Udział w konferencji jest bezpłatny.

Transkrypt

1

2 Konferencja pt. Doskonalenie kadry szkół zawodowych z branży HoReCa organizowana jest w ramach Projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet III Wysoka jakość systemu oświaty, Działanie 3.4 Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia przez całe życie. Poddziałanie Upowszechnienie uczenia się przez całe życie projekty konkursowe. Projekt Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa realizowany jest na podstawie umowy UDA-POKL /10-00 podpisanej pomiędzy Ministerstwem Edukacji Narodowej a Fundacją na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media. Udział w konferencji jest bezpłatny. Publikacja dystrybuowana jest bezpłatnie. Niniejsza publikacja powstała dzięki współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Wydawca: Studio Avalon Sp. J. ul. Linki 3/4, Olsztyn Nakład: 50 egz.

3 Spis treści Agenda konferencji Doskonalenie Kadry Szkół Zawodowych z Branży HoReCa. Projekt Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa. Aleksandra Bożętka Specjalistka ds. promocji i rekrutacji Diagnoza dydaktycznych kompetencji nauczycieli zawodu - wyniki badań a samoocena beneficjentów. Aleksandra Dołgań Ekspertka Dydaktyczna Projektu Raport dotyczy przeprowadzenia diagnozy początkowej wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki kulinarnej dla 45 uczestników projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa. Adam Michalski Ekspert Kulinarny Projektu Wyniki diagnozy początkowej wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki kulinarnej i obsługi kelnerskiej u nauczycieli i nauczycielek przedmiotów zawodowych uczestniczących w projekcie Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa. mgr inż. Mirosław Rynduch Ekspert Kulinarny Projektu Szef Kuchni Hotelu Termy Medical Warmia Park w Pluskach Analiza i wnioski z prelekcji, przeprowadzonych dla uczestników i uczestniczek projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży Horeca. dr Marta Doroba Prelegentka Samoświadomości i Zasad Gender Mainstreamingu Raport z ewaluacji proaktywnej (ex-ante) projektu. Rekomendacje, potrzeby i oczekiwania uczestników i uczestniczek projektu. dr inż.krzysztof Lendzion Specjalista ds. Monitoringu i Ewaluacji Projektu

4 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego AGENDA KONFERENCJI Doskonalenie kadry szkół zawodowych z branży HoReCa r. Hotel Krasicki**** pl. Zamkowy 1/7 Lidzbark Warmiński I dzień r. 11:00-12:00 Rejestracja uczestników 12:00-12:15 Przywitanie Uczestników Konferencji 12:15-12:30 Przedstawienie Projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa Aleksandra Bożętka - Specjalistka ds. promocji i rekrutacji Przedstawienie raportu oceniającego poziom kompetencji dydaktycznych Uczestników Projektu Europejski Program 12:30-13:15 Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa mgr Aleksandra Dołgań - Ekspertka dydaktyczna Projektu 13:15-14:00 Lunch Przedstawienie rekomendacji, potrzeb i oczekiwań Uczestników 14:00-14:45 Projektu dr inż. Krzysztof Lendzion - Specjalista ds. monitoringu i ewaluacji Przedstawienie raportu oceniającego kompetencje merytoryczne nauczycieli uczestniczących w Projekcie Europejski Program 14:45-15:30 Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa mgr inż. Mirosław Rynduch - Ekspert kulinarny Projektu, szef kuchni hotelu Termy Medical Warmia Park w Pluskach 15:30-15:45 Przerwa kawowa 15:45-16:15 Wystąpienia zaproszonych gości Dyskusja nad stworzeniem programów praktyk zagranicznych - o profilu kucharz i kelner dla kadry szkół zawodowych z branży HoReCa Dyskusja moderowana przez ekspertów Projektu: Panią Hannę Szymanderską - Autorkę książek i poradników kucharskich, Honorową Ambasadorkę Kuchni Polskiej Panią Renatę Gut - Koordynatorkę Gastronomii Hotelu Sheraton 16:15-19:30 w Warszawie Panią Grażynę Uścińską - Współwłaścicielkę Restauracji Moonsfera w Warszawie Panią Małgorzatę Świech-Twarowską - Dyrektorkę Zespołu Szkół Gastronomiczno - Spożywczych w Olsztynie i Koordynatorkę merytoryczną Projektu - dr Edytę Borys 20:00 Uroczysta kolacja EUROPEJSKI PROGRAM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI BRANŻY HoReCa Projekt realizowany jest w ramach umowy podpisanej z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez Fundację na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media ul. Sosnkowskiego 47, Olsztyn, tel , horeca@fnm.pl 4

5 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego AGENDA KONFERENCJI Doskonalenie kadry szkół zawodowych z branży HoReCa r. Hotel Krasicki**** pl. Zamkowy 1/7 Lidzbark Warmiński II dzień r. Uszczegółowienie programu Zawodowych Praktyk Zagranicznych 09:00-11:00 przez Uczestników konferencji - Koordynatorka merytoryczna Projektu oraz Eksperci 11:00-11:15 Przerwa Przedstawienie końcowych Programów Praktyk Zagranicznych 11:15-12:00 w zawodach kucharz i kelner - Koordynatorka merytoryczna Projektu oraz Eksperci Przedstawienie raportu nt. poziomu świadomości w zakresie społecznego funkcjonowania kobiet i mężczyzn wśród Uczestników 12:00-12:45 Projektu dr Marta Doroba - Prelegentka Samoświadomości i Zasad Gender Mainstreamingu 12:45-13:45 Lunch Warsztaty z zakresu równego traktowania i równych szans kobiet 13:45-16:30 i mężczyzn (zakończone wręczeniem certyfikatów uczestnictwa) dr Marta Doroba 16:30 Pożegnanie uczestników Konferencji EUROPEJSKI PROGRAM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI BRANŻY HoReCa Projekt realizowany jest w ramach umowy podpisanej z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez Fundację na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media ul. Sosnkowskiego 47, Olsztyn, tel , horeca@fnm.pl 5

6 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa Wśród przedstawicieli przedsiębiorstw z branży hotelarsko-gastronomicznej w Polsce nieustannie słychać głosy o niewystarczającej wiedzy absolwentów szkół zawodowych. Młodzi ludzie, którzy często bez problemu zdają wszelkie egzaminy zawodowe, mimo że dysponują dużą wiedzą teoretyczną nie są w stanie przełożyć jej na umiejętności praktyczne. Ma to bezpośredni związek z wiedzą i kwalifikacjami nauczycieli, którzy prowadzą ich edukację przez całą szkołę ponadgimnazjalną. Wspaniali pedagodzy, ludzie z pasją, zainteresowani tematyką nie są w stanie dobrze przygotować przyszłych kucharzy i kelnerów na poziomie europejskim. Problemem jest fakt, iż często mimo najszczerszych chęci nie mają oni możliwości sprawdzenia swojej wiedzy, podniesienia swoich kwalifikacji w rzeczywistych warunkach pracy. Nader często są po prostu teoretykami. Projekt Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa pozwala im uzupełnić te braki. Podczas dwutygodniowych zawodowych praktyk zagranicznych będą mieli oni okazję pracować i uczyć się pod okiem szefa kuchni/menadżera sali w restauracji lub hotelu. W realizacji Projektu bierze udział 90 uczestników z całej Polski, którzy są aktywnymi zawodowo nauczycielami przedmiotów zawodowych w zawodach kucharz, kelner oraz w zawodach pokrewnych. Głównym celem Projektu jest wypracowanie (w ścisłej współpracy z przedsiębiorcami i szkołami zawodowymi) skutecznego programu doskonalenia zawodowego dla nauczycieli i instruktorów uczących w zawodach kucharz, kelner i w zawodach pokrewnych. Po jego opracowaniu, realizowany będzie przez 90 Uczestników Projektu, którzy EUROPEJSKI PROGRAM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI BRANŻY HoReCa Projekt realizowany jest w ramach umowy podpisanej z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez Fundację na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media ul. Sosnkowskiego 47, Olsztyn, tel , horeca@fnm.pl 6

