Biuletyn Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Biuletyn Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy"

Bronisława Michalak
9 lat temu
Przeglądów:

1 Biuletyn Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy Nr 13 Bezrobocie a wiek i poziom wykształcenia: Polska na tle UE Jednym z czynników w szczególny sposób wpływających na prawdopodobieństwo bezrobocia jest poziom wykształcenia. W każdym z krajów UE, w tym w Polsce, grupą najbardziej wrażliwą na brak pracy są osoby posiadające najniższe wykształcenie. Wykres 1 pokazuje, jak wygląda stopa bezrobocia w krajach UE w zależności od poziomu wykształcenia (podział odpowiada normom międzynarodowym ISCED) w 1 kwartale 2010 roku (z wyłączeniem Malty, Szwecji i Belgii, odnośnie których brak danych. Bezrobocie wśród osób z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym na Słowacji sięga wstrząsających 50%, na Litwie przekracza 40%, a w pozostałych dwóch krajach nadbałtyckich na Łotwie i w Estonii jest blisko tej granicy. W kilku innych krajach, w Czechach, w Hiszpanii, na Węgrzech i w Bułgarii oscyluje pomiędzy 20 a 30%, w Polsce nieznacznie przekracza 20%. W pozostałych krajach bezrobocie osób z najniższym wykształceniem jest niższe niż Polsce, a m.in. w Holandii oscyluje w granicach 10%. Interesującym przypadkiem jest Grecja jedyny kraj UE, gdzie bezrobocie wśród osób z wykształceniem średnim przewyższa bezrobocie wśród najsłabiej wykształconych. Odwrotnie ma się sytuacja z bezrobociem osób posiadających wykształcenie wyższe (od poziomu licencjata). Poziomy bezrobocia dla tej grupy w każdym kraju UE są kilkukrotnie niższe niż w przypadku osób z wykształceniem podstawowym, najgorsza sytuacja jest w krajach nadbałtyckich oraz w Hiszpanii, Grecji i Irlandii. Na Łotwie, w Hiszpanii i w Estonii bezrobocie wśród osób posiadających wykształcenie wyższe osiąga i przekracza 10%, a zatem jest wyższe niż średnia stopa bezrobocia dla wszystkich aktywnych zawodowo w całej UE i dwukrotnie wyższe niż stopa bezrobocia osób z wyższym wykształceniem w całej UE. W tych krajach sytuacja jest trudna, tym bardziej, że w porównaniu do 4 kwartału 2009 nastąpił dalszy dynamiczny wzrost bezrobocia w tej grupie. W kilku krajach UE sytuacja osób wykształconych poprawiła się w ostatnim kwartale (Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Słowacja, Portugalia i Rumunia odnotowały spadek stopy bezrobocia w tej grupie). 1

Wykres 1 pokazuje, jak wygląda stopa bezrobocia w krajach UE w zależności od poziomu wykształcenia (podział odpowiada normom międzynarodowym ISCED) w 1 kwartale 2010 roku (z wyłączeniem Malty,

2 Wykres 1. Bezrobocie a wykształcenie, Polska na tle krajów UE United Kingdom Finland Slovakia Slovenia Romania Portugal Austria Netherlands Hungary Luxembourg (Grand-Duché) Lithuania Latvia Cyprus Italy wykształcenie wyższe (licencjackie i powyżej) - poziom 5-6 (ISCED 1997) wykształecenie średnie ogólnokształcące i techniczne, szkoły podyplomowe - poziom 3-4 (ISCED 1997) wykształcenie podstawowe i średnie zwodowe - poziomy 0-2 (ISCED 1997) France Spain Greece Ireland Estonia Germany Denmark Czech Republic Bulgaria 0,0 20,0 40,0 60,0 2

Hungary Luxembourg (Grand-Duché) Lithuania Latvia Cyprus Italy wykształcenie wyższe (licencjackie i powyżej) - poziom 5-6 (ISCED 1997)

