Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Transkrypt

1 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wpływ mediów masowych na odbiorców Anna Adamus-Matuszyńska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 7 kwietnia 2014 r. Tematyka wykładu Media masowe jak z nich korzystać? Czy media masowe mogą stanowić zagrożenie dla dziecka? Pozytywny i negatywny wpływ mediów masowych na rozwój osobowy dziecka. 1

2 Dlaczego się komunikujemy? Komunikowanie się jest podstawowym czynnikiem decydującym o funkcjonowaniu i rozwoju człowieka jako istoty społecznej. Komunikowanie się jest podstawowym środkiem przekazywania doświadczenia zbiorowego. Wielkość kory mózgowej jest zależna od liczby nawiązanych relacji społecznych. Komunikowanie masowe Podstawowymi cechami komunikowania masowego są: Masowy odbiorca Standaryzacja przekazu, jego uproszczenie Instytucjonlizacja przekazu, treści, kanału Brak bariery czasu i przestrzeni 2

3 Media czym są dzisiaj? Dziś powinniśmy mówić masowe media, lub globalne media. Media odgrywają kluczową rolę, gdyż: Przyczyniły się do powstania państw narodowych Koncepcji tożsamości narodowej Rozwoju demokracji i obywatelstwa Wolności człowieka Rozwoju kultury Sfery publicznej Są źródłem informacji i rozrywki Upowszechniania się języków i kultur Rodzaje interakcji, czyli jak się komunikujemy Komunikowanie bezpośrednie - to interakcja bezpośrednia wymaga współobecności, uczestnicy są obecni w miejscu interakcji i dzielą czasowy i przestrzenny system odniesienia. Komunikowanie pośrednie - to wszelka forma wykorzystująca pośrednie formy przekazu: np. kable telefoniczne i elektryczne, fale elektromagnetyczne, papier (list), itp. Quasi interakcja - to stosunki społeczne wytworzone przez środki komunikowania masowego (książki, prasę, telewizję, radio, Internet itp.). 3

4 Cechy interakcji Cechy Interakcja bezpośrednia Interakcja pośrednia Quasi-interakcja pośrednia Usytuowanie w czasie i przestrzeni Ten sam czas i przestrzeń Przedłużone czas i przestrzeń Przedłużone czas i przestrzeń Sygnały symboliczne Powtarzalność sygnałów Zawężenie symboli Zawężenie symboli Ukierunkowane działanie Ukierunkowanie na konkretnego odbiorcę Ukierunkowanie na konkretnego odbiorcę Ukierunkowanie na niezidentyfikowaną grupę Dialog/ monolog Dialog Dialog Monolog Cechy interakcji - pośrednie quasiinterakcje Przekazy dostępne są dla nieokreślonego grona odbiorców rozrzuconych w przestrzeni i czasie stąd różnorodność społecznych atrybutów odbioru. Odbiór jest zróżnicowany, więc przyswajanie przekazów to trwały i społecznie zróżnicowany proces, zależny od treści odebranego przekazu, dyskursywnej rozbudowy oraz społecznych atrybutów jednostek, które przekazy odbierają. Wspólne formy reakcji: podobne reakcje wynikające z dzielenia się informacjami podczas bezpośrednich interakcji (indukowanie,) oraz świadomy dobór środków symbolicznych tzw. Zamierzone mechanizmy koordynacji reakcji odbiorców (np. Sitcomy). 4

5 Stymulowanie działań ludzi przez medialne obrazy Media inicjują i podtrzymują działania zbiorowe. Np. Pokazywanie wojen, protestów, walk. (Wojna w Wietnamie po raz pierwszy ujawniła siłę oddziaływania mediów masowych). Pomimo więc, że przepływ informacji jest jednokierunkowy, to odbiór pewnych informacji jest bardzo złożony, co powoduje brak przewidywalności reakcji odbiorców. Konsekwencje rozwoju mediów Nowe granice między życiem prywatnym a publicznym. Upublicznienie prywatności. To znaczy rozmowy w telewizji to prywatne rozmowy zaproszonych gości, którzy w imieniu widzów debatują. Prywatne przyswajanie rozmowy prowadzonej w imieniu widzów. (J. Habermas) Upublicznienie prywatności parcie na media, pokazać się w mediach. (wizerunek medialny) 5

