Skuteczność przeciwdziałania zjawisku przedwczesnego kończenia nauki w Polsce na tle innych krajów europejskich

Transkrypt

1 Skuteczność przeciwdziałania zjawisku przedwczesnego kończenia nauki w Polsce na tle innych krajów europejskich Międzynarodowa konferencja Przedwczesne kończenie nauki - monitoring i przeciwdziałanie Warszawa, 18 czerwca 2015 Stanisław Drzażdżewski, radca generalny, Ministerstwo Edukacji Narodowej

2 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Zmiany skali zjawiska przedwczesnego kończenia nauki (ESL) w Polsce i UE Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Wyzwania dotyczące grupy ESL w Polsce Szarsze spojrzenie na zjawisko ESL Wyzwania w perspektywie LLL Ostatnie reformy 2

3 Zmiany skali zjawiska przedwczesnego kończenia nauki (ESL) w Polsce i UE Polska, podobnie jak niektóre inne kraje Europy Środkowej, należy do liderów UE w ograniczeniu odsetka osób w wieku lat przedwcześnie kończących naukę: w ostatnich 10 latach odsetek ten wynosi ok. 5,0%-5,5% EU-28 5 Poland

4 Zmiany skali zjawiska przedwczesnego kończenia nauki (ESL) w Polsce i UE Odsetek młodzieży w wieku lat przedwcześnie kończącej naukę GEO/TIME EU 28 17,0 16,4 16,0 15,7 15,3 14,9 14,6 14,2 13,9 13,4 12,6 11,9 11,1 Croatia 8,0 7,9 5,4 5,1 4,7 4,5 4,4 5,2 5,2 5,0 5,1 4,5 2,7 Slovenia 5,1 4,6 4,3 4,9 5,6 4,1 5,1 5,3 5,0 4,2 4,4 3,9 4,4 Poland 7,2 6,0 5,6 5,3 5,4 5,0 5,0 5,3 5,4 5,6 5,7 5,6 5,4 Czech Republic 5,7 6,5 6,3 6,2 5,1 5,2 5,6 5,4 4,9 4,9 5,5 5,4 5,5 Lithuania 13,4 11,4 10,3 8,4 8,8 7,8 7,5 8,7 7,9 7,4 6,5 6,3 5,9 Luxembourg 17,0 12,3 12,7 13,3 14,0 12,5 13,4 7,7 7,1 6,2 8,1 6,1 6,1 Slovakia 6,7 5,3 6,8 6,3 6,6 6,5 6,0 4,9 4,7 5,1 5,3 6,4 6,7 Sw eden 10,0 9,2 9,2 10,8 8,6 8,0 7,9 7,0 6,5 6,6 7,5 7,1 6,7 Cyprus 15,9 17,3 20,6 18,2 14,9 12,5 13,7 11,7 12,7 11,3 11,4 9,1 6,8 Ireland 14,6 13,1 13,1 12,5 12,2 11,8 11,4 11,7 11,5 10,8 9,7 8,4 6,9 Austria 9,5 9,0 9,8 9,3 10,0 10,8 10,2 8,8 8,3 8,5 7,8 7,5 7,0 Denmark 9,0 10,4 8,8 8,7 9,1 12,9 12,5 11,3 11,0 9,6 9,1 8,0 7,7 France 13,4 12,4 12,1 12,2 12,4 12,6 11,5 12,2 12,5 11,9 11,5 9,7 8,5 Latvia 16,5 18,8 15,9 15,4 15,6 15,6 15,5 14,3 12,9 11,6 10,6 9,8 8,5 Netherlands 15,3 14,3 14,1 13,5 12,6 11,7 11,4 10,9 10,0 9,1 8,8 9,2 8,6 Greece 16,2 15,6 14,5 13,3 15,1 14,3 14,4 14,2 13,5 12,9 11,3 10,1 9,0 Germany 12,5 12,8 12,1 13,5 13,7 12,5 11,8 11,1 11,9 11,6 10,5 9,8 9,5 Finland 9,7 10,1 10,0 10,3 9,7 9,1 9,8 9,9 10,3 9,8 8,9 9,3 9,5 Belgium 14,1 14,3 13,1 12,9 12,6 12,1 12,0 11,1 11,9 12,3 12,0 11,0 9,8 Estonia 13,6 13,7 13,9 14,0 13,4 14,4 14,0 13,5 11,0 10,6 10,3 9,7 11,4 Hungary 12,2 12,0 12,6 12,5 12,5 11,4 11,7 11,5 10,8 11,4 11,8 11,9 11,4 United Kingdom 17,6 12,1 12,1 11,6 11,3 16,6 17,0 15,7 14,8 14,9 13,4 12,3 11,8 Bulgaria 20,7 21,9 21,4 20,4 17,3 14,9 14,8 14,7 13,9 11,8 12,5 12,5 12,9 Italy 24,2 23,0 23,1 22,1 20,4 19,5 19,6 19,1 18,6 17,8 17,3 16,8 15,0 Portugal 45,0 41,2 39,3 38,3 38,5 36,5 34,9 30,9 28,3 23,0 20,5 18,9 17,4 Romania 23,0 22,5 22,4 19,6 17,9 17,3 15,9 16,6 19,3 18,1 17,8 17,3 18,1 Malta 53,2 49,9 42,1 33,0 32,2 30,2 27,2 25,7 23,8 22,7 21,1 20,5 20,4 Spain 30,9 31,7 32,2 31,0 30,3 30,8 31,7 30,9 28,2 26,3 24,7 23,6 21,9 4

