OPIS PRZEDMIOTU. Antropologia kultury 14.71/p, 1, II. Wydział Humanistyczny. Instytut Filologii Polskiej i Kulturoznawstwa.

Transkrypt

1 Ryszard Strzelecki Sylabusy na rok akad. 2013/2014 OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Antropologia kultury 14.71/p, 1, II Wydział Wydział Humanistyczny Instytut/Katedra Instytut Filologii Polskiej i Kulturoznawstwa Kierunek Kulturoznawstwo Specjalność/specjalizacja Poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia Profil: Ogólno akademicki Forma studiów Stacjonarne Rok/semestr I 2 Tytuł i/lub stopień naukowy/tytuł zawodowy, imię i nazwisko koordynatora przedmiotu Liczba godzin dydaktycznych i formy zajęć Liczba punktów ECTS Rygory Typ przedmiotu Język wykładowy Przedmioty wprowadzające i wymagania wstępne Efekty kształcenia dr hab. Ryszard Strzelecki, prof. ndzw. 45 Ogółem 4 pkt.: (konwersatorium): pkt. samodzielna lektura prac naukowych z antropologii, i ich opracowanie - 1 pkt. praca w ramach konwersatorium referaty, dyskusja, protokoły,prezentacje pkt. przygotowanie do kolokwium zaliczeniowego - 1 pkt przygotowanie do egzaminu zaliczenie, egzamin przedmiot z zakresu nauk podstawowych język polski Przedmioty i treści nauczania w semestrze pierwszym I roku studiów, w szczególności ukończenie kursu Teorii kultury (kolejność tych przedmiotów w procesie dydaktycznym nie może być odwrócona) Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z zagadnieniami antropologii kultury od społeczeństwa pierwotnego do współczesności. Wiedza: Student zna problematykę nauk o człowieku, główne dziedziny refleksji antropologicznej, idee antropologii kulturowej - jej powstania, rozwoju, zakresu i rangi w myśli współczesnej, przedstawia antropogenezę, fazy rozwoju kultury ludzkiej, główne problemy klasycznej refleksji antropologicznej i antropologii współczesności W01 Określa miejsce antropologii kulturowej pośród nauk humanistycznych i

2 społecznych oraz jej rolę w analizie zjawisk współczesności W02 Umiejętności: Student ocenia koncepcje antropologiczne, porównuje ich walory poznawcze, i efektywność w analizie zjawisk kulturowych. Dobiera założenia i procedury metodologiczne do wskazanych celów poznawczych U01 Analizuje tekst naukowy, streszcza i recenzuje, posługuje się formą ustną i pisaną U02 Korzysta z antropologii w rozpoznawaniu tendencji kulturowych, w analizie i interpretacji zjawisk oraz obiektów (m.in. rytuałów, form przemocy, ciała, pokrewieństwa i płci, relacji międzyludzkich) w kontekście społecznym i historycznym w porównaniu z innymi kierunkami badań U03 Kompetencje społeczne: Student korzysta z dorobku myśli antropologicznej w determinacji kluczowych problemów kultury współczesnej i podejmowania właściwych celów poznawczych K01; uwzględnia wiedzę antropologiczną w identyfikacji zjawisk i wartości kulturowych w obrębie europejskiego dziedzictwa K data podpis prowadzącego przedmiot/ koordynatora przedmiotu* Tab. Opis sposobu sprawdzania efektów kształcenia dla przedmiotu z odniesieniem do form zajęć i sprawdzianów kierunku Efekty kształcenia a forma zajęć Efekty kształcenia dla ** przedmiotu Forma zajęć Ocenianie efektów kształcenia Sposoby oceniania*** K_W05 W01 Ć prace domowe K_W02 W02 Ć Kolokwium K_U02 U01 Ć Projekt K_U12 U02 Ć Egzamin K_U05, K_U09 U03 Ć K_K05 K01 Ć K_K08 K02 Ć Efekty kształcenia dla przedmiotu W01, W02, U01, U02, U03, K01, K02 W01, W02, U01, K01, K02 Nazwa przedmiotu Wydział Instytut/Katedra Kierunek PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU Specjalność/specjalizacja Opisywana forma zajęć Konwersatorium Rok akademicki: (2012/2013) Semestr: (zimowy) Antropologia kultury Wydział Humanistyczny Instytut Filologii Polskiej Kulturoznawstwo.

