Kanały potasowe przeciekowe typu TREK-1 i ich znaczenie w patogenezie chorób ośrodkowego układu nerwowego
|
|
- Katarzyna Michalina Stasiak
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Witkowski Hygeia Public G i Health wsp. Kanały 2014, potasowe 49(1): przeciekowe typu TREK-1 i ich znaczenie w patogenezie chorób Kanały potasowe przeciekowe typu TREK-1 i ich znaczenie w patogenezie chorób ośrodkowego układu nerwowego TREK-1 potassium leak channels and their role in pathogenesis of central nervous system disorders Grzegorz Witkowski 1/, Albert Acewicz 2/, Paweł Szulczyk 1/, Agnieszka Sulej 3/, Konrad Borawski 3/, Piotr Szuberski 3/ 1/ Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Wydział Farmaceutyczny, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2/ I Klinika Neurologiczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie 3/ Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Wydział Farmaceutyczny, Warszawski Uniwersytet Medyczny Dwu-porowe kanały jonowe K + (K2P) typu TREK należą do grupy kanałów przeciekowych, co oznacza, że są przewodne dla jonów K + w spoczynku i ich prawdopodobieństwo otwarć w niewielkim stopniu zależy od potencjału błonowego. Pełnią one istotną rolę w utrzymaniu potencjału błonowego spoczynkowego i regulacji pobudliwości błony komórki nerwowej. Kanały te mogą być kontrolowane przez wiele czynników endogennych i egzogennych oraz bodźców czuciowych. Jednym z kanałów należących do tej rodziny jest kanał TREK-1 (KCNK2), aktywowany przez wysoką temperaturą, rozciągnięcie błony komórkowej, zakwaszenie środowiska wewnątrzkomórkowego, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (np. kwas arachidonowy), niektóre leki neuroprotekcyjne (np. riluzol) oraz lotne i gazowe anestetyki (tj. halotan i tlenek azotu). Szereg badań wskazuje, że kanał TREK-1 może stanowić punkt uchwytu leków przeciwdepresyjnych. Two-pore-domain K + channels (K2P) TREK are leak channels. They are permeable for K + ions at rest and their open probability does not depend on the membrane potential. They play an important role in maintaining the resting potential and regulating the excitability of nerve cells. These channels are controlled by a number of endogenous and exogenous substances. The TREK-1 channel (KCNK2) that belongs to this family is activated by i.e. high temperature, cell membrane stretch, intracellular acidification, polyunsaturated fatty acids (e.g., arachidonic acid), certain neuroprotective agents (e.g. riluzole) and volatile and gaseous anesthetics (i.e. halothane and nitrous oxide). A number of studies demonstrate that TREK-1 channel may be a target for antidepressants. Key words: TREK-1, two-pore domain potassium channel, fluoxetine, depression, central nervous system Słowa kluczowe: dwu-porowe kanały potasowe, TREK-1, fluoksetyna, depresja, ośrodkowy układ nerwowy Hygeia Public Health 2014, 49(1): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Grzegorz Witkowski Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego ul. Pawińskiego 3C, Warszawa tel , fax , 9greg@wp.pl Wykaz skrótów K2P dwuporowe kanały jonowe przewodne dla jonów potasu TREK TWIK-Related K + channels kanały jonowe K + typu TWIK TWIK Transient Weak Inward Rectifier K + channels Kanały jonowe K + przeciekowe o słabych właściwościach dokomórkowych prostowniczych. SSRI Selective Serotonin Reuptake Inhibitors Inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny camp cykliczny adenozynomonofosforan 5HT1A receptory serotoninergiczne typu 1A PKA kinaza białkowa A Charakterystyka kanałów TREK Kanały jonowe TREK (KCNK2) należą do dużej rodziny kanałów K + typu K2P (potassium tandem pore channels) o podobnej strukturze. Kanały te są zbudowane z dwóch domen, z których każda składa się z czterech przezbłonowych segmentów (ryc. 1). Do chwili obecnej poznano 15 kanałów K + przeciekowych, zgrupowanych w 6 podrodzinach:
2 50 Hygeia Public Health 2014, 49(1): kanały TWIK, TREK, TASK, TALK, THIK i TRESK. Kanały te są otwarte w spoczynku oraz ich prawdopodobieństwo otwarć nie zależy od potencjału błonowego. W związku z tym należą one do grupy kanałów jonowych, które przyczyniają się do powstania potencjału błonowego spoczynkowego we wszystkich komórkach pobudliwych. Do podrodziny TREK należą trzy kanały: TREK-1, TREK-2 i TRAAK o zbliżonych właściwościach biofizycznych. Skrót TREK oznacza TWIK-Related K + channel, gdzie TWIK jest określeniem innej podrodziny kanałów K + przeciekowych o tak zwanych słabych właściwościach dokomórkowych prostowniczych (Tandem-pore Weak Inward rectifier K + Channels). Kanały podrodziny TREK występują powszechnie w wielu obszarach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Ich obecność wykazano między innymi w interneuronach GABA-ergicznych jądra ogoniastego i skorupy, w korze przedczołowej, hipokampie, podwzgórzu, neuronach serotoninergicznych jądra grzbietowego szwu i neuronach czuciowych zwojów rdzeniowych [1, 2]. Wykazano, że aktywność większości podtypów kanałów przeciekowych (zwłaszcza kanałów typu TREK) może być modyfikowana zarówno przez substancje egzo- jak i endogenne [3, 4]. Zmniejszenie prawdopodobieństwa otwarć (zamknięcie) kanałów jonowych przeciekowych prowadzi do depolaryzacji błony komórkowej i tym samym do zwiększenia pobudliwości komórek. Z kolei zwiększenie prawdopodobieństwa otwarć kanałów jonowych przeciekowych prowadzi do hiperpolaryzacji błony komórkowej i zahamowania aktywności komórek pobudliwych. Najdokładniej zbadane zostały kanały przeciekowe z podrodziny TREK w tym kanał TREK-1. Aktywność tego kanału zmienia się pod wpływem wielu czynników fizycznych i chemicznych. Stwierdzono, że kanał TREK-1 cechuje się wybitną mechanowrażliwością odkształcenie błony (na przykład w wyniku obrzęku komórki) zwiększa prawdopodobieństwo otwarcia tego kanału jonowego [5, 6]. Ponadto do aktywacji kanału prowadzi wzrost temperatury oraz obniżenie wewnątrzkomórkowego ph [6, 7]. Do niespecyficznych, silnych aktywatorów TREK-1 należą lizofosfolipidy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (np. kwas arachidonowy) [8, 9], lotne i gazowe anestetyki oraz niektóre leki o neuroprotekcyjnym mechanizmie działania (np. riluzol) [10-12]. Stwierdzono, że aktywność kanału TREK-1 zmienia się pod wpływem fosforylacji