Mutyzm wybiórczy jako zaburzenie lękowe

Transkrypt

1 Mutyzm wybiórczy jako zaburzenie lękowe webinar - PTMW r. istota, przyczyny i objawy MW sytuacja dziecka z MW w przedszkolu, szkole i w domu mgr logopeda, specjalista wczesnego wspomagania rozwoju dziecka

2 Zastrzeżenie Niniejsza prezentacja jest chroniona prawami autorskimi i przeznaczona jedynie do prywatnego użytku, wyłącznie w celach informacyjnych. Zabrania się powielania i rozpowszechniania prezentacji bez pisemnej zgody autora. Proszę pamiętać, że prezentacja ta nie jest pełnym źródłem wiedzy, a jedynie pomocnym narzędziem użytym przez specjalistę w trakcie wystąpienia. 2

3 Celem webinarium jest m.in. znalezienie odpowiedzi na pytania Czy mutyzm wybiórczy to współczesna moda, czy to coś innego? Czy rodzice mają wpływ na pojawienie się u dziecka mutyzmu wybiórczego? Dlaczego dziecko będące na spacerze milknie na widok kolegi z klasy? 3

4 Mutyzm Wybiórczy (MW) F 94.0 MW to zaburzenie lękowe polegające na wybiórczości mówienia, to znaczy, że dziecko mówi w pewnych sytuacjach, a milczy w innych. Najczęściej dziecko rozmawia w domu z bliskimi i przyjaciółmi, zaś milczy w przedszkolu/szkole lub w stosunku do obcych. 4

5 Klasyfikacja ICD 10 ( Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych w Polsce od 1996r. ) Grupa zaburzeń emocjonalnych zwykle rozpoczynających się w dzieciństwie Mutyzm Wybiórczy - F 94.0 prawidłowy lub bliski prawidłowemu poziom rozwoju mowy, wystarczający do społecznego komunikowania się poziom kompetencji w posługiwaniu się mową, wyraźne dowody, że dziecko w niektórych sytuacjach może mówić i mówi normalnie, albo prawie normalnie. 5

6 ICD- 10 ( F94.0) c.d. u mniejszości dzieci występują opóźnienia w rozwoju mowy, albo trudności artykulacyjne, mowa pozwala na skuteczną komunikację dziecka występuje wyraźna różnica w posługiwaniu się mową w zależności od kontekstu społecznego 6

7 ICD-10 ( F94) c.d. brak mówienia jest utrwalony w czasie sytuacje niemówienia występują w sposób konsekwentny i przewidywalny u niektórych dzieci występują inne zaburzenia społeczno-emocjonalne. 7

8 Klasyfikacja DSM- V Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, 2013r) klasyfikuje mutyzm wybiórczy jako zaburzenie wywołane lękiem przed irracjonalnym, nierzeczywistym zagrożeniem (obok separacyjnych zaburzeń lękowych, fobii specyficznych, fobii społecznej, napadów paniki, agorafobii i leku uogólnionego) 8

9 MW Najczęściej zaburzenie to rozwija się we wczesnym dzieciństwie między 3 a 5 rokiem życia. Występuje ono częściej u dziewczynek 2,6:1(Garcia i in.,2004,s ), 2:1(Bystrzanowska, 2016,s.31) 9

10 Częstość występowania: Badania wykazują, że mutyzm wybiórczy występuje u 7,1 na 1000 dzieci u USA [Bergman, Piacentini, McCracken, 2001, s ]. Izrael - 7,6 na 1000, Finlandia - 19 dzieci na 1000 w Szwecji -1,8 na

11 Mutyzm wybiórczy- jako zaburzenie lękowe O zaburzeniu lękowym mówimy wówczas, gdy lęk występuje bez istotnej przyczyny jest tak silny, że przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu (28% populacji osób dorosłych miało zaburzenia lękowe w swoim życiu, (Kessler i in.,2005) Fobia to zaburzenie, którego objawem osiowym jest uporczywy lęk przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem przyczyn go wywołujących i utrudniający funkcjonowanie w społeczeństwie. 11

12 Fobia przed mówieniem to uwarunkowana, automatyczna reakcja na lęk to wyuczony lęk przed nierzeczywistym zagrożeniem to unikanie sytuacji wywołujących lęk m.in. poprzez milczenie może mieć różne nasilenie 12

13 MW to wieloczynnikowe (heterogenne) zaburzenie lękowe To znaczy, że nie ma jednej przyczyny MW Dopiero kombinacja kilku czynników może przyczynić się do powstania pełnego obrazu zaburzenia 13