5 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Z jednej strony, świadczy to o skuteczności polityki edukacyjnej jednak skuteczność tę należy przypisać dłużej oddziaływującym czynnikom, a nie np. jednokrotnym działaniom, czy pojedynczym reformom lub rządom Z drugiej strony, nie udało się ograniczyć tego odsetka do zakładanej wielkości, tj. 4,5% jest to związane z cechami dotyczącymi tego stosunkowo małego odsetka osób cechy te wskazują na poważne problemy tych osób 5

6 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia zjawiska ESL opiera się głównie na zapobieganiu: po przemianach w roku 1989 mieliśmy do czynienia z boomem edukacyjnym parciem na kształcenie średnie kończącym się maturą oraz kształcenie wyższe (skok z 0,4 mln studentów w roku 1990 do prawie 2 mln w roku 2005) w ostatnich latach mamy do czynienia z boomem edukacji przedszkolnej (skok z ponad 0,8 mln wychowanków w roku 2005 do prawie 1,3 mln w roku 2013) 6

7 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Mimo wielu zmian rządów w ostatnich dwóch dekadach udało się utrzymać jeden wspólny kierunek strategiczny: zapewnić dodatkowe miejsca w szkołach średnich, wyższych i w przedszkolach w zgodzie z aspiracjami edukacyjnymi zwiększać zakres edukacji obowiązkowej oraz jednorodnej edukacji dla wszystkich, tj. edukacji według jednej podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego 7

8 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Rozszerzanie zakresu edukacji wspólnej dla wszystkich przed 1989/ 1997 wychowanie przedszkolne szkoła podstawowa liceum ogólnokształcące średnia zawodowa (technikum) szkolnictwo wyższe zasadnicza zawod. obecne wych owanie przed szkolne szkoła podstawowa gimnazjum (szkoła średnia I stopnia) lic. ogólnokszt. śred. zawod. (tech ikum) szkolnictwo wyższe wspólna edukacja dla wszystkich zasad zawodowa obowiązek nauki (w szkole lub poza szkołą) 8

9 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Na skutek tych długofalowych zmian Polska spełnia dwa istotne warunki ograniczenia zjawiska ESL - dotyczące procesu i efektu edukacji: wysoki poziom uczestnictwa młodzieży w edukacji wysokie upowszechnienie wykształcenia na poziomie co najmniej średnim II stopnia (upper secondary) 9

