Ośrodkowy układ nerwowy. Zmiany morfologiczne i funkcjonalne.

Transkrypt

1 Ośrodkowy układ nerwowy. Zmiany morfologiczne i funkcjonalne. Prof. dr hab. med. Monika Puzianowska-Kuznicka Zakład Geriatrii i Gerontologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Zespół Kliniczno-Badawczy Epigenetyki Człowieka, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN

2 Starzenie OUN - zmiany anatomiczne

3 Wielkość mózgu vs. inteligencja Mózg kaszalota waży 7800g, słonia 6500g, człowieka 1500g, myszy 0.4g. Gdyby wartości te miały określać inteligencję, kaszalot byłby 5x inteligentniejszy od człowieka, który byłby z kolei ok. 3000x inteligentniejszy od myszy. Po znormalizowaniu masy mózgu względem masy całego ciała najinteligentniejsza byłaby mysz, której mózg stanowi 3.2% masy całkowitej, za nią człowiek (2.1%).

4 Wielkość mózgu vs. inteligencja Żadne badania przeprowadzone dotychczas na ludziach nie potwierdzają stuprocentowo, że wielkość mózgu pozostaje w związku z poziomem inteligencji. Utrata masy mózgu postępująca z wiekiem nie musi oznaczać spadku zdolności poznawczych!!!

5 Starzenie a wielkość mózgu Maksimum ok. 20 roku życia; normalny proces starzenia powoduje utratę nie więcej, niż 10% masy mózgu. Nie obserwuje się rozsianej utraty neuronów. Prawie bez zmian pozostają płaty czołowe, ciemieniowe i prążkowie.

6 Starzenie a zmiany w mózgu istota biała Oregon Brain Aging Study Obraz NMR istoty białej zmienia się; związane z wiekiem zmiany mogą być odpowiedzialne za spowolnienie obróbki informacji.

7 Starzenie a zmiany w mózgu istota biała

8 Starzenie a zmiany w mózgu przestrzeń podpajęczynówkowa Oregon Brain Aging Study Wraz ze zmniejszaniem masy mózgu przestrzeń powiększa się podpajęczynówkowa.

9 Starzenie a zmiany w mózgu komory mózgu Oregon Brain Aging Study Wraz ze zmniejszaniem masy mózgu powiększają się komory mózgu.

10 Starzenie a zmiany w mózgu jądra podstawy mózgu Oregon Brain Aging Study 1. Odpowiedzialne za zapoczątkowanie i integrację ruchów. 2. W obrazie NMR z wiekiem stają się jaśniejsze wskutek nagromadzenia żelaza. 3. Nie powoduje to najprawdopodobniej żadnych następstw funkcjonalnych.

11 Starzenie a zmiany w mózgu hipokamp Oregon Brain Aging Study Obserwuje się utratę komórek, ale nie oznacza to automatycznie znaczącej utraty pamięci.

12 Starzenie a zmiany w narządzie wzroku Najczęstszym problemem jest niedowidzenie, ale przyczynami tego stanu rzeczy są głównie zmiany w przedniej części gałki ocznej, nie zmiany neurologiczne.

13 Starzenie a zmiany w narządzie wzroku wzrok normalny zaćma zwyrodnienie plamki

14 Starzenie a zmiany w narządzie słuchu 1. 30% osób ponad 65-letnich ma znacząco upośledzony słuch. a. 25% - pomiędzy 65 i 74 r.ż., b. 50% - ponad 75 r.ż. 2. Od 7 dekady życia utrata czułości słuchu o 10dB/dekadę. 3. Częściej mężczyźni. 4. Zmiany zwyrodnieniowe struktur ucha: pogrubienie błony bębenkowej, zmiany w kosteczkach słuchowych, powiększenie małżowiny usznej.

15 Starzenie OUN - zmiany funkcjonalne

16 Jak może starzeć się mój mózg?

17 Starzenie OUN zmiany funkcjonalne Subtelne, ale progresywne zmiany morfologiczne związane ze starzeniem prowadzą/mogą prowadzić do następujących zmian funkcjonalnych: 1. Zaburzeń pamięci, aż do demencji (ryzyko podwaja się co 5 lat). 2. Stopniowo pogarszającej się funkcji motorycznej częstość występowania objawów pozapiramidowych: 15% u latków 30% u latków ponad 50% u osób powyżej 85 roku życia.

