poland INDUSTRIAL CBRE RESEARCH POLAND

Transkrypt

1 poland NDUSTRAL destnatons 3 CBRE RESEARCH POLAND

2 Disclaimer CBRE Sp. z o.o confirms that information contained herein, including projections, has been obtained from sources believed to be reliable. While we do not doubt their accuracy, we have not verified them and make no guarantee, warranty or representation about them. t is your responsibility to confirm independently their accuracy and completeness. This information is presented exclusively for use by CBRE clients and professionals and all rights to the material are reserved and cannot be reproduced without prior written permission of CBRE.

3 spis treści 4 OGÓLNA SYTUACJA NA RYNKU 6 WARSZAWA 8 WARSZAWA POLSKA CENTRALNA 6 GÓRNY ŚLĄSK WROCŁAW POZNAŃ 6 TRÓJMASTO 8 BYDGOSZCZ & TORUŃ 3 KRAKÓW 3 SZCZECN 34 REGON WSCHODN 36 RYNEK NWESTYCYJNY 38 STANDARD NOWOCZESNEGO OBEKTU MAGAZYNOWEGO 39 TYPOWE WARUNK NAJMU 4 DEFNCJE METODOLOGA BADAŃ RYNKOWYCH

4 4 OGÓLNA SYTUACJA NA RYNKU Podział geograficzny rynku kształtuje się następująco: Warszawa pojedyncze obiekty oraz parki magazynowe, zlokalizowane w promieniu do 5 km od centrum Warszawy. Warszawa parki logistyczne i magazynowe zlokalizowane w promieniu od 5 do 8 km od centrum Warszawy, z reguły położone wzdłuż głównych tras wylotowych z miasta. Regiony parki logistyczne zlokalizowane w okolicy największych polskich miast (z wyjątkiem Warszawy i regionu warszawskiego): Śląsk, Polska Centralna, Wrocław, Poznań, Kraków i Trójmiasto. Na mapie magazynowej pojawiają się też nowe lokalizacje takie jak Bydgoszcz i Toruń, Wschód oraz Szczecin. Na koniec kw. 3 r. całkowita podaż powierzchni magazynowych wyniosła powyżej 7,4 miliona mkw., a współczynnik powierzchni niewynajętych ukształtował się na poziomie %. Jednocyfrowy wskaźnik pustostanów został odnotowany w Poznaniu, na Górnym Śląsku, we Wrocławiu oraz Trójmieście. Popyt na nowoczesne powierzchnie magazynowe wyniósł,8 miliona mkw. w r. i utrzymał się na poziomie porównywalnym do zarejestrowanego w r. Największe transakcje zostały zawarte poza Warszawą, gdzie wynajęto około 65% całkowitej powierzchni magazynowej w Polsce. W kwartale 3r. wynajęto około 35. mkw. W r. deweloperzy rozpoczęli budowę obiektów o łącznej powierzchni około 3. mkw. Projekty BTS są wciąż popularne na rynku i stanowiły około 4% wszystkich rozpoczętych inwestycji w r. Na początku tego roku oddano do użytku sześć obiektów o łącznej powierzchni 76. mkw. Oczekuje się, że stawki czynszów w 3 r. pozostaną na stabilnym poziomie, zwłaszcza w regionach o wysokim wskaźniku powierzchni niewynajętych. W niektórych lokalizacjach jednak, np. w okolicach Wrocławia, Poznania czy na Śląsku można oczekiwać trendów wzrostowych, zwłaszcza pod względem stawek efektywnych. Podstawowe dane o Polsce Ludność Stopa bezrobocia 4,4% Przeciętne miesięczne 3.7 PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne.8 PLN wynagrodzenie brutto magazyniera Podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni,4% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Wybrane projekty typu Build-To-Suit w - 3 Projekt Najemca Region Powierzchnia (mkw.) Panattoni BTS Pilkington Tarnobrzeg Pilkington Automotive Poland Wschód 35. Panattoni BTS Legnica Lear Wrocław 3. Panattoni Faurecia BTS Legnica Faurecia Wrocław 3.6 Panattoni BTS Żary Syncreon Wrocław.8 Goodman Wrocław East LC Mersey nvestments Wrocław.7

5 GDYNA GDANSK SOPOT GDAÑSK TRCTY KOSZALN OLSZTYN SZCZECN BYDGOSZCZ BAŁYSTOK TORUÑ GORZÓW WLKP. POZNAÑ WARSZAWA ZELONA GÓRA ŁÓDŹ LUBLN WROCŁAW KELCE CZĘSTOCHOWA KATOWCE KRAKÓW Podaż nowoczesnej powierzchni Podaż nowoczesnejmagazynowo-przemysłowej powierzchni magazynowo-przemysłowej Transakcyjne i efektywne czynsze dla najlepszych obiektów Warszawa Warszawa Górny Śląsk Kraków Polska Centralna Region Wschodni Poznań Wrocław Wrocław Szczecin Warszawa Region Północny Region Północny Polska Centralna Kraków RZESZÓW Poznań Region Wschodni Warszawa Szczecin Śląsk Źródło: CBRE, 3 (mkw.) Źródło: CBRE, 3 (EUR/mkw./miesiąc)

6 6 WARSZAWA Ogólna sytuacja Warszawa, jako stolica kraju jest najważniejszym ośrodkiem gospodarczym i siedzibą licznych polskich i międzynarodowych korporacji oraz władz państwowych. Obiekty o funkcjach magazynowych oraz magazynowo-biurowych są położone głównie na obrzeżach miasta, zazwyczaj w pobliżu głównych tras wylotowych, w dwóch podstrefach: Włochy i Okęcie, a także Mokotów (południowo-zachodnia część miasta) oraz Żerań w północnej części stolicy. Dostępne tu kompleksy magazynowe z reguły oferują większy udział dobrej jakości powierzchni biurowej. Podaż Całkowita podaż powierzchni magazynowej wynosi niecałe 63. mkw. Największe obiekty to City Point o powierzchni 7. mkw. oraz Żerań Park oferujący ponad 6. mkw., obydwa zlokalizowane w północno-wschodniej części miasta. Na koniec marca 3 r. ilość powierzchni niewynajętej wyniosła 96. mkw., co przełożyło się na 6% współczynnik pustostanów, głównie w obiektach klasy B. W r. aktywność deweloperów pod kątem realizacji nowych obiektów była ograniczona. Rozpoczęto budowę zaledwie jednego projektu, pierwszej fazy deal dea Park o powierzchni 8. mkw. Niemal. mkw. jest w fazie planowania w sześciu obiektach. Popyt Ze względu na relatywnie wysokie koszty najmu oraz ograniczoną dostępność dużych powierzchni logistycznych, Warszawa jest atrakcyjna przede wszystkim dla firm działających na rynku stołecznym. Najemcami są głównie przedsiębiorstwa oferujące usługi drukowania, archiwizacji dokumentów, a także z dynamicznie rozwijającego się sektora handlowego tradycyjnego i internetowego oraz dóbr szybkozbywalnych (FMCG). W pierwszych trzech miesiącach 3 r. wynajęto ponad 4. mkw. Podstawowe dane o regionie Wysokość magazynowych stawek czynszowych Ludność.7. (EUR/mkw./mies.) Warszawa Stopa bezrobocia 4,3% Przeciętne miesięczne PLN wynagrodzenie Wyjściowe stawki czynszów za 4,3-5, najlepsze powierzchnie Czynsz efektywny 3,9-4,4 Podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej mkw 63. Czynsz za powierzchnię biurową 9, -, Wskaźnik powierzchni niewynajętych Źródło: GUS, CBRE 6% Opłaty eksploatacyjne, -, Trend Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Miasto Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Warszawa ABC Data Prologis Park Warsaw 4. Odnowienie Warszawa Ruch SA Annopol Logistic Park. Nowa transakcja Warszawa Willson & Brown Manhattan.3 Nowa transakcja Warszawa Kompania Piwowarska City Point 8.8 Odnowienie Warszawa Siódemka City Point 6.7 Odnowienie Warszawa Sanico Electronics Polska City Point 6. Odnowienie Warszawa Comp deal dea 6. Nowa transakcja