ufosforylowany kanał staje się mniej przewodny dla jonów potasowych. Ta redukcja przewodności kanału może sprzyjać depolaryzacji błony komórki nerwowej [13, 14]. Głównym enzymem odpowiedzialnym za fosforylację kanału jest kinaza białkowa A. Aktywność tej kinazy zależy od stężenia w cytoplazmie komórki wtórnego przekaźnika cytoplazmatycznego-cyklicznego adenozynomonofosforanu (camp). Aktywacja wielu receptorów metabotropowych sprzężonych z białkiem Gs i Gi (między innymi receptorów dopaminergicznych i serotoninergicznych, adrenergicznych i muskarynowych) prowadzi do zmiany komórkowego stężenia camp [5, 14], co oznacza, że mogą potencjalnie regulować właściwości kanałów jonowych K + przeciekowych i za ich pośrednictwem zmieniać potencjał błonowy, a tym samym pobudliwość komórek nerwowych [13, 15 17]. Badania ostatnich lat sugerują udział kanałów typu TREK w patogenezie niektórych chorób ośrodkowego układu nerwowego. A B Ryc. 1. Struktura molekularna kanałów K2P. Pojedyncza domena składa się z 4 przezbłonowych segmentów (A). Kanał zbudowany jest z dwóch domen (B) Fig. 1. Molecular structure of K2P channels. Single domain consists of 4 cross-membrane segments (A). Channel consists of 2 domains (B) Kanały TREK-1 i depresja W poszukiwaniu fizjologicznego znaczenia kanałów TREK-1 Heurteaux i wsp. [18] wykorzystali myszy pozbawione genu dla tego kanału (myszy knockout, TREK-/-). W badaniach behawioralnych zaobserwowano, że zwierzęta te charakteryzują się opornością na typowe bodźce wywołujące stany depresyjne (fenotyp oporny na depresję depressionresistant phenotype) [2]. W powszechnie stosowanych laboratoryjnych modelach depresji, takich jak test zawieszenia ogona i test wymuszonego pływania, myszy pozbawione tego genu zachowywały się podobnie do zwierząt o prawidłowym genotypie (wild-type), poddanych skutecznemu leczeniu inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors, SSRI). Podanie SSRI myszom TREK-/- nie powodowało dalszych zmian zachowania. Ponadto, oporność na depresję myszy pozbawionych genu TREK-/- ulegała zmniejszeniu po podaniu zwierzętom inhibitora hydroksylazy tryptofanu, obniżającego poziom serotoniny w zakończeniach synaptycznych. W doświadczeniach prowadzonych z wykorzystaniem technik elektrofizjologicznych, u zwierząt pozbawionych kanału TREK-1 stwierdzono znamiennie wyższą aktywność serotoninergicznych neuronów jądra szwu. Wzorce tej aktywności były podobne do obserwowanych u myszy o prawidłowym genotypie, otrzymujących SSRI [18]. Zastosowanie technik
3 Witkowski G i wsp. Kanały potasowe przeciekowe typu TREK-1 i ich znaczenie w patogenezie chorób umożliwiających bezpośredni pomiar aktywności pojedynczych prądów jonowych kanałowych w błonie komórek nerwowych (ryc. 2) pozwoliło wykazać, że lek z grupy SSRI fluoksetyna i jej metabolit norfluoksetyna są silnymi blokerami kanałów typu TREK-1. Blokada ta jest wyraźna już przy typowym terapeutycznym stężeniu tych substancji w tkance nerwowej [16]. Blokada kanałów jonowych typu TREK powinna prowadzić do depolaryzacji błony komórkowej. Wyniki powyższych badań wskazują na ścisły związek pomiędzy funkcją kanałów TREK-1 a aktywnością układu serotoninergicznego. Badania immunohistochemiczne potwierdzają, że kanały te występują w dużej liczbie w neuronach serotoninergicznych jąder szwu gryzoni i człowieka [19, 20]. W związku z tym można przyjąć, że oprócz dotychczas opisanego mechanizmu działania fluoksetyny w leczeniu depresji, polegającego na blokowaniu wychwytu zwrotnego serotoniny do zakończeń aksonalnych, istotną rolę odgrywa zahamowanie aktywności kanałów jonowych przeciekowych typu TREK-1 w neuronach serotoninergicznych [17]. Najprostszy postulowany mechanizm udziału fluoksetyny i kanałów jonowych typu TREK-1 w leczeniu depresji zakłada, że blokada tych kanałów przez lek prowadzi do przetrwałej depolaryzacji neuronów serotoninergicznych, czego efektem jest większa ilość neuroprzekaźnika wydzielana z zakończeń aksonalnych tych neuronów. W konsekwencji dochodzi do wzrostu stężenia serotoniny w płynie międzykomórkowym ośrodkowego układu nerwowego. Inna koncepcja zakłada, że kanały jonowe typu TREK-1 stanowią element mechanizmu ujemnego sprzężenia zwrotnego, prowadzącego do ograniczenia aktywności neuronów serotoninergicznych. Istotnym elementem tego mechanizmu są presynaptyczne autoreceptory serotoninergiczne typu 1A, które pobudzane przez serotoninę w szczelinie synaptycznej przyczyniają się do redukcji poziomu camp w komórce nerwowej jądra szwu. Efektem jest zahamowanie kinazy białkowej A i zmniejszona fosforylacja kanałów jonowych typu TREK-1. Zmniejszona fosforylacja prowadzi do wzrostu prawdopodobieństwa otwarć kanałów TREK-1 [6, 21] i hiperpolaryzacji a więc redukcji aktywności neuronów serotoninergicznych. Następstwem jest zmniejszenie uwalniania serotoniny do płynu międzykomórkowego. Blokada kanałów TREK-1 przez leki SSRI (lub brak kanałów TREK-1 w neuronach myszy knockout) przerywa mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego, prowadząc do wzrostu ilości serotoniny wydzielanej z zakończeń aksonalnych. Należy podkreślić, że nie ma do chwili obecnej doświadczalnych dowodów potwierdzających funkcjonowanie powyższych mechanizmów. U myszy pozbawionych kanału TREK-1 dokonano ponadto obserwacji, które trudno wyjaśnić zmianą aktywności układu serotoninergicznego jądra szwu, a mimo to wpisują się w charakter fenotypu opornego na depresję. Stwierdzono między innymi mniejszy wzrost poziomu kortykosteroidów w odpowiedzi na stres [22]. Warto nadmienić, że choć inne podtypy kanałów przeciekowych, w tym pozostałe kanały podrodziny TREK (kanały TRAAK) występują w neuronach jąder grzbietowych szwu, związek ze zmianami nastroju odnotowano tylko w odniesieniu do myszy TREK-/-. Przyczyną mogą być specyficzne właściwości kanału TREK-1, tj. regulacja przez system przekazywania sygnału wewnątrzkomórkowego przy udziale camp i kinazy białkowej A. Kanał jonowy TRAAK nie jest kontrolowany przez wtórny przekaźnik cytoplazmatyczny i kinazę białkową A [14, 23]. A B Ryc. 2. Kanał jonowy K + przeciekowy typu TREK-like w badaniu metodą patch-clamp. A. Neuron z mikropipetą służącą do badania kanałów jonowych. B. Aktywność kanałów jonowych K + typu TREK-like w trakcie depolaryzacji (potencjały dodatnie) i