7 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego odbędą dwutygodniowe praktyki zagraniczne. Każdy uczestnik bierze udział w 4 etapach Projektu: 1. Test wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz przeprowadzenie prezentacji dydaktycznej przez Uczestników i Uczestniczki przed odbyciem praktyk (został zrealizowany), Opracowane programy doskonalenia (jeden dla kucharzy i jeden dla kelnerów) po zakończeniu udostępnione zostaną szerszemu gronu odbiorców. Mamy nadzieję, że ich realizacja przyczyni się do podniesienia jakości nauczania w naszym kraju. Aleksandra Bożętka Specjalistka ds. promocji i rekrutacji 2. Praktyki zawodowe realizowane w zagranicznych przedsiębiorstwach branży HoReCa w co najmniej 4 krajach Europy w których bardzo dobrze rozwinięta jest branża HoReCa, 3. Test wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz przeprowadzenie prezentacji dydaktycznej przez Uczestników i Uczestniczki po powrocie z praktyk zawodowych, 4. Przygotowanie i przedstawienie na Konferencji kończącej przez Uczestników i Uczestniczki w 6 grupach 15 osobowych 45 minutowego multiinstrumentalnego pokazu dotyczącego specyfiki branży HoReCa w kraju odbywania praktyki. EUROPEJSKI PROGRAM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI BRANŻY HoReCa Projekt realizowany jest w ramach umowy podpisanej z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez Fundację na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media ul. Sosnkowskiego 47, Olsztyn, tel , horeca@fnm.pl 7

8 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Aleksandra Dołgań Ekspertka Dydaktyczna Projektu Diagnoza dydaktycznych kompetencji nauczycieli zawodu - wyniki badań a samoocena beneficjentów Słowa kluczowe: kompetencje nauczyciela, uczestniczki/uczestnicy projektu, motywy, samoocena Literatura pedagogiczna, zarówno rodzima jak i zagraniczna, zaowocowała wieloma teoriami próbującymi zdefiniować idealnego nauczyciela. Jego cech poszukuje się w obrębie konkretnych cech osobowości, dodatkowym wymiarze duszy, szczególnym danym z urodzenia, talencie pedagogicznym. Poszukuje się również ściśle określonych, obiektywnych warunków, które takiego nauczyciela zdolne są ukształtować (Olszewski, 1991). EUROPEJSKI PROGRAM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI BRANŻY HoReCa Projekt realizowany jest w ramach umowy podpisanej z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez Fundację na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media ul. Sosnkowskiego 47, Olsztyn, tel , horeca@fnm.pl 8

9 Wśród licznych opracowań z tego zakresu, tak często spotykanym jak i różnorodnie definiowanym terminem, są kompetencje nauczyciela. Najprostsza definicja, proponowana przez Słownik Języka Polskiego, czyli zakres czyjejś wiedzy, umiejętności (Dubisz, red., 2006) wzbogacona została, w zależności od dyscypliny, o liczne zakresy, wymiary, aspekty, charaktery, grupy. Praca nauczyciela to wielostronna, działalność mająca na celu wzbogacenie osobowości wychowanka, to podążanie za dzieckiem będąc jednocześnie jego autorytetem, to codzienne stawanie się we wciąż zmieniających się warunkach teraźniejszości, w kierunku nieznanej przyszłości. Aby sprostać takim wyzwaniom współczesny nauczyciel ma do dyspozycji szeroki wachlarz, gotowych zestawień kompetencji. Jest to katalog wciąż zmieniających się wymagań wobec ideału nauczyciela, tak jak zmienna jest rzeczywistość, która go kreuje. Pewne jest jednak zawsze to, że Dobry nauczyciel musi być przede wszystkim Osobą, czyli człowiekiem, u którego na szczycie hierarchii wartości znajduje się drugi człowiek (Dymek-Balcerek, w Sałata, 2001). Dla celów niniejszego opracowania wyłonione zostały za S. Guz (Guz, 1998) trzy podstawowe aspekty kompetencji nauczyciela. Pierwszy z nich, to aspekt emocjonalny, który wiąże się m.in. z poczuciem satysfakcji i zadowolenia z wykonywanej pracy, akceptacją wobec swych uczniów. Kolejnym jest aspekt działaniowy, przejawiający się m.in. w umiejętności komunikowania się w sposób werbalny oraz niewerbalny. Aspekt poznawczy natomiast obejmuje wiedzę o sobie samym, o uczniu o jego rozwoju, potrzebach, a także środkach, formach i metodach dydaktycznych. W celu określenia początkowych kompetencji dydaktycznych uczestniczek/ uczestników Projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa, nauczycielki/nauczyciele poddani zostali badaniom społecznym o ilościowo-jakościowym charakterze. Zaprezentowane w niniejszym opracowaniu dane pozyskane zostały dzięki wykorzystaniu ankiety dydaktycznej, testu wiedzy z zakresu dydaktyki, karty oceny prezentacji dydaktycznych, czterech zogniskowanych wywiadów grupowych oraz obserwacji. Ankieta dydaktyczna miała charakter informacyjny służyła zebraniu opinii nauczycielek/nauczycieli i złożona była z dwóch rodzajów pytań. Pytania otwarte dotyczyły stażu pracy, stopnia zawodowego oraz form dokształcania uczestniczek/uczestników projektu, pytania zamknięte i półotwarte miały formę liczbowego wartościowania poszczególnych motywów, samooceny wiedzy i umiejętności oraz preferencji nauczycielek/nauczycieli, a dotyczyły: motywów podjęcia pracy edukacyjnej, wartości jaką dziś jest ta praca dla badanych, problemów związanych z pracą w szkole, oceny swych kompetencji zawodowych w obszarze metod, form nauczania i oceniania, prezentowania materiału, motywowania oraz umiejętności komunikacyjnych. 9