7 SECTOR - WARSAW CTY SEKTOR - WARSZAWA 5 km S E OKĘCE 5 Warszawa stniejące Planowane. Annopol Logistic Park 6. Distribution Park Okęcie. Łopuszańska Business Park 6. Prologis Park Warsaw. Żerań Park. Bokserska Distribution Center 7. Gate One. Manhattan Business Park 7. Space Distribution Center. Żoliborskie Centrum Biurowo-Magazynowe 3. Cemat 7 8. deal dea & & 3. Metropol Park Jagiellońska 8. Ursus Logistic Center 4. City Point 9. Kolmet 4. Norblin ndustrial Park 9. Warsaw Distribution Center 5. Distribution Park Annopol. Krakowska Distribution Center 5. Platan Park &. Żerań Park Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.) Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) CENTRAL EUROPE EUROPA ŚRODKOWA L Diamond Business Park Ursus 3 8 Warsaw Region 9 3

8 8 WARSZAWA Ogólna sytuacja Region warszawski to obszar zlokalizowany w odległości od 5 do 8 km od centrum Warszawy. Obejmuje obiekty położone przy głównych trasach komunikacyjnych w województwie mazowieckim. Głównym atutem regionu jest bliskość aglomeracji warszawskiej, niższe koszty wynajmu powierzchni w porównaniu do Warszawy oraz dostępność gruntów o dużej powierzchni, oferujących możliwości przyszłej ekspansji. Obiekty magazynowe najczęściej zlokalizowane są w okolicach trasy E77 w kierunku Krakowa, trasy E67 w kierunku Katowic i Wrocławia oraz E3 w stronę Poznania. Ponadto ukończenie budowy autostrady A z Warszawy do Łodzi znacząco wpłynęło na atrakcyjność lokalizacji wzdłuż trasy w kierunku zachodnim. Dzięki temu zyskały na popularności takie regiony jak Pruszków czy Ożarów Mazowiecki, kosztem dotychczasowych lokalizacji w Błoniu czy Nadarzynie, które charakteryzują się relatywnie wysokim poziomem powierzchni niewynajętych. Podaż Podaż powierzchni magazynowych i logistycznych w regionie przekracza, miliona mkw. Wskaźnik powierzchni niewynajętych powoli spada i obecnie wynosi poniżej 5%. Obecnie 36. mkw. jest w trakcie budowy. Są to kolejne fazy kompleksów Prologis Park Janki, Tulipan Park Warszawa oraz Millenium Logistic Park Pruszków. Ponadto budowa około, miliona mkw. powierzchni jest planowana, głównie w okolicach Pruszkowa, Mszczonowa, Błonia i Sochaczewa. Popyt W r. podpisano umowy najmu na ponad 54. mkw. powierzchni, a największe transakcje zarejestrowano w projektach spółki Prologis, w Jankach i Błoniu. Około 75% stanowiły nowe umowy najmu i ekspansje, natomiast 5% to renegocjacje. W kw. 3 wynajęto aż. mkw. Najbardziej aktywni najemcy są z sektora logistycznego, handlowego oraz wytwórczego, a zwłaszcza firmy farmaceutyczne i petrochemiczne. Podstawowe dane o regionie Ludność Stopa bezrobocia,6% Przeciętne miesięczne 4.53 PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne. -.5 wynagrodzenie brutto magazyniera PLN Podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej mkw... Wskaźnik powierzchni 4,8% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Wysokość magazynowych stawek czynszowych (EUR/mkw./mies.) Warszawa Procter & Gamble Prologis Park Sochaczew 49.7 Odnowienie Solid Logistics Prologis Park Teresin 35.5 Nowa transakcja Umowne stawki czynszów za najlepsze powierzchnie,5-3,6 Logwin Diamond Business Park Piaseczno 3.7 Odnowienie Stokrotka Prologis Park Teresin 7.5 Nowa transakcja Rohlig SUUS Prologis Park Janki 5.5 Nowa transakcja Electroux Millennium Logistic Park Pruszków 7.3 Odnowienie 3 Czynsz efektywny,9-3, Czynsz za powierzchnię biurową 9, -, Opłaty eksploatacyjne,85 -,5 Trend

9 SECTOR - WARSAW REGON km SEKTOR - OKOLCE WARSZAWY Zdjęcie: Panattoni Park Ożarów KRÓLEWEC Z a to k a Zatoka Millenium Logistic Park Pruszków 3. Point of View Piaseczno W a ę ę No Wi N Wa r 6 t A g g S s ła eć a ot a te ć Noteć Wa r t Dr w D rw ła Wi s e i ed w i J ez. S8 S7 S5. S9. Wi sł a W ta A S46 ra is S rz e S8 Wi br. sna ar 8.. ro 3 i..... S7. S7 li 4 S8 S5. b.. d 5 A A. A8 7 W a rt. A4 3 i.. Wi e r z.. S7 S W S46. S9 S74 S46. S46 a r ta r J i z er a ca BRNO ili e OLOMOUC.. A4 ab. S J. Nyskie 9. J. wskie 8.. Warsaw Region l ta a. S PRAHA S 9. 8 S3. A4.. Wa r t a. b. A il i c a. r DREZNO W BERLN 64 5 FRANKFURT/M r BUDZSZYN WOJERECY a 5. a CHOCEBUŻ S3 5 DE e dr DRESDEN 3 A ła c a 8 ła is HANNOVER 345 W BERLN (mkw.) S8 J. Zegrzyńskie Transakcyjne stawki czynszowe dla A najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.) S r S ee Podaż powierzchni magazynowych e ca Na r w a S9 Prologis Park Teresin 3. Panattoni Park Teresin WAN Pruszków S5 S S. Panattoni Park X Święcice & 9. S3 is a S Prologis Park Sochaczew 37. VL 9. GRO J. Koronowskie Prologis Park Nadarzyn 8. Prologis Park Janki c S6 a 7. Tulipan Park Warsaw is 36. Prologis Park Błonie GR i eb r z l Jezioro Śniardwy rd n ma Techniczna ndustrial Park J. Selmęt Wlk. dr S Marki Logistic Center Panattoni Park Pruszków 35. io S6 Good Point Puławska 8. Stolica Business Center. Panattoni Park Ożarów Good Point Puławska BERLN J. Wigry A X Europolis Park Blonie Panattoni Park Błonie & 6. Jez. Dąbie 5 a Diamond BusinessPark Piaseczno A Prologis Park Błonie S Ożarów Logistic Center PointPark Mszczonów J. Łaśmiady S Ożarów Business Centre S 4. J. Niegocin S6 S3 X 7. Panattoni Park Pruszków N Błonie Business Park 6. Goodman Warszawa Logistics Centre Jez. 5. Ł Z a lwola ew Altmaster Mrokowska S zc zec i ń sk i ez. S8 za Stettiner 4. RGA 365 Reguły Logistic Park KAUNAS 95 ie 33. oz. s tyneckoe 38. a yn Zalew Kamieński A a Raszyn Business Park o ga t N J S S Pruszków Distribution Center Wis O Planowane Point of View Kawęczyn R KALNNGRAD 55 y Piaseczno Business Park. r in WYSTRUĆ. Millenium Logistic Park Pruszków n WYŁKOWYSZK GĄBN RUS a Metropol Park Błonie. Altmaster Piaseczno S7 3. ła 3.. X Za Altmaster Pęcice X Adextra Piaseczno. no am. J. J Wi l ew li li Z odden a K n śla a Za i a Gdańska X J. gr k ds S6 ie r z W Ł stniejące Żarnowieckie Wiek 4 J. o Jez. Gardno bs k J ez. Ł e K a Warszawa s ła

