AUTOREFERAT. dr n. med. Agnieszka Młynarska. (dorobek naukowy częściowo pod panieńskim nazwiskiem Włodyka)

Transkrypt

1 AUTOREFERAT dr n. med. Agnieszka Młynarska (dorobek naukowy częściowo pod panieńskim nazwiskiem Włodyka) Katowice,

2 Załącznik nr 2 do wniosku o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego Autoreferat 1. Imię i Nazwisko: Agnieszka Młynarska 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej. - licencjat pielęgniarstwa, Śląska Akademia Medyczna, Katowice, magister pielęgniarstwa, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice, studia podyplomowe: Zarządzanie placówkami służby zdrowia, Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego, Dąbrowa Górnicza, specjalistka pielęgniarstwa w dziedzinie pielęgniarstwa kardiologicznego, Centrum Kształcenia Pielęgniarek i Położnych, Warszawa, doktor nauk medycznych, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice, 2012 Rozprawa doktorska pt. Przydatność oceny wskaźnika uwapnienia tętnic wieńcowych dla optymalizacji postępowania diagnostyczno-terapeutycznego i jakości życia ; rozprawa wyróżniona - studia podyplomowe: Geriatria z gerontologią, Wyższa Szkoła Planowania Strategicznego, Dąbrowa Górnicza,

3 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych. - Od 2005 roku do nadal Pielęgniarka Oddział Elektrokardiologii, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 7 w Katowicach. - Od 2008 do 2012 roku Student studiów doktoranckich Zakład Nieinwazyjnej Diagnostyki Serca i Naczyń, Wydział Lekarski, Śląski Uniwersytet Medyczny. - Od 2011 do 2013 roku Wykładowca - Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Katedra Chorób Wewnętrznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny. - Od 2013 roku do nadal Asystent - Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego, Katedra Chorób Wewnętrznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny. 3

4 4. Wskazanie osiągnięcia* wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.): a) tytuł osiągnięcia naukowego, Zespół słabości w zaburzeniach rytmu oraz elektroterapii serca. b) (autor/autorzy, tytuł/tytuły publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa), 1. Mlynarska A, Mlynarski R, Biernat J, Sosnowski M, Golba KS. Frailty syndrome in heart failure patients who are receiving cardiac resynchronization. Pacing Clin Electrophysiol. 2016;39: doi: /pace IF = 1,486 MNiSW = 20 Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaplanowaniu badania, oznaczeniu występowania zespołu słabości, analizie danych, analizie statystycznej, interpretacji wyników, zbieraniu piśmiennictwa oraz tworzeniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 60%. 2. Mlynarska A, Mlynarski R, Golba KS. Frailty syndrome in patients with heart rhythm disorders. Geriatr Gerontol Int Aug 25. doi: /ggi IF = 2,351 MNiSW = 25 Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaplanowaniu badania, oznaczeniu występowania zespołu słabości w grupie badawczej oraz kontrolnej, analizie danych, analizie statystycznej, interpretacji wyników, zbieraniu piśmiennictwa oraz tworzeniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 4

5 3. Mlynarska A, Mlynarski R, Golba KS. Older age and a higher EHRA score allow higher levels of frailty syndrome to be predicted in patients with atrial fibrillation. The Aging Male. 2017;20: doi: / IF = 2,108 MNiSW = 20 Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaplanowaniu badania, oznaczeniu występowania zespołu słabości oraz ocenie akceptacji choroby i nasilenia objawów wg skali EHRA, analizie danych, analizie statystycznej, interpretacji wyników, zbieraniu piśmiennictwa oraz tworzeniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 4. Mlynarska A, Mlynarski R, Golba KS. Influence of frailty on the quality of life patients qualified for pacemaker implantation. J Clin Nurs May 25. doi: /jocn IF = 1,214 MNiSW = 35 Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaplanowaniu badania, oznaczeniu występowania zespołu słabości oraz ocenie jakości życia, obserwacji klinicznej, analizie danych, analizie statystycznej, interpretacji wyników, zbieraniu piśmiennictwa oraz tworzeniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 5. Mlynarska A, Mlynarski R, Golba KS. Anxiety, age, education and activities of daily living as predictive factors of the occurrence of frailty syndrome in patients with heart rhythm disorders. Aging Ment Health Jul 10. doi: / IF = 2,658 MNiSW = 25 Mój wkład w powstanie tej pracy polegał na zaplanowaniu badania, oznaczeniu występowania zespołu słabości oraz ocenie nasilenia lęku i depresji, analizie danych, analizie statystycznej, interpretacji wyników, zbieraniu piśmiennictwa oraz tworzeniu manuskryptu. Mój udział procentowy szacuję na 80%. 5

6 c) omówienie celu naukowego ww. pracy/prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania. Zaburzenia rytmu serca oraz niewydolność serca są, obok choroby niedokrwiennej serca, największymi wyzwaniami współczesnej kardiologii. Metody leczenia w wyżej wymienionych schorzeniach są różne, ale oprócz optymalnej farmakoterapii leczenie przy użyciu wszczepialnych urządzeń kardiologicznych (CIED Cardiac Implantable Electronic Device) jest jedną z najlepszych, a czasami jedyną opcją. Co ważne, w większości przypadków 1 pacjenci kwalifikowani do implantacji CIED są populacją zgodnie z definicją WHO w podeszłym wieku, czyli mają powyżej 60 lat. W związku z powyższym często towarzyszą im inne choroby, które wpływają na chorobę podstawową. Poszukiwanie czynników, które mogą pomóc wpłynąć na poprawę rokowania, jakość życia, czy też ułatwić oszacowanie odpowiedzi na dedykowaną terapię jest niezwykle istotne. Jednym z takich czynników, z którym wiąże się nadzieje jest zespół słabości. Zgodnie z definicją, zespół słabości (ang. frailty syndrome) jest stanem występowania zmniejszonej rezerwy czynnościowej i brakiem odporności na czynniki stresogenne. Kumulowana obniżona wydolność różnych układów, zmniejszenie rezerwy adaptacyjnej i fizjologicznej czy przewlekły proces zapalny o nieustalonej przyczynie wszystkie w/w czynniki mogą mieć negatywny wpływ na organizm ludzki, w tym układ sercowo-naczyniowy. W tym miejscu należy podkreślić, iż zespół słabości to nie wielochorobowość, to pojęcie znacznie szersze. Jak dotąd w literaturze nie są dostępne kompleksowe badania dotyczące występowania zespołu słabości u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca czy niewydolnością serca leczoną przy pomocy 1 W Oddziale Elektrokardiologii w Katowicach Ochojcu 90,2% hospitalizowanych pacjentów jest w wieku > 60 roku życia. 6

