomiary obwodu ramienia poniżej 21 cm miało 22% badanych, a 12% miało obwód powyżej 22 cm, a pomiar łydki w tej samej grupie pacjentów u 90% wyniósł mniej niż 31 cm [13]. Duża rozbieżność wyników może wynikać z przebadania małej grupy osób. Kończyny dolne, szczególnie u osób z niewydolnością krążenia, są najczęstszym miej-
6 STAN ODŻYWIENIA OSÓB STARSZYCH PRZEBYWAJĄCYCH W OŚRODKACH OPIEKI CAŁODOBOWEJ 41 scem pojawiania się obrzęków, ten fakt również mógł zaważyć na różnicach w otrzymanych wynikach. Uzyskano następujące wyniki końcowe kwestionariusza MNA: 26% charakteryzował prawidłowy stan odżywienia, 58% było zagrożonych niedożywieniem, a niedożywionych 16%. W badaniach prowadzonych na postawie kwestionariusza MNA przez A. Ulatowską i G. Bączyk na oddziale geriatrycznym 15% osób charakteryzował dobry stan odżywienia, niedożywionych pacjentów było 33%, a z ryzykiem niedożywienia 52% [13]. Badania przeprowadzone przez Z. Srokę i współpracowników wśród pensjonariuszy DPS, wykazał u 22,4% badanych prawidłowy stan odżywienia, zagrożenie niedożywieniem u 43,9% a niedożywieni u 33,7% badanych [22]. K. Kurowska i J. Simon w przeprowadzonych badaniach otrzymały następujące wyniki 55,1% osób było prawidłowo odżywionych, 42% było zagrożonych ryzykiem niedożywienia, a 2,9% było niedożywionych [23]. W badaniach B. Wojszel najliczniejszą grupę stanowiły osoby zagrożone niedożywieniem i tak wśród pensjonariuszy DPS było 61% ankietowanych, a na oddziale chorób wewnętrznych 56% [5]. Przytoczone wyniki badań pozwalają stwierdzić, że największą grupę ankietowanych przebywających w różnych środowiskach stanowią osoby zagrożone niedożywieniem. [5,13,22,23]. Wnioski Wśród osób w starszym wieku przebywających w ośrodkach opieki całodobowej lub pomocy społecznej powinny być prowadzone regularne badania oceny stanu odżywienia. Osoby, u których stwierdzono ryzyko niedożywienia powinny zostać objęte kompleksową opieką ze strony zespołu interdyscyplinarnego. Konflikt interesów / Conflict of interest Brak/None Piśmiennictwo 1. Sobaszek E. Dieta ludzi starszych. Mag Pielęg Położ. 2014;3: Antczak-Domagała K, Magierski R, Wlazło A, Sobów T. Stan odżywienia oraz sposoby jego oceny u osób w podeszłym wieku i u chorych otępiałych. Psychiatr Psychol Klin. 2013;13: Motzing G, Schwarz S. red. Pielęgniarstwo geriatryczne. Wrocław: Elseiver Urban & Partner; 2012, Wyd. I. 4. Irzyniec T, Nowak-Kapusta Z, Franek G, Drzazga B. Osoby starsze objęte pielęgniarską domową opieką długoterminową. Gerontol Pol. 2016;24: Wojszel B. Niedożywienie i dylematy leczenia żywieniowego w geriatrii. Post Nauk Med. 2011; 8: Wieczorowska-Tobis K, Talarska D. Geriatria i Pielęgniarstwo Geriatryczne. Warszawa: PZWL; Wyd. I. 7. Pertkiewicz M, Korta T. red. Standardy Żywienia Pozajelitowego i Żywienia Dojelitowego. Warszawa: PZWL; Wyd. I. 8. Małgorzewicz S. Zaburzenia odżywiania w starszym wieku przyczyny i leczenie. Gastroenterol. 2014;3: Volkert D, Brener YN, Berry E, et al. Tłum. Szczerbicki J. Wytyczne ESPEN dotyczące żywienia do je litowego: Geriatria. Postępy Żywienia Klinicznego. 2014;3: Skokowska B, Dyk D, Miechowicz I. Realizacja zapotrzebowania kalorycznego u chorych w podeszłym wieku. Now Lek. 2013;82: Krzyszycha R, Marzec A, Szponar B. Praktyczne wskazówki prawidłowego żywienia osób starszych. Gerontol Pol. 2015;3: Kanikowska A, Swora-Cwynar E, Kargulewicz A. Niedożywienie w wieku podeszłym niedoceniony problem kliniczny. Geriatria. 2015;9: Ulatowska A, Bączyk G. Ocena stanu odżywienia pacjentów w podeszłym wieku umieszczonych w oddziale geriatrycznym, dokonana za pomocą skali MNA. Pielęg Pol. 2016;1: Humańska AM, Kędziora-Kornatowska K. Wpływ miejsca zamieszkania osób w podeszłym wieku na stan odżywiania się. Gerontol Pol. 2009;17(3): Saran A, Duda G. Wpływ wybranych czynników na zakup i stosowanie przez osoby starsze witaminowomineralnych suplementów diety. Nauka Technologia Jakość 2009;4(65): Suliga E. Zachowania zdrowotne związane z żywieniem osób dorosłych i starszych. Hygeia Public Health. 2010;45:44-8.