10 Oczekuje się, że stawki czynszów nie powinny się dalej obniżać, zwłaszcza w regionach o niskim wskaźniku powierzchni niewynajętych. patrck kurowsk

11 Relatywnie dobre wskaźniki gospodarcze, inwestycje w infrastrukturę, ustabilizowany popyt ze strony międzynarodowych i lokalnych inwestorów przyczyniają się do rozwoju regionalnych rynków nieruchomości magazynowych. JOANNA MROCZEK Zdjecie: PointPark Mszczonow Zdjęcie: PointPark Mszczonów

12 POLSKA CENTRALNA Ogólna sytuacja Czynnikiem wpływającym na wzrost znaczenia regionu i rozwój rynku jest strategiczna lokalizacja w pobliżu skrzyżowania dwóch autostrad: A (północ-południe) i A (wschód-zachód). Skrzyżowanie znajduje się w okolicach Strykowa, około km od Łodzi. Ponadto, w regionie planowana jest budowa dróg ekspresowych: S4 (zachodnia obwodnica Łodzi) i S8 (Wrocław - Łódź). Najprężniej rozwijającymi się sektorami gospodarki są branże: paliwowo-energetyczna, farmaceutyczna oraz materiałów budowlanych. Wśród najważniejszych firm obecnych w regionie są takie jak Dell, Corning Cable, RR Donnelley, Unilever. Wiele z nich działa w ramach Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Podaż Centra magazynowe i dystrybucyjne skoncentrowane są głownie w okolicach Piotrkowa Trybunalskiego, Łodzi i Strykowa. Obiekty zlokalizowane są w pobliżu głównych tras komunikacyjnych, autostrad i dróg ekspresowych. W regionie znajduje się 8 parków logistycznych o łącznej powierzchni 978. mkw. Obecnie dwa budynki są w trakcie budowy w ramach Tulipan Park Stryków i Panattoni Park Łódź East, natomiast dodatkowo planowane jest wybudowanie ponad 53. mkw. powierzchni. Na koniec kwartału 3 r. około 7. mkw. było dostępne do wynajęcia, co stanowiło około 8% całkowitej podaży w regionie. Największa ilość powierzchni niewynajętych znajduje się w obiektach położonych w regionie Piotrkowa Trybunalskiego. Popyt W r. podpisano umowy najmu na ponad 7. mkw. powierzchni około 5% powierzchni wynajętej w całym kraju. Największa transakcja została zawarta w projekcie Panattoni Park Stryków. Większość zawartych transakcji to nowe umowy (ponad 5%). Szczególnie Stryków okazuje się atrakcyjny ze względu na swoją strategiczną lokalizację. Firmy nie tylko wynajmują tu powierzchnie, ale również inwestują we własne budynki. Przykładem jest operator logistyczny DPD, który wybudował centralną sortownię o powierzchni 3.5 mkw., zlokalizowaną właśnie w Strykowie. Podstawowe dane o regionie Wysokość magazynowych stawek czynszowych Ludność.57. (EUR/mkw./mies.) Polska Centralna Stopa bezrobocia 5,% Przeciętne miesięczne 3.95 PLN wynagrodzenie brutto Wyjściowe stawki czynszów,8-3,6 za najlepsze powierzchnie Czynsz efektywny, - 3, Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto magazyniera Podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni niewynajętych Źródło: GUS, CBRE.8 PLN 978. mkw. 7,6% Czynsz za powierzchnię biurową 8, -, Opłaty eksploatacyjne,75 -,8 Trend

13 Zdjęcie: Tulipan Park Stryków Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Leroy Merlin Panattoni Park Stryków 56. Odnowienie Unilever Prologis Park Piotrków 5.33 Odnowienie Manuli Rubber ndustries Panattoni Park Radomsko 3. BTS FM Logistics Europolis Park Poland Central 3. Odnowienie Sonoco Tulipan Park Stryków 3.7 Nowa transakcja Azymut Tulipan Park Stryków.3 Odnowienie Carrefour Prologis Park Piotrków. Odnowienie Spedimex Panattoni Park Stryków 6.5 Odnowienie Hellmann Tulipan Park Stryków 5. Odnowienie Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

14 4 OZORKÓW SKERNEWCE ZGERZ ALEKSANDRÓW BRZEZNY RAWA KONSTANTYNÓW PABANCE POTRKÓW OPOCZNO Polska Centralna stniejące. Diamond Business Park Łódź 6. Logistic City Piotrków Distribution Center Planowane. Panattoni Park Łódź East 6. Prologis Park Rawa 9. Prologis Park Stryków. Diamond Business Park Stryków 7. Łódź Business Park. Panattoni Park Stryków 7. Tulipan Park Łódź 3. Europolis Park Poland Central 8. Morfeo Ozorków 3. Partner Logistic 8. Tulipan Park Stryków 4. Goodman Łódź Logistics Centre Logis. Panattoni Łódź Business Center Panattoni Park Łódź South 4. Prologis Park Piotrków 5. Prologis Park Piotrków

15 Zdjęcie: Prologis Park Piotrkow

16 6 GÓRNY ŚLĄSK Ogólna sytuacja Znaczący wpływ na atrakcyjność regionu mają zarówno jego strategiczna lokalizacja w południowej Polsce, w obszarze technologicznym Europy Środkowo Wschodniej oraz istniejąca i planowana infrastruktura drogowa (droga ekspresowa do Warszawy, autostrada A4 do Wrocławia i Rzeszowa) uważana za jedną z najlepszych w Polsce. Region szczególnie skorzystał na ustanowieniu Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i lokalizacji dużych, nowoczesnych zakładów przemysłowych w okolicy. Do niedawna dominującą gałęzią przemysłu było górnictwo i hutnictwo, ale obecnie wzrasta pozycja przemysłu motoryzacyjnego, energetycznego, informatycznego i spożywczego. Najwięksi inwestorzy w regionie to: General Motors w Gliwicach, Fiat w Tychach, Delphi Automotive System czy Roca. Podaż Rynek Górnego Śląska jest drugim, co do wielkości, pod względem dostępności nowoczesnej powierzchni magazynowej w Polsce. Znajduje się tu ponad,4 miliona mkw. obiektów oferowanych na wynajem. Region charakteryzuje się również dużą dostępnością obszarów poprzemysłowych, które stosunkowo łatwo przystosować na potrzeby parków logistycznych. Większość obiektów magazynowych zlokalizowanych jest w ramach podstref KSSE w takich miastach jak Dąbrowa Górnicza, Będzin, Sosnowiec, Tychy, Czeladź, Żory i Gliwice, które, dzięki skrzyżowaniu dwóch autostrad, mają szansę być głównym centrum logistycznym w regionie. Obecnie, po latach gwałtownego rozwoju budowlanego, konstrukcja nowych budynków została ograniczona. Pod koniec kwartału 3 r. trzy projekty były w trakcie budowy: SEGRO ndustrial Park i MLP w Tychach oraz MLP w Bieruniu. W ostatnim kwartale oddano do użytku budynki w ramach Panattoni Park Mysłowice. W planach jest ponad 4. mkw., które mogą być szybko dostarczone na rynek, m.in. przez firmy Goodman, MLP, BK czy Segro. Popyt Popyt na magazyny na Śląsku zawsze był wysoki. Dobre warunki infrastrukturalne, obecność strefy ekonomicznej oraz bliskość do rynku czeskiego i słowackiego zawsze pozostawały istotne dla najemców. W r. podpisano umowy najmu na ponad 3. mkw. powierzchni, z czego nowe umowy stanowiły prawie 74%. Obecnie około 7. mkw. jest niewynajęte w kilku parkach. Wskaźnik powierzchni niewynajętej obniżył się z 7% pod koniec r. do około 5% w kw. 3r. Ze względu na mniejszą dostępność powierzchni, rynek wchłonął nieco mniej nowej powierzchni magazynowej niż w latach poprzednich. Podstawowe dane o regionie Ludność Stopa bezrobocia,% Przeciętne miesięczne 4.8 PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne. PLN wynagrodzenie brutto magazyniera Podaż nowoczesnej powierzchni.389. magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni 5,% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Wysokość magazynowych stawek czynszowych (EUR/mkw./mies.) Śląsk Wyjściowe stawki czynszów 3, - 3,5 za najlepsze powierzchnie Czynsz efektywny,6 3,5 Czynsz za powierzchnię biurową 8, -, Opłaty eksploatacyjne,75 -, Trend