18 % osób z demencją Ryzyko demencji rośnie z wiekiem odsetek osób z umiarkowaną lub ciężką demencją do do do do do lub więcej wiek w latach

19 1. Stres oksydacyjny. Demencja czynniki ryzyka 2. Osłabiona zdolność do usuwania białek (amyloidu, lipofuksyny, a-synukleiny). 3. Genetyka. 4. Styl życia. 5. Choroby zapalne OUN. 6. Płeć. 7. Poziom wykształcenia, aktywność intelektualna, pożywienie, itd.

20 Czym jest demencja? Demencja jest objawem utraty zdolności poznawczych logicznego myślenia, zapamiętywania, wnioskowania, itp. do etapu, na którym upośledza to normalne funkcjonowanie. Odwracalne przyczyny demencji 1. Objaw uboczny leków. 2. Odwodnienie. 3. Depresja. 4. Niedobór witaminy B Przewlekły alkoholizm. 6. Niektóre guzy lub infekcje mózgu. 7. Ucisk mózgu. 8. Zaburzenia metaboliczne towarzyszące chorobom tarczycy, nerek, wątroby. Nieodwracalne przyczyny demencji 1. Choroba Alzheimera. 2. Demencja naczyniopochodna. 3. Demencja czołowo-skroniowa.

21 Choroba Alzheimera (AD) najczęstsza przyczyna demencji Białko Tau Zaburzenie gospodarki Ca 2+

22 Atrofia mózgu w AD mózg osoby zdrowej mózg pacjenta z AD

23 Atrofia mózgu w AD

24 Zmiany mikroskopowe w AD

25 Złogi b-amyloidu w AD Białko prekursorowe amyloidu (APP) znajduje się w błonie komórkowej neuronu (1); enzymy nieprawidłowo tną APP wycinając b-amyloid (2); b-amyloid tworzy nierozpuszczalne złogi (3). Obecność wielu złogów upośledza funkcję neuronów.

26 Złogi b-amyloidu w AD

27 Złogi białka tau w AD W neuronach znajdują się m.in. mikrotubule, stabilizowane przez białko tau. W AD białko tau zmienia się, mikrotubule zapadają się, a tau tworzy złogi wewnątrz neuronu.

28 Badanie PET w AD PET normalnego mózgu PET mózgu pacjenta z AD

29 objętość płata czołowego (cm 3 ) objętość płata skroniowego (cm 3 ) CT, PET i NMR wykrywają zmiany na etapie przedklinicznym Badanie osób bez upośledzenia funkcji poznawczych i bez upośledzenia pamięci! Wczesne rokowanie! kontrola etap przedkliniczny lat obserwacji l. o.

30 CT, PET i NMR wykrywają zmiany na etapie przedklinicznym Jeśli w badaniu PET obserwuje się obniżony metabolizm glukozy w płatach ciemieniowych i skroniowych, wówczas znamiennie szybciej z czasem dochodzi do upośledzenia funkcji mózgu wg. zmodyfikowanego badania mini mental state (3MSE), które ocenia funkcje poznawcze, np. pamięć, zdolności językowe, ocenę sytuacji, itp. Podobny obraz widzi się w PET mózgu osób z MCI i z AD. Im kora śródwęchowa i hipokamp oceniane w NMR są mniejsze, tym gorsze wyniki testów pamięciowych. Nasilone zmiany wielkości tych struktur obserwuje się u osób z MCI i z AD.

31 Co możemy zrobić, by opóźnić starzenie mózgu i zmniejszyć ryzyko demencji? 1. Wysiłek fizyczny (wpływ na stan naczyń krwionośnych i ukrwienie mózgu) ćwiczenia tlenowe! 2. Wysiłek umysłowy nauka języków obcych, nawet rozwiązywanie krzyżówek! 3. Zdrowa dieta, zawierająca antyoksydanty, takie, jak witamina E i flawonoidy. 4. Leki: przeciwzapalne (np. NPLZ), obniżające poziom cholesterolu, prawdopodobnie hormonalna terapia zastępcza.

32 Dziękuję za uwagę