3 Liczba godzin dydaktycznych 45 Tytuł i/lub stopień naukowy/tytuł zawodowy, imię i Dr hab. Ryszard Strzelecki, prof. ndzw nazwisko prowadzącego daną formę zajęć Treści programowe realizowane podczas zajęć Antropologia zespół nauk o człowieku. Antropologia społeczna a antropologia kulturowa, antropologia filozoficzna, antropologia współczesności, systematyka człowieka i mechanizmy uczłowieczenia, cechy typowo ludzkie i ich ewolucyjne powstanie, przemysły i kultury paleolityczne, sztuka kultury magdaleńskiej, neolit, kultury neolityczne. Problematyka przemocy i jej źródła, konc. R. Girarda (idea potwornego sobowtóra, przemoc a religia i chrześcijaństwo J. Bolewski, przemoc w konc. E. Fromma. Pokrewieństwo i powinowactwo w badaniach antropologicznych. Problematyka płci we współczesnej antropologii, zagadnienie matriarchatu i patriarchatu w myśli współczesnej, płeć kulturowa, konstruktywizm płci, ciało i tożsamość. Problematyka gospodarki, porządku społecznego, zagadnienia daru i wymiany. Antropologia przestrzeni i czasu. Koncepcje rytuału (W. Burkerta, R. Schechnera, G. Batesona, R. Rappaporta); rytuały w kulturze współczesnej (J. Maisonneuve, E. Rothebuhler), rytuały przejścia (A. van Gennep, proces rytualny, communitas (V. Turnera). Pojęcie osoby w antropologii (M. Mauss), osobowość podstawowa (Kardiner), problem świadomości, teoria bytu osobowego (A. M. Krąpiec). Metody dydaktyczne Metody i kryteria oceniania Analiza tekstów naukowych, referowanie i komentowanie opracowań, dyskusja, krytyczna ocena i analiza wypowiedzi uczestników, syntetyczne opracowanie zagadnień konwersatoryjnych, elementy wykładu Warunki zaliczenia konwersatorium: obecność, aktywność na zajęciach, referaty, gromadzenie punktów zaliczeniowych, dwa lub trzy kolokwia pisemne. Obowiązuje znajomość podstawowych pojęć, zagadnień, tezy i kontekstów omawianych opracowań; Obowiązuje znajomość wybranych części podręcznikami E. Nowickiej: Świat człowieka świat kultury, wyd. nowe, Warszawa Zestaw artykułów i treści podręcznikowych jest udostępniany na początku zajęć w formie pliku lub wydruku: Program konwersatorium z antropologii kultury. Przygotowanie do zajęć winno uwzględniać wskazania zawarte w instrukcji: Zagadnienia do egzaminu z antropologii kultury/ zagadnienia szczegółowe 1-57 (instrukcja jest udostępniana studentom na początku zajęć). Podstawą zaliczenia przedmiotu jest egzamin pisemny, którego zakres obejmuje problematykę konwersatorium (obowiązujący na zajęciach zestaw lektur oraz odpowiednie rozdziały z podręcznika) Egzamin: Przedmiot kończy się egzaminem na podstawie wykładu, wybranych wiadomości z konwersatorium i lektury opracowań (zakres wymagań jest określony w zestawie zagadnień egzaminacyjnych, zamieszczonym na stronie ZTLiWoSz) Student podaje informacje z zakresu całości materiału egzaminacyjnego. Zna podstawowe pojęcia, problemy, działy antropologii. Posiada wymagana wiedzę z kanonu tekstów konwersatoryjnych, zna tematykę wymaganą w Zagadnieniach do egzaminu z antropologii. Ocena zależna od stopnia opanowania materiału. Ponadto: wyższą ocenę zapewnia ujęcie kluczowych tematy antropologii z różnych punktów widzenia (w oparciu o teksty przewidziane na zajęcia konwersatoryjne) bądź gdy student posługuje się aprobowaną przez siebie orientację badań antropologicznych (np. w odniesieniu do konc. człowieka, przemocy, rytuału, osobowości ) i uzasadnia wybór.