17 Zdjęcie:Prologis Park Będzin Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok DHL Prologis Park Dąbrowa 44.6 Nowa transakcja Decathlon Tulipan Park Gliwice 3.7 Nowa transakcja MotoProfil Prologis Park Chorzów. Odnowienie Eurocash Segro ndustrial Park Tychy 9.8 Nowa transakcja Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

18 8 9 5 km STRZELCE OPOLSKE TARNOWSKE GÓRY PYSKOWCE RADZONKÓW GLWCE ZABRZE SOSNOWEC KATOWCE CZERWONKA ORZESZE RYBNK PSZCZYNA BRZESZCZE SKOCZÓW Śląsk CESZYN stniejące Planowane. Alliance Silesia Center Czeladź 6. Distribution Park Sosnowiec. Panattoni Park Gliwice 6. Prologis Park Dąbrowa. Tulipan Park Gliwice. Goodman Gliwice Logistics Centre. Auro Business Park 7. Górnośląski Park Przemyslowy. Panattoni Park Gliwice 7. Segro Business Park Gliwice 3. Millenium Logistic Park Bieruń 3. Cross Point Żory 8. Millenium Logistic Park Tychy 3. Panattoni Park Mysłowice 8. Segro ndustrial Park Tychy 4. Prologis Park Ujazd 4. Diamond Business Park Gliwice 9. Panattoni Park Bielsko-Biała 4. Prologis Park Będzin 9. Silesian Logistic Center 5. Prologis Park Ruda 5. Distribution Park Będzin. Panattoni Park Czeladź 5. Prologis Park Chorzów. Terminal Logistyczny Promont Tychy

19 Zdjęcie: Panattoni Park Mysłowice

20 WROCŁAW Ogólna sytuacja Region wrocławski, obejmujący województwo dolnośląskie i opolskie, stanowi część jednego z najbardziej uprzemysłowionych obszarów Europy Centralnej. Głównymi atutami regionu są: dogodne położenie w bliskiej odległości od granic z Niemcami i Czechami, a także dobrze rozwinięta sieć dróg łącząca region z państwami Europy Zachodniej oraz Południowej. Najdynamiczniej rozwijające się gałęzie przemysłu to: motoryzacja, produkcja, przemysł maszynowy, handel detaliczny. Główni inwestorzy obecni w regionie to: Cadbury Schweppes, Whirlpool Polar S.A., Faurecia, SCA Molnlycke, Fagor, LG Electronics. Podaż Parki magazynowe w regionie zlokalizowane są przeważnie w okolicy autostrady A4 (Kąty Wrocławskie, Bielany Wrocławskie, Nowa Wieś Wrocławska) oraz na terenach poprzemysłowych, np.: w dzielnicach Wrocławia - Psie Pole i Fabryczna. Całkowita podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej w regionie to siedemnaście parków magazynowych i przemysłowych o powierzchni ponad 8. mkw. włączając około 5. mkw. zlokalizowane w granicach Wrocławia. Obecnie około 5. mkw. jest w budowie, włączając jeden projekt BTS. stniejące parki mogą zostać łącznie powiększone o prawie 8. mkw. Popyt Na koniec marca 3 r. w regionie Wrocławia około 55.7 mkw. powierzchni pozostawało niewynajęte, co przełożyło się na niższą wysokość wskaźnika powierzchni niewynajętej na poziomie około 7%. W r. podpisane zostały umowy najmu na około 5. mkw. powierzchni, z czego ponad 6% to nowe umowy. Niewątpliwie, duże inwestycje przemysłowe takie jak LG w Kobierzycach czy Lear w Legnicy jak również rozwijający się rynek handlowy generują popyt na centra dystrybucyjne, które obsługują nie tylko miasto, ale również całe obszary Polski. W kwartale 3 r. wynajęto około 35. mkw. Podstawowe dane o regionie Ludność Stopa bezrobocia 4,6% Przeciętne miesięczne 3.56 PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne. -.5 wynagrodzenie brutto magazyniera PLN Podaż nowoczesnej powierzchni 8. magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni 5,6% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Zdjęcie: Prologis Park Wroclaw V Wysokość magazynowych stawek czynszowych Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) (EUR/mkw./mies.) Wrocław Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Wyjściowe stawki czynszów 3, 3,9 za najlepsze powierzchnie Czynsz efektywny,55 3, Czynsz za powierzchnię biurową 8,5 -, Opłaty eksploatacyjne,9 -, Trend Lear Panattoni BTS Legnica 3.3 BTS Metsa Tissue BTS Krapkowice 7. BTS TJX Europe Goodman Wrocław East Logistic Centre 6.9 BTS Neonet Prologis Park Wrocław V 9. Nowa transakcja Carlsberg Tetly Prologis Park Wrocław 8.6 Odnowienie LG Electronics Tengelmann 8. Nowa transakcja Faurecia Panattoni Faurecia BTS 3.6 BTS Deichmann Logistik Prologis Park Wrocław 3.3 Odnowienie Yusen Prologis Park Wrocław V.5 Odnowienie

21 BRZEG DOLNY TRZEBNCA BRZEG Wrocław stniejące Planowane. Distribution Park Wrocław 6. Panattoni Park Wrocław. Segro ndustrial Park Wrocław 6. Goodman Wrocław South Logistics Centre. Eurologis Centrum Logistyczne 7. Prologis Park Wrocław. Skalski Logistic Park Wrocław 7. Panattoni ndustrial Park Wrocłlaw 3. Gazowa ndustrial Park 8. Prologis Park Wrocław 3. Tiner Logistics Park 8. Panattoni Park Wrocław 4. Goodman Wrocław East Logistics Centre 9. Prologis Park Wrocław V 4. VATT nvest Wrocław 5. Panattoni Park Wrocław. Prologis Park Wrocław V 5. Wrocław Business Park Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