10 Test wiedzy z zakresu dydaktyki był testem wielokrotnego wyboru, składającym się z 50 pytań o charakterze zamkniętym i miał na celu sprawdzenie wiedzy uczestniczek/uczestników projektu w kilku następujących obszarach: celów i treści kształcenia, procesu nauczania i uczenia się, programów szkoły, kształcenia, ukrytego programu szkoły, zasad i metod kształcenia, nauczania problemowego, procesu oceniania, niepowodzeń szkolnych, motywowania. Obserwacja prezentacji dydaktycznych nauczycielek/nauczycieli dotyczyła sześciu ściśle wyznaczonych zakresów:. struktura zajęć (przedstawienie celu i wartości, nawiązanie do materiału opanowanego, rozpoczęcie od tego co znane i bliskie, systematyzowanie pojęć, uogólnianie, podkreślenie głównych zagadnień, podsumowanie);. język werbalny (rzeczowe, zrozumiałe komunikowanie się, język fachowy lecz czytelny, odpowiednie tempo, poprawność językowa, emisja, intonacja);. mowa ciała (pozytywna, otwarta postawa ciała, tempo pracy);. motywowanie (ukierunkowanie zainteresowań, wzbudzenie ciekawości, zachęta do nauki, mobilizowanie do wysiłku, odwoływanie się do doświadczeń i potrzeb słuchaczy);. aktywizowanie (zadawanie pytań, zachęta do zadawania pytań, wspólne ustalenie reguł, zasad, definicji, reagowanie na wątpliwości, pytania, stwarzanie miejsca na inicjatywę słuchaczy);. budzenie twórczej postawy (budo wanie sytuacji problemowej, zachęta do samodzielnego rozwiązywania pro- Wykres 1. Staż pracy w zawodzie nauczycielki/nauczyciela Źródło: badania własne 19,28% 10,84% 8,43% 8,43% 33,73% 19,28% 0-3 lata 4-6 lat 7-10 lat lat lat lat 10

11 blemów i weryfikacji rozwiązań, zachęta do samodzielnego zdobywania wiedzy i jej twórczego wykorzystania). Zogniskowane wywiady grupowe koncentrowały się wokół tematów poruszanych w ankiecie dydaktycznej (formy i motywy dokształcania się, wartościowanie pracy nauczycielki/ nauczyciela, pożądane efekty swojej pracy) i stanowiły jej jakościowe pogłębienie. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od uczestniczek/uczestników projektu mają oni bardzo zróżnicowany staż pracy w zawodzie. Zdecydowana większość pracuje w szkole krócej niż 15 lat (80,7%), w tym osoby pracujące nie dłużej niż 6 lat stanowią 42% nauczycielek/nauczycieli biorących udział w projekcie. Prawie wszyscy, uczestniczki i uczestnicy projektu (ponad 90%), deklarują udział w innych formach doskonalenia zawodowego. Najczęściej wymieniane to:. kursy, szkolenia, warsztaty,. szkolenia dla egzaminatorów,. kursy pedagogiczne i studia podyplomowe z pedagogiki,. szkolenia gastronomiczne współfinansowane ze środków UE,. projekty współfinansowane przez UE,. studia podyplomowe z zakresu Technologii Żywności i Żywienia Człowieka, Zarządzania Placówkami Oświatowymi, Przetwórstwa Spożywczego, Technologii Gastronomicznej z Elementami Żywienia Człowieka, Hotelarstwa. praktyki w hotelach,. kurs barmański. Wykres 2. Uczestnictwo nauczycielek/nauczycieli w innych formach doskonalenia zawodowego Źródło: badania własne 45,83% 8,34% 45,83% brak 1 więcej niż 1 11

12 Wykres 3. Motywy podjęcia pracy w zawodzie nauczycielki/nauczyciela Źródło: badania własne ,53 7,09 7, ,6 5,53 4,63 3,55 5,31 3, elastyczny czas spracy 2 miesiące wakacji lubię uczyć to ciekawa praca lubię rządzić brak innej pracy to praca wygodna dla kobiety mało wymagająca praca lubię pracować z młodzieżą wartość średnia Analiza emocjonalnego aspektu kompetencji nauczycielek/nauczycieli biorących udział w Projekcie wskazuje, iż dwoma najistotniejszymi czynnikami, mającymi wpływ na decyzję podjęcia pracy w zawodzie była chęć współpracy z młodzieżą oraz chęć nauczania. Bardzo istotnym czynnikiem był fakt, iż jest to praca ciekawa, stawiająca ich codziennie przed innymi, zaskakującymi sytuacjami:. Idę do szkoły i tak się zastanawiam co Oni dzisiaj wykombinują. Nie wiem tak do końca co Oni myślą, co dzisiaj się stanie. Ja nie mam planu co dziś dokładnie zrobię, to zależy od Nich, od tego jacy dziś będą Nie bez znaczenia był również organizacyjny aspekt pracy w szkole elastyczny czas pracy oraz 2 miesiące wakacji, co czyni ten zawód wygodnym szczególnie dla kobiet, które w zamian za niższe uposażenie, stanowiące dodatek w gospodarstwie domowym, pragną spędzać więcej czasu z rodziną. Brak innej pracy to najrzadziej wymieniany przez nauczycielki/nauczycieli powód podjęcia pracy w szkolnictwie. Jedynie kilka z osób badanych uznało go za decydujący.. Skończyłem studia z wyróżnieniem i zacząłem szukać pracy, i tak szukałem przez rok i nic. Ciotka miała znajomości no i zacząłem pracę w szkole, bez przygotowania żadnego, tak na żywioł. Kurs pedagogiczny robiłem w roku szkolnym. Inne, najczęściej wymieniane przez uczestniczki/uczestników projektu powody to:. stabilna praca,. finanse,. widoczne efekty mojej pracy (egzaminy, dyplomy, indeksy). 12

13 Wykres 4. Wartość pracy nauczycielki/nauczyciela Źródło: badania własne ,35 8,33 8,29 7,98 7 6, ,46 2,63 3, źródło utrzymania spełnienie marzeń ucieczka od życia prywatnego źródło zadowolenia źródło satysfakcji mniejsze zło dodatkowe źródło zarobku pasja wartość średnia Stabilność pracy wydaje się być dla nauczycielek/nauczycieli silnym motywatorem, stanowiącym przeciwwagę dla, na ogół, prywatnego właściciela branży HoReCa.. Do południa pracuję w szkole kilka godzin, a potem idę do restauracji. Muszę spłacić kredyt, rachunki, zakupy, a żona nie pracuje. Prywaciarz dobrze płaci ale wiadomo praca dziś jest, a jutro, a szkoła będzie. Praktyczny wymiar pracy podkreślają także odpowiedzi na pytanie Czym dziś jest dla mnie moja praca?. Wykonywany zawód, jest dla uczestniczek/ uczestników projektu przede wszystkim źródłem utrzymania. Trzy kolejne najczęściej wybierane odpowiedzi wskazują na wewnętrzną motywację i zaangażowanie w pracę dydaktyczną, gdyż praca stanowi dla nich źródło zadowolenia, satysfakcji oraz życiową pasję. Przypadki w jakich bycie nauczycielką/nauczycielem jest koniecznością, zdaniem badanych, dotyczą ich w niewielkim stopniu. Kolejna część opracowanego raportu dotyczy samooceny badanych ich przygotowania dydaktycznego, umiejętności motywowania, oceniania uczniów, znajomości metod nauczania a także umiejętności interpersonalnych wykorzystywanych w codziennej pracy w szkole. Nauczyciel, jako pośrednik między wiedzą a uczniem, nie może stawiać się już dziś w roli pasa transmisyjnego, stosującego od lat te same, utarte techniki, korzystając z pożółkłych stron swego podręcznika. 13

