RODZAJE ARGUMENTÓW W DYSKURSIE PRAWNICZYM

Transkrypt

1 ARGUMENTACJA PRAWNICZA WYKŁAD III Pytania: 1/ jakie są konsekwencje tezy open texture of law? 2/ czy możliwe jest sformułowanie wzorów rozstrzygania problemów prawnych? dyskurs dogmatycznoprawny 3/ do jakich argumentów odwołujemy się w dyskursie prawniczym? (tekst prawny, język prawa, system norm prawnych, cele i wartości prawa) RODZAJE ARGUMENTÓW W DYSKURSIE PRAWNICZYM I. Różnice metod badania dyskursów prawnych i kryteriów racjonalności argumentów. model retoryczno topiczny zdolność argumentu do wywołania określonych zachowań w określonym audytorium model formalno-proceduralny wymogi logiki formalnej, określona struktura dyskursu Wniosek: - modele różnią się na poziomie założeń metodologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych > przyjmują różne wizje prawa. - inne sposoby rozumienia pojęcia dyskursu: dyskurs prawniczy jako dyskurs perswazyjny; dyskurs prawniczy jako szczególny przypadek ogólnego dyskursu praktycznego. Retoryka a analiza retoryczna Analiza retoryczna służy do wyjaśniania działań autora tekstu z perspektywy reguł teorii komunikacji perswazyjnej. 1

2 - ustala wpływ stopnia heterogeniczności lub homogeniczności audytorium na treść i formę przekazywanych informacji; intencjonalna skuteczność przekazu; - ujawnianie ukrytych przesłanek użytych argumentów; - wyjaśnianie rozstrzygnięć prawnych w kontekstach wykraczających poza wykładnię logiczno-językową; - ocena argumentu jest uzależniona od kontekstu lokalnego. odmienna koncepcja języka w retoryce a sformalizowana i strukturalistyczna koncepcja języka prawnego analiza retoryczna poziom pragmatyczny języka, a nie poziom semantyczny stopień kodyfikacji form gatunkowych mowy urzędowej powoduje spadek znaczenia roli jednostki i pozajęzykowego kontekstu w wytwarzaniu znaczenia wypowiedzi podstawowym kontekstem mowy urzędowej jest kontekst języka prawnego lub kontekst systemu prawa trudności z zastosowaniem komunikacji perswazyjnej do analizy racjonalności uzasadnień decyzji stosowania prawa. Wpływ pozytywizmu prawniczego uzasadnialność decyzji zredukowana jest do możliwości jej wywiedzenia z ustawy, dotychczasowego orzecznictwa lub dogmatyki prawniczej model retoryczno-topiczny dyskursu lepiej pasuje do badania systemów prawnych akceptujących aktywizm sędziowski 2

3 II. Proceduralno-formalna teoria argumentacji prawniczej metoda dialektyczna: sprawdzanie ważności argumentów, w celu ustalenia ich prawdziwości lub ważności; ale obecnie bardziej sformalizowana > reguły gry prawniczej/prawników. Analiza argumentacji prawniczej jako form rozumowania, składających się z przesłanek prowadzących do wniosków Dyskurs prowadzony zgodnie z określonymi regułami prowadzi do konkluzywnego rozstrzygnięcia abstrakcyjnych pytań związanych z obowiązywaniem norm prawnych Wątpliwości: - możliwość zastosowania logiki formalnej do analizy pojęć prawnych lub wypowiedzi prawniczych - czy prawo jest systemem logicznym? - czy argumentacji prawnicza spełnia wymogi logiki formalnej? - nie uwzględnia dynamiki przemian społecznych odrzucenie konwergencyjnej koncepcji komunikacji - model argumentacji prawniczej jest budowany w oparciu o strukturę dialogu, ale rozumowanie prawnicze nie mają ani charakteru zbiorowego ani indywidualnego; - dyskursy prawnicze to autonomiczne, epistemologiczne konstrukcje, które zastępują rzeczywistych uczestników, których intencjonalne działania były podstawowymi elementami tradycyjnej dialektyki. > różne typy dyskursu w ramach mowy urzędowej: - dyskursy perswazyjne, negocjacje, deliberacje, dyskursy skierowane na poszukiwanie informacji, dyskursy praktyczne, erystyczne koncyliacyjne; - typ bezpośredniego komunikowania się organu administracyjnego z wnioskodawcą; 3