6 Konsekwencje rozwoju mediów Doświadczanie własnego ja w mediach: kształtujemy siebie poprzez media (wpływ wartości, ideologii); uzależnienie od systemu mediów; uzależnienie od materiału medialnego, który nie możemy kontrolować; przeładowanie symbolami, treściami w mediach, konieczność dokonywania selekcji; nasze ja jest wchłonięte w quasi interakcję. (np. Uczestnictwo w różnych konkursach) Funkcje mediów Są jednym z najpotężniejszych środków rozwoju naszej cywilizacji, bez mediów trudno jest dziś normalnie funkcjonować. Pełnią istotne funkcje społeczne: informacyjną, władzy tzw. czwarta władza, komunikowania. Są źródłem ogromnych pożytków społecznych (szybkość ważnych informacji, zdobywania wiedzy), ale też i wielu zagrożeń (panika, upowszechnianie negatywnych zachowań). Ich wpływ ciągle rośnie i jednocześnie jest trudny do określenia. Spodziewamy się kulminacji ich znaczenia w społeczeństwie informacyjnym. 6

7 Model aktu perswazyjnego Harolda Lasswella (1948) NADAWCA KOMUNIKAT KANAŁ ODBIORCA EFEKT Kto mówi? Co mówi? Przez jakie medium? Do kogo mówi? Z jakim skutkiem? Na co mają wpływ media? Są źródłem informacji, czyli w nich poszukujemy wiedzy. Są źródłem naszej tożsamości w mediach odnajdujemy źródła naszego indywidualnego systemu wartości. Są źródłem naszych społecznych interakcji media umożliwiają społeczne kontakty. Są źródłem rozrywki w nich poszukujemy ucieczki od rzeczywistości, emocjonalnego rozładowania czy pewnych ekscytacji. 7

8 Współczesny model działania mediów Dzisiaj odbiorcy mediów używają ich w sposób celowy, dążąc do osiągnięcia korzyści wedle własnych oczekiwań. Media masowe nie są jedynym źródłem zaspokajania potrzeb i muszą z innymi źródłami (np. interakcjami bezpośrednimi) konkurować. Ludzie w większości są świadomi własnych zainteresowań i korzystają z mediów po swojemu, tzn. przypisują przekazom własne znaczenia i emocje. Odbiorcy dzisiaj nie są pasywnym, bezwolnym obiektem oddziaływania mediów. Współcześnie wpływ mediów na odbiorców zależy przede wszystkim od ich nastawienia do mediów. Media stają instrumentem w rękach aktywnych odbiorców. Ale Odbiór produktu medialnego wymaga od odbiorcy poświęcenia pewnej uwagi oraz działań interpretacyjnych. Różne media wymagają od odbiorców różnego stopnia aktywności Jednostka nie jest w stanie całkowicie zapanować na aktami odbioru, aby mogła wyeliminować treści niepożądane. Media, poprzez formę przekazywania treści mają moc przyciągania odbiorców. 8

9 Rola nowych mediów W społeczeństwie przemysłowym minimum umiejętności intelektualnych było czytanie i pisanie. W społeczeństwie medialnym jest nim korzystanie z komputera i sieci, wykorzystanie telefonu komórkowego, fotografowanie i filmowanie cyfrowe, itp. Żyjemy w takim społeczeństwie, i albo się podporządkujemy, albo zostaniemy z niego wykluczeni. Efekt Facebooka Masowe rozpowszechnianie informacji było wcześniej domeną tradycyjnych mediów, a szczególnie radia i telewizji. Efekt Facebooka polega na tym, że inicjatorami transmisji informacji są zwykli ludzie. Nie trzeba mieć żadnej szczególnej wiedzy ani umiejętności, żeby zapoczątkować ten proces. Każdy z nas, każde dziecko, może przyczynić się do upowszechniania informacji. 9