4 Rygor Literatura podstawowa Zaliczenie, egzamin Barbara Olszewska-Dyoniziak: Antropologiczna koncepcja człowieka [w:} Zarys antropologii kulturowej, wyd. II, Zielona Góra 2000, s A Posen-Zieliński hasło: Antropologia kulturowa, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, PWN Warszawa-Poznań 1987, s Alan Barnard, Wizje antropologii [w tegoż aut.:] Antropologia, PIW Warszawa 2006, s Ewa Nowicka, Świat człowieka świat kultury, wyd. nowe, PWN Warszawa Antologia tekstów klasycznej antropologii, red. E. Nowicka, M. Nowacka- Grajper, PWN, Warszawa Mały słownik antropologiczny, Warszawa Diamond Jared M. Trzeci szympans : ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem przeł. [z ang.] i wstępem opatrzył January Weiner, Warszawa : PIW, 1996 Wierciński Andrzej, Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Kraków 1995 Z tego II: O odrębności taksonomicznej, naturze i istocie gatunkowej człowieka s Z. Bukowski, K. Dąbrowski, Świt kultury europejskiej, Warszawa 1972, s. 1-35: Łowcy niedźwiedzi jaskiniowych; Mieszkanie pod mamucimi kośćmi; wielka galeria sztuki pierwotnej Lascaux. Jacek Lejman, Człowiek jako zwierzę terytorialne, [w:] Przestrzeń w nauce współczesnej, Lublin 1999, s Szafrański Włodzimierz, Tęsknota tryglodytów za nieśmiertelnością, w: Zwyczaje, obrzędy i symbole religijne, Warszawa (z tego fragmenty dot. Lascaux oraz poglądów Andre Leroi-Gourhana) Hensel Witold, Stanisław Tabaczyński, Rewolucja neolityczna i jej znaczenie dla rozwoju kultury europejskiej, Ossolineum Wrocław 1978 [z tego:] I. Proces formowania się najstarszych społeczeństw neolitycznych s oraz II Kierunki rozwojowe osadnictwa neolitycznego na tle środowiska naturalnego dorzeczy Renu, Łaby, Odry i Wisły s Jacek Lejman, Przemoc w świecie zwierząt. Wstęp do analizy ludzkiej agresywności, [w:] Przemoc i filozofia, Wydawnictwo UMCS Lublin Lubelskie odczyty filozoficzne nr 8, s Erich Fromm, Antropologia, [w:] Anatomia ludzkiej destruktywności, Rebis Poznań 1999 s (ewentualnie do 202) Girad Rene, Początki kultury, Znak, Kraków Rozdział IV. : Człowiek zwierzę symboliczne s (ważny kontekst Lorenz a kozioł ofiarny ) Bronisław Malinowski, Małżeństwo, pokrewieństwo, w: Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s Henrietta L. Moore, Co się stało kobietom i meżczyznom? [w:] Płeć kulturowa i inne kryzysy w antropologii w Badanie Kultury Elementy teorii antropologicznej Kontynuacje, PWN Warszawa 2004 s Signe Howell, Marit Melhuus, Studia nad pokrewieństwem, osobą ludzką czy nad płcią kulturową? [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, PWN Warszawa 2003, s Maisonneuve Jean, Rytuały dawne i współczesne, Gdańsk Burkert Walter, Stwarzanie świętości, Kraków 2006, rozdział II: Ucieczka i ofiarowanie s Rothenbuhler Eric W., Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, Kraków Cztery częściowo trafne koncepcje s , 2. Definicje Mauss Marcel, Pojęcie osoby, pojecie ja, [w:] Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s ; pełny tekst pod