hyperpolaryzacji (potencjał ujemny) błony komórkowej neuronu (źródło badania własne) Fig. 2. K + TREK-like channel by patch-clamp method. A. Neuron with a micropipette to test ion channels. B. Activity of K + TREK-like channels during depolarization (positive potential) and hyperpolarization (negative potential) of neuron cell membrane (source: own research) Istnieją już pierwsze dowody na związki pomiędzy kanałami TREK-1 a depresją u ludzi. W badaniu Liou i wsp. [24] oceniano polimorfizm genu KCNK2 (kodującego kanał TREK-1) u osób z depresją (MDD Major Depressive Disorder, n=449) i osób z grupy kontrolnej (n=421). Wykazano istotny statystycznie związek jednej z odmian genu ze znamiennie wyższą podatnością na występowanie depresji i pozytywną odpowiedzią na leczenie przeciwdepresyjne. Nie zbadano jednak dotąd fizjologicznego podłoża różnic aktywności kanałów jonowych typu TREK-1 kodowanych przez różne odmiany genu KCNK2. Wydaje się więc, że substancje selektywnie blokujące kanały TREK-1 mogłyby mieć potencjalne silne działanie przeciwdepresyjne. Trwają obecnie intensywne poszukiwania takich związków chemicznych.
4 52 Hygeia Public Health 2014, 49(1): Ciekawym kandydatem są spadyny naturalne peptydy wyodrębnione z propeptydu wydzielanego w trakcie dojrzewania receptora neurotensyny 3 (NTSR3/Sortilin) o najsilniejszym jak dotąd działaniu selektywnie blokującym kanał TREK-1 (IC 50 =10 nm). Efekt przeciwdepresyjny spadyn oceniano na modelu zwierzęcym metodami biochemicznymi, elektrofizjologicznymi i behawioralnymi w badaniu Mazella i wsp. [25]. Wyniki wykazały, że spadyny stymulując aktywność neuronów w jądrze grzbietowym szwu przyczyniają się do znamiennego wzrostu neurotransmisji serotoninergicznej. Co więcej, myszy którym podawano spadyny rozwijały fenotyp oporny na depresję (taki jak u myszy TREK-1-/-) w czasie krótszym w porównaniu do leczenia klasycznymi SSRI. Dożylne podawanie spadyn intensyfikowało procesy neurogenezy w hipokampach, które są uważane za kluczowe dla skuteczności przewlekłego leczenia SSRI. W dotychczasowych badaniach nie zaobserwowano u zwierząt doświadczalnych istotnych klinicznie działań niepożądanych, które mogłyby być potencjalnie związane z blokadą kanałów TREK-1 w obwodowym układzie nerwowym i innych komórkach pobudliwych (np. zaburzeń rytmu serca, wahań ciśnienia tętniczego). Bardzo prawdopodobne jest, że spadyny stanowią pierwsze zidentyfikowane endogenne peptydy o właściwościach przeciwdepresyjnych, o szybkim początku działania [26]. Istotnym ograniczeniem, które opóźni próby stosowania tych związków u ludzi jest konieczność ich podawania dożylnego lub do płynu mózgowo-rdzeniowego. Kanały TREK-1 i inne choroby ośrodkowego układu nerwowego Niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego W czasie niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego (na przykład w przebiegu udaru mózgowego) dochodzi do silnej aktywacji neuronalnych kanałów typu TREK-1. Bodźcem pobudzającym te kanały jest obrzęk i związane z tym rozciągnięcie błon komórkowych neuronów. Ponadto w ognisku niedokrwiennym dochodzi do uwalniania kwasu arachidonowego, który również aktywuje kanały typu TREK-1. Aktywacja tych kanałów wywołuje silny prąd K + odkomórkowy i hiperpolaryzację błon komórkowych neuronów. Hiperpolaryzacja zmniejsza aktywność neuronów przyczyniając się do redukcji zapotrzebowania energetycznego komórki nerwowej. Hiperpolaryzacja prowadzi również do mniej efektywnego pobudzania potencjałozależnych kanałów jonowych Ca ++ co także ogranicza uwalnianie neurotoksycznych przekaźników (przede wszystkim kwasu glutaminowego). Odpływ jonów K + z komórki przyczynia się do zmniejszenia osmolalności wewnątrzkomórkowej i ograniczenia obrzęku neuronów [27-29]. Neuroprotekcyjne działanie kanałów jonowych typu TREK-1 potwierdzono na mysim modelu doświadczalnym [18, 30]. Wykazano, że silne aktywatory tych kanałów TREK-1 takie jak kwas linolenowy i lizofosfatydylocholina ograniczają zakres uszkodzenia mózgu w trakcie niedokrwienia wywołanego przez okluzję tętnicy szyjnej wewnętrznej. Ponadto, w neuronach w obrębie ogniska niedokrwiennego obserwowano wzrost ekspresji kanałów jonowych typu TREK-1 [31]. U myszy pozbawionych kanału TREK-1 niedokrwienne uszkodzenie mózgu było znamiennie większe oraz nie stwierdzano neuroprotekcyjnego efektu kwasu linolenowego i lizofosfatydylocholiny. Podobne wyniki uzyskano w odniesieniu do indukowanego niedokrwienia rdzenia kręgowego [18]. Interesujące jest, że także inne substancje chemiczne o udowodnionym w badaniach doświadczalnych działaniu neuroprotekcyjnym, np. riluzol, tlenek azotu, ksenon są silnymi aktywatorami kanału TREK-1 [12, 18]. Padaczka Doświadczenia z wykorzystaniem mysiego modelu padaczki pozwoliły wyciągnąć wnioski na temat znaczenia kanałów TREK-1 w procesie epileptogenezy. Udokumentowanym sposobem indukcji doświadczalnej padaczki jest podanie zwierzęciu kwasu kainowego (agonisty receptora NMDA) lub pentylenetetrazolu (antagonisty receptora GABA) substancji indukujących stan padaczkowy [32]. Stan taki występuje u 90-95% badanych zwierząt po podaniu wyżej wymienionych związków. Po ustąpieniu stanu padaczkowego, u części zwierząt (60-70%) występują spontaniczne napady padaczkowe. Przyjęto, że indukowany farmakologicznie stan padaczkowy jest czynnikiem uszkadzającym ośrodkowy układ nerwowy, rozpoczynającym proces tzw. epileptogenezy [33]. U myszy pozbawionych kanału TREK-1, indukowany farmakologicznie stan padaczkowy miał dużo cięższy przebieg i kończył się śmiercią ok 75% zwierząt [18]. U wszystkich myszy, które przeżyły, występowały uogólnione napady padaczkowe o ciężkim przebiegu. W ośrodkowym układzie nerwowym tych zwierząt stwierdzono istotnie wyższą ekspresję białka c-fos markera pobudliwości komórek nerwowych. U zwierząt pozbawionych innych kanałów należących do rodziny TREK, tzn. kanałów typu TREK-2 lub TRAAK nie obserwowano nadmiernej wrażliwości na związki wywołujące stan padaczkowy. Wydaje się, że w porównaniu do innych kanałów przeciekowych, kanały TREK-1 mają szczególne znaczenie dla utrzymywania prawidłowego progu drgawkowego [34]. Ewentualna dysfunkcja tych kanałów o wrodzonym (w wyniku mutacji) bądź nabytym charakterze może potencjalnie być przyczyną zespołów padaczkowych u ludzi.