7 elektroterapii skłoniło mnie to do podjęcia badań nad tym tematem, szczególnie iż całe moje życie zawodowe związana jestem z Oddziałem Elektrokardiologii, w którym praca pozwoliła mi na pogłębienie wiedzy i zdobycie kompetencji w w/w zakresie. Jednym z pierwszych etapów projektu była ocena zespołu słabości u pacjentów z zawansowaną niewydolnością serca, z wszczepionymi urządzeniami resynchronizującymi CRT (cardiac resynchronization therapy terapia resynchronizująca serca). W metodzie tej przy użyciu trzech implantowanych elektrod w tym do prawej i lewej komory możliwe jest przywrócenie prawidłowej synchronii skurczu obu jam serca, co wpływa na zmniejszenie objawów, poprawę rokowania oraz ocenę jakości życia. Co ważne, metoda ta w ciągu ostatniego dziesięciolecia doczekała się potwierdzenia skuteczności w dużych wieloośrodkowych badaniach, co przełożyło się na wysoką klasę zaleceń i poziom dowodów w wytycznych poświęconych leczeniu niewydolności serca 2. Niestety występuje subpopulacja pacjentów, która pomimo prawidłowej implantacji systemu nie odnosi spodziewanych korzyści z urządzenia są oni nazywani z języka angielskiego non-responderami. Od lat trwają prace nad znalezieniem metody, która pozwoli na selekcję potencjalnych non-responderów, niestety jak dotąd nie udało się takiego wskaźnika znaleźć. Pierwszym zadaniem stojącym przede mną była ocena występowania zespołu słabości u pacjentów z wszczepionymi urządzeniami resynchronizującymi. Głównym celem tego projektu była weryfikacja założenia badawczego, iż u pacjentów kwalifikowanych do pierwszorazowych implantacji CRT (bez uprzednio wszczepionego CIED innego typu 3 ) zespół słabości jest bardziej 2 Brignole M et al ESC Guidelines on cardiac pacing and cardiac resynchronization therapy... Eur Heart J. 2013; 34: doi: /eurheartj/eht Takiego jak stymulatory serca np. DDDR 7

8 nasilony, niż u pacjentów kierowanych do zmiany sposobu stymulacji na CRT (a więc takich, u których CIED / bez elektrody lewokomorowej / było wszczepione wcześniej, a pacjenci byli pod stałą regularną kontrolą lekarską w tym elektrokardiologiczną). W tym celu do badania włączyłam 106 kolejnych pacjentów, których podzieliłam na dwie grupy odpowiadające przedstawionym uprzednio założeniom. Dowiodłam, iż zespół słabości jest powszechny w przedmiotowej populacji był on rozpoznawany w 81,1% pacjentów implantowanych de novo i 68,7% pacjentów kierowanych do zmiany sposobu stymulacji (czyli dołożenia elektrod lewokomorowych), jednak różnice nie osiągnęły cech istotności statystycznej. W badanej populacji, pacjenci z grupy implantacji CTR de novo stanowili mniejszość w przedziale pacjentów z szczególnym narażeniem na wystąpienie zespołu słabości (prefrail). Tylko u jednego pacjenta z grupy pacjentów u których zmieniono sposób stymulacji nie występował zespół słabości oraz narażenie na zespół słabości (prefrail). Uzyskane wyniki potwierdziły założenie, iż zespół słabości częściej występuje u pacjentów kwalifikowanych de novo do implantacji CRT niż do zmian sposobu stymulacji. Co więcej, jest on bardziej nasilony w populacji starszej powyżej 75 roku życia. Znalazłam także 2 czynniki cukrzycę i nadciśnienie tętnicze, które w sposób znaczący wpływały na zespół słabości w analizowanej populacji. Wyciągnęłam wniosek, iż zespół słabości powszechnie występuje w populacji pacjentów z zaawansowaną niewydolnością serca leczonych przy użyciu resynchronizacji serca wyniki badań zostały opublikowane w prestiżowym amerykańskim czasopiśmie zajmującym się szeroko pojętą elektrofizjologią - PACE [Pacing Clin Electrophysiol. 2016;39: ; IF=1,486; MNiSW=20]. Kolejną pracą, która wpisuje się w przedmiotowy cykl prac jest ocena występowania zespołu słabości u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca kwalifikowanych do implantacji stymulatora 8

9 serca. Założyłam, że podobnie jak niewydolność serca, także i zaburzenia rytmu serca mogą wpływać / nasilać występowanie zespołu słabości. By zweryfikować postawioną hipotezę do badania włączyłam 171 pacjentów z rozpoznawaną objawową dysfunkcją węzła zatokowego lub blokami przedsionkowo-komorowymi. Grupę kontrolną stanowiło kolejnych 60 pacjentów bez zaburzeń rytmu serca. Zespół słabości występował w 25,2% pacjentów z zaburzeniami rytmu serca, natomiast zagrożenie zespołem słabości rozpoznano w 36,8%. Co ważne w dobranej pod kątem wieku i płci grupie kontrolnej zespół słabości stwierdziłam w 10% przypadków, a więc znacznie rzadziej. Ważną obserwacją, która wskazuje na subpopulację, którą należy objąć szczególnym nadzorem jest znamiennie częstsze występowanie zespołu słabości u pacjentów z blokami przedsionkowo-komorowymi w porównaniu do pacjentów z dysfunkcją węzła zatokowego. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż w grupie pacjentów z blokami przedsionkowo-komorowymi, u kobiet statystycznie częściej występował zespół słabości w porównaniu do mężczyzn. W wieloczynnikowej analizie logistycznej obecność arytmii jako takiej była silnie powiązana z zespołem słabości (OR 2,1286; 95% CI 1,4594 3,1049; P = 0,0001). Wydaje się, że kluczowym wnioskiem z tej pracy jest zdefiniowanie grupy docelowej szczególnego narażenia na zespół słabości, jaki stanowią kobiety z blokami przedsionkowo-komorowymi. Wyniki pracy opublikowałam w międzynarodowym periodyku Japońskiego Towarzystwa Kardiologicznego - Geriatrics & Gerontology International [Geriatr Gerontol Int doi: /ggi IF=2,351; MNiSW=25]. Z poprzedniej pracy wyłączeni byli a priori pacjenci z migotaniem przedsionków (atrial fibrillation AF), głównie ze względu na to, iż migotanie przedsionków jest tachyarytmią i tylko w wybranych sytuacjach - zespołu tachy-brady z nasiloną dominantą bradyarytmiczną (objawową) wymaga 9