10 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Odsetek młodzieży w wieku lat uczestniczącej w kształceniu i szkoleniu GEO/TIME EU 28 87,8 : : 83,0 82,7 83,2 83,7 84,4 85,0 84,6 85,0 Poland 93,9 94,2 94,6 94,9 94,3 93,7 93,5 93,5 93,7 93,8 93,8 Netherlands 90,8 90,1 90,4 90,3 90,4 90,7 90,7 90,8 90,9 91,4 92,0 Denmark 89,6 90,6 91,1 86,2 88,3 89,3 89,8 91,2 91,9 92,6 90,7 Germany 93,7 92,3 91,7 92,2 87,8 89,0 88,4 90,4 91,6 90,6 90,7 Finland 87,0 89,6 90,6 90,4 88,0 88,4 90,2 90,3 90,5 89,4 88,8 Estonia 89,8 91,3 89,7 86,2 88,3 88,8 91,8 89,8 88,8 91,1 87,9 France 92,2 90,8 90,5 91,1 91,4 90,7 90,5 90,9 91,1 86,8 86,5 Slovenia 93,8 91,7 83,9 83,6 83,7 83,3 87,0 91,6 88,9 86,5 86,3 Italy 81,4 81,3 81,8 83,1 82,5 83,3 83,2 84,2 84,6 85,8 86,0 Austria 85,2 86,6 83,5 83,9 83,4 84,3 86,1 86,0 87,0 87,1 85,7 United Kingdom 87,2 82,5 83,0 79,6 80,1 81,8 82,6 82,9 83,7 84,4 85,5 Sw eden 89,2 75,5 75,1 79,6 80,6 81,0 82,3 81,9 83,3 83,5 83,5 Lithuania 93,6 95,0 78,1 78,7 85,8 81,6 80,1 80,5 80,1 78,9 81,2 Spain 81,5 78,1 73,0 72,2 73,4 75,3 77,4 78,0 79,1 79,5 80,2 Belgium 92,9 88,1 75,8 73,7 76,3 74,9 77,7 72,1 76,4 79,0 79,6 Cyprus 88,7 75,8 75,9 76,1 78,4 77,7 77,8 77,2 77,4 77,5 78,5 Slovakia 90,2 89,4 77,6 75,5 76,6 76,4 79,6 78,9 77,9 79,0 77,9 Portugal 77,4 79,7 66,7 64,4 69,4 72,2 74,2 76,1 76,5 76,6 77,7 Hungary 90,9 82,4 78,4 79,3 77,9 77,6 76,6 77,6 78,1 77,5 77,6 Czech Republic 90,2 86,9 72,7 70,4 71,9 72,7 74,2 76,6 77,3 78,4 77,1 Greece 84,9 76,0 77,8 76,3 76,8 77,3 76,4 77,7 76,4 75,5 74,8 Latvia 88,8 88,0 70,2 69,6 73,2 73,2 74,4 73,1 72,8 75,5 74,8 Romania 73,9 78,0 70,9 67,4 67,8 68,1 69,3 69,9 70,2 69,3 74,6 Ireland 82,2 71,1 71,4 68,7 68,2 69,8 71,7 72,7 72,8 72,8 73,6 Luxembourg 92,7 94,2 83,4 83,8 84,7 74,4 77,2 79,3 77,6 68,0 70,7 Bulgaria 79,6 78,2 63,2 65,7 67,1 63,8 66,5 69,0 67,5 68,1 68,9 Croatia 82,9 82,2 71,8 71,5 69,0 66,2 67,3 67,5 68,7 69,6 66,9 Malta 72,0 72,7 64,2 62,3 63,8 58,6 64,3 61,0 63,9 72,0 63,7 10