7 42 MARTYNA KOCZY, TOMASZ IRZYNIEC, ZOFIA NOWAK-KAPUSTA 17. Strugała M, Wieczorowska-Tobis K. Ocena stanu odżywienia pacjentów Oddz. Geriatrycznego w kontekście ich sprawności funkcjonalnej. Geriatria. 2011;5: Tsai AC, Lee L, Wang J. Complementarity of the Mini-Nutritional Assessment and Activities of Daily Living for predicting follow-up mortality risk in elderly Taiwanese. Brit J Nutr. 2013;109: Pereira M, Moreira P, Cunha de Oliveira C, et al. Nutritional status of institutionalized elderly Brazilians: a study with the Mini Nutritional Assessment. Nutr Hosp. 2015;31(3): Babiarczyk B, Schlegel-Zawadzka M, Turbiarz A. The morbidity and nutritional status in people 65 years and older hospitilized in medical ward. Post Nauk Med. 2014;7: Babiarczyk B, Turbiarz A. Body Mass Index in elderly people do the reference ranges matter? Prog Health Sci. 2012;1: Sroka Z, Kozieł P, Walkiewicz K, et al. Annales Academiae Medicae Silesiensis 2016;70:24-32 (online). Dostępne: Pobrane Kurowska K, Simon J. Wpływ stanu odżywienia na jakość życia osób po 65. roku życia doniesienia wstępne. Geriatria. 2013;7:
Badania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia
LECZENIE ŻYWIENIOWE DLA ZESPOŁÓW ŻYWIENIOWYCH Kurs pod patronatem POLSPEN. Gdynia, dnia 8.04.2015 Badania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia Sylwia Małgorzewicz Katedra Żywienia Klinicznego GUMed Celem
50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
Magdalena Strugała 1, Katarzyna Wieczorowska-Tobis 2 1. Streszczenie. Abstract
89 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 12.05.11 Zaakceptowano/Accepted: 18.05.11 Ocena stanu odżywienia pacjentów Oddziału Geriatrycznego w kontekście ich sprawności
Odżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 5 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego WP i NoZ AM w Lublinie, p.o. kierownika Zakładu: Prof. dr hab. n.
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Termin realizacji praktyki: od r. do 201. r. Zakładowy opiekun praktyki:. Uczelniany opiekun praktyki:.
(nazwa uczelni) (nazwa wydziału, zakładu) Kierunek studiów: Praktykant: Nr albumu.:.. Rok akademicki: 201 /201. Miejsce praktyki (instytucja/firma): Termin realizacji praktyki: od... 201 r. do 201. r.
parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Wydział Nauk o Zdrowiu KATOWICE
Wydział Nauk o Zdrowiu 6.12.2014 KATOWICE syndrome - zespół słabości, zespół wątłości, zespół kruchości, zespół wyczerpania rezerw. Zespół geriatryczny, charakteryzujący się zmniejszeniem rezerw i odporności
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
WYBRANE ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE OSÓB LECZONYCH PRZECIWNOWOTWOROWO
WYBRANE ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE OSÓB LECZONYCH PRZECIWNOWOTWOROWO Ewa Lange, Jolanta Krusiec, Bronisława Tymolewska-Niebuda, Aleksandra Skrzypkowska Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i
Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej
Prof. dr hab. n. med. Robert Słotwiński Warszawa 30.07.2018 Zakład Immunologii Biochemii i Żywienia Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry
Dr Mariola Seń z Zespołem. Zakład Promocji Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego Akademia Medyczna im.piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr Mariola Seń z Zespołem Zakład Promocji Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego Akademia Medyczna im.piastów Śląskich we Wrocławiu Opieka długoterminowa Według diagnozy Grupy Roboczej ds. przygotowania
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA WIEDZA
Załącznik nr 8 do zarządzenia nr 68 Rektora UJ z 18 czerwca 2015 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych ŻYWIENIE KLINICZNE I OPIEKA METABOLICZNA Nazwa studiów: ŻYWIENIE KLINICZNE
WIEDZA. K_W01 Zna definicje, cele i metody żywienia klinicznego oraz sposoby oceny odżywienia w oparciu o metody kliniczne.