10 implantacji kardiostymulatora. Tacy pacjenci wciąż wymagają właściwego leczenia antyarytmicznego oraz przeciwkrzepliwego jako prewencji udarów, szczególnie że rozpowszechnienie AF w populacji pacjentów po 60 roku życia jest znaczne i rośnie z wiekiem 4. Dlatego, by problem zespołu słabości w populacji z zaburzeniami rytmu serca zbadać dogłębnie, w kolejnym projekcie podjęłam się oceny zależności pomiędzy nasileniem objawów migotania przedsionków w skali EHRA 5, obecnością zespołu słabości oraz akceptacją choroby przez w/w pacjentów. W tym celu do badania włączyłam 132 pacjentów z migotaniem przedsionków. Zespół słabości u włączonych pacjentów zdiagnozowałam w 59,8%. Zgodnie z przypuszczeniami wyższy poziom nasilenia objawów migotania przedsionków według skali EHRA skojarzony był ze zmniejszonym poziomem akceptacji choroby. Analiza czynnikowa wykazała, iż wiek pacjentów oraz nasilenie objawów są istotnymi predykatorami zespołu słabości. Postuluję, żeby obecność / nasilenie zespołu słabości wraz nasileniem objawów migotania przedsionków EHRA oraz akceptacją choroby oznaczać rutynowo w tej grupie pacjentów. Wykorzystanie tych narzędzi nie powinno zabrać doświadczonemu personelowi więcej niż kwadrans, a korzyści szczególnie w zakresie edukacji mogą być nieocenione [Aging Male. 2017;20: IF=2,108; MNiSW=20]. Kolejnym etapem moich badań dotyczących zespołu słabości wśród pacjentów z zaburzeniami rytmu serca jest praca, w której oceniałam wpływ zespołu słabości na zmianę jakości życia pacjentów w okresie 6 miesięcy od implantacji stymulatora serca. Duża ilość włączonych pacjentów 171 oraz okres obserwacji klinicznej (6 miesięcy) umożliwiający ocenę wpływu stymulacji stałej na jakość życia stawia tą pracę jako ważną szczególnie z klinicznego punktu 4 W 2010 roku liczbę osób z AF na całym świecie oszacowano na 20,9 mln mężczyzn i 12,6 mln kobiet, a zapadalność i częstość występowania są większe w krajach rozwiniętych. Kirchhof P et al ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation developed in collaboration with EACTS. Eur Heart J Oct 7;37(38): EHRA - skala nasilenia objawów według European Heart Rhythm Association (EHRA). 10

11 widzenia. Tym bardziej, że wiadomo, iż część pacjentów po zabiegach implantacji stymulatora serca odczuwa istotną poprawę jakości życia, a u innych (mniejszość) poprawa wydaje się być iluzoryczna. Ocena jakości życia dokonywana była dwukrotnie: przed implantacją stymulatora serca oraz 6 miesięcy po zabiegu. Zespół słabości zidentyfikowałam u połowy pacjentów ze wskazaniami do implantacji stymulatora serca. W pracy wykazałam, iż wartości uzyskane w skali Tilburg Frailty Indicator TFI (ocena ogólna oraz komponentów) różniły się w zależności od głównych grup wskazań do implantacji urządzenia antyarytmicznego. Pacjenci z blokami przedsionkowo-komorowymi mieli znacznie wyższy wynik w porównaniu do pacjentów z dysfunkcją węzła zatokowego zarówno w ocenie generalnej jak również w domenach fizycznej i psychicznej. Taka zależność nie była obserwowana w domenie społecznej. Może to sugerować konieczność nasilenia działań edukacyjnych oraz informacyjnych przez cały zespół terapeutyczny u pacjentów z blokami przedsionkowo-komorowymi. Jest to zgodne z obserwacją poczynioną w pracy [Geriatr Gerontol Int doi: /ggi IF=2,351; MNiSW=25], zapewne wynika to z faktu, iż to ta sama populacja, tylko w przypadku tego projektu populacja ta była poddawana obserwacji przez 6 miesięcy. Badanie wykazało znamienne korelacje pomiędzy wartością TFI i wybranymi komponentami zespołu słabości oraz jakością życia i jego domenami. Zgodnie z wcześniejszymi hipotezami im wyższe nasilenie zespołu słabości tym gorsza jakość życia zarówno przed i po implantacji stymulatora serca. Oceniliśmy także korelację zmian w jakości życia kalkulowanych jako różnica wartości przed i po implantacji z oceną zespołu słabości żadna z korelacji nie osiągnęła cech znamienności statystycznej. Wykonano także analizę regresji wieloczynnikowej - w analizie tej zespół słabości okazał się być niezależnym czynnikiem związanym z poprawą jakości życia oznaczaną przed implantacją kardiostymulatora, ale już nie po 11

12 implantacji. Wyniki pracy wydają się wskazywać na konieczność prostej ewaluacji zespołu słabości w przedmiotowej grupie pacjentów [J Clin Nurs doi: /jocn IF=1,214; MNiSW=35]. Pracując z pacjentami z zaburzeniami rytmu serca wysunęłam hipotezę, że niektóre elementy życia codziennego, takie jak niepokój, depresja czy aktywności codziennego życia mogą być traktowane jako czynniki predykcyjne występowania zespołu słabości, jednakże żadne z dostępnych badań klinicznych nie potwierdziło tej tezy. W celu weryfikacji tej hipotezy do kolejnego projektu w cyklu włączyłam pacjentów z rozpoznanymi zaburzeniami rytmu serca, którzy zakwalifikowali zostali do wszczepienia stymulatora serca. Jak poprzednio włączeni pacjenci zostali podzieleni na dwie grupy, w zależności od grupy wskazań: bloki przedsionkowokomorowe i dysfunkcje węzła zatokowego. Do oceny zespołu słabości u włączonych pacjentów zastosowano skalę Tilburg Frailty Indicator (TFI) w wersji polskiej, natomiast nowością w tej pracy było wykorzystanie oceny nasilenia lęku i depresji zastosowano skalę Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS). Analizie poddano również dane kliniczne, wraz z oceną podstawowych czynności dnia codziennego przy zastosowaniu kwestionariusza Katz (ADL). Uzyskane wyniki wykazały, że poziom lęku i depresji w populacji pacjentów z zespołem słabości był znacząco wyższy w porównaniu z pacjentami bez cech zespołu słabości. Podział pacjentów zgodnie z grupami wskazań do implantacji stymulatora wykazał związek zespołu słabości z lękiem i depresją w grupie bloków przedsionkowo-komorowych, ale nie w dysfunkcji węzła zatokowego, co wydaje się być pierwszym opisem w literaturze przedmiotu. Ponadto wykazałam, że im większa liczba punktów otrzymanych w ocenie ogólnej nasilenia zespołu słabości oraz składnika fizycznego, tym wyższa częstość występowania zaburzeń lękowych. 12