14 Wykres 5. Opinie badanych na temat własnych kompetencji dydaktycznych Źródło: badania własne 70% 60% 55,5% 62,3% 61,1% 64,8% 53,7% 50% 40% 40,7% 42,6% 30% 20% 10% 3,7% 11,4% 22,6% 3,8% 16,7% 20,4% 1,8% 16,7% 16,7% 1,8% 3,7% 0% wiem, jak nauczyciel powinien przygotować się do prowadzenia lekcji znam dużo ciekawych metod nauczania i potrafię je zastosować wiem, na czym polega efektywne, dobre nauczanie wiem, jak wyjaśniać i prezentować materiał, aby uczniowie przyswoili wiedzę przygotowując się do lekcji, szukam nowych przepisów, metod, technik kulinarnych zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie Badani, według własnej opinii, bardzo dobrze wiedzą jak przygotowywać się do lekcji (96%), przed zajęciami, szukają nowych przepisów, metod czy też technik sztuki kulinarnej (96%). Mniej pewnie ale wciąż bardzo wysoko oceniają swoją znajomość oraz umiejętność zastosowania atrakcyjnych metod nauczania (73%) a także skutecznego i atrakcyjnego prezentowania materiału (80%). Uważają, iż wiedzą na czym polega efektywne nauczanie (78%). Zdaniem badanych efektywny nauczyciel to ten, który dobrze przygotuje swego ucznia do egzaminu zawodowego:. Zdawalność egzaminów tak to jest najważniejsze, bo z tego jesteśmy rozliczani.. Najważniejsze abyśmy tak uczyli, żeby on, ten nasz uczeń zdał egzamin. Ma wtedy zawód, i idzie do pracy a tam się nauczy co i jak Zainteresowanie innych procesem uczenia się, zmotywowanie innych oraz siebie do pracy to klucz do sprawnego i ciekawego nauczania. Można to czynić kilkoma sposobami, np. poprzez wzmacnianie poczucia własnej wartości wśród swych wychowanków, budowania w nich wiary we własne siły. Badani w większości (66%) deklarują taką postawę, uważają iż potrafią pozytywnie motywować (74%), znają i stosują różne metody poznawania uczniów (81%), czują się lubianymi, skutecznymi nauczycielkami/nauczycielami (80%). Znajomość podstaw ukrytego pro- 14

15 Wykres 6. Opinie badanych na temat własnych kompetencji dydaktycznych Źródło: badania własne 60% 50% 44,4% 50,0% 51,8% 51,8% 40% 30% 20% 24,2% 29,6% 24,2% 24,0% 29,6% 16,8% 20,4% 24,0% 10% 0% 1,8% wiem, jak zainteresować siebie i innych uczeniem się 1,8% potrafię tak oddziaływać na innych, aby wzmocnić ich poczucie własnej wartości 1,8% wiem, jak być dobrym nauczycielem, który potrafi nauczać i jest lubiany przez uczniów 3,8% potrafię stosować różne metody poznawania uczniów i klasy zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie Wykres 7. Opinie badanych na temat własnych kompetencji dydaktycznych Źródło: badania własne 60% 51,8% 55,5% 50% 40% 30% 20% 10% 29,6% 14,9% 3,7% 31,5% 11,2% 1,8% 1,9% 24,1% 40,7% 22,2% 11,1% 0% potrafię spojrzeć na szkołę i nauczanie z perspektywy ucznia wiem, jak trzeba postępować by obiektywnie i sprawiedliwie oceniać wiem, na czym polega ukryty program szkoły i jakie skutki powoduje zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie 15

16 Wykres 8. Opinie badanych na temat własnych kompetencji dydaktycznych Źródło: badania własne 60% 50% 53,7% 46,3% 40% 33,3% 31,5% 35,2% 37,0% 30% 20% 13,0% 14,8% 13,0% 14,8% 10% 0% umiem dobrze porozumiewać się z ludźmi 5,5% umiem okazywać pewność siebie w kontaktach z innymi i podczas wystąpień publicznych 1,8% wiem, jak pracować nad sobą, własnym rozwojem i podejmuję takie próby zdecydowanie tak raczej tak trudno powiedzieć raczej nie zdecydowanie nie gramu oraz skutków jakie on ze sobą niesie to istotny czynnik na drodze zrozumienia ucznia w teatrze życia szkoły. Wiedza z tego obszaru pozwala spojrzeć na szkołę i nauczanie oczami dziecka dziecka często znudzonego, udającego zaangażowanie lub zrezygnowanego. Wszystko po to, by odkryć prawidłowości, które mogą wywierać większy wpływ na kształtowanie osobowości ucznia niż oficjalny program nauczania. Chcąc świadomie kierować kształceniem swych wychowanków nauczyciel powinien swobodnie posługiwać się wiedzą z tego zakresu. Badani w zdecydowanej większości (81%) przekonani są, iż posiadają umiejętność patrzenia na szkołę z perspektywy ucznia oraz wiedzą jak obiektywnie oceniać (87%). Rozszyfrowanie terminu ukryty program sprawia jednak u większości z nich problemy (63%) a 33% badanych deklaruje brak wiedzy na ten temat. Wyniki testu wiedzy, obserwacje i wywiady potwierdzają opinie uczestniczek/uczestników projektu:. W teście jest błąd, bo nie ma czegoś takiego jak ukryty program, może gdzie jest ukryty program szkoły. (...) kurs pedagogiczny robiłem dawno temu, wtedy o tym nic nie mówili, no może teraz. Wie Pani jak wygląda nasze przygotowanie pedagogiczne? Wszystko po łebkach, bez żadnych udziwnień i już. Praca nauczyciela to przede wszystkim bycie z drugą osobą, dlatego trudną do przecenienia jest kompetencja interpersonalna umiejętność sku- 16

17 Wykres 9. Wyniki prezentacji dydaktycznej Źródło: badania własne 0 tecznego komunikowania się zarówno językiem werbalnym jak i mową ciała. Zdecydowana większość uczestniczek/ uczestników projektu (87%) deklaruje wysokie umiejętności w tym obszarze, wskazując jednocześnie na problemy w okazywaniu pewności siebie, zarówno w codziennych kontaktach jak i podczas publicznych wystąpień (53%). Stałym i koniecznym warunkiem bycia kompetentnym nauczycielem jest ciągłe aktualizowanie swej wiedzy i umiejętności, stosownie do wymagań stale zmieniającej się rzeczywistości. Ponad osiemdziesiąt procent badanych deklaruje, iż wie jak i podejmuje próby aktualizowania swego warsztatu pracy i pracuje nad własnym rozwojem. Potwierdza to katalog szkoleń, kursów, studiów podyplomowych, realizowanych prawie przez wszystkich badanych. Samoocena nauczycielek/nauczycieli, dotycząca ich wiedzy i umiejętności dydaktycznych, jest bardzo wysoka. Są przekonani, że dobrze przygotowują się do zajęć, stosują ciekawe metody nauczania, czytelnie i ciekawie prezentując materiał. Wiedzą jak skutecznie motywować do nauki, są lubiani przez swych wychowanków, potrafią skutecznie komunikować się i rozwijać swe kompetencje. Badani najgorzej ocenili swą wiedzę z obszaru ukrytego programu szkoły, deklarując jednocześnie zdolność do widzenia szkoły z perspektywy ucznia oraz umiejętność obiektywnego oceniania wychowanków. Niewątpliwym atutem badanych jest fakt, iż wykonywany zawód stanowi ich pasję, jest źródłem satysfakcji, lubią pracę z młodzieżą i lubią uczyć. Do oceny kompetencji dydaktycznych działaniowego i poznawczego ich 17