22 POZNAŃ Ogólna sytuacja Region Poznania jest tradycyjnie uznawany za centrum polskiego handlu i biznesu oraz lokalizację dużej liczby inwestorów zagranicznych. Obszar ten cieszy się bardzo dobrym dostępem do sieci drogowej. Podstawowymi atutami regionu jest przebiegająca autostrada A oraz rozbudowana sieć połączeń kolejowych i lotniczych. Poznań to jedyne miasto w kraju z połączeniem autostradowym z Warszawą i Berlinem. Ze względu na Międzynarodowe Targi, Poznań jest rozpoznawalnym miastem na mapie Europy, również ze względu na obecność międzynarodowych firm, takich jak Volkswagen, Firestone, Bridgstone, Beiersdorf, Philips, Wrigley czy Unilever, działające w ramach podstref ekonomicznych czy parków technologicznych. Do wiodących gałęzi przemysłu należy zaliczyć: zaawansowane technologie, przemysł samochodowy, produkcję maszyn i urządzeń, przetwórstwo spożywcze oraz usługi. Podaż Obiekty magazynowe w regionie Poznania zlokalizowane są głównie na południe od miasta w sąsiedztwie autostrady A oraz przy pozostałych trasach wylotowych. Najwięcej obiektów zostało zrealizowanych w południowowschodniej części (Gądki, Kórnik, okolice węzła Poznań Krzesiny) oraz południowozachodniej (Komorniki). Obiekty logistyczne zrealizowane zostały również w Sadach i Tarnowie Podgórnym. W Gorzowie Wielkopolskim, Świebodzinie i Kostrzyniu zlokalizowane są projekty typu BTS. Całkowita podaż powierzchni w regionie dostępna jest w parkach i wynosi około 97. mkw. Ponad 766. mkw. jest w fazie planowania, jako rozbudowa istniejących centrów logistycznych. Popyt Wskaźnik powierzchni niewynajętych jest najniższy w Polsce i wynosi około %, co przekłada się zaledwie na. mkw. powierzchni dostępnej do wynajęcia. W r. wynajętych zostało około 9. mkw., podczas gdy w kwartale 3r. było to 45. mkw. Najwięksi operatorzy logistyczni, tacy jak Raben, DSV, Rohling Suus Logistics mają tutaj swoje centra logistyczne. Również firmy z sektora produkcyjnego i handlowego mają duży udział w popycie na magazyny (3%). Przykładem jest firma H&M, która z centrum dystrybucyjnego w Poznaniu obsługuje nie tylko Polskę, ale również sprzedaż internetową w Niemczech i innych krajach UE. Podstawowe dane o regionie Ludność Stopa bezrobocia,9% Przeciętne miesięczne PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne. -.5 wynagrodzenie brutto magazyniera PLN Podaż nowoczesnej powierzchni 96.7 magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni,3% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON

23 Zdjęcie: Goodman Poznañ Logistics Centre Wysokość magazynowych stawek czynszowych (EUR/mkw./mies.) Poznań Wyjściowe stawki czynszów 3, - 3,6 za najlepsze powierzchnie Czynsz efektywny,5-3, Czynsz za powierzchnię biurową 8,5 -, Opłaty eksploatacyjne,9 -, Trend Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Amica Goodman Poznań Logistics 3. Nowa transakcja Centre Raben Panattoni Park Robakowo 6.65 Odnowienie Faurecia Panattoni Park Gorzów 7.6 BTS ArjoHuntleigh Tulipan Park Poznań 7. Odnowienie Samsung Prologis Park Poznań 5.4 Nowa transakcja Arvato Services Panattoni Park Poznań 3. Odnowienie DSV Prologis Park Poznań.55 Odnowienie Flexlink Tulipan Park Poznań. Nowa transakcja Rohling Suus Logistics Prologis Park Poznań. Odnowienie Recaro Panattoni Park Świebodzin.7 BTS

24 4 POZNAŃ GRODZSK WELKOPOLSK WELKOPOLSKA Poznań stniejące Planowane. Centrum Magazynowe Bugaj 6. Luvena Logistic Park Poznań. Panattoni Park Robakowo 6. Goodman Poznań Airport Logistics Centre. Centrum Logistyczno nwestycyjne Poznań 7. Millenium Logistic Park Poznań. PointPark Poznań 7. Panattoni Park Poznań 3. Doxler 8. Nickel Technology Park Poznań 3. Prologis Park Poznań 8. Prologis Park Poznań 4. Goldbeck Distribution Centre 9. Panattoni Park Poznań 4. Prologis Park Poznań 9. Wysogotowo Business Park 5. Goodman Poznań Logistics Centre. Panattoni Park Poznań 5. Tulipan Park Poznań Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

25

26 6 TRÓJMASTO Ogólna sytuacja Rozwój portów morskich w Gdańsku i Gdyni, jest ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój rynku nowoczesnych powierzchni magazynowych i logistycznych w północnej Polsce. Funkcjonująca od wielu lat Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna, inkubatory biznesu i parki technologiczne również wspomagają rozwój gospodarczy regionu. Zakończenie budowy autostrady A, łączącej północ Polski z południem, w dużej mierze przyczyni się do dalszego wzrostu znaczenia całej aglomeracji trójmiejskiej i województwa pomorskiego. Dominujące gałęzie gospodarki to przemysł stoczniowy, rafineryjny, a także transport i usługi. Do największych inwestorów w regionie można zaliczyć: nternational Paper Kwidzyn, DCT Gdańsk. Podaż Popyt Dotychczas parki logistyczne zlokalizowane były głównie w pobliżu autostrady i obwodnicy trójmiejskiej, na przykład w Kokoszkach lub Pruszczu Gdańskim. Nową lokalizacją na mapie magazynów będzie obszar rozbudowywanego portu gdańskiego DCT. Na początku roku oddano do użytku pierwszy budynek o powierzchni 4, sq m w ramach Pomeranian Logistics Centre firmy Goodman. Podaż powierzchni magazynowej oraz parków logistycznych w regionie północnym przekracza tylko około 9. mkw. Deweloperzy jednak, świadomi potencjału rozwojowego regionu, zabezpieczyli grunty pod budowę kolejnych 6. mkw. Całkowita aktywność najemców w r. osiągnęła prawie 8. mkw. wynajętej powierzchni. Najbardziej aktywni najemcy pochodzili z sektora logistycznego i wytwórczego. Współczynnik powierzchni niewynajętych wynosi obecnie około 7,5%, co przekłada się na ponad4. mkw. powierzchni dostępnej do wynajęcia. Podstawowe dane o regionie Ludność.89. Stopa bezrobocia 4,6% Przeciętne miesięczne 3.64 PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne. -.5 wynagrodzenie brutto magazyniera PLN Podaż nowoczesnej powierzchni 9.6 magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni 7,5% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Wysokość magazynowych stawek czynszowych Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) (EUR/mkw./mies.) Wyjściowe stawki czynszów za najlepsze powierzchnie Północ 3, - 3,7 Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Tradis Prologis Park Gdańsk 7.8 Odnowienie Solid Logistics Prologis Park Gdańsk 7. Odnowienie Czynsz efektywny,7-3, Czynsz za powierzchnię biurową 8, - 9,5 Opłaty eksploatacyjne,75 -, Trend 7R Solution Kowale 6.9 Nowa transakcja Vector Fashion Services Prologis Park Gdańsk 6. Nowa transakcja Ruch Panattoni Park Gdańsk 5.3 Nowa transakcja Bacpol Kowale 5. Nowa transakcja Schenker SEGRO ndustrial Park Gdańsk 5. Nowa transakcja

27 REDA GDYNA SOPOT GDAŃSK GDAŃSK GDAŃSK Trójmiasto stniejące Planowane. 7R Logistic Center Gdańsk Kowale & 8. Diamond Business Park Gdańsk. Centrum Logistyczne Pruszcz Gdański 3. Centrum Magazynowe Hutnicza 4. Panattoni Park Gdańsk 5. Pomeranian Logistics Centre 6. Prologis Park Gdańsk 7. Segro Logistics Park Gdańsk Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