13 Ta sama obserwacja dotyczyła depresji i ogólnej oceny zespołu słabości oraz składnika fizycznego. Ogólnie w prezentowanym badaniu pacjenci ci mieli gorsze wyniki w porównaniu z pacjentami z dysfunkcją węzła zatokowego. Przeprowadziłam również analizę regresji, która wykazała, że wiek, liczba lat nauki (edukacji), codzienne życie i nasilenie lęku są ważnymi czynnikami predykcyjnymi wyższego poziomu zespołu słabości u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca, kwalifikowanych do implantacji stymulatora serca. Uważam, że z powodu braku podobnych badań innych naukowców, nasze wyniki powinny być traktowane jako zwiastun, który powinien zostać zweryfikowany na większej populacji przez wieloośrodkowe badania kliniczne. Na podstawie wyników wyciągnęłam wniosek, że lęk, wiek, wykształcenie i aktywności życia codziennego mogą być czynnikami predykcyjnymi występowania zespołu słabości u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca, którzy zakwalifikowali się do implantacji stymulatora. Wyniki opublikowałam w czasopiśmie [Aging Ment Health doi: / IF=2,658; MNiSW=25]. Podsumowaniem niniejszego cyklu jest także przedstawianych przeze mnie 11 prezentacji kongresowych na podstawie wyżej wymienionych prac, w tym prezentowane prace z omawianego zakresu na dwóch największych i najbardziej prestiżowych kongresach amerykańskich: ACC.17: 66th Annual Scientific Session (Waszyngton DC) 6 i Heart Rhythm 7 (Chicago) jako nieliczne prace z Europy. Wskazuje to na duże zainteresowanie tematem przez naukowców z całego świata. Podkreśla to także uzyskanie przeze mnie 2 miejsca (runner-up) w konkursie prac naukowych Nursing Investigator Award w trakcie światowego kongresu Heart 6 Mlynarska A, Mlynarski R, Golba KS. Frailty as a Predictor of Negative Outcomes After Cardiac Resynchronization Therapy. JACC 2017;69, No.11(Suppl.): 806 [ ] 7 Młynarska A, Młynarski R, Gołba KS. New predictor for negative outcomes after CRT in elderly patients. Heart Rhythm2017;14,No.5 Suppl:S427, [C-PO05-20] 13

14 Failure 8 w Paryżu. Prezentowane badania będące podstawą ostatniego z doniesień zjazdowych będą przedmiotem kolejnych publikacji z omawianego zakresu. 8 Młynarska A, Młynarski R, Gołba KS. Gender related differences in the prevalence of frailty syndrome among patients with heart failure and cardiac resynchronization. Eur.J.Heart Fail.2017;19,Suppl.S1:174, [P694] 14

15 Podsumowanie cyklu prac Wyniki powyższego cyklu prac upoważniają mnie do wyciągnięcia następujących wniosków: 1 Możliwa jest łatwa ewaluacja zespołu słabości u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca / niewydolnością serca w tym leczonych przy użyciu elektrostymulacji stałej. 2 Większość pacjentów z niewydolnością serca wymagających implantacji urządzenia resynchronizującego jest obciążona zespołem słabości, a jego występowanie może być predyktorem niekorzystnego przebiegu choroby. 3 Wykazałam, iż kobiety z blokami przedsionkowo-komorowymi z wszczepionymi stymulatorami serca stanowią grupę szczególnego zagrożenia zespołem słabości, chociaż cała populacja pacjentów z blokami przedsionkowo-komorowymi powinna być objęta szczególną opieką z uwagi na możliwie mniej korzystny proces dalszego leczenia. 4 Wiek pacjentów oraz nasilenie objawów arytmii są istotnymi predyktorami zespołu słabości u pacjentów z migotaniem przedsionków. 5 Lęk, wiek, wykształcenie i aktywności dnia codziennego mogą być czynnikami predykcyjnymi występowania zespołu słabości u pacjentów z zaburzeniami rytmu serca. 15

16 Ograniczenia cyklu Pomimo, iż w prezentowanym cyklu prac potwierdziłam przydatność zespołu słabości w omawianej populacji pacjentów, to należy zdawać sobie sprawę, iż prostota ewaluacji zespołu słabości może paradoksalnie stanowić o jego największej wadzie. Dzieje się tak dlatego, że na zespół słabości wpływa też wiele innych czynników takich jak sarkopenia, przewlekłe niedożywienie czy zaburzenia zapotrzebowania / wydatkowania energii. Mimo próby włączania dużych, jednolitych i w pełni homogennych grup pacjentów w obrębie danego projektu, wciąż są to prace jedno-ośrodkowe. Wydaje się, że potrzebne są dalsze prace badawcze w tym wieloośrodkowe, które w sposób jednolity potwierdzą jego przydatność. Prezentowany cykl, mam nadzieje, że podłoży podwaliny do dalszych analiz, tak by wyniki w sposób nie budzący wątpliwości mogły stać się podstawą modyfikacji praktyk klinicznych. Szczególnie ważne wydaje się to w próbie selekcji pacjentów z wszczepionym urządzeniem resynchronizującym pracę serca, którzy odpowiedzą na terapię, oraz w wyselekcjonowaniu grup, kwalifikowanych do implantacji, gdzie dodatkowa praca zespołu terapeutycznego będzie konieczna. Konieczna jest także dalsza analiza pacjentów kwalifikowanych do pierwszorazowych implantacji CRT (bez uprzednio wszczepionego CIED) i pacjentów kierowanych do zmiany sposobu stymulacji na CRT ponieważ uzyskane przeze mnie różnice choć znaczne, nie osiągnęły cech znamienności statystycznej. 16