5 Witkowski G i wsp. Kanały potasowe przeciekowe typu TREK-1 i ich znaczenie w patogenezie chorób Ból neuropatyczny Wysoka ekspresja kanałów jonowych przeciekowych typu TREK-1 występuje w neuronach czuciowych zwojów rdzeniowych, które są odpowiedzialne za przekazywanie informacji z receptorów czucia bólu do rdzenia kręgowego. Alloui i wsp. [35] stwierdzili, że u zwierząt pozbawionych kanałów jonowych typu TREK-1 (TREK-1-/-) występuje obniżenie temperaturowego progu bólu. Temperatura odczuwana jako bodziec bólowy u tych zwierząt wahała się od 30 do 45 C. U zwierząt z prawidłową ekspresja kanałów jonowych typu TREK-1 próg bólu wynosił około 45 C. Ponadto, myszy pozbawione kanału TREK-1 odznaczały się zwiększoną wrażliwością na bodźce mechaniczne i występowała u nich tzw. allodynia, tzn. bodźce mechaniczne, które u zwierząt z zachowanym kanałem jonowym TREK-1 były podprogowe dla percepcji bólu, u zwierząt TREK-/- wywoływały reakcje bólowe. Jest oczywiste, że przy braku kanałów jonowych typu TREK-1 błona komórkowa neuronów czuciowych ulega częściowej depolaryzacji i neurony te stają się bardziej pobudliwe w odpowiedzi na bodźce czuciowe. Podsumowanie Kanały potasowe przeciekowe typu TREK-1 poznane zostały niedawno, ale dotychczasowa wiedza wskazuje, że biorą one udział w regulacji wielu istotnych procesów fizjologicznych. Mogą być również atrakcyjnym celem dla potencjalnej farmakoterapii takich schorzeń jak depresja, padaczka, udar mózgowy czy bóle neuropatyczne. Do tej pory wykazano, że niektóre leki (np. z grupy SSRI, neuroleptyki), obok swoich podstawowych mechanizmów działania, blokują także kanały typu TREK-1. Wydaje się, że warunkiem kontynuacji dalszych badań jest uzyskanie selektywnych, łatwych do stosowania blokerów i aktywatorów kanałów TREK-1. Możliwa stanie się wówczas ocena potencjalnego profilu działań niepożądanych leków, których mechanizm opierałby się na modulacji aktywności potasowych kanałów przeciekowych. Praca finansowana z grantów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego nr: FW5/NM1/13 i FW5/NM2/13. Piśmiennictwo / References 1. Medhurst AD, Rennie G, Chapman CG, et al. Distribution analysis of human two pore domain potassium channels in tissues of the central nervous system and periphery. Brain Res Mol Brain Res 2001, 86(1-2): Heurteaux C, Lucas G, Guy N, et al. Deletion of the background potassium channel TREK-1 results in a depression-resistant phenotype. Nat Neurosci 2006, 9(9): Dedman A, Sharif-Naeini R, Folgering JH, et al. The mechano-gated K(2P) channel TREK-1. Eur Biophys J 2009, 38(3): Honoré E. The neuronal background K2P channels: focus on TREK1. Nat Rev Neurosci 2007, 8(4): Patel AJ, Honoré E, Maingret F, et al. A mammalian two pore domain mechano-gated S-like K + channel. EMBO J 1998, 17(15): Maingret F, Patel AJ, Lesage F, et al. Mechano- or acid stimulation, two interactive modes of activation of the TREK-1 potassium channel. J Biol Chem 1999, 274(38): Maingret F, Lauritzen I, Patel AJ, et al. TREK-1 is a heatactivated background K( + ) channel. EMBO J 2000, 19(11): Lesage F, Terrenoire C, Romey G, et al. Human TREK2, a 2P domain mechano-sensitive K + channel with multiple regulations by polyunsaturated fatty acids, lysophospholipids, and Gs, Gi, and Gq protein-coupled receptors. J Biol Chem 2000, 275(37): Maingret F, Patel AJ, Lesage F, et al. Lysophospholipids open the two-pore domain mechano-gated K( + ) channels TREK-1 and TRAAK. J Biol Chem 2000, 275(14): Duprat F, Lesage F, Patel AJ, et al. The neuroprotective agent riluzole activates the two P domain K( + ) channels TREK-1 and TRAAK. Mol Pharmacol 2000, 57(5): Patel AJ, Honoré E, Lesage F, et al. Inhalational anesthetics activate two-pore-domain background K + channels. Nat Neurosci 1999, 2(5): Gruss M, Bushell TJ, Bright DP, et al. Two-pore-domain K + channels are a novel target for the anesthetic gases xenon, nitrous oxide, and cyclopropane. Mol Pharmacol 2004, 65(2): Chemin J, Girard C, Duprat F, et al. Mechanisms underlying excitatory effects of group I metabotropic glutamate receptors via inhibition of 2P domain K + channels. EMBO J 2003, 22(20): Fink M, Duprat F, Lesage F, et al. Cloning, functional expression and brain localization of a novel unconventional outward rectifier K + channel. EMBO J 1996, 15(24): Lesage F, Lazdunski M. Molecular and functional properties of two-pore-domain potassium channels. Am J Physiol Renal Physiol 2000, 279(5): F Kennard LE, Chumbley JR, Ranatunga KM, et al. Inhibition of the human two-pore domain potassium channel, TREK 1, by fluoxetine and its metabolite norfluoxetine. Br J Pharmacol 2005, 144(6): Gordon JA, Hen R. TREKing toward new antidepressants. Nat Neurosci 2006, 9(9): Heurteaux C, Guy N, Laigle C, et al. TREK-1, a K + channel involved in neuroprotection and general anesthesia. EMBO J 2004, 23(13):