18 aspektu, wykorzystano analizę prezentacji dydaktycznych, wyniki obserwacji nauczycielek/nauczycieli podczas spotkań diagnozujących oraz wyniki testu wiedzy dydaktycznej. Ocena prezentacji dydaktycznych wskazuje na duże zróżnicowanie (od 0% do 77%) umiejętności BO w tym zakresie. Czynnikiem decydującym o poziomie wykonania zadania najczęściej stawała się umiejętność opanowania stresu, natychmiastowego wejścia w rolę nauczyciela, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Uogólniona ocena prezentacji dydaktycznych oraz obserwacji nauczycielek/ nauczycieli podczas prac grupowych różniłaby się w zależności od analizowanego obszaru. W zakresie budowania struktury prezentacji, języka werbalnego i mowy ciała, oscylowałaby miedzy oceną dostateczną a dobrą, a w obszarach dotyczących umiejętności motywowania, aktywizowania i budzenia twórczej postawy wśród słuchaczy, wahałaby się miedzy oceną niedostateczną a dostateczną. Tabela 1. Umiejętności nauczycielek/nauczycieli Źródło: badania własne ZAKRES POZIOM A B C D brak dostatecznie dobrze bardzo dobrze struktura prezentacji język werbalny mowa ciała motywowanie aktywizowanie budzenie twórczej postawy Badani podczas prezentacji dydaktycznych najczęściej przedstawiali ich cel, nie ukazując jednak wartości prezentacji (57 os.), rzadko próbowali stworzyć jasną strukturę wystąpienia, nie nawiązując do wcześniej opanowanego materiału, nie systematyzując wiedzy, nie podkreślając głównych zagadnień i nie podsumowując prezentacji (29 os.). Nauczyciele/nauczycielki na ogół skutecznie komunikują się, językiem fachowym, lecz zrozumiałym (63 os.). Najczęściej popełniane błędy językowe to powtórzenia: tak, moi drodzy oraz zdrobnienia: ogóreczki, pieczareczki, grzybki, mleczko, żółtaczko w jajeczku. Badani próbują zapanować nad stresem, rzadko jednak prezentują otwartą, energiczną postawę ciała (11 os.). Sporadycznie odwoływali się do doświadczeń życiowych, wiedzy potocznej, zainteresowań 18

19 Wykres 10. Wyniki testu wiedzy nauczycielek/nauczycieli Źródło: badania własne 0 i planów słuchaczy, czasem stosując zewnętrzne, materialne formy motywowania, zachęty. Nie zachęcali również do zadawania pytań i bardzo rzadko urozmaicali prezentację przykładami (75 os.), nie stawiając słuchaczy przed sytuacją problemową i nie zachęcając do samodzielnego zdobywania wiedzy oraz jej twórczego wykorzystania (86 os.). Wyniki testu wiedzy z zakresu dydaktyki poznawczego aspektu kompetencji nauczyciela, oscylują między 16-56%, z czego 65 osób udzieliło od 20 do 40% prawidłowych odpowiedzi. Tabela 2. Wyniki testu wiedzy nauczycielek/nauczycieli Źródło: badania własne POZIOM ZAKRES A B C D brak dostatecznie dobrze bardzo dobrze cele i treści kształcenia proces nauczania i uczenia się programy zasady i metody kształcenia nauczanie problemowe ocenianie niepowodzenia, środki dydaktyczne, motywacja

20 Prezentowany przez uczestniczki/ uczestników projektu poziom wiedzy z zakresu dydaktyki również oscyluje w granicach oceny dostatecznej. Największe braki ujawnił obszar dotyczący zasad i metod kształcenia, w szczególności nauczania problemowego. Badani mieli duże trudności by wymienić formy oraz konsekwencje stosowania nauczania problemowego, a także scharakteryzować poszczególne metody. Niewielu z nich potrafiło również odpowiedzieć na pytania dotyczące ukrytego programu szkoły 49 osób nie znało odpowiedzi na pytania dotyczące definicji oraz konsekwencji ukrytego programu. Wiedzę z tego zakresu miało jedynie 5 osób. Podsumowując niniejsze opracowanie należy podkreślić, iż zdecydowana większość uczestniczek/uczestników Projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa to osoby o małym stażu zawodowym, wysoko ceniące zdobywanie nowych kwalifikacji. Analiza motywów wyboru takiego zawodu oraz wartości jaką dziś nauczyciele przypisują swej pracy, jednoznacznie wskazuje na silną, wewnętrzną i pozytywną motywację bycie nauczycielką/nauczycielem to dla nich pasja, źródło zadowolenia i satysfakcji, ciekawa praca wynikająca z chęci pracy z młodzieżą i chęć uczenia innych. Wymiar organizacyjnoekonomiczny stanowi dla badanych drugoplanowy aspekt tego zawodu. Swe kompetencje, zarówno w aspekcie poznawczym jak i działaniowym, uczestniczki/uczestnicy projektu ocenili bardzo wysoko. Zgodnie ze swoją oceną znają i stosują atrakcyjne metody nauczania, skutecznie i atrakcyjnie prezentują materiał, wzbudzają motywa- 20