17 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych. Poza omówionym powyżej cyklem 5 publikacji wybranych jako podstawa do ubiegania się o stopień doktora habilitowanego (łączna wartość IF = 9,817; MNiSW = 125), mój dotychczasowy dorobek naukowy obejmuje 18 publikacji o łącznej wartości IF = 29,871; MNiSW = 338 oraz 127 doniesień na międzynarodowych i krajowych konferencjach, sympozjach i zjazdach naukowych, w 63 przypadkach byłam prezenterem. Sumaryczny impact factor moich publikacji naukowych według listy Journal Citation Reports wynosi 39,688 (463 punktów MNiSW). Indeks cytowań moich prac według bazy Web of Science wynosi 94 (SCOPUS - 110), indeks Hirscha: 6 (Web of Science) 6 (SCOPUS). ( ) Mój pozostały dorobek naukowy poza cyklem przedstawionym powyżej, dotyczy przede wszystkim kontynuacji mojej rozprawy doktorskiej w zakresie badań nad wskaźnikiem uwapnienia tętnic wieńcowych, obrazowania układu żylnego serca w badaniach takich jak tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, ze szczególnym uwzględnieniem oceny jakości obrazowania oraz szeroko pojętej elektroterapii serca. Nie bez znaczenia są także prace dotyczące wykorzystania nowoczesnych metod wsparcia procesu decyzyjnego w kardiologii opartych o sztuczną inteligencję. Ważnym elementem mojego dorobku, jest działalność edukacyjna na rzecz młodej kadry, potwierdzony publikacjami naukowymi. 17

18 Prace dotyczące wskaźnika uwapnienia tętnic wieńcowych - kontynuacja rozprawy doktorskiej Cykl prac badawczych wykorzystujących wskaźnik uwapnienia tętnic wieńcowych (CACS Coronary Artery Calcium Score) rozpoczęłam od pracy poglądowej opublikowanej w Polskim Przeglądzie Kardiologicznym [Pol. Przegl. Kardiol. 2012;14, ; MNiSW=5]. Przedstawiałam tam możliwości nieinwazyjnego wykrywania zwapnień w tętnicach wieńcowych, w tym jako czynnika motywującego pacjentów do wprowadzenia prozdrowotnych zmian w swoim życiu, jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Pierwszą pracą badawczą na materiale klinicznym z rozprawy doktorskiej była ocena znaczenia wskaźnika uwapnienia tętnic wieńcowych w stosunku do tradycyjnych czynników ryzyka w zakresie przewidywania nasilenia objawów choroby niedokrwiennej serca wymagającej leczenia inwazyjnego. W niniejszym badaniu przeanalizowałam czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej przed wykonaniem CACS oraz stopień ich redukcji w okresie 6 miesięcy od wykonanego badania. Wykazano, iż pacjenci z najbardziej nasilonymi zmianami miażdżycowymi w istotnym statystycznie stopniu zredukowali czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej. W grupie chorych z CACS > 400 ja 9 angioplastyka była 10 krotnie częściej wykonywana w porównaniu z pacjentami z grupy pośredniego ryzyka CACS = ja [Pol Arch Med Wewn. 2014;124:88-96; IF=2,121; MNiSW=30]. Kolejną pracą łączącą rozprawę doktorską z badaniami tomografii komputerowej układu żylnego serca była próba znalezienia związków pomiędzy miażdżycą w obrębie tętnic wieńcowych ze zmianami w układzie żylnym serca. W tym celu przeanalizowano obrazy tomograficzne (bez 9 ja jednostek Agatstona 18

19 kontrastowe) 226 pacjentów podzielonych w zależności od stopnia miażdżycy wg CACS i skorelowano z analizą układu żylnego serca. Potwierdziliśmy znamienną korelację ilości żył serca ze wskaźnikiem uwapnienia tętnic wieńcowych (r=0,28; p<0,05). Ponadto analiza wieloczynnikowa wykazała, że CACS jest niezależnym determinantem ilości obrazowanych żył serca. Praca ta jest krokiem udowadniającym istnienie związku między miażdżycą, a ilością żył serca [Acta Cardiol Sin. 2015; 31: ; IF=0,201; MNiSW=15]. Omawiany cykl prac będący kontynuacją mojej rozprawy doktorskiej został nagrodzony Nagrodą Rektora SUM 10 w 2013 roku. Wyżej omówiona praca naukowa stanowi swego rodzaju pomost między badaniami nad wskaźnikiem uwapnienia tętnic wieńcowych, a dużym projektem naukowym, którego celem było przyżyciowe obrazowanie układu żylnego serca. Obrazowanie układu żylnego serca Na etapie prac przygotowawczych do rozprawy doktorskiej zostałam włączona do zespołu, którego zadaniem było przygotowanie metod obrazowania układu żylnego serca. Znajomość anatomii układu żylnego jest kluczowym elementem we współcześnie stosowanych metodach kardiologii inwazyjnej takich jak np. terapia resynchronizująca. W trakcie tego typu zabiegów operator implantuje elektrodę lewokomorową poprzez zatokę wieńcową do jednej z żył serca. Sukces kaniulacji żyły docelowej jest zależny a priori od techniki implantacji oraz anatomii układu żylnego serca. Większość dostępnych w literaturze prac dotyczących tego tematu była wykonana na preparatach sekcyjnych, co mogło było obarczone pewnym błędem. 10 Nagroda Rektora SUM za współautorstwo w cyklu prac dotyczących roli pomiaru uwapnienia tętnic wieńcowych i oceny morfologicznej naczyń serca