6 54 Hygeia Public Health 2014, 49(1): Hervieu GJ, Cluderay JE, Gray CW, et al. Distribution and expression of TREK-1, a two-pore-domain potassium channel, in the adult rat CNS. Neurosci 2001, 103(4): Enyedi P, Czirják G. Molecular background of leak K + currents: two-pore domain potassium channels. Physiol Rev 2010, 90(2): Bockenhauer D, Zilberberg N, Goldstein SA. KCNK2: reversible conversion of a hippocampal potassium leak into a voltage-dependent channel. Nat Neurosci 2001, 4(5): Maruyama Y, Yamada M. TREK-1: a potential target for novel antidepressants. Nihon Shinkei Seishin Yakurigaku Zasshi 2007, 27(4): Patel AJ, Honoré E, Maingret F, et al. A mammalian two pore domain mechano-gated S-like K + channel. EMBO J 1998, 17(15): Liou YJ, Chen TJ, Tsai SJ, et al. Support for the involvement of the KCNK2 gene in major depressive disorder and response to antidepressant treatment. Pharmacogenet Genomics 2009, 19(10): Mazella J, Pétrault O, Lucas G, et al. Spadin, a sortilin-derived peptide, targeting rodent TREK-1 channels: a new concept in the antidepressant drug design. PLoS Biol 2010, 8(4): e Moha Ou Maati H, Veyssiere J, Labbal F, et al. Spadin as a new antidepressant: absence of TREK-1-related side effects. Neuropharmacol 2012, 62(1): Miller P, Peers C, Kemp PJ. Polymodal regulation of htrek1 by ph, arachidonic acid, and hypoxia: physiological impact in acidosis and alkalosis. Am J Physiol Cell Physiol 2004, 286(2): C Xu X, Pan Y, Wang X. Alterations in the expression of lipid and mechano-gated two-pore domain potassium channel genes in rat brain following chronic cerebral ischemia. Brain Res Mol Brain Res 2004, 120(2): Li ZB, Zhang HX, Li LL, et al. Enhanced expressions of arachidonic acid-sensitive tandem-pore domain potassium channels in rat experimental acute cerebral ischemia. Biochem Biophys Res Commun 2005, 327(4): Heurteaux C, Laigle C, Blondeau N, et al. Alpha-linolenic acid and riluzole treatment confer cerebral protection and improve survival after focal brain ischemia. Neurosci 2006, 137(1): Wang M, Song J, Xiao W, et al. Changes in lipid-sensitive two-pore domain potassium channel TREK-1 expression and its involvement in astrogliosis following cerebral ischemia in rats. J Mol Neurosci 2012, 46(2): Tsirka SE, Gualandris A, Amaral DG, et al. Excitotoxininduced neuronal degeneration and seizure are mediated by tissue plasminogen activator. Nature 1995, 377(6547): Szyndler J, Wierzba-Bobrowicz T, Maciejak P i wsp. Pentylenetetrazol-kindling of seizures selectively decreases [3H]-citalopram binding in the CA-3 area of rat hippocampus. Neurosci Lett 2002, 335(1): Lauritzen I, Blondeau N, Heurteaux C, et al. Polyunsaturated fatty acids are potent neuroprotectors. EMBO J 2000, 19(8): Alloui A, Zimmermann K, Mamet J, et al. TREK-1, a K + channel involved in polymodal pain perception. EMBO J 2006, 25(11):
Fizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
ZAJĘCIA 1. uczenie się i pamięć mechanizmy komórkowe. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
ZAJĘCIA 1 uczenie się i pamięć mechanizmy komórkowe dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii problem engramu dwa aspekty poziom systemowy które części mózgu odpowiadają za pamięć gdzie tworzy się engram?
Biologiczne mechanizmy zachowania
Biologiczne mechanizmy zachowania Przekaźnictwo chemiczne w mózgu mgr Monika Mazurek IPs UJ Odkrycie synaps Ramon y Cajal (koniec XIX wieku) neurony nie łączą się między sobą, między nimi jest drobna szczelina.
Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Potencjał spoczynkowy i czynnościowy
Potencjał spoczynkowy i czynnościowy Marcin Koculak Biologiczne mechanizmy zachowania https://backyardbrains.com/ Powtórka budowy komórki 2 Istota prądu Prąd jest uporządkowanym ruchem cząstek posiadających
Z47 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH BŁON KOMÓRKOWYCH
Z47 BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ELEKTROFIZJOLOGICZNYCH BŁON KOMÓRKOWYCH I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawową wiedzą na temat pomiarów elektrofizjologicznych żywych komórek metodą Patch
Nowe terapie choroby Huntingtona. Grzegorz Witkowski Katowice 2014
Nowe terapie choroby Huntingtona Grzegorz Witkowski Katowice 2014 Terapie modyfikujące przebieg choroby Zahamowanie produkcji nieprawidłowej huntingtyny Leki oparte o palce cynkowe Małe interferujące RNA
STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
INHIBICJA KANAŁÓW JONOWYCH POSZUKIWANIE NOWYCH LEKÓW.