11 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Odsetek osób w wieku lat z wykształceniem co najmniej średnim II stopnia GEO/TIME EU 28 : : 76,8 77,2 77,4 77,6 78,2 78,3 78,7 78,8 79,2 79,7 80,4 81,1 82,3 Croatia : : 90,6 91,0 93,5 93,8 94,6 94,6 94,6 93,8 94,2 94,9 94,0 94,2 96,3 Ireland 82,6 83,9 84,0 85,1 85,3 85,8 85,7 86,5 87,6 86,4 86,3 86,7 87,2 89,4 92,6 Cyprus 79,0 80,5 83,5 79,5 77,6 80,4 83,7 85,8 85,1 87,3 86,2 87,6 87,8 89,5 92,4 Lithuania 78,9 80,5 81,3 84,2 85,5 87,5 87,4 88,3 88,8 86,8 87,0 87,7 89,3 90,0 91,4 Slovakia 94,8 94,4 94,5 94,1 91,7 91,8 91,5 91,3 92,3 93,3 93,2 93,3 92,7 91,2 90,9 Czech Republic 91,2 90,6 92,2 92,1 91,4 91,2 91,8 91,8 91,6 91,9 91,9 91,7 90,9 90,9 90,7 Poland 88,8 89,7 89,2 90,3 90,9 91,1 91,7 91,6 91,3 91,3 91,0 90,1 89,8 89,7 90,4 Slovenia 88,0 88,2 90,7 90,8 90,5 90,5 89,4 91,5 90,2 89,4 89,1 90,1 90,1 91,5 90,2 Austria 85,1 85,1 85,3 84,2 85,4 85,7 85,6 84,0 84,4 85,8 85,5 85,2 86,4 87,2 89,6 France 81,6 81,8 81,7 82,8 82,9 83,3 83,2 82,4 83,8 83,6 83,3 83,9 84,5 86,4 88,6 Greece 79,2 80,3 81,4 82,1 83,4 84,5 81,4 82,6 82,6 82,6 83,6 83,9 85,5 86,7 88,4 Sw eden 85,2 85,5 86,7 85,8 86,0 87,5 86,2 86,5 86,7 87,6 87,2 87,2 86,4 86,2 86,9 Latvia 76,5 71,6 77,4 74,9 78,3 78,7 80,1 79,6 79,8 80,6 80,3 80,6 84,1 85,7 86,7 Finland 87,7 86,1 85,8 85,3 84,5 83,4 84,7 86,5 86,2 85,1 84,2 85,4 86,3 85,9 86,3 Bulgaria 75,2 78,1 77,4 76,3 76,1 76,5 80,5 83,3 83,7 83,7 84,4 86,7 85,8 86,0 85,8 Hungary 83,5 84,7 85,9 84,7 83,5 83,4 82,9 83,7 83,5 83,6 83,5 82,7 83,2 84,2 85,3 Belgium 81,7 81,7 81,6 81,2 81,8 81,8 82,4 82,6 82,2 83,3 82,5 81,6 82,8 83,1 84,4 United Kingdom 76,7 76,9 77,1 78,6 77,0 78,1 78,8 78,1 78,2 79,3 80,5 80,1 81,9 82,9 84,1 Estonia 79,0 80,1 81,3 81,6 80,0 82,8 82,2 81,0 82,0 82,6 83,6 82,8 81,3 84,2 83,6 Italy 69,4 67,9 69,6 71,0 72,5 73,5 75,5 76,4 76,6 76,4 76,5 77,3 77,9 78,1 79,9 Romania 76,1 77,3 76,3 75,0 75,3 76,0 77,2 77,4 78,3 78,3 78,4 79,7 79,8 80,3 79,7 Netherlands 71,9 72,7 73,1 75,0 75,0 75,6 74,7 76,2 76,2 76,6 77,6 78,2 79,0 78,2 79,2 Germany 74,7 73,6 73,3 72,5 72,8 71,4 71,9 72,9 74,1 73,7 74,4 75,5 75,8 77,0 77,1 Malta 40,9 40,1 39,0 45,1 51,0 60,0 59,3 66,8 67,5 70,4 73,2 74,2 75,7 76,5 75,5 Luxembourg 77,5 68,0 69,8 72,7 72,5 71,1 69,3 70,9 72,8 76,8 73,4 73,3 71,5 76,9 73,7 Denmark 72,0 78,4 78,6 76,2 76,2 77,1 77,4 69,4 68,9 69,9 68,6 70,0 72,0 71,8 72,5 Portugal 43,2 44,4 44,4 47,9 49,8 49,4 49,9 53,6 54,6 55,9 59,1 64,6 67,8 70,1 72,1 Spain 66,0 65,0 63,6 62,2 61,1 61,8 61,8 61,4 60,3 60,3 61,5 62,0 63,0 63,8 65,8 11