20 Istnieją nieinwazyjne metody, które umożliwiają przyżyciowe obrazowanie układu żylnego serca. Spośród tych metod, najbardziej obiecującą wydaje się być wielorzędowa tomografia komputerowa serca (Multi Slice Computed Tomography - MSCT) z powodu względnie powszechnego dostępu, wysokiej jakości (rozdzielczości) obrazów, braku ograniczeń jak w przypadku echokardiografii oraz małej podatności na błąd subiektywny badacza. Podobną rolę do MSCT wydaje się mieć także rezonans magnetyczny. Dokładna znajomość struktur anatomicznych, wykorzystywanych podczas zabiegów kardiologii inwazyjnej, może znacząco zredukować czas zabiegu oraz zmniejszyć narażenie pacjenta na promieniowanie jonizujące oraz środki kontrastowe, a w konsekwencji ograniczyć ryzyko powikłań związanych z zabiegiem. Pierwszym etapem projektu było stworzenie podstaw i standaryzacja metodyki obrazowania układu żylnego serca, a w szczególności przygotowanie protokołów i ujednolicenie analizy układu żylnego serca w MSCT. Uzyskane wstępne wyniki wykazały znaczne różnice w obrazowaniu żył serca w zależności od miejsca skanowania 11 fazy cyklu serca na krzywej EKG (bramkowanie EKG). Wyciągnęliśmy wniosek, iż konieczne jest skanowanie wszystkich faz cyklu pracy serca (retrospektywne bramkowanie) i przygotowanie niezależnych rekonstrukcji zarówno dla tętnic, jak i żył wieńcowych. W większości przypadków rekonstrukcje danych w rozkurczu (fazy % RR) dają najlepsze jakościowo obrazy żył serca przy najmniejszej liczbie artefaktów i powinny być wykonywane jako dodatkowe do rutynowego skanowania tętnic wieńcowych w fazach skurczowych (70-80% RR). Opracowane algorytmy zostały przetestowane klinicznie, a wyniki prac opublikowane [Int J Cardiovasc Imaging. 2009;25: IF=2,151; MNiSW=15]. 11 Rejon odstępu RR na krzywej EKG podawany w %, w którym następuje akwizycja danych. 20

21 Kolejnym etapem projektu było przygotowanie obrazów i ocena ich użyteczności do planowania i wykonywania implantacji układów resynchronizujących serce. Idealnym byłoby otrzymanie typowych projekcji zabiegowych i uwidocznienie żył serca oraz struktur mogących służyć za referencje jak np. kręgosłup, mostek czy żebra. W zaproponowanej metodyce nasz zespół wykorzystał cyfrowe markery wprowadzone wirtualnie do światła zatoki wieńcowej i żył docelowych serca wraz z takim przygotowaniem obrazów, by odwzorować obrazy fluoroskopowe dostępne śródzabiegowo. Efektem była publikacja opracowanego schematu [Pacing Clin Electrophysiol. 2009;32: ; IF=1,578; MNiSW=20]. Pracując w obu uprzednio wymienionych projektach zaproponowałam wystandaryzowanie oceny jakości obrazowania poszczególnych elementów układu żylnego serca oraz opracowanie własnego standardu oceny jakości wizualizacji żył serca i zaproponowanie prostej skali oceny opartej na metodyce Likerta. Projekt ten znalazł uznanie w oczach kierowników projektu, a ja zostałam wyznaczona jako koordynator tego badania. Opracowana skala składa się z 6 punktów opisujących jakość obrazowania analizowanej żyły serca. W pracy tej potwierdziłam użyteczność skali korzystając z obrazów tomograficznych 220 serc (trójwymiarowe projekcje objętościowe, projekcje planarne), w tym wykonując analizę zmienności pomiędzy badaczami [Cardiol J. 2011;18: ; IF=1,309; MNiSW=10]. Praca ta doczekała się tekstu redakcyjnego (edytorial) przygotowanego przez amerykańskich autorów pod przewodnictwem Marka Premingera 12, co wskazuje na wartość niniejszej publikacji. 12 Preminger M, Uretsky S, Steinberg J.S. Computed tomography imaging of the coronary sinus: A valuable preoperative screen for resynchronization therapy? Cardiol J 2011;18:

22 Zdając sobie sprawę, iż często największym problemem podczas wszczepiania układów resynchronizacyjnych jest implantacja elektrody lewokomorowej, zaczęliśmy poszukiwać źródła możliwych problemów. Jednym z takich jest olbrzymia zmienność anatomiczna układu żylnego serca. Zespół, którego byłam członkiem podjął się próby usystematyzowania anatomii krążenia żylnego oraz opisania możliwych wariantów anatomicznych. Znalezione warianty wraz z opisem anatomicznym zostały opublikowane w Circulation Journal [Circ J. 2011;75: ; IF=3,766; MNiSW=30]. W czasie trwania projektu opisano 27 wariantów anatomicznych, z czego dziewięć występuje u blisko 75% przypadków. Co najważniejsze, w większości przypadków występowała co najmniej 1 żyła, która potencjalnie może zapewnić prawidłowe parametry resynchronizacji (tzw. żyła docelowa). W bardzo rzadkich przypadkach określono takie warianty żył, gdzie prawidłowa implantacja elektrody lewokomorowej byłaby najpewniej niemożliwa warianty te nazwaliśmy twisted. Kolejnym potencjalnym problemem w kaniulacji zatoki wieńcowej była szczegółowa analiza anatomii ujścia zatoki wieńcowej i ocena występujących typów zastawki Tebezjusza. Zastawka Tebezjusza jest zwykle elementem wsierdzia występującym w ujściu zatoki wieńcowej. Pewne jej typy mogą utrudnić, czy wręcz uniemożliwić kaniulację zatoki wieńcowej przez prowadnik elektrody lewokomorowej. Ta wiedza o występowaniu zastawki Tebezjusza przed zabiegiem może być niezwykle cenna z punktu widzenia kardiologa inwazyjnego, zostało to także podkreślone w trakcie sesji anatomicznej kongresu POLSTIM Opisaliśmy 8 wariantów anatomicznych zastawki Tebezjusza sugerując, iż niektóre, w szczególności całkowicie pokrywające ujście (typ porowaty i pełny typy D i E w opracowanej klasyfikacji), mogą być 22

23 źródłem istotnych trudności i powikłań podczas implantacji elektrody lewokomorowej [Heart Vessels. 2011;26: ; IF=2,047; MNiSW=20]. Praktyka kliniczna pokazuje, iż pewna grupa chorych ze wskazaniami do resynchronizacji serca, nie ma de facto wskazań do obrazowania naczyń wieńcowych metodą wielorzędowej tomografii komputerowej serca. Bardziej bezpiecznym badaniem, bez narażenia pacjenta na szkodliwe promieniowanie jest m.in. rezonans magnetyczny serca (CMR cardiac magnetic resonance), dlatego uznaliśmy, iż konieczna będzie próba wykorzystania rezonansu magnetycznego serca do obrazowania układu żylnego serca. W tym celu włączyliśmy 122 pacjentów, u których z różnych powodów zgodnie z wytycznymi wykonano rezonans magnetyczny serca. Korzystając z podstawowych sekwencji opracowano metodologię obrazowania zatoki wieńcowej, żyły wielkiej serca oraz proksymalnych części okolic żyły tylnej/tylno-bocznej serca. Dzięki precyzyjnej analizie oraz wypracowanej metodyce zaproponowano podział kliniczny typów zastawki Tebezjusza, którą potwierdzono w blisko 46% włączonych do badania. Wedle naszej wiedzy jest to pierwsza w literaturze propozycja obrazowania zastawki Tebezjusza w rezonansie magnetycznym serca i propozycja jej klasyfikacji. Wyniki opublikowaliśmy w [J. Interv Card. Electrophysiol. 2015;2: ; IF=1,676; MNiSW=20]. Problem analiz zależnych od płci poruszany był już wielokrotnie. Jest to szczególnie widoczne w słabej reprezentacji płci żeńskiej w większości dużych międzynarodowych badań klinicznych. Tymczasem analizy tego typu mogą przynieść interesujące wnioski. Stąd kolejną pracą z zakresu obrazowania układu żylnego serca jest praca, której projekt zaproponowałam zespołowi. Po zapoznaniu się z literaturą uznałam, mając w pamięci sugestie z badania MADIT-CRT, iż płeć 23