INHIBICJA KANAŁÓW JONOWYCH POSZUKIWANIE NOWYCH LEKÓW. Dariusz Matosiuk Katedra i Zakład Syntezy i Technologii Chemicznej Środków Leczniczych, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej Uniwersytet
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii oraz występują
Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz
Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz Rdzeń kręgowy > część ośrodkowego UN > bodźce z mózgowia do obwodowego UN > Ф 1cm, 30g, 45cm > poniżej L2: ogon koński Uszkodzenia rdzenia kręgowego
Dywergencja/konwergencja połączeń między neuronami
OD NEURONU DO SIECI: MODELOWANIE UKŁADU NERWOWEGO Własności sieci, plastyczność synaps Stefan KASICKI SWPS, SPIK wiosna 2007 s.kasicki@nencki.gov.pl Dywergencja/konwergencja połączeń między neuronami 1
Leki przeciwdepresyjne
Leki przeciwdepresyjne Antydepresanty Mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych c) Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (fluoksetyna, paroksetyna) d) Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny
Droga impulsu nerwowego w organizmie człowieka
Droga impulsu nerwowego w organizmie człowieka Impuls nerwowy Impuls nerwowy jest zjawiskiem elektrycznym zachodzącym na powierzchni komórki nerwowej i pełni podstawową rolę w przekazywaniu informacji
Budowa i zróżnicowanie neuronów - elektrofizjologia neuronu
Budowa i zróżnicowanie neuronów - elektrofizjologia neuronu Neuron jest podstawową jednostką przetwarzania informacji w mózgu. Sygnał biegnie w nim w kierunku od dendrytów, poprzez akson, do synaps. Neuron
Mechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka. Dariusz Mazurkiewicz
Mechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka Dariusz Mazurkiewicz Podejście biologiczne: Zachowanie człowieka jest zdeterminowane czynnikami natury biologicznej: neuroprzekaźniki
Nutraceutyki wpływające na zachowanie zwierząt. Nutraceutyki-
Nutraceutyki wpływające na zachowanie zwierząt. Nutraceutyki- środki spożywcze łączące w sobie wartości żywieniowe i cechy środków farmaceutycznych. Są to poszczególne składniki żywności, jak i substancje
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
jest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3.
Opis publikacji Tomasz Pawełczyk, Marta Grancow-Grabka, Magdalena Kotlicka-Antczak, Elżbieta Trafalska, Agnieszka Pawełczyk. A randomized controlled study of the efficacy of six-month supplementation with
Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI
Homeostaza DR ROBERT MERONKA ZAKŁAD EKOLOGII INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Różnorodność środowisk Stałość warunków w organizmie Podstawy procesów fizjologicznych Procesy zachodzące
SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU
Załącznik nr 5 Załącznik nr 5 SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU NERWOWEGO, SZCZEGÓŁOWE W WARUNKI TYM PADACZKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE UKŁADU NERWOWEGO, W TYM PADACZKI 1.
Tkanka nerwowa. Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie
Komórki: komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie Tkanka nerwowa Substancja międzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne) pobudliwość przewodnictwo
Leczenie padaczki lekoopornej podstawy racjonalnej politerapii
Leczenie padaczki lekoopornej podstawy racjonalnej politerapii Ewa Nagańska Klinika Neurologii i Epileptologii CMKP Przyczyny niepowodzenia stosowania monoterapii LPP Niewłaściwe rozpoznanie padaczki (rodzaju
Grzegorz Satała, Tomasz Lenda, Beata Duszyńska, Andrzej J. Bojarski. Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk, ul.
Grzegorz Satała, Tomasz Lenda, Beata Duszyńska, Andrzej J. Bojarski Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk, ul. Smętna 12, Kraków Plan prezentacji: Cel naukowy Podstawy teoretyczne Przyjęta metodyka
WSTĘP. Skaner PET-CT GE Discovery IQ uruchomiony we Wrocławiu w 2015 roku.
WSTĘP Technika PET, obok MRI, jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się metod obrazowych w medycynie. Przełomowymi wydarzeniami w rozwoju PET było wprowadzenie wielorzędowych gamma kamer,
biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski
biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
Wykład 3. metody badania mózgu I. dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii
Wykład 3 metody badania mózgu I dr Marek Binder Zakład Psychofizjologii ośrodkowy układ nerwowy (OUN) mózgowie rdzeń kręgowy obwodowy układ nerwowy somatyczny układ nerwowy: przewodzi informacje z i do
Do moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy
Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym
Neurologia dla studentów wydziału pielęgniarstwa. Bożena Adamkiewicz Andrzej Głąbiński Andrzej Klimek
Neurologia dla studentów wydziału pielęgniarstwa Bożena Adamkiewicz Andrzej Głąbiński Andrzej Klimek Spis treści Wstęp... 7 Część I. Wiadomości ogólne... 9 1. Podstawy struktury i funkcji układu nerwowego...
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA van Gogh 1890 DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii
FARMAKOLOGIA Z FARMAKODYNAMIKĄ - ROK IV
FARMAKOLOGIA Z FARMAKODYNAMIKĄ - ROK IV 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: Zakład Farmakodynamiki 2. Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Włodzimierz Buczko 3. Osoba odpowiedzialna
Co to są wzorce rytmów?