12 Skuteczność polityki na rzecz ograniczenia ESL Skuteczność polityki jest wypadkową wielu czynników Wzajemne odziaływanie tych czynników tworzy sytuacje specyficzne dla krajów i regionów Czynniki skuteczne w jednym kraju mogą być mało skuteczne w innym Na przykład - Polska należy do liderów UE w ograniczeniu zjawiska ESL, a jednocześnie: nie ma dedykowanej strategii (w Polsce mamy strategie zintegrowane) jeszcze niedawno Polska należała do outsiderów wczesnej edukacji 12

13 Wyzwania dotyczące grupy ESL w Polsce Mimo wymienionych osiągnięć niektóre cechy stosunkowo małej grupy ESL w Polsce wskazują jednak na jej trudną sytuację, co prawdopodobnie osłabia możliwość dalszego ograniczania jej liczebności Do tych cech należy zaliczyć: wyraźnie niższy niż w UE poziom zatrudnienia osób w grupie ESL w Polsce wyraźnie wyższy niż w UE udział osób w grupie ESL w Polsce jedynie z wyksztalceniem podstawowym (ok. 1/3) wyraźnie większy niż w UE udział mężczyzn wyraźnie większe niż w UE różnice pomiędzy regionami 13

14 Wyzwania dotyczące grupy ESL w Polsce Różnice w skali zjawiska ESL w Polsce pomiędzy województwami GEO/TIME EU 28 15,7 15,3 14,9 14,6 14,2 13,9 13,4 12,6 11,9 11,1 Malopolskie 3,8 3,1 2,6 3,2 3,1 2,8 3,4 2,8 2,3 3,3 Slaskie 5,1 5,6 3,8 4,1 5,2 4,7 5,7 6,1 5,2 3,7 Podkarpackie 3,9 3,7 3,1 3,4 3,6 4,3 5,4 5,5 5,3 4,1 Sw ietokrzyskie 4,2 5,6 4,8 3,7 3,7 5,1 5,4 4,2 :? Lubelskie 4,2 4,7 5,2 5,7 4,9 5,6 6,1 5,2 5,0 4,5 Wielkopolskie 4,8 3,6 3,6 3,7 4,6 4,9 4,6 5,4 5,5 4,5 Mazow ieckie 4,8 5,1 4,6 4,9 4,9 4,0 4,1 4,3 4,6 4,7 Podlaskie 6,2 5,5 4,2 4,7 4,3 4,1 5,3 : :? Poland 5,3 5,4 5,0 5,0 5,3 5,4 5,6 5,7 5,6 5,4 Pomorskie 5,6 6,8 6,6 6,1 5,7 6,3 6,7 7,5 8,0 5,7 Opolskie : 5,9 5,8 5,2 5,8 6,5 6,2 : :? Lódzkie 5,9 5,7 4,9 5,2 5,0 6,2 5,6 7,1 6,2 6,6 Kujaw sko-pomorskie 5,3 7,1 6,8 5,6 9,4 8,1 6,5 6,1 7,0 7,0 Dolnoslaskie 5,1 4,6 6,4 5,8 5,2 5,6 5,9 6,6 6,7 7,3 Lubuskie 8,5 7,2 6,6 8,3 9,4 8,7 8,0 7,6 9,3 9,5 Zachodniopomorskie 8,6 9,7 9,2 8,7 8,2 9,1 10,1 8,6 8,9 9,7 Warminsko-Mazurskie 9,0 6,8 8,9 7,9 6,4 9,8 10,4 10,7 10,3 10,7 14