3 Wykres 2. Bezrobocie wśród osób z wykształceniem wyższym, Polska na tle Unii Europejskiej, dane od roku ,00 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 European Union 4,00 3,00 2,00 1,00 0, Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 W Polsce od 4 kwartału 2008 roku, poziom bezrobocia osób z wykształceniem wyższym utrzymuje się poniżej średniej UE, a począwszy od 2007 roku zaczął się szybko zbliżać do poziomu tej średniej (Wykres 2). Wcześniej był zdecydowanie wyższy. Wydaje się, że wpływ na taką sytuację miało kilka spośród czynników zmieniających krajobraz na polskim rynku pracy emigracja, która objęła znaczną grupę osób młodych i dobrze wykształconych, rozwój gospodarczy i modernizacja gospodarki wywołujące wzrost zapotrzebowania na osoby dysponujące wysokimi kompetencjami oraz dodatkowo, pogłębiające się problemy na rynku pracy w innych krajach europejskich począwszy od 2008 roku. Drugim, wartym omówienia, parametrem wpływającym na poziom bezrobocia, jest wiek. Jeszcze w 2005 roku bezrobocie wśród osób poniżej 25 roku życia w Polsce nie tylko ponad dwukrotnie przekraczało unijną średnią (sięgając 40%), ale było również dużo wyższe niż w innych krajach UE z wysoką stopą bezrobocia młodzieży (Słowacja powyżej 30%, Włochy i Grecja ok. 25%). Tak wysokie bezrobocie wśród osób cechujących się, ze względu na wiek, wysoką mobilnością przestrzenną, sprzyjało pojawieniu się wysokiej migracji. Zwłaszcza, że pojawiły się dodatkowe czynniki ją katalizujące otwarcie części rynków pracy UE. 3

2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 W Polsce od 4 kwartału 2008 roku, poziom bezrobocia osób z wykształceniem wyższym utrzymuje się poniżej średniej UE, a począwszy od 2007 roku zaczął

4 Na wykresie 3 dostrzec można, że wysoki poziom bezrobocia młodzieży utrzymywał się w Polsce pomiędzy rokiem 2000 a 2004, potem zaś gwałtownie wzrosło natężenie migracji w ramach UE. Ten trend utrzymywał się mniej więcej do roku , kiedy coraz gorsza sytuacja ekonomiczna (w tym na rynku pracy) w wielu krajach europejskich osłabiła presję migracyjną. Bezrobocie wśród młodzieży osiągnęło najniższy poziom w 3 kwartale 2008, na poziomie niewiele powyżej 15% i od tego czasu wzrosło niemal o 2/5 do poziomu 25%. Jednak dynamika jego zmian (choć nie spadająca poniżej 0 od 6 kwartałów z minimalnym wyjątkiem 2 kwartału 2009) jest w ciągu ostatniego pół roku mniejsza niż dla ogólnej stopy bezrobocia w Polsce (wykres 3). Wykres 3. Polska. Dynamika zmian stopy bezrobocia - osoby w wieku vs. cała populacja 30% 25% 20% 15% 10% 5% % -5% 2005Q2 2005Q4 2006Q2 2006Q4 2007Q2 2007Q4 2008Q2 2008Q4 2009Q2 2009Q4-10% -15% -20% 4

Bezrobocie wśród młodzieży osiągnęło najniższy poziom w 3 kwartale 2008, na poziomie niewiele powyżej 15% i od tego czasu wzrosło niemal o 2/5 do poziomu 25%.

5 Wykres 4 i 5 pokazują, na ile poprawiła się względna sytuacja ludzi młodych na rynku pracy w Polsce zarówno w porównaniu z krajami regionu, jak i południa Europy (PIGS, tym razem bez Irlandii). W wypadku krajów Europy Południowej, obecnie tylko w Portugalii bezrobocie wśród młodzieży jest na niższym poziomie niż w Polsce, podczas gdy na początku wieku sytuacja w Polsce była nieporównanie gorsza niż w każdym z tych krajów. Zmiana sytuacji nastąpiła w roku W regionie, w lepszej sytuacji niż w Polsce są ludzie młodzi w lepiej rozwiniętych Czechach i Słowenii, oraz w Bułgarii również po 2007 roku przeżywającej okres wzmożonej emigracji. Wykres 4. Bezrobocie wśród ludzi młodych lata, Polska na tle krajów PIIGS 50,00 45,00 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 European Union Greece Spain Italy Portugal 15,00 10,00 5,00 0, Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 5

gorsza niż w każdym z tych krajów. Zmiana sytuacji nastąpiła w roku 2007.