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie kliniczne Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 Zna definicje,
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie
SYLABUS na studiach podyplomowych. Nazwa studiów podyplomowych. Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna
SYLABUS na studiach podyplomowych Nazwa studiów podyplomowych Interdyscyplinarna Opieka Psychogeriatryczna Nazwa jednostki prowadzącej studia podyplomowe Nazwa przedmiotu Rodzaj przedmiotu Cel Treści programowe
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
DiabControl RAPORT KOŃCOWY
DiabControl OCENA WSPÓŁPRACY PACJENTA CHOREGO NA CUKRZYCĘ TYPU 2 Z LEKARZEM PROWADZĄCYM W ZAKRESIE COMPLIANCE, OBSERWACJA ZJAWISKA DYSFAGII (TRUDNOŚCI W POŁYKANIU) RAPORT KOŃCOWY Październik 214 Autor
Słowa kluczowe: osoby starsze, samodzielność, ocena geriatryczna, ocena stanu odżywienia
231 GERIATRIA 2016; 10: 231-239 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY/ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 20.07.2016 Zaakceptowano/Accepted: 19.09.2016. Ocena zdolności do samodzielnego funkcjonowania w
DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK
KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański
Zależność pomiędzy wybranymi parametrami antropometrycznymi a stężeniem 25(OH)D 3 u osób po 60 roku życia.
Katowice, dnia 2.12.2016 Recenzja rozprawy doktorskiej Pani mgr Justyny Nowak pt.: Zależność pomiędzy wybranymi parametrami antropometrycznymi a stężeniem 25(OH)D 3 u osób po 60 roku życia. Mgr Justyna
1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych. Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne
1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych 2. Kierunek Pielęgniarstwo Nazwa przedmiotu 3. Imię i nazwisko osoby /osób prowadzącej Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne Prof. dr hab. Filip Gołkowski
Domowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś
Domowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IPCZD, Warszawa HEN program domowego żywienia enteralnego
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2022 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Żywienie człowieka Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Komplet dokumentów potrzebnych do przyjęcia do Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Krzyżowicach
Komplet dokumentów potrzebnych do przyjęcia do Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Krzyżowicach Skierowanie wypełnia lekarz kierujący zał. nr 3, Wywiad pielęgniarski i zaświadczenie lekarskie zał. nr 2, Skala
Całościowa Ocena Geriatryczna. Comprehensive Geriatric Assessment
Nazwa (w języku polskim oraz angielskim) Całościowa Ocena Geriatryczna Comprehensive Geriatric Assessment Jednostka oferująca Katedra i Klinika Geriatrii przedmiot Jednostka, dla której Wydział Lekarski,
Wybrane elementy oceny sprawności funkcjonalnej osób starszych Selected components of the functional independence assessment of elderly
69 Akademia Medycyny ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL PAPER Otrzymano/Submitted: 20.05.2018 Zaakceptowano/Accepted: 19.06.2018 Wybrane elementy oceny sprawności funkcjonalnej osób starszych Selected components
1. Pacjent jako podmiot opieki... 15
1. Pacjent jako podmiot opieki... 15 1.1. Podstawowe pojęcia dotyczące opieki, zdrowia i choroby - Wiesława Ciechaniewicz... 15 1.1.1 Opieka i pomaganie 15 1.1.2 Zdrowie a choroba... 18 1.1.3 Podmiotowe
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 12/2012 Rektora PWSZ w Koninie z dnia 28 lutego 2012 w sprawie ustalenia wzoru sylabusa PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA
SKIEROWANIE NA PRAKTYKI ZAWODOWE
roku II semestru 4 roku akademickiego 201 /201, posiadającej/ego nr albumu:.., Praktyka w poradni lub oddziale chorób układu pokarmowego/chorób metabolicznych - realizowana w: poradnie/oddziały gastrologiczne,
TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok I semestr II
(Opieka środowiskowa DPS) 1. Struktura organizacyjna Domu Pomocy Społecznej rodzaje i zasady kwalifikacji. 2. Rola i zadania pielęgniarki nad podopiecznymi w DPS. 3. Zindywidualizowane pielęgnowanie w