28 8 BYDGOSZCZ & TORUŃ Ogólna sytuacja Region kujawsko-pomorski zlokalizowany jest w północno-środkowej części Polski. Charakteryzuje się bardzo dobrze rozwiniętym systmem transportowym, głównie dzięki autostradzie A oraz międzynarodowemu lotnisku w Bydgoszczy. Dotychczas główne sektory gospodarki to przemysł chemiczny, rolnictwo, produkcja mebli i przetwórstwo spożywcze. Jednakże w ostatnich latach, dzięki ustanowieniu podstrefy SSE Cristal Park w Łysomicach, coraz bardziej rozwija się tu sektor nowych technologii takich jak elektronika, telekomunikacja i inżynieria. Najwięksi zagraniczni inwestorzy to Unilever, Alcatel Lucent, Sharp Japanese Corporation, Orion Electronics, Neupack, Lafarge działajacy na terenie parków przemysłowo-technologicznych. Podaż Popyt Podaż nowoczesnych obiektów przemysłowo-magazynowych jest bardzo ograniczona. Dominują tu obiekty o niskim standardzie. Nowe budynki zostały wybudowane na potrzeby właścicieli i nie są oferowane na wynajem. Jednakże w ostatnich latach, rozwój regionu przyciągnął kilku międzynarodowych deweloperów. Są to Panattoni, który wybudował obiekt BTS dla firmy Nestle oraz Goodman, który wybudował magazyn dla operatora logistycznego Nissin. Łącznie powstało 96. mkw. w dwóch parkach. W planach jest kolejne5. mkw. zlokalizowane w Łysomicach i w Grębocinie. Ze względu na brak dostępnej do wynajęcia powierzchni magazynowej, firmy zmuszone były do własnych inwestycji lub lokowania się w starych obiektach poprzemysłowych. Popyt kreują tu głównie firmy logistyczne, produkcyjne i handlowe. Najwięksi operatorzy logistyczni mają tu już swoje siedziby, takie jak Raben Group czy Poczta Polska w Lisim Ogonie, Schenker w Bydgoszczy czy Ruch w Bydgoskim Parku Przemysłowym. Wraz z rozwojem przemysłowym regionu, popyt na magazyny powinien się umacniać. Podstawowe dane o regionie Ludność.97.7 Stopa bezrobocia 9,% Przeciętne miesięczne 3.95 PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne.9 -. wynagrodzenie brutto magazyniera PLN Podaż nowoczesnej powierzchni 96. magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni 9% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Wysokość magazynowych stawek czynszowych Największe transakcje najmu w regionie (EUR/mkw./mies.) Wyjściowe stawki czynszów za najlepsze powierzchnie Północ 3, - 3,6 Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Nestle Panattoni Park Toruń 3.3 BTS 9 Nissin Goodman Park Toruń.5 BTS Czynsz efektywny,7-3, Czynsz za powierzchnię biurową 8, - 9,5 Opłaty eksploatacyjne,75 -, Trend

29 KORONOWO BYDGOSZCZ SOLEC Toruń, Bydgoszcz stniejące Planowane. Bydgoszcz Business Park 4. Diamond Business Park Toruń. Panattoni Park Toruń 5. Panattoni Park Bydgoszcz 3. Goodman Toruń Logistics Centre 6. PointPark Bydgoszcz Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

30 3 KRAKÓW Ogólna sytuacja Kraków jest trzecią największą aglomeracją w Polsce. Jest to główna siedziba wielu koncernów światowych, które w ostatnich latach wybrały Kraków na swoje centra usług lub fabryki. Nie bez znaczenia dla miasta jest funkcjonowanie Krakowskiego Parku Technologicznego oraz bliskość autostrady A4, łączącej granice Polski. Jej ukończenie przyczyni się do dalszego wzrostu atrakcyjności regionu. W okolicach Krakowa rozwijają się różnorodne gałęzie przemysłu, w tym farmaceutyczny, produkcja materiałów budowlanych, przetwórstwo spożywcze, produkcja stali czy zaawansowane technologie oraz sektor usług. Do największych firm funkcjonujących w regionie można zaliczyć: ArcelorMittal, CEZ, Pliva Kraków czy Philip Morris. Podaż Region małopolski ma charakter lokalny, ze względu na ograniczoną dostępność działek, wysokie ceny gruntów, a także bliskie położenie prężnie rozwijającego się regionu Górnego Śląska, który znacząco ogranicza rozwój rynku magazynowego w okolicach Krakowa. Do najaktywniejszych deweloperów w regionie należy zaliczyć: Biuro nwestycji Kapitałowych, Goodman i Panattoni. Całkowita podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej w regionie to niespełna 9. mkw. Kolejne projekty znajdują się w fazie planowania, w tym rozbudowa Kraków Airport Logistics Centre oraz BK Kraków. Popyt Obiekty zlokalizowane w regionie są atrakcyjne dla najemców, których usługi skierowane są bezpośrednio do odbiorców lokalnych, głównie operatorów logistycznych oraz firm z sektora dóbr szybkozbywalnych. W r. podpisano umowy najmu na około 3. mkw. Największe transakcje były zarejestrowane w kompleksach: Kraków Airport Logistics Centre oraz BK Kraków. Obecnie wskaźnik powierzchni niewynajętych wynosi około %, co przekłada się na 3. mkw. powierzchni dostępnych do wynajęcia. Podstawowe dane o regionie Ludność Stopa bezrobocia,6% Przeciętne miesięczne PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne.9 PLN wynagrodzenie brutto magazyniera Podaż nowoczesnej powierzchni 9.7 mkw. magazynowej Wskaźnik powierzchni niewynajętych,5% Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Wysokość magazynowych stawek czynszowych (EUR/mkw./mies.) Kraków Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Wyjściowe stawki czynszów za najlepsze powierzchnie 4, - 5, Czynsz efektywny 3,6-4, Czynsz za powierzchnię biurową 8, -, Opłaty eksploatacyjne,8 -, Trend Valeo Goodman Kraków Airport Logistics Centre 7.4 Nowa transakcja Logistic operator Goodman Kraków Airport Logistics Centre 6.6 Nowa transakcja Ruch Goodman Kraków Airport Logistics Centre 5.9 Nowa transakcja DB Schenker Logistics Goodman Kraków Airport Logistics Centre 4.8 Nowa transakcja KMC BK Kraków 4.3 Nowa transakcja

31 TRZEBNA KRZESZOWCE KRAKÓW SKAWNA WELCZKA WADOWCE Kraków stniejące Planowane. Business Park Cracovia 6. MARR Business Park. 7R Cracow Logistic Center. Centrum Logistyczne Kraków 7. MK Logistic Park. Centrum Logistyczne Kraków 3. Centrum Logistyczne Kraków 8. Panattoni Park Kraków 4. Centrum Logistyczne Olkusz 9. Witek Airport Logistic Centre 5. Goodman Kraków Airport Logistics Centre Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