14 Czynniki mające wpływ na wystąpienie zaburzeń lękowych (Sajewicz-Radtke,2016, s.10-11) Indywidualne Biologiczne (podatność genetyczna) psychiczne( temperament, samoocena) Środowiskowe relacje rodzic-dziecko (lękowy styl przywiązania) problemy rodzinne (lęk rodziców) Wywołujące stres, choroba, zmiana, przeprowadzka 14

15 Czynniki wpływające na pojawienie się MW (Johnson M. i Wintgens A.,2016) 15

16 Mutyzm wybiórczy Czynniki ryzyka uwarunkowania genetyczne Czynniki wywołujące kojarzenie rozmowy z poczuciem zagrożenia Czynniki podtrzymujące negatywne skojarzenia są wzmacniane 16

17 Czynniki ryzyka Uwarunkowania genetyczne: Reaktywna osobowość sprzyjająca nadwrażliwości, perfekcjonizm Występujące w rodzinie: wysoki poziom lęku, zaburzenia psychiczne, MW, nieśmiałość Lęk separacyjny Zaburzenia SI, nadwrażliwości 17

18 Czynniki wywołujące MW kojarzenie rozmowy z poczuciem zagrożenia-nieznane otoczenie-zmiany, rozłąka z rodzicem, silny stres, choroba trudności z mówieniem lub byciem zrozumianym (wady wymowy, dwujęzyczność) presja, prześladowanie unikanie wymodelowane przez rodzica, rodzeństwo wielokrotne unikanie, lęk wyuczony 18

19 Czynniki podtrzymujące MW w szkole i w domu: presja, krytyka, akceptacja MW zwiększona uwaga niechęć do zmian, przyzwyczajenie się 19

20 Genetyczne uwarunkowania zaburzeń lękowych/mw Niektóre dzieci są od urodzenia nieśmiałe a inne odważne. Różnice w zachowaniu dzieci mają związek z dziedzicznymi różnicami w funkcjonowaniu OUN a w szczególności jądra migdałowatego. 20

21 Układ autonomiczny Współczulny (sympatyczny) w sytuacji zagrożenia, stresu, pobudza struktury mózgu do wytworzenia reakcji: walki lub ucieczki (ratownik) Przywspółczulny (parasympatyczny) monitoruje rutynowy przebieg funkcji organizmu (gospodarz) 21

22 Układ autonomiczny współczulny!!! przywspółczulny Pobudza gruczoły łzowe Hamuje gruczoły łzowe Rozszerza źrenice Zwęża źrenice Hamuje wydzielanie śliny Wzmaga wydzielanie śliny Zwiększa pocenie się Normalizuje pocenie się Przyspiesza rytm serca Zwalnia rytm serca Rozszerza oskrzela Zwęża oskrzela Spowalnia trawienie Wzmaga trawienie Pobudza wydzielanie adrenaliny Normalizuje wydzielanie adrenaliny Hamuje kurcze pęcherza kurczy pęcherz 22

23 Przetwarzanie informacji o zagrożeniu szybki i wolny obwód reagowania (na podstawie: Psychopatologia L. Cierpiałkowska. 2007r.) Kora mózgowa wzgórze hipokamp Ciało migdałowate bodziec Reakcja szybka Reakcja wolna 23

24 Mózg emocjonalny i wzgórze Wzgórze- wstępnie rozpoznaje bodziec na podstawie parametrów zmysłowych i przesyła informację do kory mózgowej Podwzgórze- reguluje umotywowane zachowanie (jedzenie...), zapewnia homeostazę Ciało migdałowate- rozpoznaje i zapamiętuje emocje, wydobywa wspomnienia Hipokamp- zaangażowany jest w procesy pamięci jawnej 24

25 NP.: Hipokamp ---- O, ciocia! pozwoli rozpoznać twarz cioci Ciało migdałowate wzbogaca ten fakt o stosunek emocjonalny do niej --- Bardzo ją lubię - :) 25

26 Reakcja walcz albo uciekaj Podwzgórze- ośrodek stresu (kontroluje autonomiczny układ nerwowy AUN i aktywizuje przysadkę) 1. wyzwolenie adrenaliny i noradrenaliny z nadnerczy co powoduje dalsze reakcje organizmu 2. reakcje układu współczulnego (szybszy oddech, itd... zwężenie naczyń krwionośnych...) 26