6 Wykres 5. Bezrobocie wśród ludzi młodych lata, Polska na tle regionu 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 Bulgaria Czech Republic Estonia Latvia Lithuania Hungary Romania Slovenia Slovakia 10,0 5,0 0,0 2000Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 Ostatni interesujący problem, który zostanie przeanalizowany w tym biuletynie dotyczy relacji między omówionymi tu czynnikami wpływającymi na bezrobocie. Wykres 11 pokazuje w jaki sposób wykształcenie wpływa na bezrobocie wśród osób w wieku Osoby w tym wieku posiadające wykształcenie podstawowe lub zawodowe i trafiające na rynek pracy narażone są na duże ryzyko bezrobocia. Na Słowacji bezrobocie w tej grupie przekracza 60%, na Łotwie i w Hiszpanii oscyluje w granicach 50%, a w kilku innych krajach (Bułgaria, Czechy, Węgry, Irlandia, Estonia) przekracza 40. Nie ma pełnych danych dotyczących UE, ale uwzględniając wzrosty w wielu państwach w stosunku do ostatniego kwartału 2009, zapewne oscyluje w granicach 30%. W zdecydowanie lepszej sytuacji są absolwenci wyższych uczelni, ale nawet w tym wypadku bezrobocie w niektórych przypadkach przekracza 20% (Hiszpania, Słowacja, Portugalia, kraje nadbałtyckie). W Polsce odpowiednio bezrobocie osób z wykształceniem podstawowym i zawodowym przekracza 30%, a osób z wykształceniem wyższym przekracza 20% (UWAGA!, ze względu na ustalony przez Eurostat przedział wieku dane dotyczące osób z wykształceniem wyższym mogą być nieco mylące trzeba uwzględnić okres niezbędny na znalezienie pierwszej pracy po studiach). 6

0,0 2000Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 Ostatni interesujący problem, który zostanie przeanalizowany w tym biuletynie dotyczy relacji między omówionymi tu

7 Sytuacja osób młodych na rynku pracy UE stała się trudna. Pomimo, że w większości krajów UE na rynek pracy trafiają obecnie względnie małe i dość dobrze wykształcone kohorty pracowników w tym przedziale wiekowym, wyraźnie nie ma dla nich dobrych możliwości uzyskania zatrudnienia. Polska nie jest pod tym względem wyjątkiem. Trudno jednak ocenić w sposób jednoznaczny, czy wpływ na to ma ustawodawstwo chroniące (starszych) pracowników, czy inne czynniki. Podsumowując trzeba zaznaczyć, że wyniki z dla Polski są gorsze niż 2 poprzednich kwartałach. Tempo wzrostu stopy bezrobocia przyspieszyło w stosunku do wielu innych krajów UE i można obawiać się, że z opóźnieniem do Polski dociera pogorszenie sytuacji na rynku pracy. Jednocześnie w dłuższej perspektywie czasowej widać następującą od 2005 roku ogromną poprawę sytuacji na rynku pracy, szczególnie odczuwalną dla ludzi młodych i osób z wyższym wykształceniem. Kryzys gospodarczy w Europie wstrzymał proces spadku stopy bezrobocia w Polsce, ale wciąż zarówno bezwzględnie, jak i względnie parametry polskiego rynku pracy są zdecydowanie lepsze niż po recesji z początku wieku i niż w momencie wejścia do UE. Pewien niepokój budzi ponowny wzrost bezrobocia ludzi młodych. Może on wywołać kolejną falę emigracji, kryzys zaufania do edukacji, a w perspektywie kilku lat pogłębić kryzys demograficzny w Polsce. Pomimo, że sytuacja Polski jest lepsza niż kilku innych krajów Europy, to wciąż rozczarowuje, a w dodatku obecny stan jest zasługą nie tyle któregokolwiek rządu, co operatywności obywateli, decydujących się na emigrację. Opracowała: Izabela Koryś 7

uzyskania zatrudnienia. Polska nie jest pod tym względem wyjątkiem. Trudno jednak ocenić w sposób jednoznaczny, czy wpływ na to ma ustawodawstwo chroniące (starszych) pracowników, czy inne czynniki.

Podobne dokumenty

Biuletyn Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy

Biuletyn Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy Nr 12 Bezrobocie w Polsce na tle sytuacji w UE Dane Eurostatu pochodzą z badań LFS (Labour Force Survey, w Polsce LFS realizowanego jako BAEL Badanie Aktywności