32 3 SZCZECN Ogólna sytuacja Przez dłuższy czas Szczecin nie wykorzystywał swego potencjału związanego z lokalizacją, portami morskimi oraz obecnością największych polskich i międzynarodowych armatorów. Dotychczas gospodarka ośrodka szczecińskiego była oparta przede wszystkim na przemyśle związanym ze stoczniami. Jednak miasto od pewnego czasu przechodzi zauważalny proces zmian, gdzie nowe technologie oraz sektor usług, a w szczególności turystyka odgrywają coraz większą rolę. Region ten jest szczególnie atrakcyjny ze względu na bliskość granicy z Niemcami oraz krajami skandynawskimi, a także dostępność połączeń drogą morską. W kategorii najważniejszych gałęzi przemysłu, najbardziej dynamiczny rozwój odnotowuje się w przemyśle związanym z drewnem, logistyczno-spedycyjnym, przetwórstwie spożywczym, sektorze teleinformatycznym oraz energetyce odnawialnej. Znaczna liczba inwestorów funkcjonuje na obszarze parków przemysłowych stworzonych w Goleniowie, Stargardzie czy Policach. Ponadto mogą oni skorzystać z możliwości lokalizacji swojej działalności w specjalnej strefie ekonomicznej w Kostrzynie. Zdjęcie: Prologis Park Szczecin Podaż Region szczeciński obejmuje obszar zlokalizowany w północno-zachodniej części Polski. Obecnie całkowita podaż nowoczesnych powierzchni magazynowych wynosi niespełna 5. mkw. w Prologis Park Szczecin i North West Logistic Park, wybudowany przez firmę Waimea. W ramach projektów planowanych w okolicy Szczecina może jeszcze powstać nawet 85. mkw. powierzchni magazynowo-przemysłowej. Popyt Popyt na powierzchnie magazynowe w ostatnich czterech latach osiągnął łącznie około 4. mkw. Do najbardziej aktywnych należały firmy z sektora logistycznego oraz produkcyjnego. Na rynku funkcjonuje wielu operatorów logistycznych, którzy wybudowali własne centra logistyczne, spośród nich można wymienić takie firmy jak: Raben, C.Hartwig, DHL, Rhenus Logistic, Schenker, TNT oraz innych lokalnych i międzynarodowych dostawców usług transportowych i dystrybucyjnych. Znaczną grupę wśród najemców stanowią klienci detaliczni oraz sieci handlowe, np. Grupa Netto w centrum logistycznym w Motańcu. Obecnie około 8. mkw. powierzchni magazynowej pozostaje bez najemcy, co odpowiada współczynnikowi pustostanów nieco poniżej %. Podstawowe dane o regionie Ludność.7. Stopa bezrobocia 9,3% Przeciętne miesięczne 3.68 PLN wynagrodzenie brutto Przeciętne miesięczne.8 PLN wynagrodzenie brutto magazyniera Podaż nowoczesnej powierzchni 5. magazynowej mkw. Wskaźnik powierzchni 9,6% niewynajętych Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON Wysokość magazynowych stawek czynszowych (EUR/mkw./mies.) Wyjściowe stawki czynszów za najlepsze powierzchnie Szczecin 3, - 3,7 Czynsz efektywny,5 -,9 Czynsz za powierzchnię biurową 8,5-9,5 Opłaty eksploatacyjne,75 -,8 Trend

33 POLCE GOLENÓW SZCZECN BRÜSSOW STARGARD SZCZECŃSK PENKUN Szczecin GARTZ GRYFNO stniejące. Prologis Park Szczecin. North-West Logistic Park Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.) Szczecin Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Rhenus Contract Logistics Prologis Park Szczecin Nowa transakcja Bridgestone Stargard Prologis Park Szczecin 6.3 Nowa transakcja Asia Prologis Park Szczecin 6.3 Nowa transakcja Raben Prologis Park Szczecin 4.5 Nowa transakcja KM HURT Prologis Park Szczecin.7 Nowa transakcja Premium Distributors North West Logistic Park.7 Nowa transakcja

34 34 REGON WSCHODN Ogólna sytuacja W ostatnich latach region Polski wschodniej zyskuje coraz większe zainteresowanie wśród inwestorów, którzy zwracają uwagę na poprawę atrakcyjności kilku czynników takich jak infrastruktura, łatwy dostęp do tanich gruntów, koszty pracy, niższe niż w Polsce zachodniej. Coraz więcej inwestorów przyciąganych jest przez specjalne strefy ekonomiczne, parki przemysłowe oraz poprawiającą się sieć drogową (niedługo zostanie ukończona autostrada A4). Region zaczyna odgrywać ważną rolę platformy współpracy pomiędzy Europą Zachodnią i Wschodnią. W kontekście rynku magazynowego, główną rolę odgrywają Lublin i Rzeszów. W Rzeszowie został zlokalizowany klaster przemysłu lotniczego (strefa Aeropolis) oraz funkcjonuje wielu producentów z innych branż przemysłowych. Lublin z blisko 35. mieszkańcami jest największym ośrodkiem urbanistycznym i akademickim we wschodniej części Polski. Do głównych zalet obu miast należą: międzynarodowe lotniska, dostęp do wykwalifikowanej siły roboczej, rozwijająca się Mielecka Specjalna Strefa Ekonomiczna. Kluczowymi sektorami przemysłu regionu są: lotniczy i jego otoczenie, AGD, przetwórstwa spożywczego, odzieżowy, tytoniowy, samochodowy, maszynowy oraz farmaceutyczny. Wśród największych inwestorów operujących w regionie można wymienić: PZL Mielec-Sikorsky, MTU, Pratt & Whitney-WSK Rzeszów, Goodrich Aerospace Poland, General Biscuits, Pilkington Polska, The Goodyear Tire & Rubber, Emperia Holding, Zelmer, Browary Lubelskie PERŁA, Herbapol Lublin oraz wielu innych. Podaż Wschodni rynek magazynowo-logistyczny obejmuje obszar zlokalizowany w południowo-wchodniej części Polski w Rzeszowie, Lublinie, Mielcu i Dębicy. Całkowity zasób nowoczesnych powierzchni przemysłowych i magazynowych wynosi obecnie 8. mkw. rozmieszczonych w pięciu projektach. Natomiast trzy kolejne obiekty są w budowie w Lublinie, Rogoźnicy i Tarnobrzegu. Ponadto, na etapie planowania znajdują się cztery projekty (łącznie 84. mkw.). Popyt Wielu liczących się operatorów logistycznych, takich jak Raben, Schenker, Tradis, Cargosped, C.Hartwig, Polcont, Trade Trans, Spedcont, M&M Militzer jest już obecnych na rynku wschodnim. Jednakże relatywnie niewielki zasób nowoczesnych powierzchni magazynowych sprawia, iż rynek najmu jest ograniczony. Ponadto, dominująca liczba obiektów logistycznych i przemysłowych jest zajmowana przez ich właścicieli. Dostępne powierzchnie można znaleźć tylko w Podgrodziu oraz Lublinie (zaledwie 5. mkw). W niedalekiej przyszłości oczekuje się wzmożonej aktywności najemców, ze względu na powstające nowe projekty spekulacyjne i wraz z tym rosnący popyt na powierzchnię przemysłowo-logistyczną w regionie. Podstawowe dane o regionie Lublin area Rzeszów area Ludność Stopa bezrobocia 5,% 7,% Przeciętne miesięczne wynagrodzenie 3.6 PLN 3. PLN Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto magazyniera.8 PLN Podaż nowoczesnej powierzchni magazynowej 8. mkw. Wskaźnik powierzchni niewynajętych 3% Wysokość magazynowych stawek czynszowych (EUR/mkw./mth) Wschód Wyjściowe stawki czynszów 3,5-4, za najlepsze powierzchnie Czynsz efektywny 3,5-3,6 Czynsz za powierzchnię biurową 8,5 -, Opłaty eksploatacyjne,75 -, Trend Źródło: GUS, CBRE, GRAFTON

35 NOWA ROPCZYCE RZESZÓW KROSNO GORLCE Lublin Region Rzeszów Region stniejce Planowane stniejące Planowane. Centrum Logistyczne Mełgiewska 3. Distribution Park Lublin. Wikana Business Park. Hala Magazynowa Rzeszów Zaczernie 3. Centrum Logistyczne Rogoźnica. Panattoni Park Rzeszów 4. Mieleckie Centrum Logistyczne 5. Skalski Logistic Park Podgrodzie Największe transakcje najmu w regionie ( - 3) Najemca Park logistyczny Powierzchnia (mkw.) Rodzaj transakcji Rok Pilkington Automotive Poland Panattoni BTS Pilkington 35. BTS RUCH Centrum Logistyczne Mełgiewska 5. Nowa transakcja Kolporter Centrum Logistyczne Mełgiewska.5 Nowa transakcja Podaż powierzchni magazynowych (mkw.) Transakcyjne stawki czynszowe dla najlepszych obiektów (EUR/mkw./mies.)