Sieci neuropodobne XII, Centralne generatory wzorców 1 Co to są wzorce rytmów? Centralne generatory rytmów są układami neuronowymi powodujących cykliczną aktywację odpowiednich mięśni, mogą działać w pewnym
Tkanka nerwowa. neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające)
Tkanka nerwowa neurony (pobudliwe) odbieranie i przekazywanie sygnałów komórki glejowe (wspomagające) Sygnalizacja w komórkach nerwowych 100 tys. wejść informacyjnych przyjmowanie sygnału przewodzenie
Choroby peroksysomalne
148 PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS Choroby peroksysomalne Peroxisomal disorders Teresa Joanna Stradomska Pediatr Pol 2010; 85 (2): 148 155 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 29.10.2009
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Czynności komórek nerwowych. Adriana Schetz IF US
Czynności komórek nerwowych Adriana Schetz IF US Plan wykładu 1. Komunikacja mędzykomórkowa 2. Neurony i komórki glejowe jedność architektoniczna 3. Czynności komórek nerwowych Komunikacja międzykomórkowa
Elektrofizjologia neuronu
Spis treści Co to jest neuron? 2008-11-13 Spis treści Co to jest neuron? Wstęp Rola jonów w działaniu neronu Potencjał membranowy Stan równowagi Bramki jonowe Dynamika bramek jonowych Model Hodgkina-Huxley
Elicea, 5 mg, tabletki powlekane Elicea, 10 mg, tabletki powlekane Elicea, 20 mg, tabletki powlekane Escitalopramum
Elicea, 5 mg, tabletki powlekane Elicea, 10 mg, tabletki powlekane Elicea, 20 mg, tabletki powlekane Escitalopramum wiera ona - - - - lub farmaceucie. Patrz punkt 4. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. Lek Elicea zawiera
Środki stosowane do znieczulenia ogólnego
Środki stosowane do znieczulenia ogólnego Znieczulenie ogólne - elementy Anestezia głęboki sen (Hypnosis-sen) Analgesio-zniesienie bólu Areflexio-zniesienie odruchów Atonia - Relaxatio musculorumzwiotczenie
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne
ARCH. MED. SĄD. KRYM., 2006, LVI, 144-148
ARCH. MED. SĄD. KRYM., 6, LVI, 144-148 PRACE ORYGINALNE Elżbieta Bloch-Bogusławska Wpływ czasu zgonu na reaktywność tętnic ogonowych szczura wyzwalaną przez fenylefrynę (PHE) z równoczesnym zastosowaniem
Krwiobieg duży. Krwiobieg mały
Mięsień sercowy Budowa serca Krązenie krwi Krwiobieg duży Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się na mniejsze tętnice,
PL 204536 B1. Szczepanik Marian,Kraków,PL Selmaj Krzysztof,Łódź,PL 29.12.2003 BUP 26/03 29.01.2010 WUP 01/10
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 204536 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 354698 (22) Data zgłoszenia: 24.06.2002 (51) Int.Cl. A61K 38/38 (2006.01)
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA I SCHIZOFRENIA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA I SCHIZOFRENIA DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii
Deprywacja snu jako metoda prowokacji napadów padaczkowych. Piotr Walerjan (Warszawa)
Deprywacja snu jako metoda prowokacji napadów padaczkowych Piotr Walerjan (Warszawa) Rutynowe zapisy EEG 40 50% zapisów EEG u pacjentów cierpiących na padaczkę nie zawiera grafoelementów padaczkorodnych
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Apikalna błona komórkowa nabłonka jelitowego (znana także pod nazwą mikrokosmków jelitowych czy rąbka szczoteczkowego/ wchłaniającego) stanowi selektywną barierę ochronną
Oxycodon w terapii bólu ostrego. Hanna Misiołek. Katedra Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej SUM Katowice
Oxycodon w terapii bólu ostrego Hanna Misiołek Katedra Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej SUM Katowice Charakterystyka Oksykodon (Oxycodonum) organiczny związek chemiczny, strukturalnie
Zespół S u d e cka /
ANDRZEJ ZYLUK Zespół S u d e cka / algodystrofia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE prof. dr hab. n. med. A N D R Z E J Z Y L U K Zespół Sudecka / a lg o d y s tro fia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE & PZWL Spis
Niebezpieczni współpracownicy?
Niebezpieczni współpracownicy? Toksyczny wpływ leków znieczulenia ogólnego na ośrodkowy układ nerwowy. European Journal of Anaesthesiology 2007 M. Perouansky Opracował: lek. Rafał Sobański Toksyczne działanie
Transport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 5/2012 z dnia 27 lutego 2012 r. w zakresie zakwalifikowania/niezasadności zakwalifikowania leku Valdoxan (agomelatinum)
biologia w gimnazjum OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
biologia w gimnazjum 2 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY BUDOWA KOMÓRKI NERWOWEJ KIERUNEK PRZEWODZENIA IMPULSU NEROWEGO DENDRYT ZAKOŃCZENIA AKSONU CIAŁO KOMÓRKI JĄDRO KOMÓRKOWE AKSON OSŁONKA MIELINOWA Komórka nerwowa
Nowe leki w terapii niewydolności serca.
Nowe leki w terapii niewydolności serca. Michał Ciurzyński Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej
Informacja dla pacjentów
info Informacja dla pacjentów ze szpiczakiem mnogim leczonych bortezomibem Polineuropatia indukowana bortezomibem Konsultacja merytoryczna: Prof. dr hab. Lidia Usnarska-Zubkiewicz Katedra i Klinika Hematologii,
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 5 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 5 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ GENY PRZECIWBÓLOWE dekarboksylaza kwasu glutaminowego GAD i kwas -aminomasłowy GABA proopiomelanokortyna POMC endorfiny,
Instytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek
Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania
Fizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Profilaktyka i leczenie czerniaka. Dr n. med. Jacek Calik
Profilaktyka i leczenie czerniaka Dr n. med. Jacek Calik Czerniaki Czerniaki są grupą nowotworów o bardzo zróżnicowanej biologii, przebiegu i rokowaniu. Nowotwory wywodzące się z melanocytów. Pochodzenie
Zastosowanie citicoliny bądź jej farmakologicznie dopuszczalnej soli do wytwarzania leku do ochrony i leczenia tkanek mózgu noworodka ssaka
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 212603 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 361510 (51) Int.Cl. A61K 31/7068 (2006.01) A61P 25/28 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)
Podstawowe zagadnienia. Mgr Monika Mazurek Instytut Psychologii Uniwersytet Jagielloński
Podstawowe zagadnienia Mgr Monika Mazurek Instytut Psychologii Uniwersytet Jagielloński NEUROPLASTYCZNOŚĆ - zdolność neuronów do ulegania trwałym zmianom w procesie uczenia się (Konorski,, 1948) Główne
Materiał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Priony. co dobrego mówią nam drożdże? Takao Ishikawa Zakład Biologii Molekularnej Uniwersytet Warszawski
Priony co dobrego mówią nam drożdże? Takao Ishikawa Zakład Biologii Molekularnej Uniwersytet Warszawski Choroba Kreutzfeldta-Jakoba Pierwsze opisy pochodzą z lat 30. XX wieku Zakaźna choroba, często rodzinna
Kanały jonowe i pompy błonowe
Kanały jonowe i pompy błonowe Jak badad przepływ jonów? Patch-clamp -zassanie powoduje ścisłe połączenie błony komórkowej z kapilarą (opornośd miedzy wnętrzem pipety a otaczającym roztworem = 10^9 omów)
Właściwości błony komórkowej
Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Transport przez błony Współczynnik przepuszczalności [cm/s] RóŜnice składu jonowego między wnętrzem komórki ssaka a otoczeniem
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r.. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Farmakologia Kod przedmiotu: 21 Rodzaj
Sen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8
Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE
Przedmowa... Skróty...
VII Przedmowa.............................................................. Skróty................................................................... Przedmowa..............................................................
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Skojarzone leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi i pindololem - otwarte badanie skuteczności 14 dniowej terapii
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2001, 3, 285-290 Stanisław Pużyński, Łukasz Święcicki, Iwona Koszewska, Antoni Kalinowski, Sławomir Fornal, Dorota Grądzka, Dorota Bzinkowska, Magdalena Namysłowska
Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A. Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne
Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne napięcie elektryczne, zwane napięciem na błonie. Różnica potencjałów to ok.
