OCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA BIOLOGICZNE EFEKTY DZIAŁANIA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO
|
|
- Kacper Jastrzębski
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 OCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA BIOLOGICZNE EFEKTY DZIAŁANIA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO dr Joanna Łanuszewska CZAS WYKŁADU: 2 godz.
2 Promieniowanie jonizujące uszkadza cząsteczki występujące w komórkach Najczęstszym zdarzeniem jest radioliza cząsteczek wody, ponieważ to woda stanowi największą część komórki H 2 O 2 Uszkadzanie składników komórki może być pośrednie, poprzez rodniki tlenowe, lub bezpośrednie: Białka Lipidy Kwasy nukleinowe 2
3 Obecność rodników, przede wszystkim tlenowych, to stres oksydacyjny. Komórka reaguje na ten stres, aby ograniczyć jego skutki 1. Nieswoiste systemy redukujące: - Glutation GSH (i inne związki zawierające grupy SH) - Witamina C - Kwas moczowy 2. Enzymatyczna ochrona przed ROS 3. Ochrona przed utlenianiem lipidów związki redukujące rozpuszczalne w tłuszczach i enzymy związane z błoną - witamina E - -karoten -peroksydaza glutationowa (GSH-Pox) 4.Wiązanie metali przejściowych białka wiążące metale: -transferyna (Fe) - ferrytyna (Fe) - ceruloplazmina (Cu) W obecności metali : H 2 O 2 + Fe(II) Fe(III) + HO. (reakcja Fentona) 5.Aktywacja systemu przekazywania sygnału umożliwia komórkom dopasowanie swojego działania do zmienionych warunków 3 6.Naprawa/usuwanie uszkodzonych cząsteczek Naprawa DNA, wymiana uszkodzonych białek i lipidów
4 Podwyższenie ilości silnie reaktywnych rodników tlenowych powoduje: 1. Obniżenie poziomu glutationu, wykorzystywanego do usuwania rodników tlenowych 2. Uszkodzenie DNA (kwasów nukleinowych) 3. Bezpośrednie uszkodzenie białek blokowanie/aktywacja enzymów deregulacja wymiany jonowej (sygnalizacja, uwodnienie) uszkodzenie szkieletu białkowego komórki zahamowanie syntezy ATP (magazynu energii) 4. Podwyższenie stężenia wolnego żelaza 5. Utlenianie lipidów błonowych, uszkodzenie błon 4
5 Budowa DNA odpowiada szczególnym właściwościom wymaganym dla nośnika informacji genetycznej kolejność zasad azotowych w DNA koduje informacje strukturalne (budowa białek) i regulacyjne GENY (DNA) BIAŁKA (budulec i funkcjonowanie komórki) 5 Zasady azotowe ich kolejność koduje informację
6 DNA informacja o budowie i funkcjonowaniu komórki, zapisana jest w jądrze komórkowym Budowa jądra międzypodziałowego: Mniej i bardziej skondensowana chromatyna jest łatwiej lub trudniej dostępna dla białek rozpoznających i naprawiających uszkodzenia Chromosom w pełni skondensowany w czasie podziału 6
7 Uszkodzenia radiacyjne DNA mogą być bardzo różne, niezależnie od tego, czy są to uszkodzenia bezpośrednie, czy pośrednie 7 Uszkodzenia złożone (kilka różnych uszkodzeń występujących w bezpośredniej bliskości) powstają przede wszystkim pod wpływem bombardowania cząstkami (neutrony, promieniowanie ), promieniowania o dużej gęstości. Skuteczność biologiczna takiego promieniowania jest znacznie większa od skuteczności biologicznej promieniowania.
8 . Frakcja przeżywająca 8 Zależność efektu promieniowania od liniowego przekazywania energii Dawka w Gy LPE (ang. LET linear energy transfer) = współczynnik liniowego przekazywania energii, (KeV/μm) Promieniowanie cząsteczkowe wywiera większy efekt w przeliczeniu na jednostkę dawki (np. 1 Gy) niż promieniowanie elektromagnetyczne RBE (Relative biological efficiency) = = WSB (względna skuteczność biologiczna) WSB = Dawka referencyjna (prom. X) Dawka prom. o wysokim LPE Dla jednakowego poziomu przeżycia (zmienia się z dawką) Np. WSB dla neutronów dla 50% przeżycia = 3,0 dla 10% przeżycia = 2,4
9 Skutki biologiczne uszkodzenia DNA Zależnie od tego, jakie miejsce w DNA jest uszkodzone i czy uszkodzenie jest szybko naprawione, skutki biologiczne mogą być żadne, lub nieznaczne (uszkodzenie naprawione, lub miejsce uszkodzenia nie zawiera informacji aktywnej), albo bardzo istotne. Skutki nie naprawionego uszkodzenia mogą dotyczyć jednego rodzaju białek (uszkodzenie konkretnego genu), lub całych grup cząsteczek, a nawet całej komórki (uszkodzenie fragmentów regulujących funkcjonowanie genomu). 9
10 Częstości uszkodzeń DNA Rodzaj uszkodzenia Liczba uszkodzeń spontanicznych w komórce na godzinę Liczba uszkodzeń w komórce na 1 Gy Pęknięcie podwójnoniciowe < 1 40 Pęknięcie pojedynczoniciowe 5 x Utrata zasady 1.5 x Uszkodzenie zasady 1.25 x10 3 Najbardziej istotne dla skuteczności biologicznej promieniowania jonizującego są podwójne pęknięcia DNA i (szczególnie dla bombardowania cząstkami) uszkodzenia złożone. 10 D. Billen, Spontaneous DNA damage and its significance for negligible dose controversy in radiation protection, Radiat. Res., 124, 242 (1990). Wg: Janusz Harasimowicz
11 Komórki w różny sposób odpowiadają na uszkodzenie DNA (Synteza nowych białek) 11