21 cję do uczenia się, wzmacniają poczucie własnej wartości wśród uczniów, wiedzą jak obiektywnie i sprawiedliwie oceniać oraz skutecznie porozumiewać się z ludźmi. Analiza badanych obszarów nie potwierdza takiego poziomu wiedzy ani umiejętności: 44 osoby nie znają metod nauczania problemowego, 45 osób nie zastosowało żadnego sposobu zaktywizowania słuchaczy podczas prowadzonych prezentacji a 66 osób w żaden sposób nie zmotywowało słuchaczy do nauki. Uczestniczki/uczestnicy projektu w dwóch obszarach ocenili swe kompetencje nieco niżej niż pozostałe okazywania pewności siebie, m.in. podczas wystąpień publicznych oraz znajomości teorii ukrytego programu. Przeprowadzone badania potwierdzają braki w tych zakresach. Niewątpliwie, słabe strony badanych to brak dostatecznej wiedzy z zakresu metod nauczania, w szczególności nauczania problemowego, celów i treści kształcenia oraz ukrytego programu szkoły. Niski poziom umiejętności badanych zdiagnozowano również w obszarach:. budowania twórczej postawy wśród słuchaczy, wdrażania do samodzielnego zdobywania wiedzy,. budzenia motywacji do nauki, mobilizowania do wysiłku,. aktywizowania słuchaczy, utrzymania ich czujności,. budowania przejrzystej struktury zajęć - nawiązaniu do znanego materiału, wprowadzeniu, systematyzowaniu wiedzy, podsumowaniu. Nieco lepiej prezentuje się wiedza z zakresu zasad oceniania, motywacji, niepowodzeń szkolnych, środków dydaktycznych oraz procesu nauczania i uczenia się. Najlepiej ocenioną kategorią wśród umiejętności badanych, został język werbalny a także mowa ciała. Analiza zgromadzonych wyników wskazuje, iż uczestniczki/uczestnicy projektu uprawiają dydaktykę tzw. tradycyjną, w której najważniejszy jest nauczyciel prowadzący pokaz lub (co gorsze) wskazujący co i jak należy wykonać, nie motywując do nauki, nie aktywizując i nie budząc twórczej postawy wśród swych wychowanków. H. Hammer, wśród długiej listy recept dla nauczyciela na porażkę ucznia, wymienia m.in.:. ucz bez wyraźnego celu,. nie pokazuj korzyści,. bądź osobą zdezorganizowaną,. nie powtarzaj nigdy raz przekazanych informacji,. podkreślaj dystans między Tobą a uczniem,. mów cicho, bez entuzjazmu,. nie odpowiadaj na pytania sprawiające Ci kłopot,. tęp samochwalstwo,. nie doceniaj ucznia, nie wyrażaj głośno swego podziwu, przerywaj mu jak najczęściej,. stwórz taką atmosferę, żeby bał się odezwać,. utrudniaj mu samodzielne myślenie,. bądź dla niego niedościgłym wzorem,. bądź sztywny w doborze metod nauczania, stosuj najłatwiejszą dla Ciebie lub taką, którą lubisz najbardziej (H. Hammer, 1994). 21

22 Niestety uczestniczki/uczestnicy projektu popełniali w/w błędy, będące na ogół wynikiem złych przykładów, nawyków czy brakiem świadomości. Przeprowadzone badania skłaniają do wniosku, iż powstałe błędy są przede wszystkim wynikiem braku wiedzy z zakresu dydaktyki, głównie, aktywnych metod nauczania, wtórnego uczenia się, aktywizowania uczniów i umiejętności budowania w nich twórczej postawy. Nauczycieli i nauczyciele biorący udział w projekcie, w ramach informacji zwrotnej na temat ich kompetencji dydaktycznych, otrzymali indywidualne karty kompetencji, w których poza opisem poziomu wiedzy i umiejętności w poszczególnych obszarach (słabych i mocnych stron) znalazły się również wskazówki rozwojowe działania jakie należy podjąć aby zniwelować braki. Karty kompetencji uzupełniono także listą zalecanej literatury z zakresu m.in.: motywowania, uczenia metodami aktywnymi, efektywności nauczania, metodyki pracy umysłowej a także spisem polecanych szkoleń, warsztatów z zakresu m.in.: stymulowania aktywności twórczej, technik skutecznego uczenia, aktywnych metod nauczania w praktyce. Umiejętności i świadomość są pochodnymi wiedzy, dlatego zasadnym wydaje się propozycja wprowadzenia bloku metodologicznego w kolejnych realizowanych projektach, doskonalących warsztat pracy nauczycielek/nauczycieli. Wszystko po to aby kształcić ucznia aktywnego, krytycznego, odkrywającego wiedzę, twórczego, rozwiązującego problemy, umiejącego współpracować i uczącego się przez całe życie. Na koniec warto zaznaczyć, iż wyso- 22

23 ki poziom samooceny uczestniczek/ uczestników projektu jest nie tyle wynikiem braku samokrytycyzmu, ile brakiem wiedzy w poszczególnych obszarach. Uczestniczki/uczestnicy projektu mają świadomość niektórych swych braków, czego dowodem jest ich udział w opisywanym przedsięwzięciu.. Gotowania uczę dopiero od kilku lat no i zastanawiam się czasem, czy dobrze zrobiłam. Dzieciaki takie dzisiaj trudne, ( ) ale i fajne, ( ) a ja często nie wiem jak im pomóc. Tak naprawdę to nigdy nie pracowałam w profesjonalnej kuchni, to co ja im mogę powiedzieć, i dlatego tu przyjechałam, bo wierzę, że nauczycielem to się człowiek staje. ( ) ja kiedyś taka nie byłam. BIBLIOGRAFIA Guz S., (1998), Edukacja przedszkolna w okresie przemian, Warszawa. Hammer H., (1994), Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli, Warszawa. Olszewski L., (1991), Kształcenie praktyczne, Kielce. Uniwersalny Słownik Języka Polskiego PWN, (2006), red. Dubisz S., Warszawa. 23

24 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Adam Michalski Ekspert Kulinarny Projektu Raport dotyczy przeprowadzenia diagnozy początkowej wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki kulinarnej dla 45 uczestników projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa Analiza wyników Diagnoza kompetencji została przeprowadzona dla trzech grup uczestników w/w projektu, łącznie dla 45 osób. EUROPEJSKI PROGRAM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI BRANŻY HoReCa Projekt realizowany jest w ramach umowy podpisanej z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez Fundację na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media ul. Sosnkowskiego 47, Olsztyn, tel , horeca@fnm.pl 24

25 Tabela 1. Zestawienie średnich wyników przeprowadzonego testu teoretycznego, technik krojenia, nakrycia do stołu pod ustalone menu, zadania grupowego oraz prezentacji dydaktycznej indywidualnej, wykonanych przez grupę 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych w zawodach: kucharz i pokrewne oraz kelner i pokrewne przed rozpoczęciem zagranicznych praktyk w przedsiębiorstwach branży HoReCa. Źródło: Michalski 2011, dane niepublikowane. test teoretyczny techniki krojenia zadanie grupowe prezentacja indywidualna skala % średnia 49,78 4,29 1,38 9,36 mediana 49,00 4,00 1,00 9,00 wariancja 1,24 1,76 0,24 15,73 minimum 21,00 3,00 1,00 5,00 maksimum 74,00 8,00 1,00 19,00 Wynik oceny wiedzy teoretycznej nauczycieli przedmiotów zawodowych z zakresu HoReCa przed rozpoczęciem programu doskonalenia zawodowego będącego stażem zawodowym w obiektach gastronomicznych. Tabela nr 1 obrazuje obecny poziom wiedzy teoretycznej 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych w zawodach: kucharz i pokrewne oraz kelner i pokrewne przed rozpoczęciem zagranicznego stażu zawodowego w obiektach gastronomicznych. Poziom wiedzy z omawianego zakresu na obecną chwilę jest niezadawalający lub przeciętny. Rozbieżność w poziomie wiedzy w grupie 45 diagnozowanych nauczycieli jest bardzo duża. Najniższy wynik procentowy udzielenia poprawnych odpowiedzi to zaledwie 21% (bardzo niski) natomiast najwyższy 74% (bardzo dobry) (rys. 1). Dwie osoby z pośród diagnozowanych uczestników uzyskały wynik poniżej 30% udzielonych poprawnych odpowiedzi. Większość nauczycieli (23 osoby) uzyskała bardzo przeciętny wynik udzielenia poprawnych odpowiedzi mieszcząc się w przedziale 30-50%. Znaczna część diagnozowanych nauczycieli (18 osób) uzyskało wynik dobry udzielając 50-70% poprawnych odpowiedzi. Zaledwie 2 uczestników udzieliło ponad 71% poprawnych odpowiedzi co jest wynikiem bardzo dobrym (niestety jedna z nich w trakcie pisania testu teoretycznego została przyłapana na ściąganiu) (rys. 2). 25