24 żeńska może być jednym ze składowych braku prawidłowej odpowiedzi na terapię resynchronizującą, poprzez mniej preferowaną anatomię układu żylnego serca. W związku z tym podjęłam się re-analizy obrazów 315 pacjentów. Udowodniłam, iż 8 preferowanych dla resynchronizacji wariantów układu żylnego serca stanowiących przeszło 75% łącznej liczby, w 81,2% występuje u kobiet w 71,7% u mężczyzn. Wyniki te oczywiście nie w pełni wyjaśniają różnice w odpowiedzi na terapię resynchronizującą, stanowią jednak interesujący przyczynek do toczących się badań [Kardiol Pol. 2017;75: ; IF=1,341; MNiSW=15] Wskazania kliniczne do procedur elektroterapii, zwykle występują u chorych z różnymi patologiami w obrębie układu sercowo-naczyniowego. Brak jest danych czy i w jakim stopniu różne schorzenia kardiologiczne wpływają na unaczynienie żylne serca. Stanowiło to podstawę kolejnych projektów naukowych oceniających powiązanie niewydolności serca oraz zawansowanej choroby niedokrwiennej serca wymagającej kardiochirurgicznego wszczepienia pomostów wieńcowych ze zmianami w układzie żylnym serca. W badaniach tych zaobserwowaliśmy, iż istnieje związek zastoju krwi w układzie żylnym serca z rozrostem układu żylnego serca u pacjentów z rozpoznanymi wyżej wymienionymi jednostkami chorobowymi. Postawiliśmy hipotezę, iż układ żylny może stanowić pewnego rodzaju bufor dla rozwijających się patologii w układzie sercowo-naczyniowym, wydłużając czas, w którym chory pomimo zawansowania choroby nie doświadcza jeszcze dolegliwości z nią związanych. Wykazaliśmy także statystyczną korelację pomiędzy obniżaniem frakcji wyrzutowej lewej komory, a wzrostem ilości żył serca. Wyniki pracy zostały opublikowane w amerykańskim periodyku 24

25 elektrofizjologicznym - PACE [Pacing Clin Electrophysiol. 2012;35: ; IF=1,746; MNiSW=20]. W kolejnym badaniu przedstawiliśmy wpływ zawansowanej choroby niedokrwiennej serca wymagającej kardiochirurgicznej implantacji pomostów wieńcowych na układ żylny serca. W pracy tej wykazaliśmy, iż po zabiegach pomostowania wieńcowego, układ żylny serca znacznie się rozrasta. Wydaje się, że może to być spowodowane zmianą dystrybucji ciśnień w tętnicach i żyłach wieńcowych po implantacji by-pasów. Wyższe ciśnienie w systemie żylnym może w konsekwencji powodować ekspansje żył w mechanizmie kompensacyjnym [Int J Cardiovasc Imaging. 2013;29: ; IF=2,322; MNiSW=30]. Konsekwencją prac nad obrazowaniem układu żylnego serca była próba oceny przydatności metody u pacjentów z potencjalnymi wskazaniami do przezskórnej plastyki zastawki mitralnej (PMA percutaneus mitral annuloplasty). Metoda ta, będąca aktualnie w fazie badań klinicznych, może być alternatywną metodą leczenia ciężkiej niedomykalności zastawki mitralnej. Jednym z najpoważniejszych powikłań tej metody może być przypadkowa okluzja tętnicy okalającej (LCx) przez urządzenia PMA przy niesprzyjających warunkach anatomicznych, której konsekwencją może być zawał związany z zamknięciem tętnicy okalającej. Wydaje się, iż wspomagającą metodą może być tomografia komputerowa serca. Jak we wcześniej wspomnianych sytuacjach i tu nie zostały wypracowane jak dotąd algorytmy obrazowania w tym przypadku problemem jest jednak konieczność obrazowania równoległego tętnic w szczególności tętnicy okalającej (LCx) i żył wieńcowych (żyła wielka serca i zatoka wieńcowa) w relacji do zastawki mitralnej. W pierwszej opublikowanej pracy w Cardiology Journal [Cardiol J. 2012;19: ; IF=1,147; MNiSW=10] 25

26 przedstawiliśmy propozycję metodologii dla optymalnej wizualizacji tętnic i żył serca. Wykazaliśmy, iż tętnicę okalającą (LCx) w badaniu najlepiej obrazować w fazach % RR, zatokę wieńcową w fazach %. Optymalną fazą dającą największą częstość prawidłowych rekonstrukcji dla równoległej oceny obu naczyń najlepiej wykonać w fazach 70-80% RR (z możliwością dalszych rekonstrukcji). W naszej opinii wszystkie te rekonstrukcje dają dopiero pełny obraz wzajemnych zależności obu naczyń. Kolejnym projektem była ocena wariantów anatomicznych tętnicy okalającej oraz zatoki wieńcowej pełnotekstowa wersja pracy ukazała się drukiem [Cardiol J. 2013;20:235-40; IF=1,215; MNiSW=20]. Wykazaliśmy w tej pracy, iż w 6% przypadków mamy do czynienia z wariantami, które nazwaliśmy twisted gdzie tętnica okalająca oraz żyła wielka serca kilkukrotnie krzyżują się (oplatają się) wzajemnie. Podsumowaniem cyklu obrazowania układu żylnego serca w tomografii komputerowej jest praca poglądowa, która powstała z inicjatywy Redakcji World Journal of Radiology pt. Coronary venous system in cardiac computer tomography visualization, classification and role before selected electrophysiology procedures [World J Radiol. 2014;28;6: ; MNiSW=5]. Omawiane prace zostały także docenione i nagrodzone 2 nagrodami zespołowymi Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego I i II stopnia w latach 2010 i Zespołowa nagroda II stopnia Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach w zakresie działalności naukowej za cykl 3 publikacji dotyczących przydatności wizualnej struktur serca istotnych w elektrofizjologii i elektroterapii za pomocą wielorzędowej tomografii serca 2010 Zespołowa nagroda I stopnia Rektora Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach w zakresie działalności naukowej za cykl prac dotyczących układu żylnego serca i zmienności czynności rytmu