12 Cykl komórkowy i jego zatrzymywanie po uszkodzeniu DNA Zatrzymanie cyklu komórkowego jest możliwe tylko w pewnych okresach tego cyklu. W czasie fazy S zatrzymanie syntezy DNA jest możliwe tylko na pewien czas, potem komórka podejmuje syntezę DNA lub ginie. 12
13 Naprawa uszkodzeń radiacyjnych DNA Pęknięcia pojedynczych nici DNA powstające na skutek promieniowania jonizującego są na ogół łatwo i szybko naprawiane. Podwójne pęknięcia nici DNA, a szczególnie uszkodzenia złożone są znacznie trudniejsze do naprawy. W komórkach ssaków głównym systemem naprawczym takich pęknięć jest łączenie niehomologicznych końców. Ten system naprawy może prowadzić do powstawania mutacji. 13
14 Dlaczego tak istotna jest naprawa DNA w komórce? DNA jest jedyną makrocząsteczką, która ze względu na swoją rolę nośnika informacji genetycznej, podlega naprawie; inne cząsteczki są na ogół wymieniane!!! Nowotwory, wiele chorób neurodegeneracyjnych oraz starzenie się organizmu są, m.in., wynikiem niekompletnej naprawy DNA. Międzyosobnicze różnice w wydajności naprawy DNA są jedną z przyczyn różnic w podatności na nowotwory. Wydajność systemów naprawy DNA w komórkach nowotworowych decyduje w wrażliwości niektórych nowotworów na chemio- i radioterapię. 14
15 15 Naprawa przez wycinanie zasady usuwa radiacyjne uszkodzenia zasad i pojedyncze pęknięcia nici DNA
16 Naprawa podwójnych pęknięć DNA: przez łączenie niehomologicznych końców (A) naprawa szybka, występuje w komórkach nie dzielących się, lub w fazie G1 i S cyklu komórkowego; przez rekombinację homologiczną (B) znacznie wolniejsza, ale dokładna, jest możliwa tylko w obecności drugiej kopii chromosomu, a więc w późnej fazie S i w fazie G2 przed podziałem jądra. A B 16
17 Niekiedy komórka nie może naprawić uszkodzonego DNA Synteza DNA (replikacja) na uszkodzonej matrycy może doprowadzić do powstania mutacji. Nie naprawione pęknięcia DNA mogą powodować niewłaściwą wymianę fragmentów chromosomów aberracje chromosomowe. W pewnych wypadkach może doprowadzić to do utrwalenia niestabilności genetycznej. W najlepszym przypadku dochodzi do śmierci komórki, lub zablokowania możliwości podziału (usuwanie zagrożenia). 17
18 Programowana śmierć komórki - apoptoza Śmierć komórki wynikająca z włączenia wewnętrznego programu samobójczego. Zachodzi dobrze wyróżnionymi etapami, które można obserwować już w mikroskopie świetlnym. W czasie apoptozy nie następuje naruszenie ciągłości błon komórkowych. Nie powoduje powstawania stanów zapalnych w organizmie. 18
19 Apoptoza indukowana promieniowaniem jonizującym jest związana z sygnałami zarówno z uszkodzonego DNA (w jądrze), jak i pozostałych części komórki (błony komórkowe) Receptory śmierci - FAS ceramid Błona komórkowa JNK ROS Kaspaza 8 mitochondrium Specyficzne białka apoptotyczne i antyapoptotyczne Inne kaspazy Aktywacja kaspaz Degradacja białek ATM/ATR Uszkodzenia DNA p53 19 Degradacja DNA jądro
20 Nekroza Śmierć komórek wynikająca z zaburzenia podstawowej homeostazy komórki. Z reguły związana jest z przerwaniem ciągłości błony komórkowej. Obraz morfologiczny różni się znacząco od obrazu apoptozy. Powoduje powstanie silnego odczynu zapalnego. 20
21 DNA nie jest jedyną cząsteczką uszkadzaną w komórce Uszkodzeniom podlegają wszystkie cząsteczki, najistotniejsze zmiany występują w przypadku białek (utrata lub zaburzenie funkcji) i lipidów (zaburzenia struktury błon komórkowych). Uszkodzenie błon wpływa nie tylko na regulację śmierci (indukcja apoptozy lub nekrozy), ale też na aktywację receptorów błonowych i przeżycie komórki. 21
22 Zmiana funkcjonowania komórki pod wpływem uszkodzenia DNA Przekazywanie sygnału o uszkodzeniu DNA w komórce może spowodować włączanie syntezy specyficznych białek regulujących funkcjonowanie komórek. Do takich białek zalicza się białka regulujące etapy cyklu komórkowego, białka rozpoznające i naprawiające uszkodzenia DNA, białka usuwające uszkodzone struktury komórkowe (RNA, białka, lipidy) i hamujące syntezę innych białek na uszkodzonych matrycach, białka aktywujące programowaną śmierć komórki i wiele innych. 22
23 Sygnalizacja wewnątrzkomórkowa w odpowiedzi na promieniowanie jonizujące W komórkach występuje szereg szlaków sygnałowych regulujących wzrost i przeżycie a reagujących na promieniowanie jonizujące. Ostateczna reakcja na działanie tych szlaków zależy od: typu komórki, natężenia i czasu trwania bodźca, tła genetycznego 23
24 Szlaki sygnałowe często rozpoczynają się w błonie komórkowej a kończą na terenie jądra, gdzie czynnik transkrypcyjny ostatni element szlaku sygnałowego, wiąże się z DNA i aktywuje syntezę potrzebnych białek Błona komórkowa jądro Receptor Czynnik transkrypcyjny Różne białka = Przystosowanie komórki do nowych warunków 24 Fosforylacja dołączenie grupy fosforanowej, jest najczęściej występującą modyfikacją białka, która zmienia jego aktywność. Często jest wykorzystywana do szybkiego reagowania na różne bodźce.