15 Szersze spojrzenie na zjawisko ESL Mierzalne cele edukacyjne strategii Europa 2020 (targets) zawierają elementy tradycyjnego i nowego podejścia do edukacji Do tradycyjnych elementów należy: ograniczenie odsetka najmłodszych osób dorosłych z niskim wykształceniem (co najwyżej gimnazjalnym, czyli średnim I stopnia) zwiększenie odsetka osób w wielu lat z wykształceniem wyższym 15

16 Szersze spojrzenie na zjawisko ESL Elementy nowego podejścia do edukacji, czyli podejścia LLL, w mierzalnych celach edukacyjnych strategii Europa 2020: ESL koncepcja szersza od koncepcji tzw. odpadu szkolnego: (1) dotyczy osób dorosłych (2) uczestnictwo w szkoleniu jest traktowane równoważnie z kształceniem wykształcenie wyższe także koncepcja szersza, bo zawiera ideę wykształcenia równoważnego 16

17 Szersze spojrzenie na zjawisko ESL W Polsce, wyraźniej niż w wielu krajach UE, widać osiągnięcia i wyzwania związane z tradycyjnym i nowym podejściem do ESL: Polska ma wyróżniające w UE osiągnięcia w edukacji młodych osób (w tym w poziomie uczestnictwa w edukacji, w poziomie umiejętności podstawowych oraz w poziomie wykształcenia) jednocześnie wyzwaniem jest utrzymanie tych osiągnięć w perspektywie LLL 17

18 Szarsze spojrzenie na zjawisko ESL Osiągnięcia Polski w świetle celów mierzalnych strategii Europa 2020 ESL Polska ma jeden z najbardziej ambitnych celów wyznaczonych na rok 2020 Odsetek osób w wieku lata z wykształceniem wyższym lub równoważnym 1 8

19 Szarsze spojrzenie na zjawisko ESL Osiągnięcia Polski w ograniczeniu odsetka 15-latków z niskimi umiejętnościami w czytaniu według badania PISA

20 Wyzwania w perspektywie LLL Na tle osiągnięć w edukacji młodzieży w Polsce wyzwaniem pozostaje tracenie tych osiągnięć w starszych grupach wiekowych Uczestnictwo w kształceniu i szkoleniu według grup wiekowych w Polsce i UE Poziom umiejętności rozumienia tekstu według grup wiekowych w Polsce i OECD 20

21 Ostatnie reformy Reforms since 2009: 2009/2012/2016: reform of general and vocational education curricula (continuation of the1999 reform) 2011/2017: increasing participation in pre-school education and lowering the age of compulsory schooling 21

22 Ostatnie reformy Changes in curricula and teaching methods in general and pre-school education: learning outcomes approach individualised approach in teaching and learning greater school autonomy curricular continuum in general education between lower and upper secondary schools Structural changes: one-year compulsory pre-primary preparation for fiveyear-olds lowering the age of compulsory school start to six years from

23 Ostatnie reformy Two pillars of vocational education reform: Increased role of general education in vocational schools introduction of the same general education programmes for general and vocational upper secondary schools Vocational education aimed at obtaining qualifications that meet employers expectations 23

24 Ostatnie reformy Promotion of better cooperation between schools and employers: a greater role of practical training employers engagement: jointly developed curricula, providing courses required by employers, examination centres established and run by employers introducing short education forms - vocational qualification courses external examinations measuring learning outcomes acquired both within and outside formal system 24

25 Dziękuję za uwagę 25