5 tytułem: Pojecie osoby [w:] Marcel Mauss, Socjologia i antropologia, Warszawa 1973 s Kardiner Abraham, Osobowość podstawowa, [w:] Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s Robert Foley, Zanim człowiek stał się człowiekiem, PIW Warszawa 2001, s (ujęcie popularne) Morin Edgar, Zagubiony paradygmat - natura ludzka, przeł. [z fr.] Roman Zimand ; przedmową opatrzył Bogdan Suchodolski, Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy Część druga: Uczłowieczenie (antropo-socjo-geneza) s Sedlak Włodzimierz, Homo electronicus, PIW Warszawa Z tego: Ewolucyjne wyselekcjonowanie człowieka 37-47; Zakręt ewolucji człowieka i Człowiek przyspiesza swój rozwój gatunkowy Girard Rene, Sacrum i przemoc część pierwsza, Poznań 1993 lub inne wydanie Od mimetycznego pożądania do upiornego sobowtóra s Girard Rene, Sacrum i przemoc część druga, Poznań 1993 lub inne wydanie. Wnioski s Kociuba Maciej, Geneza rytuału w kontekście antropologii Rene Girarda, [w:] Rytuał. Przeszłość i teraźniejszość, red. Marian Filipiak, Maciej Rajewski, Lublin 2006 s Erich Fromm, Dzisiejsze znaczenie matriarchatu, w tegoż aut.: Miłość, płeć, matriarchat, Rebis Poznań 1997 s oraz w tegoż aut.: Kres Psychoanalizy, Rebis Poznań 1995 (pod tytułem: Współczesność i matriarchat s ) [R] Alan Barnard, Antropologia, Warszawa 2006, rozdz.: Feminizm w antropologii s Katarzyna Bojarska, Krytyka pojęcia orientacji seksualnej w świetle społecznego konstruktywizmu i teorii queer,[ w:] Tabu seksuologii. Wątpliwości, trudne tematy, dylematy w seksuologii i edukacji seksualnej, Warszawa 2008 s [R] Rajewski Maciej, Badania rytuału w antropologii brytyjskiej, [w:] Rytuał. Przeszłość i teraźniejszość, red. Marian Filipiak, Maciej Rajewski, Lublin 2006 s [R] Richard Schechner, Przyszłość rytuału, [w tegoż aut.:] Przyszłość rytuału, Warszawa 2000 s Arnold van Gennep, Obrzędy przejścia, Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s Krąpiec Mieczysław, Ja człowiek. Zarys antropologii filozoficznej, Lublin Rozdział XI: osoba jaźnią natury rozumnej fragm.: Pole świadomości ludzkiej s ; Teoria bytu osobowego s w tym wydaniu. Literatura uzupełniająca (w tym portale internetowe) Victor Tuner, Proces rytualny, [w:] tamże, s oraz Victora Turnera analiza symboli rytualnych : symbol jako kategoria analizy antropologicznej / Grzegorz Wiński, Roczniki Nauk Społecznych, 2002 z. 1 s Kowalska Jolanta, Czy potrzebne są nam obrzędy przejścia, [w:] Czas zmiany, czas trwania, Warszawa Fromm Erich, Charakter a proces społeczny, [w:] Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005 s Burkert Walter, Stwarzanie świętości. Ślady biologii we wczesnych wierzeniach religijnych, wyd. Domini S.C., Kraków Wzajemność daru s (socjobiologia) Francis Fukuyama, Koniec człowieka: konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, przeł. B. Pietrzyk, Wyd. Znak, Kraków 2006

6 Clifford Geertz, Zastane światło: antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, przeł. Z. Pucek, Wyd. Universitas, Kraków 2003 Zygmunt Krzak, Matriarchat i patriarchat, Warszawa Jerzy Wasilewski, Tabu, Warszawa Yves Winkin, Antropologia komunikacji. Od teorii do badań terenowych, Wydawnictwo UW, Warszawa Jean Clottes, Dawid Lewis-Wiliams, Prehistoryczni szamani. Trans i magia w zdobionych grotach, Wydawnictwo UW, Warszawa Jacek Lejman, Ewolucja ludzkiej samowiedzy gatunkowej. Dzieje prób zdefiniowania relacji człowiek zwierzę, Wydawnictwo UMCS, Lublin Victor Turner, Las symboli. Aspekty rytuałów u ludu Ndembu, Nomos, Kraków Roy A. Rapaport, Rytuał i religia w rozwoju ludzkości, Nomoc, Kraków Mary Douglas, Czystość i zmaza, PIW, Warszawa Mary Douglas, Symbole naturalne. Rozważania o kosmologii, Wydawnictwo UJ, Kraków Clifford Geertz, Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretattywnej, Wydawnictwo UJ, Kraków Michel Maffesoli, Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwa ponowoczesnych, PWN, Warszawa data podpis prowadzącego daną formę zajęć data podpis koordynatora przedmiotu