27 Tomografia komputerowa u chorych po implantacji urządzeń antyarytmicznych Równolegle z pracami nad obrazowaniem układu żylnego serca uczestniczę w pracach badawczych nad wykonywaniem badań tomografii komputerowej serca u chorych z wszczepionymi urządzeniami antyarytmicznymi. Inspiracją do zajęcia się problemem był fakt, iż często podczas badań tomografii komputerowej doświadczamy znaczącej liczby artefaktów, które uniemożliwiają prawidłowe bramkowanie, a tym samym wykonanie badania. Po ukończeniu certyfikowanego kursu programowania stymulatorów dla pielęgniarek i zawodów pokrewnych w Hong Kongu 14, w którym uczestniczyłam dzięki grantowi naukowemu Sekcji Pielęgniarek i Techników Medycznych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, byłam współautorką hipotezy, iż to stymulacja unipolarna może być powodem trudności w bramkowaniu. Wynikiem tego projektu była praca naukowa, w której udowadniamy, iż przeprogramowanie kardiostymulatora na stymulację bipolarną w większości sytuacji rozwiązuje ten problem [Heart Vessels. 2012;27: ; IF=2,126; MNiSW=20]. Podczas kwalifikacji chorych do powyższego badania zauważono również, iż u części z nich, mających implantowane elektrody endokardialne w sercu, są istotne błędy w rekonstrukcjach objętościowych (VR volume rendering) drugiego segmentu prawej tętnicy wieńcowej (RCA right coronary artery). W trakcie pracy w zespole stwierdziliśmy, że powodem błędów w rekonstrukcji są zwykle artefakty pochodzące od elektrody przedsionkowej (stymulacja przedsionkowa - AAI, stymulacja dwujamowa przedsionkowo-komorowa - DDD), gdy tymczasem obecność wyłącznie stymulacji (elektrody) komorowej (VVI) nie powoduje błędów 14 Certificate Course in Cardiac Rhythm Management for Clinicians & Allied Professionals 27

28 w rekonstrukcji. Wydaje się, iż wyniki tej pracy mogą wpływać na modyfikację istniejących standardów, ponieważ błędy w ocenie choćby jednej tętnicy wieńcowej (w tym przypadku RCA) powodują konieczność wykonania klasycznej koronarografii, narażając chorego na zwielokrotnienie dawki pochłoniętego promieniowania [Scand Cardiovasc J. 2010;44:31-36; IF=0,895; MNiSW=13]. Uzupełnieniem serii prac związanych z obrazowaniem serca w tomografii komputerowej u pacjentów z wszczepionymi urządzeniami antyarytmicznymi, jest pierwszy w literaturze opis obrazów elektrod epikardialnych (nasierdziowych) w tomografii komputerowej [Cardiol J. 2013;20,87-89; IF=1,215; MNiSW=20] oraz pierwszy opis obrazowania w tomografii komputerowej dwóch elektrod lewokomorowych umieszczonych poprzez zatokę wieńcową w 2 różnych żyłach docelowych z następową prawidłową stymulacją dwupunktową lewej komory. Pomimo tak dużej ilości elektrod udało się wiarygodnie ocenić drożność tętnic wieńcowych oraz położenie wszystkich elektrod wewnątrzsercowych [Case Reports in Cardiology 2012, Article ID : /2012/347189]. Komputery w kardiologii Moje zainteresowania nowoczesnymi technologiami zostały wykorzystane w zespole dr inż. Grzegorza Ilczuka do prac nad algorytmami sztucznej inteligencji (rough sets idecision trees) w kardiologii. Wstępne efekty były zachęcające i stanowiły podstawę 2 prac nad wykorzystaniem tych metod w kardiologii. Na szczególną uwagę zasługuje tu pierwszy przedkliniczny test wypracowanych metod zaprezentowany w pracy, którą koordynowałam How decision system 28

29 trained on a large database recognizes new cases prelude before clinical implementation i opublikowany w Computers in Cardiology [CinC. 2008;35: ; MNiSW=2]. Prace inne związane z elektrokardiologią Jak wykazałam uprzednio, moje zainteresowania od wielu lat dotyczą także szeroko pojętej elektroterapii serca, co skutkowało kolejnymi pracami naukowymi. W części z nich oceniałam wpływ różnych czynników na jakość życia zależną od zdrowia u pacjentów z wszczepionymi kardiostymulatorami m.in. [Cardiol J. 2009;16: ; MNiSW=6]. Brałam także czynny udział w zespole badawczym analizującym wpływ różnych typów czujników aktywności w stymulatorach serca na globalne zużycie tlenu i jakość życia. Wyniki zostały opublikowane w głównym europejskim czasopiśmie elektrokardiologicznym EuroPACE [Europace. 2008;10: ; IF=1,706; MNiSW=20]. Dopełnieniem badań nad jakością życia jest monografia zajmująca się problemem oceny jakości życia po zabiegu implantacji stymulatora serca na stałe w opinii kobiet. Niezależnie od grup wskazań wszystkie pacjentki po zabiegu implantacji stymulatora serca jakość życia oceniły istotnie statystycznie wyżej niż przez wykonaniem zabiegu [Pielęgniarka i położna w poszukiwaniu nowych metod jakości opieki - od teorii do praktyki. 2013:77-87; MNiSW=4] Podobnie jak w przypadku podstawowego cyklu przedmiotowego wniosku, w początkach mojej kariery naukowej zajmowałam się analizą wpływu migotania przedsionków na ryzyko sercowonaczyniowe u chorych leczonych przewlekłą elektrostymulacją. Wykonana praca obejmowała analizę dużego materiału 763 pacjentów kwalifikowanych do implantacji urządzeń antyarytmicznych. Na podstawie uzyskanych wyników można ostrożnie wnioskować, iż obecność 29

30 oraz stopień nasilenia modyfikowalnych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego w sposób istotny zwiększa szanse na utrwalenie AF [Piel XXI wieku. 2009;3:11-15; MNiSW=2]. Agnieszka Młynarska