36 36 RYNEK NWESTYCYJNY Polski rynek inwestycyjny nieruchomości komercyjnych przez ostatnie dwa lata wszedł do grona najlepiej funkcjonujących rynków europejskich. Globalnie Polska jest postrzegana, jako jedno z niewielu miejsc, w którym inwestorzy widzą możliwość bezpiecznego lokowania kapitału. Sektor logistyczny i przemysłowy nigdy nie odgrywał istotnej roli na rynku inwestycji nieruchomości komercyjnych ze średnim udziałem na poziomie % w rocznym wolumenie. Niemniej jednak w roku sytuacja ta uległa zmianie. Rynek odnotował dużą liczbę transakcji magazynowych, w tym sprzedaż 4 oddzielnych portfeli. W roku całkowita wartość inwestycji sięgnęła,7 miliarda EUR, z czego inwestycje przemysłowe wyniosły 46 milionów EUR. W kwartale 3 roku miała miejsce duża transakcja sprzedaży kolejnego portfela nieruchomości Prologis za około mln EUR. Należy zwrócić uwagę, iż obiekty magazynowe postrzegane są przez wielu inwestorów jako bardzo atrakcyjne, ze względu na możliwość dywersyfikacji portfela oraz ryzyka. Jednak to nie wszystkie powody, dla których wzrosło zainteresowanie produktami logistycznymi i przemysłowymi. Pozytywne wskaźniki gospodarcze, ustabilizowany popyt oraz umiarkowanie optymistyczne prognozy przyczyniają się do umocnienia pozycji nieruchomości magazynowych. Co więcej, rozwój infrastruktury drogowej oraz położenie geograficzne kraju, obecność międzynarodowych firm logistycznych są także doceniane przez inwestorów. Położenie Polski sprawia, iż kraj stał się centrum logistycznym dla firm europejskich, które dystrybuują swoje towary do krajów środkowoi wschodnioeuropejskich, ale również obsługują rynek lokalny. Przewiduje się, że w odpowiedzi na rosnący popyt, taki trend utrzyma się w przyszłości, wraz z dalszym rozwojem handlu internetowego, a także innych sektorów rynku. Taka sytuacja wymusi na globalnych i lokalnych firmach rozbudowę swoich sieci logistycznych, co przełoży się na wzrost popytu na powierzchnie magazynowe. W ostatnim okresie nastąpiła kompresja stóp kapitalizacji dla najlepszych nieruchomości do poziomu 7,5% i dotyczy nie tylko obiektów warszawskich, ale również wiodących projektów regionalnych.

37 Globalnie Polska jest postrzegana, jako jedno z niewielu miejsc, w którym inwestorzy widzą możliwość bezpiecznego lokowania kapitału. mike atwell Zdjęcie: Pomeranian Logistics Centre Największe transakcje inwestycyjne w sektorze magazynowo-przemysłowej Miasto Projekt Data Wartość (EUR) Nabywca Warszawa Prologis Portfolio Q Hines Warszawa deal dea Park Q BPH FZ Sektora Nieruchomosci Legnica BTS for Case Tech Q 5.. Bergold Ożarów Mazowiecki Ożarów Business Center Q3 4.. Segro Ożarów / Pruszków Panattoni Park Ozarow and Pruszków Q RREEF Sosnowiec Prologis Portfolio - Sosnowiec Q Hines Warszawa Warsaw Distribution Centre Q4 5.. CBRE G Różne Panattoni Portfolio Q4.. Blackstone Wolumen inwestycyjny rynek powierzchni magazynowych (mln EUR) Milion Q 3

38 38 STANDARD NOWOCZESNEGO OBEKTU MAGAZYNOWEGO Powierzchnia Magazynowa powinna charakteryzować się poniższą specyfikacją: wysokość robocza magazynu: m, odpowiednia liczba doków załadunkowych (min. dok na około 7. mkw. powierzchni), możliwość wstawienia dodatkowych doków na życzenie klienta, wyposażenie techniczne zgodne z wymaganiami klienta, dodatkowo płatne, np. suwnice, regały magazynowe. posadzka niepyląca, nośność posadzki min. 5 ton/mkw., siatka słupów: najbardziej pożądana x 4 m. lub x,5 m. klapy dymowe i świetliki zapewniające min. % światła dziennego, oświetlenie: min. LUX, ogrzewanie gazowe/olejowe lub podłączenie do sieci miejskiej lub ze zbiorników w terenie, infrastruktura teleinformatyczna, kamery, kontrola dostępu na drzwiach zewnętrznych, kształt powierzchni na bazie prostokąta, głębokość powierzchni: 6-8 m, izolacja ścian, zapewniająca temperaturę min. 8C zimą, przy temperaturze - C na zewnątrz, instalacja tryskaczowa, bramy z poziomu, jedna brama na około 5. mkw., gęstość obciążenia ogniowego od. MJ/mkw. do 4. MJ/mkw., Powierzchnia biurowa zlokalizowana w ramach obiektu magazynowego powinna charakteryzować się poniższą specyfikacją: powierzchnia zaprojektowana jako open-space, z zapleczem socjalnym, ogrzewanie i wentylacja, opcjonalnie klimatyzacja dodatkowo płatna, oświetlenie zgodne z obowiązującymi wymogami prawa, system telekomunikacyjny. stotne jest także, aby zgodnie z dodatkowymi wymaganiami najemców mieć możliwość podniesienia powyższych parametrów oraz zapewnienia dodatkowego wyposażenia.

39 TYPOWE WARUNK NAJMU OKRES NAJMU 3 lata dla istniejących obiektów, 5 lat dla nowo budowanych budynków w istniejących parkach lat dla projektów typu build to suit (BTS) CZYNSZ BAZOWY Płatny miesięcznie z góry, ustalany w EUR, płacony w PLN Roczna indeksacja powiązana z indeksami CP (zazwyczaj EU CP ndex) CZYNSZ EFEKTYWNY Średni czynsz miesięczny liczony dla całego okresu najmu, po uwzględnieniu zachęt finansowych proponowanych najemcy przez dewelopera (np. okres wolny od opłat czynszowych, koszty przeprowadzki) OPŁATA SERWSOWA Płatna miesięcznie z góry, ustalana i płacona w PLN Rozliczana corocznie na zasadzie otwartej księgi ZAKRES USŁUG UWZGLĘDNONYCH W OPŁACE SERWSOWEJ Ochrona obiektu - powierzchnie wspólne Podatek od nieruchomości Ubezpieczenie obiektu (wyłączając powierzchnię najemcy) Zarządzanie nieruchomością Serwisy i naprawy Utrzymywanie porządku/sprzątanie Usuwanie śniegu Personel techniczny na terenie nieruchomości ZABEZPECZENE NAJMU Gwarancja bankowa (najczęściej) lub depozyt (rzadko), w wysokości 3-6 miesięcznego czynszu + opłat serwisowych + VAT Gwarancja spółki-matki (w przypadku, gdy najemca jest nowopowstałą lokalnie spółką) UBEZPECZENE Ubezpieczenie OC, ubezpieczenie własnych instalacji i wyposażenia - pokrywane przez najemcę Ubezpieczenie budynku i OC dewelopera wliczone w opłatę serwisową NAPRAWY Wewnętrzne - najemca Strukturalne i powierzchni wspólnych - deweloper (uwzględnione w opłatach serwisowych). ZACHĘTY DLA NAJEMCY Miesiące zwolnienia z czynszu Wkład finansowy Częściowe lub całkowite wykończenie powierzchni pod potrzeby najemcy WYNAGRODZENE AGENTA TRANSAKCJA NAJMU - 5% wartości rocznego czynszu plus VAT, w zależności od długości okresu najmu Wynagrodzenie agenta jest głównie płacone przez deweloperów SPRZEDAŻ/ZAKUP NERUCHOMOŚC VAT - 3% ceny zakupu nieruchomości lub podatek od czynności cywilno-prawnych (pcc): % wartości zakupu nieruchomości lub % wartości zakupu udziałów (nabycie akcji, udziałów) Opłaty notarialne i prawne: 4-5% wartości zakupu nieruchomości Wynagrodzenie agenta: - 5% wartości zakupu nieruchomości