Fizjologia czlowieka seminarium + laboratorium. M.Eng. Michal Adam Michalowski
Fizjologia czlowieka seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/
2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16
INTENSYWNA TERAPIA STANU ASTMATYCZNEGO 1. Definicja... 13 2. Etiopatogeneza astmy... 14 2.1. Układ oddechowy... 14 2.2. Układ krążenia... 16 3. Obraz kliniczny... 17 3.1. Rozpoznanie... 17 3.2. Diagnostyka
Wskaźniki włóknienia nerek
Wskaźniki włóknienia nerek u dzieci z przewlekłą chorobą nerek leczonych zachowawczo Kinga Musiał, Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich
Komputerowe wspomaganie projektowanie leków
Komputerowe wspomaganie projektowanie leków wykład VI Prof. dr hab. Sławomir Filipek Grupa BIOmodelowania Uniwersytet Warszawski, Wydział Chemii oraz Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych Cent-III www.biomodellab.eu
Wykład I. Komórka. 1. Bioczasteczki : węglowodany, białka, tłuszcze nukleotydy
Wykład I. Komórka 1. Bioczasteczki : węglowodany, białka, tłuszcze nukleotydy 2. Funkcje białek błonowych: 1. Transport: a. bierny b. czynny, z wykorzystaniem energii 2. Aktywność enzymatyczna 3. Receptory
DZIAŁ I. Zalecane źródła informacji Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Stanisław J. Konturek, Elservier Urban&Partner 2007
DZIAŁ I. PODSTAWY REGULACJI I KONTROLI CZYNNOŚCI ORGANIZMU. TKANKI POBUDLIWE. Ćw. 1. Fizjologia jako nauka o homeostazie. (1-2 X 2012) 1. Wprowadzenie do przedmiotu. 2. Fizjologia i jej znaczenie w naukach
Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego (motorycznego) 21 Mechanizmy sterujące ruchami dowolnymi 23 PIŚMIENNICTWO 32
3 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA 7 8 WSTĘP 9 13 Porównawcza psychofarmakologia kliniczna 14 Klasyfikacja zaburzeń zachowania 14 Podział zachowań anomalnych 16 20 Neurobiochemiczne podstawy zachowania ruchowego
Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Mechanizm dysfunkcji śródbłonka w patogenezie miażdżycy naczyń
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY Z ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ Mechanizm dysfunkcji śródbłonka w patogenezie miażdżycy naczyń Anna Siekierzycka Rozprawa doktorska Promotor pracy
STAN PADACZKOWY. postępowanie
STAN PADACZKOWY postępowanie O Wytyczne EFNS dotyczące leczenia stanu padaczkowego u dorosłych 2010; Meierkord H., Boon P., Engelsen B., Shorvon S., Tinuper P., Holtkamp M. O Stany nagłe wydanie 2, red.:
Opioidowe leki przeciwbólowe
Ból Opioidowe leki przeciwbólowe Nieprzyjemne czuciowe i emocjonalne doświadczenie, które pojawia się, jako ostrzeżenie o uszkodzeniu tkanek. Ból to odczucie subiektywne, nie zawsze związane z nocycepcją!
ANEKS WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ODMOWY PRZEDSTAWIONE PRZEZ EMEA
ANEKS WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ODMOWY PRZEDSTAWIONE PRZEZ EMEA 1 WNIOSKI NAUKOWE OGÓLNE PODSUMOWANIE OCENY NAUKOWEJ PREPARATU THYMANAX Kwestie dotyczące jakości Jakość tego produktu została uznana
CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek
CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI
CHOROBY REUMATYCZNE A OBNIŻENIE GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI Katarzyna Pawlak-Buś Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ECHA ASBMR 2018 WIELOCZYNNIKOWY CHARAKTER
Wykład 9: HUMAN GENOME PROJECT HUMAN GENOME PROJECT
Wykład 9: Polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP) odrębność genetyczna, która czyni każdego z nas jednostką unikatową Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej HUMAN GENOME
biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski
biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/
RAK NERKOWO-KOMÓRKOWY UOGÓLNIONE STADIUM PRZEWLEKŁA CHOROBA // DŁUGOŚĆ LECZENIA
RAK NERKOWO-KOMÓRKOWY PRZEWLEKŁA CHOROBA // DŁUGOŚĆ LECZENIA Maciej Krzakowski Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Warszawa 1 SYGNAŁOWE SZLAKI // TERAPEUTYCZNE CELE * Oudard i wsp.
SPIS TREŚCI 1. Leki stosowane w zaburzeniach układu krążenia
SPIS TREŚCI Wstęp 13 1. Leki stosowane w zaburzeniach układu krążenia 15 1.1. Wiadomości ogólne 17 1.1.1. Krew 18 1.1.2. Transport gazów 19 1.1.3. Charakterystyka schorzeń układu krążenia 21 1.2. Rola
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne
Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A. Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne
Błona komórkowa grubość od 50 do 100 A Istnieje pewna różnica potencjałów, po obu stronach błony, czyli na błonie panuje pewne napięcie elektryczne, zwane napięciem na błonie. Różnica potencjałów to ok.
Fizjologia, biochemia
50 Fizjologia, biochemia sportu Krioterapia powoduje lepszą krążeniową i metaboliczną tolerancję oraz opóźnia narastanie zmęczenia w trakcie wykonywania pracy mięśniowej przez zawodników sportów wytrzymałościowych.
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy
Lek od pomysłu do wdrożenia
Lek od pomysłu do wdrożenia Lek od pomysłu do wdrożenia KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU KRÓTKA HISTORIA LEKU
Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia. zajecia 1 :
Biologiczne mechanizmy zachowania - fizjologia zajecia 1 : 8.10.15 Kontakt: michaladammichalowski@gmail.com https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/ II gr 08:00 10:0 III gr 10:15 11:45 IV gr 12:00 13:30
(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 13.12.1999,PCT/EP99/09864 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 202483 (21) Numer zgłoszenia: 349335 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 13.12.1999 (86) Data i numer zgłoszenia
Dr Jarosław Woroń. BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH Krynica 11.XII.2009
Dr Jarosław Woroń BEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA LEKÓW PRZECIWBÓLOWYCH Krynica 11.XII.2009 Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii CM UJ Kraków Uniwersytecki Ośrodek Monitorowania i Badania Niepożądanych
Przydatność spektroskopii MR u noworodków
Przydatność spektroskopii MR u noworodków DR HAB. MED. PRZEMKO KWINTA, PROF. UJ KLINIKA CHORÓB DZIECI KATEDRY PEDIATRII, INSTYTUT PEDIATRII WL UJ W KRAKOWIE Nowe techniki MR Obrazowanie dyfuzyjne DWI diffusion-