27 Reakcje mobilizacyjne organizmu podczas stresu Silne emocje takie jak STRACH, LĘK, ZŁOŚĆ aktywują system reakcji alarmowych autonomicznego układu nerwowego ( podwzgórze ), przysadkę i nadnercza (adrenalina, noradrenalina) Reakcje te zmniejszają wrażliwość na ból i dostarczają dodatkowej energii do walki i ucieczki Gdy trudna sytuacja minie, aby uspokoić organizm, włącza się układ parasympatyczny (ale przez jakiś czas organizm jest nadal pobudzony). 27

28 W stresie i lęku napinamy mięśnie wzdłuż kręgosłupa mięśnie ud (co może się objawiać bólami) 28

29 Objawy MW i ich źródło Wzmożone napięcie mięśniowe występujące u niektórych dzieci lękowych wpływa na: postawę ciała skulona sposób poruszania się- chód sztywny, na sztywnych nogach (jak robot) ogranicza doświadczanie uczuć oraz świadomość własnego ciała 29

30 Objawy MW i ich źródło c.d. Pobudza gruczoły łzowe - skłonność do płaczu Rozszerza źrenice - strach ma wielkie oczy Hamuje wydzielanie śliny - suchość w jamie ustnej Zwiększa pocenie się - spocone ręce Przyspiesza rytm serca - rumieńce Rozszerza oskrzela - szybszy nierytmiczny oddech Spowalnia trawienie - nie je i nie chodzi do toalety Hamuje kurcze pęcherza - nie chodzi do toalety 30

31 Czy rodzice mają wpływ na pojawienie się u dziecka MW? Matka ma zasadniczy wpływ na kształtowanie się osobowości lękowej Nadmierna koncentracja na dziecku -reakcje lękowe Nadmierny dystans-rozwój cech psychopatycznych (frustracja gniew, agresja) 31

32 Czy rodzice mają wpływ na pojawienie się u dziecka MW? Często u jednego z nich jest wysoki poziom lęku Rodzice lękowi zwiększają poziom lęku u dzieci przez nadopiekuńczą postawę Rodzice nie pozwalają dziecku na samodzielne odkrywanie świata przez swoją nadopiekuńczość 32

33 Charakterystyka osób z MW lękowa osobowość dwoistość natury wybiórczość mówienia każda osoba ma inny zakres strefy komfortu i specyficzne dla siebie nasilenie objawów lękowych 33

34 Jak objawia się MW w przedszkolu/szkole? brak komunikacji werbalnej z rówieśnikami i personelem, z osobami obcymi lub wybiórczość mówienia trudności z nawiązaniem relacji sztywność ruchów, uboga mimika twarzy trudności z kontaktem wzrokowym 34

35 Dziecko/uczeń z MW w przedszkolu/szkole może: biernie uczestniczyć w zajęciach odpowiadać niewerbalnie: gestypotakiwanie, przeczenie aktywnie, niewerbalnie uczestniczyć w lekcjach odpowiadać szeptem odpowiadać werbalnie pojedynczymi słowami 35

36 Dziecko z MW w domu może rozmawiać z najbliższą rodziną jak nikogo obcego nie ma (czasem nie rozmawia z siostrą, bratem lub dziadkiem, babcią), przy obcych mówi mamie szeptem na ucho nie rozmawiać z dalszą rodziną, z sąsiadami, z gośćmi nie rozmawiać z obcymi rówieśnikami na placu zabaw (czasem rozmawia z jednym kolegą) 36

37 Nauczyciele, rodzice, specjaliści!!! MW jest zaburzeniem lękowym nie wynika z manipulacji dziecka z jego uporu, cwaniactwa, ignorancji, niechęci do Ciebie! 37

38 Niekorzystne skutki MW W OBSZARZE BIOLOGICZNYM (wewnętrzny stan niepokoju, bóle brzucha, głowy, wrażliwość na hałas) EMOCJONALNYM (lęk przed negatywną oceną ze strony innych ludzi i poczucie zagrożenia przy mówieniu, trudności w rozpoznawaniu emocji). POZNAWCZYM (utrudniona koncentracja i myślenie, utrudnione wykorzystanie możliwości intelektualnych) SPOŁECZNYM (utrudnione kontakty z ludźmi, izolacja, trudności z działaniem w grupie). 38

39 Warunkiem skutecznej pomocy jest: Zrozumienie istoty MW Właściwa diagnoza Terapia angażująca rodzica - dziecko - terapeutę - nauczyciela. 39

40 Dziękuję :) 40