25 Wiele szlaków sygnałowych, regulujących przeżycie jest aktywowanych przez receptorowe kinazy tyrozynowe, przede wszystkim z grupy ERBB (receptory hormonów wzrostu), które mogą być stymulowane przez promieniowanie jonizujące. Taka aktywacja może spowodować zablokowanie śmierci komórki. Na fioletowo zaznaczone są, indukowane przez czynnik transkrypcyjny, białka hamujące programowaną śmierć komórki (apoptozę) NFkB Czynnik transkrypcyjny 25
26 Śmierć lub przeżycie komórki zależy od równowagi pomiędzy szlakami powodującymi przeżycie i śmierć. Ta równowaga jest z kolei zależna od rodzaju komórek, typu, natężenia i czasu trwania uszkodzenia, oraz oddziaływania komórki ze środowiskiem (sygnały zewnątrzkomórkowe) 26
27 Ocena wrażliwości komórek na promieniowanie -Testy oparte o przeżycie komórek (krzywa przeżycia, oznaczenia apoptozy, oznaczenia metabolizmu komórek). - Testy cytogenetyczne (test mikrojądrowy [MN], aberracje chromosomowe [CA], wymiana siostrzanych chromatyd [SCE]). - Oznaczanie uszkodzeń i/lub naprawy DNA (fosforylacja histonu H2AX, test kometowy). - testy oparte o całościowe analizy genetyczne i genomiczne pozwalają na pełną analizę uszkodzeń DNA w wielu genach i zmian ekspresji genów w komórkach. 27
28 Test przeżywalności komórek Ilościowa ocena wpływu promieniowania na populację komórkową: jaka część populacji zachowa po napromienianiu zdolność do namnażania się, tj. zdolność wytworzenia kolonii zawierających 50 komórek po czasie odpowiadającym 5-6 podziałom komórkowym. 28
29 Krzywe przeżycia komórek klonogennych metoda Pucka i Marcusa Kontrola nienapromieniona Ilość posianych komórek, np. 100 Czas 7-14 dni (6-7 podziałów) Ilość wyrosłych kolonii, np. 20 Kolonia pełnocenna = 50 komórek Komórki napromienione np. 2Gy Ilość posianych komórek, np. 100 (im wyższa dawka tym wiecej posiewanych komórek) Czas 7-14 dni (6-7 podziałów) Ilość wyrosłych kolonii, np. 12 Kolonia poronna <50 komórek Wydajność posiewu (ang. Plating efficiency, PE) dla kontroli = 20/100 = 0,2 (zawsze<1). Wydajność posiewu dla dawki 2 Gy = 12/100 = 0,12 29 Frakcja przeżywająca (ang. Surviving fraction, SF) dla kontroli przyjęta za 1; SF po dawce 2 Gy = 0,12/ 0,2 = 0,6
30 Oznaczenie radiowrażliwości metodą przeżywalności komórek klononogennych Krzywa przeżywalności w układzie półlogarytmicznym Frakcja przeżywająca Dawka pochłonięta (Gy) 30 Krzywa ta pozwala jednakowo dokładnie ocenić zmniejszenie przeżycia z poziomu 100% do 10%, jak i np. z 0,001% do 0,0001%
31 Metoda mikrojądrowa - schemat Linie komórkowe zablokowanie podziału komórek Zbieranie i liczenie komórek dwujądrzastych i zawierających mikrojądra tworzenie mikrojąder Limfocyty 31
32 Test mikrojądrowy obrazy komórek A B Przykład komórek jedno- (A) i dwujądrzastych (B) linii HCT116, barwionych DAPI. Powiększenie 40X. 32 Limfocyty człowieka z mikrojądrami wyindukowanymi dawką 2 Gy in vitro Wideł 2007
33 Analiza aberracji chromosomowych jako metoda dozymetrii biologicznej Aberracje chromosomowe (widoczne uszkodzenia struktury chromosomu związane z podwójnymi pęknięciami DNA, które są błędnie połączone) prowadzą do śmierci reprodukcyjnej lub też do niestabilności genetycznej 33
34 Chromosomowe następstwa działania promieniowania jonizującego Aberracje chromosomowe: delecje chromosom dwucentryczny chromosom pierścieniowy Wymiana fragmentów w obrębie jednego chromosomu inwersje Fragmenty acentryczne najczęściej przekształczne są w mikrojadra Wymiana fragmentów pomiędzy dwiema chromatydami translokacje symetryczne translokacje asymetryczne 34
35 Zasada działania metody kometowej Komórki z uszkodzonym DNA (pęknięcia nici) Komórki zawieszone są w agarozie i umieszczone na szkiełku Po elektroforezie, uszkodzone DNA (ogon) jest oddzielone od nieuszkodzonego (głowa). można je oglądać Po zabarwieniu barwnikiem fluorescencyjnym w mikroskopie żywe komórki z kultur, krwi i tkanek 35
36 Test kometowy: Pozwala ocenić stopień uszkodzeń DNA i kinetykę ich naprawy na poziomie pojedynczych komórek. W komórkach z uszkodzonym DNA powstają ogony DNA, ponieważ przecięte nici DNA mogą wędrować w polu elektrycznym. Miarą poziomu uszkodzenia jest długość ogona i ilość zawartego w nim DNA wraz z upływem czasu ilość uszkodzeń maleje dzięki naprawie. Występuje korelacja wyników testu z efektem biologicznym napromieniania. 36 D = 0*A0 + 1*A1 + 2*A2 + 3*A3 + 4*A4
37 Półautomatyczna analiza komet w za pomocą programu komputerowego moment ogonowy = zawartość DNA x długość ogona 37
38 Wyniki oznaczenia cechują się dużym rozrzutem w populacji osób zdrowych i chorych 38 Palyvoda i wsp. 2001
39 Inne metody pomiaru radiowrażliwości Podatność na podwójne pęknięcia DNA można mierzyć obserwując kinetykę tworzenia i zanikania foci jądrowych zawierających białka odpowiedzi na stres genotoksyczny np. H2AX Andegeko 2001 Ocena żywotności komórek w oparciu o aktywność metaboliczną: Test MTT/MTS: kolorymetryczna metoda redukcji błękitu tetrazolowego przez żywe komórki do barwnej postaci związku (formazonu) przy udziale dehydrogenazy NADP/NADPH: Porównuje się wartości absorbancji w grupie komórek napromienianych różnymi dawkami i komórek kontrolnych Metody oceny apoptozy a.mikroskopowe b.cytometryczne 39