26 Rysunek 1. Wyniki testu wiedzy teoretycznej 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych w zawodach: kucharz i pokrewne oraz kelner i pokrewne przed rozpoczęciem zagranicznych praktyk w przedsiębiorstwach branży HoReCa. Wykres obrazuje (%) udział poprawnych odpowiedzi. Źródło: Michalski 2011, dane niepublikowane. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Rysunek 2: Liczbowy udział nauczycieli udzielających poprawnych odpowiedzi w poszczególnych zakresach procentowych. Źródło: Michalski 2011, dane niepublikowane % 31-50% 51-70% % 26

27 Wynik badania znajomości podstawowych profesjonalnych technik występujących w branży HoReCa przeprowadzonego w trzech grupach, łącznie dla 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych; krojenia i rozdrabniania warzyw z uwzględnieniem poprawności ich wykonania w zawodzie kucharz i pokrewne oraz techniki nakrywania stołu pod ustalone menu w zawodzie kelner i pokrewne, przed rozpoczęciem zagranicznego stażu zawodowego w obiektach gastronomicznych. Obecny poziom badanych podstawowych technik branżowych powszechnie stosowanych w gastronomi, reprezentowany przez badaną grupę nauczycieli, jest wielce niezadawalającym. Wszyscy nauczyciele uzyskali wyniki poniżej przeciętnego poziomu 50%. Fakt ten dowodzi, iż poziom praktycznych umiejętności branżowych wśród diagnozowanych nauczycieli jest niewystarczający by skutecznie i poprawnie nauczać ich w szkołach gastronomicznych (rys. 3). W ujęciu liczbowym aż 41 nauczycieli reprezentuje niedostateczny poziom profesjonalnych umiejętności branżowych. Zaledwie 4 nauczycieli reprezentowało profesjonalne umiejętności branżowe na poziomie dostatecznym. Nikt spośród badanych nie uzyskał wyniku dobrego lub bardzo dobrego (rys.4). Fakt powyższy wybitnie świadczy o konieczności uczestniczenia badanych nauczycieli w praktycznych, profesjonalnych stażach zawodowych gdzie będą mogli poszerzyć swój poziom umiejętności praktycznych. Rysunek 3. Wynik znajomości technik krojenia warzyw i nakrycia do stołu pod ustalone menu wyrażony punktacją łączną w skali od 3 do 18. Badanie przeprowadzono na grupie 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych w zawodach: kucharz i pokrewne oraz kelner i pokrewne przed rozpoczęciem zagranicznych praktyk w przedsiębiorstwach branży HoReCa. Źródło: Michalski 2011, dane niepublikowane

28 Rysunek 4. Liczbowy udział nauczycieli w punktowej ocenie znajomości technik krojenia warzyw i nakrycia do stołu pod ustalone menu w skali 3-18 punktów. Skala wyników: 3-6 niedostateczny, 7-10 dostateczny, dobry, bardzo dobry. Źródło: Michalski 2011, dane niepublikowane Rysunek 5. Ocena kulinarnych i kelnerskich umiejętności zawodowych i organizacji pracy w trakcie wykonywania zadania grupowego w skali od 1 do 6. Ocenę przeprowadzono na grupie 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych w zawodach: kucharz i pokrewne oraz kelner i pokrewne przed rozpoczęciem zagranicznych praktyk w przedsiębiorstwach branży HoReCa. Źródło: Michalski 2011, dane niepublikowane. 6 5,5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,

29 Wyniki oceny indywidualnej prezentacji dydaktycznej oraz grupowej diagnozy umiejętności praktycznych nauczycieli przedmiotów zawodowych branży HoReCa, odpowiednio kulinarnych dla nauczycieli w zawodzie kucharz i pokrewne oraz kelnerskich dla nauczycieli w zawodzie kelner i pokrewne. Zadanie praktyczne grupowe polegało na przygotowaniu wcześniej zaplanowanego czterodaniowego posiłku lunchowego składającego się z przystawki, zupy, dania głównego i deseru. Nauczyciele uczący w zawodzie kucharz i pokrewne zostali losowo podzieleni na dwie mniejsze grupy gdzie pierwsza grupa przygotowywała przystawkę i zupę natomiast grupa druga przygotowywała danie główne i deser.nauczyciele uczący w zawodzie kelner i pokrewne mieli za zadanie nakryć stoły dla wszystkich uczestników diagnozy i podać przygotowane przez grupy kulinarne dania.poziom organizacji pracy, współpracy i profesjonalnego wykonania zadań obrazuje (rys. 5). Wszystkie grupy obserwowane przez cały czas wykonywania zadania grupowego uzyskały w skali 1-6 oceny mierne lub niedostateczne. Indywidualne prezentacje dydaktyczne polegały na losowym wybraniu tematu prezentacji, przygotowaniu się do jej przeprowadzenia w czasie 8 minut oraz przeprowadzeniu 8 minutowej prezentacji dydaktycznej wylosowanego tematu. Tematyka prezentacji obejmowała podstawowe zagadnienia zakresu branży HoReCa np.: przedstaw systematykę jaj kurzych i wykonaj jajko poszetowane, wykonaj dekantację wina i omów cel oraz zasady jej przeprowadzenia, omów systematykę so- 29

30 Rysunek 6. Ocena kulinarnych i kelnerskich umiejętności zawodowych w trakcie wykonywania indywidualnej prezentacji dydaktycznej w skali od 5 do 30. Ocenę przeprowadzono indywidualnie na grupie 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych w zawodach: kucharz i pokrewne oraz kelner i pokrewne przed rozpoczęciem zagranicznych praktyk w przedsiębiorstwach branży HoReCa. Źródło: Michalski 2011, dane niepublikowane sów vinaigrette i wykonaj najprostszy z możliwych sos vinaigrette, omów zasady serwisu niemieckiego, rosyjskiego i francuskiego oraz wyjaśnij zasadę fińską.poziom ocen odzwierciedlający wykonanie tej części diagnozy przedstawia (rys. 6). Aż 14 uczestników nie wykonało lub nie przystąpiło do wykonywania zadania z powodu braku wiedzy i/lub umiejętności praktycznych. Zaledwie 5 nauczycieli uzyskało ocenę łączną na poziomie 15 i powyżej punktów co jest wynikiem dobrym. Nikt nie uzyskał oceny 20 i powyżej punktów. Uzyskane i przedstawione powyżej wyniki diagnozy wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu branży HoReCa przeprowadzonej wśród 45 nauczycieli przedmiotów zawodowych w zawodach: kucharz i pokrewne oraz kelner i pokrewne przed rozpoczęciem zagranicznych staży zawodowych dowodzą celowości przeprowadzania tego rodzaju działań umożliwiających podnoszenie kwalifikacji zawodowych nauczycielom branży HoReCa. Analizując uzyskane wyniki diagnozy dochodzę do przekonania o konieczności wprowadzenia przez Ministerstwo Edukacji Narodowej obligatoryjnego obowiązku odbycia praktycznego stażu zawodowego dla wszystkich nauczycieli uczących przedmiotów zawodowych w branży HoReCa. Metodologia. Diagnoza kompetencji mająca na celu określenie poziomu wiedzy teoretycznej oraz umiejętności praktycznych składała się z czterech niezależnych części. 30