10 Pozytywna wizja Dzieci i nastolatki, które spędzają dużo czasu w internecie, będą myśleć i działać inaczej niż ci, którzy pamiętaj świat bez interentu. Dzisiejsze dzieci wyrosną na multitaskerów, będą w stanie robić dużo rzeczy na raz, łatwo odnajdywać odpowiedzi na trudne pytania, uczyć się więcej i bez trudu korzystać z grupowej inteligencji za pośrednictwem internetu. To jest pozytywna wizja, podzielana przez 55% ekspertów i naukowców z dziedzin internetu, mediów i nowych technologii, których przepytał ośrodek Pew Center we współpracy z Elon University w 2012 roku. Negatywna wizja Negatywna wersja przyszłości, którą prognozuje 42% ekspertów, przedstawia pokolenie ludzi, którzy nie potrafią się skoncentrować, nie umieją cierpliwie czekać i oczekują natychmiastowych rezultatów, w związku z czym nie mają motywacji do podejmowania działań długofalowych. Nowa generacja straci umiejętność krytycznego myślenia i głębokiej analizy, bo przyzwyczai się do dostawania na talerzu gotowych, prostych odpowiedzi. Młodzi nie będą dobrzy w komunikacji twarzą w twarz, ponieważ za bardzo będą polegali na Internecie i urządzeniach mobilnych. 10

11 Funkcje mediów w wychowaniu dziecka Funkcja wychowawcza media budują system wartości i norm (budują jego wewnętrzny system wartości). Funkcja edukacyjna dostarczają wiedzy (determinują jego sposób poznawania świata). Funkcja budowania tożsamości dziecka kształtują jego osobowość (tworzą jego osobowe JA). Co z tego wynika? Wnioski pozytywne. Media są źródłem informacji najnowszych, najświeższych. Media uzupełniają wcześniej nabytą wiedzę. Pozwalają wypełnić w pewnym stopniu lukę informacyjną i edukacyjną. Efekt perswazyjny wpływa na skuteczność reklamy społecznej, która kształtuje pozytywne postawy, zachowania i nawyki. Media zmieniły perspektywę czasu i przestrzeni, dzięki czemu możemy poznać innych ludzi. Wzrost poczucia wspólnoty (lokalnej, globalnej). Media prowokują rozmowy, zachęcają swoimi tematami do komunikowania się bezpośredniego. 11

12 Co z tego wynika? Wnioski negatywne. Informacje zdobyte poprzez media są ulotne. Widzimy świat, jaki jest obecny w mediach, a nie taki jaki jest on naprawdę. Rutynizacja działań, robimy to, do czego zachęcają nas media. Nowe media naruszają naszą intymność, życie prywatne. Dziś wzrasta intensywność kontaktów z mediami. Media kształtują określoną rzeczywistość społeczną. Media ograniczają naszą umiejętność nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi. Media nie dają nam szansy w ćwiczeniu wysiłku twórczego. Często media zwalniają nas z obowiązku własnej aktywności fizycznej, emocjonalnej i poznawczej. Medialny obraz świata jest: Fragmentaryczny, Zmienny Wykreowany, sztuczny Uproszczony Postrzegany indywidualnie Interaktywny Globalny Demokratyczny i otwarty. 12

13 Współczesne media przypominają czasem narkomana - tak jak on, żeby istnieć, musi pobierać narkotyk, tak one, żeby utrzymywać się na rynku, muszą wstrzykiwać w swoje żyły coraz więcej szoku, wstrząsu, horroru. Ryszard Kapuściński 13