Dozymetria biologiczna
OCHRONA RADIOLOGICZNA 2 Dozymetria biologiczna Jakub Ośko Dozymetria biologiczna Pozwala na ocenę dawki pochłoniętej na podstawie zmian zachodzących w organizmie człowieka. Stosowana w sytuacjach awaryjnych
Bardziej szczegółowoSkładniki diety a stabilność struktury DNA
Składniki diety a stabilność struktury DNA 1 DNA jedyna makrocząsteczka, której synteza jest ściśle kontrolowana, a powstałe błędy są naprawiane DNA jedyna makrocząsteczka naprawiana in vivo Replikacja
Bardziej szczegółowoWYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
Bardziej szczegółowoRozwój metod dozymetrii biologicznej oraz biofizycznych markerów i indykatorów wpływu promieniowania na organizmy żywe
Rozwój metod dozymetrii biologicznej oraz biofizycznych markerów i indykatorów wpływu promieniowania na organizmy żywe Marcin Kruszewski Centrum Radiobiologii i Dozymetrii Biologicznej Instytut Chemii
Bardziej szczegółowoAntyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce
Bardziej szczegółowoFizjologia człowieka
Fizjologia człowieka Wykład 2, część A CZYNNIKI WZROSTU CYTOKINY 2 1 Przykłady czynników wzrostu pobudzających proliferację: PDGF - cz.wzrostu z płytek krwi działa na proliferację i migrację fibroblastów,
Bardziej szczegółowoCHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek
CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,
Bardziej szczegółowoRadiobiologia. Dawki promieniowania. Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią. Jonizacja. Wzbudzanie
Radiobiologia Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Podczas przechodzenia promieniowania jonizującego przez warstwy ośrodka pochłaniającego jego energia zostaje zaabsorbowana Jonizacja W
Bardziej szczegółowoRadiobiologia. Działanie promieniowania jonizującego na DNA komórkowe. Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią. Jonizacja.
Radiobiologia Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią Podczas przechodzenia promieniowania jonizującego przez warstwy ośrodka pochłaniającego jego energia zostaje zaabsorbowana Jonizacja W
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ 1. Gen to odcinek DNA odpowiedzialny
Bardziej szczegółowoDr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany
1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy
Bardziej szczegółowoJoanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Copyright by Wydział Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii
Bardziej szczegółowoRozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek
Bardziej szczegółowoDo moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy
Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym
Bardziej szczegółowoWykład 13. Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA. Mechanizmy powstawania nowotworów
Wykład 13 Regulacja cyklu komórkowego w odpowiedzi na uszkodzenia DNA Mechanizmy powstawania nowotworów Uszkodzenie DNA Wykrycie uszkodzenia Naprawa DNA Zatrzymanie cyklu kom. Apoptoza Źródła uszkodzeń
Bardziej szczegółowoModelowanie matematyczne w zastosowaniach biomedycznych
Modelowanie matematyczne w zastosowaniach biomedycznych Wykład 6: Model liniowo-kwadratowy w radioterapii nowotworów Dr Jan Poleszczuk 5/04/2017 IBIB PAN Znamiona raka ( Hallmarks of Cancer ) Hanahan &
Bardziej szczegółowopaździernika 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II
10 października 2013: Elementarz biologii molekularnej www.bioalgorithms.info Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II Komórka: strukturalna i funkcjonalne jednostka organizmu żywego Jądro komórkowe: chroniona
Bardziej szczegółowoInterfaza to niemal 90% cyklu komórkowego. Dzieli się na 3 fazy: G1, S i G2.
W wyniku podziału komórki powstaje komórka potomna, która ma o połowę mniej DNA od komórki macierzystej i jest o połowę mniejsza. Aby komórka potomna była zdolna do kolejnego podziału musi osiągnąć rozmiary
Bardziej szczegółowoOPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
Bardziej szczegółowoBadanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej
Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej PRAKTIKUM Z BIOLOGII KOMÓRKI () ćwiczenie prowadzone we współpracy z Pracownią Biofizyki Komórki Badanie dynamiki białek
Bardziej szczegółowoPodstawowe techniki barwienia chromosomów
Prążek C Chromatyna nie kondensuje równomiernie! Euchromatyna-najmniej kondensująca (fragmenty helisy DNA bogate w guaninę i cytozynę) Heterochromatyna fakultatywna Jasne prążki G Ciemne prążki G Heterochromatyna
Bardziej szczegółowoA. Ogólny opis przedmiotu
Załącznik do zarządzenia nr 166 Rektora UMK z dnia 21 grudnia 2015 r. Formularz opisu przedmiotu (formularz sylabusa) na studiach wyższych, doktoranckich, podyplomowych i kursach dokształcających A. Ogólny
Bardziej szczegółowoWpływ promieniowania jonizującego na organizmy
Wpływ promieniowania jonizującego na organizmy Napromienienie Oznacza pochłonięcie energii promieniowania i co za tym idzieotrzymanie dawki promieniowania Natomiast przy pracy ze źródłami promieniotwórczymi
Bardziej szczegółowoCORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.
CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,
Bardziej szczegółowoPrzemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Bardziej szczegółowoDNA musi współdziałać z białkami!
DNA musi współdziałać z białkami! Specyficzność oddziaływań między DNA a białkami wiążącymi DNA zależy od: zmian konformacyjnych wzdłuż cząsteczki DNA zróżnicowania struktury DNA wynikającego z sekwencji
Bardziej szczegółowoZawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów
Zawartość 139585 Wstęp 1. Historia wirusologii 2. Klasyfikacja wirusów 3. Struktura cząstek wirusowych 3.1. Metody określania struktury cząstek wirusowych 3.2. Budowa cząstek wirusowych o strukturze helikalnej
Bardziej szczegółowoZagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne
Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim 2019 I Błony biologiczne 1. Budowa i składniki błon biologicznych - fosfolipidy - steroidy - białka - glikoproteiny i glikolipidy 2. Funkcje błony komórkowej
Bardziej szczegółowoNukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
Bardziej szczegółowoBadania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii. Andrzej Wójcik
Badania osobniczej promieniowrażliwości pacjentów poddawanych radioterapii Andrzej Wójcik Zakład Radiobiologii i Immunologii Instytut Biologii Akademia Świętokrzyska Świętokrzyskie Centrum Onkologii Fig.
Bardziej szczegółowoTransport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Bardziej szczegółowoDOZYMETRIA BIOLOGICZNA W XXI WIEKU - KAŻDY NOSI W SOBIE DAWKOMIERZ OSOBISTY
DOZYMETRIA BIOLOGICZNA W XXI WIEKU - KAŻDY NOSI W SOBIE DAWKOMIERZ OSOBISTY SYLWESTER SOMMER, CENTRUM RADIOBIOLOGII I DOZYMETRII BIOLOGICZNEJ, INSTYTUT CHEMII I TECHNIKI JĄDROWEJ W WARSZAWIE Co to jest
Bardziej szczegółowoBliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Bardziej szczegółowoCENTRALNE LABORATORIUM OCHRONY RADIOLOGICZNEJ ZAKŁAD KONTROLI DAWEK I WZORCOWANIA
Badanie zróżnicowania osobniczej podatności na indukcję radiacyjnych złamań chromatydowych w chromosomach limfocytów krwi obwodowej osób zawodowo narażonych na promieniowanie jonizujące dr Maria Kowalska
Bardziej szczegółowoPodstawowe techniki barwienia chromosomów
Prążek C Chromatyna nie kondensuje równomiernie! Euchromatyna-najmniej kondensująca (fragmenty helisy DNA bogate w guaninę i cytozynę) Heterochromatyna fakultatywna Jasne prążki G Ciemne prążki G Heterochromatyna
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 5 - Reaktywne formy tlenu
Ćwiczenie nr 5 - Reaktywne formy tlenu I. Oznaczenie ilościowe glutationu (GSH) metodą Ellmana II. Pomiar całkowitej zdolności antyoksydacyjnej substancji metodą redukcji rodnika DPPH Celem ćwiczeń jest:
Bardziej szczegółowoNiskie dawki poza obszarem napromieniania: symulacje Monte Carlo, pomiar i odpowiedź radiobiologiczna in vitro komórek
Niskie dawki poza obszarem napromieniania: symulacje Monte Carlo, pomiar i odpowiedź radiobiologiczna in vitro komórek M. Kruszyna-Mochalska 1,2, A. Skrobala 1,2, W. Suchorska 1,3, K. Zaleska 3, A. Konefal
Bardziej szczegółowoROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe
Bardziej szczegółowoSTRES OKSYDACYJNY WYSIŁKU FIZYCZNYM
Agnieszka Zembroń-Łacny Joanna Ostapiuk-Karolczuk STRES OKSYDACYJNY W WYSIŁKU FIZYCZNYM STRES OKSYDACYJNY zaburzenie równowagi między wytwarzaniem a usuwaniem/redukcją reaktywnych form tlenu i azotu RONS
Bardziej szczegółowoPODSTAWY RADIOBIOLOGII, BIOLOGICZNE EFEKTY DZIAŁANIA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO
PODSTAWY RADIOBIOLOGII, BIOLOGICZNE EFEKTY DZIAŁANIA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO Rozważając zagadnienia związane z efektami biologicznymi promieniowania jonizującego warto przypomnieć sobie tematykę dotyczącą
Bardziej szczegółowoUwaga! Przetarg na oznaczenie stopnia destrukcji limfocytów
Uwaga! Przetarg na oznaczenie stopnia destrukcji limfocytów Przedmiotem zamówienia jest usługa wykonania oznaczenia stopnia destrukcji limfocytów pod wpływem promieniowania z zakresu bliskiej podczerwieni
Bardziej szczegółowoTERMINY BIOLOGICZNE. ZADANIE 5 (3 pkt) Na podstawie ryc. 2 wykonaj polecenia: B. Ustal, w którym etapie cyklu tej komórki kaŝdy
KARTA PRACY Porównanie mitozy i mejozy ZADANIE 1 (1 pkt) Zaznacz odpowiedź opisującą efekt podziału mitotycznego komórki zawierającej 16 chromosomów. a). 2 komórki zawierające po 8 chromosomów; b). 2 komórki
Bardziej szczegółowoWykład 14 Biosynteza białek
BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH
Bardziej szczegółowoKomórka eukariotyczna
Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,
Bardziej szczegółowoInformacje dotyczące pracy kontrolnej
Informacje dotyczące pracy kontrolnej Słuchacze, którzy z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpili do pracy kontrolnej lub otrzymali z niej ocenę negatywną zobowiązani są do dnia 06 grudnia 2015 r.