31 Pierwsza część diagnozy teoretyczny test wiedzy z zakresu HoReCa składał się ze 50 pytań (34 wielokrotnego wyboru oraz 16 otwartych). Każda w 100% poprawna odpowiedz na pytanie wielokrotnego wyboru dawała 1 punkt, natomiast w pytaniach otwartych odpowiedz niepełna dawała ½ punktu, natomiast pełna odpowiedź 1 punkt. Uzyskany wynik poprawnych odpowiedzi przeliczony został proporcjonalnie na wynik %. Druga część diagnozy badanie znajomości podstawowych technik krojenia i rozdrabniania warzyw z uwzględnieniem poprawności ich wykonania lub poprawności wykonania nakrycia stołu zastawą stołową, sztućcami stołowymi i szkłem obejmowały trzy różne jednostki badawcze. Każda z technik oceniana była w skali 1-6. Łączna ocena badanych czynności dawała ostateczny wynik w skali 3-18 gdzie uzyskany poziom ocen określał: 3-6 niedostateczny, 7-10 dostateczny, dobry, bardzo dobry. Trzecia część diagnozy - badanie kulinarnych i kelnerskich umiejętności zawodowych oraz organizacji pracy w trakcie wykonywania zadania grupowego. Badanie dotyczyło oceny pracy całego zespołu oraz efektów uzyskanych w związku z jej wykonaniem. Skala ocen wynosiła 1-6. Czwarta część diagnozy badanie kulinarnych i kelnerskich umiejętności zawodowych w trakcie wykonywania indywidualnej prezentacji dydaktycznej. Ocenie podlegało pięć różnych jednostek badawczych. Każda z jednostek oceniana była w skali 1-6. Łączna ocena badanych czynników dawała ostateczną ocenę w skali 5-30 gdzie uzyskany poziom ocen określał: 5-10 wynik niedostateczny, wynik dostateczny, wynik dobry, wynik bardzo dobry. 31

32 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego mgr inż. Mirosław Rynduch Ekspert Kulinarny Projektu Szef Kuchni Hotelu Termy Medical Warmia Park w Pluskach Wyniki diagnozy początkowej wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki kulinarnej i obsługi kelnerskiej u nauczycieli i nauczycielek przedmiotów zawodowych uczestniczących w projekcie EPDN HoReCa Słowa kluczowe: nauczyciele przedmiotów zawodowych; diagnoza; zawód kucharz, kelner; restauracja; hotel; kuchnia; gastronomia; techniki kulinarne; techniki kelnerskie, wiedza i umiejętności. EUROPEJSKI PROGRAM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI BRANŻY HoReCa Projekt realizowany jest w ramach umowy podpisanej z Ministerstwem Edukacji Narodowej przez Fundację na Rzecz Budowy Społeczeństwa Opartego na Wiedzy Nowe Media ul. Sosnkowskiego 47, Olsztyn, tel , horeca@fnm.pl 32

33 I.Wstęp Głównym celem projektu Europejski Program Doskonalenia Nauczycieli Branży HoReCa jest wypracowanie w ścisłej współpracy z przedsiębiorstwami i szkołami zawodowymi skutecznego programu doskonalenia zawodowego dla nauczycieli przedmiotów zawodowych (NPZ) i instruktorów praktycznej nauki zawodu (IPNZ): kucharz i pokrewnych oraz kelner i pokrewnych i podniesienie poziomu kwalifikacji praktycznych i dydaktycznych ww. 90 uczestników i uczestniczek projektu, poprzez m.in. trwające 2 tygodnie praktyki w przedsiębiorstwach w Europie. W celu dostosowania programów praktyk do potrzeb uczestników i uczestniczek projektu w projekcie w zadaniu 2 założono przeprowadzenie DIAGNOZY IN UMIEJĘTNOŚCI. W czasie diagnozy przeprowadziłem dla grupy 45 uczestników i uczestniczek projektu zaplanowane w projekcie przez jego autora działania diagnostyczne, na które składało się przygotowanie i przeprowadzenie testu wiedzy z zakresu branży HoReCa, przeprowadzenie diagnozy praktycznej z zakresu bazowych procesów w kuchni europejskiej oraz zadań z zakresu obsługi kelnerskiej. Kolejnym etapem diagnozy było przeprowadzenie przez uczestniczki i uczestników projektu prezentacji dydaktycznej związanej z klasycznymi technikami kucharskimi oraz problemami z zakresu obsługi konsumenta, która została oceniona przeze mnie pod względem zawodowym. II.Metodologia pomiaru wiedzy i umiejętności zawodowych uczestników i uczestniczek projektu Nauczyciele i nauczycielki biorące udział w projekcie zostali poddani testom i ocenom z zakresu wiedzy i umiejętności dotyczącej europejskiej branży HoReCa. Wykorzystano 4 narzędzia pomiaru. W testach wzięło udział 45 nauczycieli i nauczycielek przedmiotów zawodowych zawodu kucharz (i pokrewnych) oraz kelner (i pokrewnych) z całej Polski (uczestnicy diagnozy grup IV do VI). W testach wzięły udział 33 kobiety i 12 mężczyzn. Pośród diagnozowanych osób 14 nauczycieli/nauczyciel było diagnozowanych w zakresie zawodu kelner natomiast pozostałe 31 osób w zawodzie kucharz. Uzyskane wyniki zestawiono i porównano. II. a. Narzędzia pomiaru 1.Test teoretyczny wielokrotnego wyboru składał się z 50 pytań z zakresu wiedzy na temat europejskiej sztuki kulinarnej, obsługi kelnerskiej i branży HoReCa. Test zawierał pytania otwarte, w których trzeba było udzielić krótkiej odpowiedzi oraz zamknięte (3 odpowiedzi), z których żadna, 1, 2 lub 3 mogły być prawidłowe. Test trwał 45 minut. Wyniki przedstawiono jako procent prawidłowych odpowiedzi. 2. Test praktyczny aktualnych technik kulinarnych (dla nauczycieli zawodu kucharz). Nauczyciele w czasie testu rozdrabniali różne warzywa zgodnie z aktualną sztuką kulinarną z zastosowaniem 4 powszechnych europejskich technik (w tym allumettes, fondantes, 33