4 - typ komunikowania się z wnioskodawcą za pośrednictwem innego organu/urzędu; - typ komunikowania się organów/urzędów między sobą w warunkach równorzędności, nadrzędności lub podrzędności. III. Tekst prawa język prawa tradycyjne teksty pisane zakładają linearność myślenia hiperteksty odczytywanie nielinearne i asocjacyjne zastosowanie nowoczesnych mediów komunikacji w zarządzaniu wiedzą prawną może mieć wpływ na sposób jej tworzenia i stosowania. - praktyka tworzenia i odczytywania hipertekstu radykalnie zmienia tradycyjną koncepcję tekstu i metod jego interpretacji - poznanie i praktyki komunikacyjne uzależnione są nie tylko od biologicznych zdolności ludzkiego umysłu, ale także od zdolności, jakie oferuje technologia problem kompetencji językowej prawnika w wykładni prawa problem rozumienia tekstu prawnego i ustalania jego znaczenia - tradycja fenomenologiczno-hermeneutyczna: poprzez proces interpretacji pierwotne rozumienie świata może stać się przedmiotem naszej świadomej refleksji; - dopiero interpretacja powoduje, że obiekt naszego przedrefleksyjnego doświadczenia jawi nam się jako to coś, a nie coś innego 4

5 - poznanie i zarządzanie wiedzą wzajemnie się warunkują, dodatkowo są determinowane przez metodę zastosowaną do komunikowania informacji. Poznanie i interpretacja prawa uwarunkowane są przez: strukturę hermeneutycznego procesu rozumienia; kognitywne ograniczenia jednostek; mechanizmy i technologie służące do komunikacji wiedzy. Teza hermeneutyki: nie ma prawa przed interpretacją, prawo konstytuuje się w hermeneutycznym akcie rozumienia. Teza koncepcji komunikacyjnej: prawo jest zdarzeniem komunikacyjnym i konstytuuje się w zinstytucjonalizowanym procesie komunikacji. TEKST AKTU PRAWNEGO A TEKST PRAWA - o tym, czym jest tekst prawa przesądzają kultura prawna i normy systemów prawnych Tekst prawa to zbiór tekstów aktów prawnych obowiązujących w danym czasie, na danym terytorium. Tekst prawa może być wytwarzany jednocześnie w dyskursach różniących się od siebie (stanowienie prawa, umowa, precedens sądowy, prawo zwyczajowe). brak spójności strukturalnej (kohezji) i spójności semantycznej (koherencji) tekst niesekwencyjny/hipertekst tekst prawa jest konstrukcją dyskursu prawnego 5

6 spójność tekstu prawa to zgodność z wymogami procesów komunikacyjnych (reguły procedury prawodawcze, zasady techniki prawodawczej, reguły interpretacji prawniczej) poziomowa koncepcja wykładni prawa R. Sarkowicz: tekst prawa poziomy: deskryptywny, dyrektywny, presupozycji), ale nadal jest to spójność narracyjna. realny a potencjalny tekst prawa intertekstualność tekstu aktu prawnego a intertekstualność tekstu prawa intratekstualność i transtekstualność relacje pomiędzy tekstami prawa a kulturą prawa relacje pomiędzy różnymi tekstami prawa relacje pomiędzy elementami w obrębie danego tekstu prawa Tekst drukowany: reguły legislacji i interpretacji to dwa różne dyskursy, istotne znaczenie rozróżnienia tekst prawa (tekst realny) i system prawa (tekst potencjalny) Hipertekst zatarcie tej różnicy > rozstrzygnięcia walidacyjne nie są dokonywane przez interpretatora, tylko system informacyjny. Hipertekst pierwszej a hipertekst drugiej generacji Hipertekst a systemy AI Law (Artificial Intelligence and Law). 6

7 IV. System norm prawnych a system prawa relacje hierarchiczne, treściowe, czasowe pomiędzy elementami systemu norm prawnych uznawane sposoby łączenia elementów (reguły kolizyjne, reguły inferencyjne) argumentu strukturalne odwołanie do reguł metody wykładni prawniczej rola zasad prawa odwołanie do celów i wartości prawa systemowość prawa: - relacje hierarchiczne prawodawca - relacje zgodności treściowej dogmatyka prawnicza - presupozycja myślenia prawniczego: prawo jest systemem norm egzegeza tekstów prawnych należy do konstruowania systemu prawa reguły egzegezy są stosowane, ale i badane przez dogmatykę reguły metody prawniczej: 1/ dyrektywy interpretacyjne wykładni; 2/ dyrektywy ustalania konsekwencji norm (reguły inferencyjne); 3/ reguły kolizyjne. 7