Bardziej szczegółowoMechanizmy działania i regulacji enzymów
Mechanizmy działania i regulacji enzymów Enzymy: są katalizatorami, które zmieniają szybkość reakcji, same nie ulegając zmianie są wysoce specyficzne ich aktywność może być regulowana m.in. przez modyfikacje
Bardziej szczegółowoSpis treści. Trwałość jądra atomowego. Okres połowicznego rozpadu
Spis treści 1 Trwałość jądra atomowego 2 Okres połowicznego rozpadu 3 Typy przemian jądrowych 4 Reguła przesunięć Fajansa-Soddy ego 5 Szeregi promieniotwórcze 6 Typy reakcji jądrowych 7 Przykłady prostych
Bardziej szczegółowoTHE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE
THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE Anna Czarnecka Źródło: Intercellular signaling from the endoplasmatic reticulum to the nucleus: the unfolded protein response in yeast and mammals Ch. Patil & P. Walter The
Bardziej szczegółowoPlan działania opracowała Anna Gajos
Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm
Bardziej szczegółowoWstęp do radiobiologii Wykład 2 radiobiologia komórkowa
Wstęp do radiobiologii Wykład 2 radiobiologia komórkowa DNA jest komórkową tarczą dla promieniowania jonizującego aparat Golgiego 6% jądro siateczka 6% śródplazmatyczna 9% błona komórkowa lizosom 1% endosom
Bardziej szczegółowoUniwersytet Łódzki, Instytut Biochemii
Życie jest procesem chemicznym. Jego podstawą są dwa rodzaje cząsteczek kwasy nukleinowe, jako nośniki informacji oraz białka, które tę informację wyrażają w postaci struktury i funkcji komórek. http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1959/press.html?print=1
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Wiadomości wstępne Skład chemiczny i funkcje komórki Przedmowa do wydania czternastego... 13
Przedmowa do wydania czternastego... 13 Częściej stosowane skróty... 15 1. Wiadomości wstępne... 19 1.1. Rys historyczny i pojęcia podstawowe... 19 1.2. Znaczenie biochemii w naukach rolniczych... 22 2.
Bardziej szczegółowoBadanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej Badanie oddziaływania polihistydynowych cyklopeptydów z jonami Cu 2+ i Zn 2+ w aspekcie projektowania mimetyków SOD Aleksandra Kotynia PRACA DOKTORSKA
Bardziej szczegółowoOznaczenie polimorfizmu genetycznego cytochromu CYP2D6: wykrywanie liczby kopii genu
Ćwiczenie 4 Oznaczenie polimorfizmu genetycznego cytochromu CYP2D6: wykrywanie liczby kopii genu Wstęp CYP2D6 kodowany przez gen występujący w co najmniej w 78 allelicznych formach związanych ze zmniejszoną
Bardziej szczegółowoBlok licencjacki genetyczny
Blok licencjacki genetyczny Za twórcę genetyki uważa się czeskiego zakonnika Grzegorza Mendla, który w 1866 r. odkrył podstawowe prawa przekazywania cech dziedzicznych i postawił hipotezę istnienia jednostek
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM 8:
SEMINARIUM 8: 24.11. 2016 Mikroelementy i pierwiastki śladowe, definicje, udział w metabolizmie ustroju reakcje biochemiczne zależne od aktywacji/inhibicji przy udziale mikroelementów i pierwiastków śladowych,
Bardziej szczegółowoInżynieria genetyczna- 6 ECTS. Inżynieria genetyczna. Podstawowe pojęcia Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka
Inżynieria genetyczna- 6 ECTS Część I Badanie ekspresji genów Podstawy klonowania i różnicowania transformantów Kolokwium (14pkt) Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka Kolokwium (26pkt) EGZAMIN
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1 Budowa genomu jądrowego (M.J. Olszewska, J. Małuszyńska) 13. Przedmowa 10
Spis treści Przedmowa 10 1 Budowa genomu jądrowego (M.J. Olszewska, J. Małuszyńska) 13 1.1. Organizacja DNA jądrowego 13 1.1.1. Rodzaje sekwencji powtarzalnych i ich lokalizacja 14 1.1.1.1. Sekwencje rozproszone
Bardziej szczegółowoSpis treści CYKL KOMÓRKOWY
Spis treści 1 CYKL KOMÓRKOWY 1.1 Faza M 1.2 Faza G1 (część interfazy) 1.3 Faza S (część interfazy) 1.4 Faza G2 (część interfazy) 1.5 Faza G0 2 MITOZA (podział pośredni) 2.1 Profaza 2.2 Metafaza 2.3 Anafaza
Bardziej szczegółowoAktywuj geny młodości. Badanie genetyczno-biochemiczne dotyczące własnych możliwości organizmu do spowolnienia procesów starzenia.
Aktywuj geny młodości. Badanie genetyczno-biochemiczne dotyczące własnych możliwości organizmu do spowolnienia procesów starzenia. mgr Konrad Tomaszewski Dział Nauki, Badań i Rozwoju Marinex International
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoTematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2
Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2 Nr lekcji Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową PSO, wymagania edukacyjne i podstawa programowa
Bardziej szczegółowoPromieniowanie w naszych domach. I. Skwira-Chalot
Promieniowanie w naszych domach I. Skwira-Chalot Co to jest promieniowanie jonizujące? + jądro elektron Rodzaje promieniowania jonizującego Przenikalność promieniowania L. Dobrzyński, E. Droste, W. Trojanowski,
Bardziej szczegółowoKREW: 1. Oznaczenie stężenia Hb. Metoda cyjanmethemoglobinowa: Zasada metody:
KREW: 1. Oznaczenie stężenia Hb Metoda cyjanmethemoglobinowa: Hemoglobina i niektóre jej pochodne są utleniane przez K3 [Fe(CN)6]do methemoglobiny, a następnie przekształcane pod wpływem KCN w trwały związek
Bardziej szczegółowoINICJACJA ELONGACJA TERMINACJA
INICJACJA ELONGACJA TERMINACJA 2007 by National Academy of Sciences Kornberg R D PNAS 2007;104:12955-12961 Struktura chromatyny pozwala na różny sposób odczytania informacji zawartej w DNA. Możliwe staje
Bardziej szczegółowoZnaczenie promieniowania tła dla komórkowych systemów naprawczych. Prezentacja założeń projektu Łukasz Wieteska
Znaczenie promieniowania tła dla komórkowych systemów naprawczych Prezentacja założeń projektu Łukasz Wieteska Pomiary w warunkach mniejszego od naturalnego tła promieniowania jonizującego Zadanie : Określenie
Bardziej szczegółowoBIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku
BIOLOGIA klasa 1 LO Wymagania edukacyjne w zakresie podstawowym od 2019 roku Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. Znaczenie nauk 1.