Małgorzata Schlegel-Zawadzka 1,2, Anna Klich2, Barbara Kubik 2, Małgorzata Kołpa 2. Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Ocena zdolności ludzi starszych do samoobsługi i samoopieki z uwzględnieniem zachowań żywieniowych The assessment of older people s abilities to self-service and self-care with regard of nutritional behaviours
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek - Pielęgniarstwo
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Specjalność: Dietetyka Pielęgniarstwo Wymiar godzin: 45godzin Wykłady: 15godzin, Samokształcenie: 30godzin, Europejski System Transferu Punktów Karta opisu przedmiotu Kod: Rok
8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Dr Anna Andruszkiewicz Mgr Agata Kosobudzka. System opieki długoterminowej w Polsce
Dr Anna Andruszkiewicz Mgr Agata Kosobudzka System opieki długoterminowej w Polsce Świadczenia w zakresie opieki długoterminowej zapewnia w Polsce ochrona zdrowia i pomoc społeczna cześć świadczeń (usług)
25 marca 2017, godz. 9.00
ZAKŁAD ŻYWIENIA CZŁOWIEKA oraz SEKCJA DIETETYKI MEDYCZNEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA ŻYWIENIA POZAJELITOWEGO, DOJELITOWEGO I METABOLIZMU POLSPEN Kurs specjalistyczny ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH 25 marca 2017, godz.
17 marca 2018, godz Szpital Pediatryczny WUM, ul. Żwirki i Wigury 63 A Warszawa Sala 2.AH001
ZAKŁAD DIETETYKI KLINICZNEJ oraz SEKCJA DIETETYKI MEDYCZNEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA ŻYWIENIA POZAJELITOWEGO, DOJELITOWEGO I METABOLIZMU POLSPEN zapraszają na kurs specjalistyczny ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH
Wiedza i zachowania zdrowotne mieszkańców Lubelszczyzny a zmienne demograficzno-społeczne.
Michał Nowakowski Zakład Socjologii Medycyny i Rodziny Instytut Socjologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Luiza Nowakowska Samodzielna Pracownia Socjologii Medycyny Katedra Nauk Humanistycznych Wydziału
Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO
Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO Zespół słabości: definicja Charakteryzuje się spadkiem odporności na ostry
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Geriatryczna Skala Oceny Depresji a sytuacja materialna i rodzinna osób starszych. Wstępne wyniki projektu PolSenior
Aleksandra Szybalska Katarzyna Broczek Warszawski Uniwersytet Medyczny Malwina Wawrzyniak Warszawski Uniwersytet Medyczny Małgorzata Mossakowska Geriatryczna Skala Oceny Depresji a sytuacja materialna
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12.6 Specjalność: - 1. PRZEDMIOT NAZWA
TREŚCI MERYTORYCZNE PRAKTYK ZAWODOWYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok I semestr II
(Poradnia dla pacjentów dorosłych) 1. Promowanie zdrowia i edukacji zdrowotnej jednostki i grupy społecznej. 2. Samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, 3. Podejmowanie współpracy
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Żywienie człowieka. Nauk o Zdrowiu. Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów. Zdrowie Publiczne Studia II stopnia Stacjonarne
Sylabus Przedmiotu: ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Nazwa przedmiotu Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Żywienie człowieka Wydział Medyczny UR, Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Kod przedmiotu Studia Kierunek
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
OCENA STANU ODŻYWIENIA PACJENTÓW W PODESZŁYM WIEKU, UMIESZCZONYCH W ODDZIALE GERIATRYCZNYM, DOKONANA ZA POMOCĄ SKALI MNA
OCENA STANU ODŻYWIENIA PACJENTÓW W PODESZŁYM WIEKU, UMIESZCZONYCH W ODDZIALE GERIATRYCZNYM, DOKONANA ZA POMOCĄ SKALI MNA ASSESSMENT OF NUTRITIONAL STATUS IN ELDERLY PATIENTS OF THE GERIATRIC WARD USING
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować
Informacje ogólne SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Nazwa modułu cykl ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH r.a Rodzaj modułu/przedmiotu
SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne Nazwa modułu cykl 2016-19 ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH r.a. 2017-18 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów
Sylabus z modułu. [24A] Dietetyka. Poznanie podstawowych składników zbilansowanej diety, określenie zasad zdrowego żywienia i odżywiania.
