STRES OKSYDACYJNY WYSIŁKU FIZYCZNYM

Transkrypt

1 Agnieszka Zembroń-Łacny Joanna Ostapiuk-Karolczuk STRES OKSYDACYJNY W WYSIŁKU FIZYCZNYM

2 STRES OKSYDACYJNY zaburzenie równowagi między wytwarzaniem a usuwaniem/redukcją reaktywnych form tlenu i azotu RONS antyoksydanty

3 CO TO SĄ REAKTYWNE FORMY TLENU I AZOTU? (REAKTIVE OXYGEN AND NITROGEN SPECIES) RONS

4 RONS zwane wolnymi rodnikami (ang. free radicals), posiadają właściwości silnie utleniające dym tytoniowy alkohol wolne rodniki oksydacja lipidów i białek, uszkodzenie dwuwarstwy lipidowej jedzenie chemikalia antyoksydanty oksydacja DNA i RNA; mutacje

5 RONS TO POCHODNE TLENU I AZOTU: anionorodnik ponadtlenkowy O 2 -. rodnik wodorotlenowy (hydroksylowy). OH wolny rodnik nadtlenek wodoru H 2 O 2 tlenek azotu NO nadtlenoazotyn ONOO - wolnorodnikowa reakcja łańcuchowa

6 POWSTAWANIE RONS: Fe 2+ /Cu + O 2 + ê O H 2 O 2. OH NO 4 arginina ONOO- Proces generacji RONS rozpoczyna niekompletna, czyli jedno-elektronowa (1) redukcja tlenu cząsteczkowego 2: dysmutaza ponadtlenkowa SOD 3: reakcja Fentona: Fe 2+ /Cu + + H 2 O 2 Fe 3+ /Cu OH + OH - 4: syntaza tlenku azotu NOS

7 RONS ZŁE anionorodnik ponadtlenkowy O 2 -. rodnik wodorotlenowy (hydroksylowy). OH DOBRE nadtlenek wodoru H 2 O 2 tlenek azotu NO nadtlenoazotyn ONOO -

8 NEGATYWNE DZIAŁANIE RONS uszkodzenie białek receptorowych i zaburzenie transportu przez błony uszkodzenie lipidów zaburzenie integralności komórki zniszczenie struktury DNA i zaburzenie odczytu informacji oksydacja LDL i tworzenie blaszki miażdżycowej aktywacja kinaz białkowych i indukcja apoptozy komórka nieuszkodzona komórka po ataku RONS

9 NEGATYWNE DZIAŁANIE RONS uszkodzenia oksydacyjne białek, lipidów i DNA: peroksydacja lipidów karbonylacja białek KONSEKWENCJE starzenie się organizmu zmiany miażdżycowe naczyń krwionośnych choroby neurologiczne, jak ch. Parkinsona, Alzhaimera wzmocnienie objawów zespółu Downa (nadaktywność enzymu SOD) nowotwory urazy reperfuzyjne mięśnia sercowego

10 Pozytywne działanie RONS relaksacja mięśni gładkich i regulacja ciśnienia krwi erytropoeza proliferacja i różnicowanie komórek mięśniowych (kardiomiocytów i miocytów) transformacja włókien mięśniowych biogeneza mitochondriów i in. WZROST SIŁY I WYTRZYMAŁOŚCI

11 W JAKICH PROCESACH KOMÓRKOWYCH DOCHODZI DO JEDNO-ELEKTRONOWEJ REDUKCJI TLENU? oksydacja hipoksantyny do kwasu moczowego; reakcja katalizowana przez oksydazę ksantynową fosforylacja oksydacyjna (łańcuch oddechowy); reduktaza NADH-koenzym Q, koenzym Q

12 CO NAS CHRONI PRZED RONS? antyoksydant wolny rodnik

13 ANTYOKSYDANTY; OBRONA ANTYOKSYDACYJNA WITAMINY kwas askorbinowy tokoferole karoteonoidy TIOLE ENZYMY dysmutaza ponadtlenkowa SOD katalaza CAT peroksydaza glutationowa GPx glutation ergotioneina kwas liponowy INNE kurkuma likopen resweratrol kapsaicyna tauryna FLAWONOIDY flawonole flawony izoflawony flawanony flawanole antocyjanidy Dziewiecka i Zembroń-Łacny. Dietetyka 2010: 1-2: 13-18

14 FLAWONOIDY STRUKTURA FLAWONOIDU monomer oligomer PODKLASY FLAWONOIDÓW kwercetyna, kampferol, miricetyna, apigenina, luteolina, katechina, epikatechina, naringina, hesperytyna procyjanidyny, prodelfidyny ŹRÓDŁA cebula, cytryna, herbata, winogrona, wino, jagody, sos z fasoli sojowej kakao, pestki winogron, jabłko, czekolada, cynamon, czarna herbata

15 AKTYWNOŚĆ ANTYOKSYDACYJNA WYBRANYCH PRODUKTÓW

16 ŻYCIE JEST JAK PUDEŁKO CZEKOLADEK...NIGDY NIE WIESZ, CO CI SIĘ TRAFI Forrest Gump

17 CZY W TRAKCIE WYSIŁKU FIZYCZNEGO DOCHODZI DO WYTWARZANIA RONS? CZY WYSIŁEK FIZYCZNY WYWOŁUJE STRES OKSYDACYJNY?

18 USZKODZENIE MIĘŚNI skurcze ekscentryczne i izometryczne WEW. TEMPERATURA CIAŁA GENERACJA REAKTYWNYCH FORM TLENU I AZOTU zaburzenie fosforylacji oksydacyjnej ph zaburzenie glikolizy AMP/ATP STRES MECHANICZNY STRES CIEPLNY STRES OKSYDACYJNY STRES ENERGETYCZNY ADAPTACJA tolerancja na stres TRENING

19 CZY ANTYOKSYDANTY SĄ STOSOWANE W SPORCIE? TAK

20 WYSIŁEK RONS ANTYOKSYDANTY sygnalizacja komórkowa SIŁA WYTRZYMAŁOŚĆ nadmierna ilość antyoksydantów może zahamować adaptację do wysiłku fizycznego

21 witamina C

22 wit. E wit. C -karoten luteina cynk magnez selen

23 wit. E wit. C -karoten selen

24 wit. E wit. C Skaug i wsp. ECSS Oslo 2009

25 REZYGNUJEMY Z ANTYOKSYDANTÓW W SPORCIE? NIE

26

27

28 RECOVERY FASTER TRAIN HARDER! TIOLE FLAWONOIDY

29 CZY ANTYOKSYDANTY SĄ SKUTECZNYMI ŚRODKAMI ERGOGENICZNYMI? NIE

30 PODSUMOWANIE Generacja reaktywnych form tlenu podczas wysiłku fizycznego jest konieczna do osiągnięcia adaptacji do wyższych obciążeń wysiłkowych Stosowanie antyoksydantów witaminowych może przynieść korzyści w wyjątkowych sytuacjach, jak stan przetrenowania zawodnika

31 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!