Bardziej szczegółowoUczeń: omawia cechy organizmów wyjaśnia cele, przedmiot i metody badań naukowych w biologii omawia istotę kilku współczesnych odkryć.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy pierwszej szkoły ponadpodstawowej w zakresie podstawowym od 2019 roku Poziom wymagań Temat ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra
Bardziej szczegółowo1. Co to jest promieniowanie jonizujące 2. Źródła promieniowania jonizującego 3. Najczęściej spotykane rodzaje promieniowania jonizującego 4.
1. Co to jest promieniowanie jonizujące 2. Źródła promieniowania jonizującego 3. Najczęściej spotykane rodzaje promieniowania jonizującego 4. Przenikanie promieniowania α, β, γ, X i neutrony 5. Krótka
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji przyrody/biologii (2 jednostki lekcyjne)
Joanna Wieczorek Scenariusz lekcji przyrody/biologii (2 jednostki lekcyjne) Strona 1 Temat: Budowa i funkcje kwasów nukleinowych Cel ogólny lekcji: Poznanie budowy i funkcji: DNA i RNA Cele szczegółowe:
Bardziej szczegółowoDane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska
Dane mikromacierzowe Mateusz Markowicz Marta Stańska Mikromacierz Mikromacierz DNA (ang. DNA microarray) to szklana lub plastikowa płytka (o maksymalnych wymiarach 2,5 cm x 7,5 cm) z naniesionymi w regularnych
Bardziej szczegółowoTechnika fluorescencyjnego oznaczania aktywności enzymów. Wstęp:
Technika fluorescencyjnego oznaczania aktywności enzymów Wstęp: Wśród technik biologii molekularnej jedną z najczęściej stosowanych jest technika fluorescencyjna. Stosując technikę fluorescencyjną można
Bardziej szczegółowoWstęp do radiobiologii Wykład 3 Trochę klasycznej radiobiologii i wytłumaczenie ważnych pojęć:
Wstęp do radiobiologii Wykład 3 Trochę klasycznej radiobiologii i wytłumaczenie ważnych pojęć: OER efekt tlenowy LET liniowe przekazywanie energii RBE - względna skuteczność biologiczna hipertermia efekt
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE NA MAGISTERSKI EGZAMIN DYPLOMOWY (2017/2018)
BIOTECHNOLOGIA ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE NA MAGISTERSKI EGZAMIN DYPLOMOWY (2017/2018) Seminarium I. Biochemia i Genetyka 1. Polimorfizm genetyczny w chorobach nowotworowych 2. Mechanizmy uszkodzeń DNA
Bardziej szczegółowoWitaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Jaką rolę pełnią witaminy w organizmie? I dlaczego są niezbędnymi składnikami w żywieniu świń? Dowiedz się o roli poszczególnych witamin w żywieniu trzody chlewnej. Witaminy są niezbędne do prawidłowego
Bardziej szczegółowoRADIO TERA PIA. informacje dla lekarzy. Opracowanie: dr hab. n. med. Iwona Gisterek prof. nadzw.
RADIO TERA PIA RT informacje dla lekarzy Opracowanie: dr hab. n. med. Iwona Gisterek prof. nadzw. Spis treści 4 Radioterapia zasada działania 5 Rodzaje radioterapii 6 Wskazania do radioterapii 7 Przygotowanie
Bardziej szczegółowoKomórka stuktura i funkcje. Bogusław Nedoszytko. WSZPIZU Wydział w Gdyni
Komórka stuktura i funkcje Bogusław Nedoszytko WSZPIZU Wydział w Gdyni Jądro komórkowe Struktura i funkcje Podziały komórkowe Jądro komórkowe 46 chromosomów 2,6 metra DNA 3 miliardy par nukleotydów (A,T,G,C)
Bardziej szczegółowoOznaczenie polimorfizmu genetycznego cytochromu CYP2D6: wykrywanie liczby kopii genu
Ćwiczenie 4 Oznaczenie polimorfizmu genetycznego cytochromu CYP2D6: wykrywanie liczby kopii genu Wstęp CYP2D6 kodowany przez gen występujący w co najmniej w 78 allelicznych formach związanych ze zmniejszoną
Bardziej szczegółowowielkość, kształt, typy
Mitochondria 0,5-1µm wielkość, kształt, typy 1-7µm (10µm) Filmowanie poklatkowe (w mikroskopie fluorescencyjnym) sieci mitochondrialnej w komórkach droŝdŝy (krok czasowy 3 min) Mitochondria liczebność,
Bardziej szczegółowoSzczegółowy zakres szkolenia wymagany dla osób ubiegających się o nadanie uprawnień inspektora ochrony radiologicznej
Załącznik nr 1 Szczegółowy zakres szkolenia wymagany dla osób ubiegających się o nadanie uprawnień inspektora ochrony radiologicznej Lp. Zakres tematyczny (forma zajęć: wykład W / ćwiczenia obliczeniowe
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2022 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Biologia molekularna Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Bardziej szczegółowoGeny, a funkcjonowanie organizmu
Geny, a funkcjonowanie organizmu Wprowadzenie do genów letalnych Geny kodują Białka Kwasy rybonukleinowe 1 Geny Występują zwykle w 2 kopiach Kopia pochodząca od matki Kopia pochodząca od ojca Ekspresji
Bardziej szczegółowoKonkurs szkolny Mistrz genetyki etap II
onkurs szkolny istrz genetyki etap II 1.W D pewnego pierwotniaka tymina stanowi 28 % wszystkich zasad azotowych. blicz i zapisz, jaka jest zawartość procentowa każdej z pozostałych zasad w D tego pierwotniaka.
Bardziej szczegółowoRozkład materiału z biologii dla klasy III AD. 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17
Rozkład materiału z biologii dla klasy III AD zakres rozszerzony LO 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17 Biologia na czasie 2 zakres rozszerzony nr dopuszczenia 564/2/2012 Biologia na czasie 3 zakres rozszerzony
Bardziej szczegółowoZagrożenia i ochrona przyrody
Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Zagrożenia i ochrona przyrody wskazuje zagrożenia atmosfery powstałe w wyniku działalności człowieka, omawia wpływ zanieczyszczeń atmosfery
Bardziej szczegółowoThe Maternal Nucleolus Is Essential for Early Embryonic Development in Mammals
The Maternal Nucleolus Is Essential for Early Embryonic Development in Mammals autorstwa Sugako Ogushi Science vol 319, luty 2008 Prezentacja Kamil Kowalski Jąderko pochodzenia matczynego jest konieczne
Bardziej szczegółowoDominika Stelmach Gr. 10B2
Dominika Stelmach Gr. 10B2 Czym jest DNA? Wielkocząsteczkowy organiczny związek chemiczny z grupy kwasów nukleinowych Zawiera kwas deoksyrybonukleoinowy U organizmów eukariotycznych zlokalizowany w jądrze
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. BIOCHEMIA BIOCHEMISTRY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Prof. dr hab. Maria Filek Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Elżbieta Rudolphi-Skórska dr Apolonia Sieprawska
Bardziej szczegółowoodporne na temperaturę przyjazne dla skóry ph 5,5 emulgują się z innymi substancjami aktywnymi nie zawierają aromatów, barwników, sztucznych
odporne na temperaturę przyjazne dla skóry ph 5,5 emulgują się z innymi substancjami aktywnymi nie zawierają aromatów, barwników, sztucznych konserwantów chemicznych KOLAGEN NATYWNY PURE bioaktywny odporny
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5
SPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5 BIAŁKA 1. Wprowadzenie... 7 2. Aminokwasy jednostki strukturalne białek... 7 2.1. Klasyfikacja aminokwasów... 9 2.1.1. Aminokwasy białkowe i niebiałkowe... 9 2.1.2. Zdolność
Bardziej szczegółowoCykl komórkowy. Rozmnażanie komórek G 1, S, G 2. (powstanie 2 identycznych genetycznie komórek potomnych): podwojenie zawartości (interfaza)
Rozmnażanie komórek (powstanie 2 identycznych genetycznie komórek potomnych): podwojenie zawartości (interfaza) G 1, S, G 2 podział komórki (faza M) Obejmuje: podwojenie zawartości komórki (skopiowanie
Bardziej szczegółowoSKUTECZNOŚĆ IZOLACJI JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI?
SKUTECZNOŚĆ IZOLACJI Wydajność izolacji- ilość otrzymanego kwasu nukleinowego Efektywność izolacji- jakość otrzymanego kwasu nukleinowego w stosunku do ilości Powtarzalność izolacji- zoptymalizowanie procedury
Bardziej szczegółowoZadania maturalne z biologii - 3
Koło Biologiczne Liceum Ogólnokształcące nr II w Gliwicach 2015-2016 Zadania maturalne z biologii - 3 Zadania: Zad. 1(Wiktoria Wnuk, Weronika Żak, Tomasz Gojowy 2D) Na podstawie wykresu odpowiedz na pytania.
Bardziej szczegółowoInterakcje między abiotycznymi i biotycznymi czynnikami stresowymi: od teorii do praktyki Elżbieta Kuźniak Joanna Chojak
Katedra Fizjologii i Biochemii Roślin Uniwersytetu Łódzkiego Interakcje między abiotycznymi i biotycznymi czynnikami stresowymi: od teorii do praktyki Elżbieta Kuźniak Joanna Chojak Plan wykładu Przykłady
Bardziej szczegółowomikrosatelitarne, minisatelitarne i polimorfizm liczby kopii
Zawartość 139371 1. Wstęp zarys historii genetyki, czyli od genetyki klasycznej do genomiki 2. Chromosomy i podziały jądra komórkowego 2.1. Budowa chromosomu 2.2. Barwienie prążkowe chromosomów 2.3. Mitoza
Bardziej szczegółowoMutacje jako źródło różnorodności wewnątrzgatunkowej
Mutacje jako źródło różnorodności wewnątrzgatunkowej Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Poziom nauczania oraz odniesienie do podstawy programowej: Liceum IV etap edukacyjny zakres rozszerzony: Różnorodność
Bardziej szczegółowoEKSTRAHOWANIE KWASÓW NUKLEINOWYCH JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI?
EKSTRAHOWANIE KWASÓW NUKLEINOWYCH Wytrącanie etanolem Rozpuszczenie kwasu nukleinowego w fazie wodnej (met. fenol/chloroform) Wiązanie ze złożem krzemionkowym za pomocą substancji chaotropowych: jodek
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Ekspresja genów jest regulowana
Bardziej szczegółowoFOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach
FOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach FOCUS Plus to dodatek dostępny dla standardowych pasz tuczowych BioMaru, dostosowany specjalnie do potrzeb ryb narażonych na trudne
Bardziej szczegółowo