Sylabus z modułu [24A] Dietetyka 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu DIETETYKA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status
Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
OCENA STANU ZDROWIA I ODŻYWIENIA OSÓB W WIEKU POWYŻEJ 75 LAT W POPULACJI POLSKIEJ BADANIE WOBASZ-SENIOR
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 0, 3, str. 4 8 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska, Grażyna Broda OCENA STANU ZDROWIA I ODŻYWIENIA OSÓB W WIEKU POWYŻEJ 75 LAT W POPULACJI POLSKIEJ BADANIE WOBASZ-SENIOR Zakład
biological drugs. Czasopismo: Pielęg. Pol. Szczegóły: 2009 : nr 3 (33), s , bibliogr. streszcz. summ.
Lucyna Gacek Tytuł zawodowy: mgr piel. Stanowisko: instruktor W 2008 roku ukończyłam studia na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu na kierunku Pielęgniarstwo uzyskując tytuł magister pielęgniarstwa, w 2010
SHL.org.pl SHL.org.pl
Placówki opieki długoterminowej ważne ogniwo w epidemiologii zakażeń szpitalnych Szpital Powiatowy w Wołominie, Joanna Wejda, Małgorzata Purchała Rodzaje placówek I. Podmioty prowadzące działalność leczniczą
Psychiatria z uwzględnieniem problemów ludzi starszych Pielęgniarstwo
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy
KWESTIONARIUSZ informujący WSEIiI w Poznaniu o poziomie osiągnięcia efektów kształcenia przez Studenta odbywającego praktykę zawodową
Załącznik 5 do Programu praktyk ( )Dietetyka KWESTIONARIUSZ informujący WSEIiI w Poznaniu o poziomie osiągnięcia efektów kształcenia przez Studenta odbywającego praktykę zawodową Szanowni Państwo w związku
Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
DZIENNIK PRAKTYK ZAWODOWYCH STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA
PRYWATNA WYŻSZA SZKOŁA NAUK SPOŁECZNYCH, KOMPUTEROWYCH I MEDYCZNYCH Kierunek: DIETETYKA DZIENNIK PRAKTYK ZAWODOWYCH STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA... (imię i nazwisko studenta)... (nr albumu) 1 Ramowy program
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
DZIENNY DOM OPIEKI MEDYCZNEJ ZAKŁAD PIELEGNACYJNO-OPIEKUŃCZY IM. KS. JERZEGO POPIEŁUSZKI W TORUNIU
DZIENNY DOM OPIEKI MEDYCZNEJ ZAKŁAD PIELEGNACYJNO-OPIEKUŃCZY IM. KS. JERZEGO POPIEŁUSZKI W TORUNIU Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy im. ks. Jerzego Popiełuszki od 1 lutego 2017 roku realizuje projekt Zostań
Ocena ryzyka rozwoju odleżyn na podstawie wybranych czynników ryzyka i skali D.Norton Aleksandra Popow, Maria T. Szewczyk, Katarzyna Cierzniakowska, Elżbieta Kozłowska Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego,
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne. jednolite magisterskie * I stopnia x II stopnia. Poziom studiów
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma c j e ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr
PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY OBOWIĄZUJĄCE W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 STUDIA POMOSTOWE KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO
PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY OBOWIĄZUJĄCE W ROKU AKADEMICKIM 2018/2019 STUDIA POMOSTOWE KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO PYTANIA Z PEDIATRII I PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO 1. Wskaż metody oceny stanu zdrowia noworodka
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej*
Wykaz świadczeń zdrowotnych będących przedmiotem kształcenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego
Wykaz świadczeń zdrowotnych będących przedmiotem kształcenia szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego realizowanego w ramach projektu Przebudowa Pawilonu Nr 4 Zakładu Opiekuńczo
SYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
SYTUACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM 2 LICZBA LUDNOŚCI W 2010 ROKU 2010 województwo łódzkie miasto Łódź liczba ludności ogółem 2552000 737098 0 19 r.ż. 504576 (19,7) 117839 (15,9)
Agresja wobec personelu medycznego
Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz
TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA. rok III semestr V
TREŚCI MERYTORYCZNE ZAJĘĆ PRAKTYCZNYCH NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO I STOPNIA rok III semestr V PIELĘGNIARSTWO GERIATRYCZNE (80 godzin) (Oddział geriatrii) 1. Zasady i specyfika komunikowania się z osobą
Organizacja Zespołu Żywieniowego w szpitalu
LECZENIE ŻYWIENIOWE DLA ZESPOŁÓW ŻYWIENIOWYCH Kurs pod patronatem POLSPEN. Gdynia, dnia 8.04.2015 Organizacja Zespołu Żywieniowego w szpitalu Jarosław Szefel Zakład Propedeutyki Onkologii Wydział Nauk
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
ZAŚWIADCZENIE O STANIE ZDROWIA OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O PRZYJĘCIE. Data urodzenia: PESEL:... Adres zamieszkania (pobytu)..
. Data, miejscowość.. Pieczątka placówki ZAŚWIADCZENIE O STANIE ZDROWIA OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O PRZYJĘCIE CZĘŚĆ A wypełnia lekarz *proszę zakreślić stan istniejący ZAŚWIADCZENIE LEKARSKIE Imię i nazwisko
Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej, Piekary Śląskie 41-940 ul. Bytomska 62, Tel. 032 3934 299
Konsultant Krajowy w dz. Pielęgniarstwa dr n. biol. Grażyna Kruk- Kupiec Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej, Piekary Śląskie 41-940 ul. Bytomska 62, Tel. 032 3934 299 Piekary Śląskie
Konsultacje dietetyczne. biogo.pl
Konsultacje dietetyczne biogo.pl Jesteś tu. Postawiłeś pierwszy kroczek w swojej drodze ku zdrowszemu odżywianiu. Przeprowadzamy konsultacje dietetyczne w zakresie: alergii i nietolerancji pokarmowych
Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Niedożywienie a wyniki leczenia chorych po przeszczepieniu narządów co możemy poprawić?
Niedożywienie a wyniki leczenia chorych po przeszczepieniu narządów co możemy poprawić? Które narzędzia oceny stanu odżywienia wybrać monitorując chorego w okresie okołoprzeszczepowym? dr. n. zdr. Magdalena
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach Instytut Ochrony Zdrowia Nazwa programu (kierunku) Pielęgniarstwo Poziom i forma studiów studia I stopnia stacjonarne Specjalność: Ścieżka dyplomowania: Nazwa
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Geriatria 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot:
SYLABUS I II III IV X V VI 1 2 3 4 5 6 7 8 X 9 10 11 12. ..., w tym:... - wykłady, 10 - seminaria, 20 ćwiczenia,... fakultety
Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Lekarski I Lekarski Jednolite studia magisterskie Stacjonarne Polski SYLABUS Geriatria Rodzaj przedmiotu
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Dietetyka cykl 2018/2021 r.a.: 2018/2019 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok,
Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia
Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%
Zawodowa Praktyka Wakacyjna po 2. roku studiów kierunek Dietetyka studia licencjackie I. stopnia. Regulamin i Program
Zawodowa Praktyka Wakacyjna po 2. roku studiów kierunek Dietetyka studia licencjackie I. stopnia w SZPITALU DLA DOROSŁYCH Regulamin i Program Po drugim roku studiów licencjackich kierunku dietetyka I.
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W ODNIESIENIU DO MODUŁÓW ŻYWIENIE W SPORCIE
Podstawy żywienia w sporcie Antropometria Pracownia dietetyczna I, II Fizjologia sportu Wybrane zagadnienia z metabolizmu wysiłku Diagnostyka laboratoryjna w sporcie Genetyka dietetyce i sporcie Żywienie
Dietetyk stacjonarny. biogo.pl
Dietetyk stacjonarny biogo.pl Konsultacje dietetyczne odbywają się w gabinecie znajdującym się przy ulicy Szewskiej 18 we Wrocławiu. W zależności od wybranego pakietu pacjent ma możliwość skorzystania
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
PAKIET KONSULTACJI GENETYCZNYCH GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH
PAKIET KONSULTACJI GENETYCZNYCH GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje pakietów Genodiet Pakiet konsultacji genetycznych Genodiet składaja się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
YL AB U MODUŁ U ( PRZEDMIOU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr (I i
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika