PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE TRZMIELE ZIEMI LUBUSKIEJ

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE TRZMIELE ZIEMI LUBUSKIEJ"

Ludwik Lis
6 lat temu
Przeglądów:

PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXXIV 1990 TRZMIELE ZIEMI LUBUSKIEJ Mieczysław Biliński, Andrzej R uszkwski, Krystyna Kaczmarska Oddział Pszczelnictwa ISK w Puławach STRESZCZENIE W wjewództwie

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXXIV 1990 TRZMIELE ZIEMI LUBUSKIEJ Mieczysław Biliński, Andrzej R uszkwski, Krystyna Kaczmarska Oddział Pszczelnictwa ISK w Puławach STRESZCZENIE W wjewództwie zielngórskim i grzwskim w latach 1972~1974 złwin 16 gatunków trzmieli. W 75% miejscwści dminwały Bmbus terrestris (L.) i B. lucrum (L.), w innych ~ B. lapidarius (L.), B. sylvarum (L.) lub B. pascurum (Scp.). Subdminantami były lkalnie także ~ B. ruderarius (Miill.), B. hrtrum (L.) i B. muscrum (F.). Oprócz teg występwały: B. ruderatus (F.), B. humilis (111.), B. enfusus Schenck, B. pmrum (Pz.), B. subterraneus (L.), B. veteranus (F.), B. hypnrum (L.) i B. distinguendus (Mr.). Zagęszczenie trzmieli (badane metdą przemarszu) wynsił sbników na 1 ha kniczyny czerwnej i w wj. grzwskim raz w płudniw-wschdniej części wj. zielngórskieg był na gół wystarczające teretycznie dla uzyskania płacalnych plnów nasin. Tereny te mżna więc uważać za ptencjalny rejn nasienny kniczyny czerwnej. Były t pierwsze w góle badania fauny trzmieli tych wjewództw. WSTĘP I METODYKA P pracwaniu składu gatunkweg i zagęszczania trzmieli w Plsce płudniwej (bez Śląska), raz na Mazwszu i na Wyżynie Małplskiej (R u s z k w s k i i in. 1989ab, S w a i in. 1989) pdjęliśmy analgiczne pracwanie trzmieli rejnu plskiej części szerk rzumianej Ziemi Lubuskiej, bejmująceg wjewództwa zielngórskie i grzwskie. Badania (częściw finanswane przez IUNG) prwadziliśmy tu w latach 1972~1974, głównie na kniczynie czerwnej. Żadne wcześniejsze badania nad trzmielami nie były w tym rejnie prwadzne. Jedynie Schmidt (1918) pisał znalezine tu gniazd trzmiela ziemneg ~ Bmbus terrestris (L.). Stswaną metdykę pisan w pracach wcześniejszych (R u s z k w s k i i in ab, Swa i in. 1989). Najliczniejszy gatunek trzmiela kreśln jak dminujący, inne gatunki ~ stanwiące c najmniej 10% 57

2 N T ' O O Grzów 21 Zielna Góra 8 Ryc. I Rzmieszczenie badanych miejscwści The distributin f investigated lcalities ZIELONA GÓRA - prvince: I - Buczyna, 2 - Kamienica, 3 - Włstów, 4 - Witszyn, 5 - Iłwa, 6 - Niegsławice, 7 - Nwe Miasteczk, 8 - Niedradz, 9.- Pjaski, 10 - Ksierz, II - Osiecznica, 12 - Darnawa, 13 - Lubinick, Bczów. GORZOW - prvince: 15 - Serbów, 16 - Tursk, 17 - Templew 1,18 - Templew II, 19 - Sarbinw, 20 - Mściczki, Witnica, Lubczyri Santk, 24 - Wyska, 25 - Mczkw, 26 - Dzikw, 27 - Mstkw, 28 - Zeńsk, 29 - Strzelce Kraj., 30 - Dbiegniew, 31 - Osieczn. gółu trzmieli złwinych - kreślan jak subdminanty. Badania zagęszczenia trzmieli w terenie prwadził M. B i l i ń s ki. Pza nim w łwieniu trzmieli brali udział Ł. Bilińska raz (tylk w 1972 r.) E. Waligóra i K. Kaczmarska. Trzmiele złwine znaczał, A. Ruszkwski, ujmując łącznie trzmiela ziemneg i gajweg jak "trzmiele ziemne". Punkty badań pdan na mapce (ryc. l). WYNIKI 1. Skład gatunkwy trzmieli We wszystkich badanych miejscwściach wj. zielngórskieg (tab. 1) dminwały (42-98%) "trzmiele ziemne" - Bmbus terrestris (L.) i B. 58

3 Tabela Skład gatunkwy trzmieli (w %) w wj. zielngórskim i grzwskim The bumblebee species percentage in prvinces: Zielna Góra and Grzów Miejscwść, data n Gatunki trzmieli - Bumblebee species (%)1 Lcality, date Y T L D A M V S E P C U I HRu ZIELONA GÓRA: Buczyna? Kamienical Kamienica Włstów! Witszyn? Iłwa Niegsławicel N. Miasteczk! m 2 X Niedradz m Piaski" Ksierz? m - x x x - Osiecznica , ,5-6 --" Darnawa m x x Lubinick" _. --_._ Bczów x x x GORZÓW: Serbów l Tursk ' Templew P x x x x x x m x - Templew IP " " ,5-4, Sarbinw? Mściczki m _ ~._._" x -- Witnica m Lubczynt Santk ' Wyska+" ,5 30, Mczkw+' _ Dzikw? Mstkw? , , żeńsk x m m x - -- x Strzelce Kr _--- 4 Dbiegniew Osieczn? x _ _.. x x -.-._-- "._ Odnśniki - Ntes: I Symble gatunków trzmieli.- Symbls f the bumblebee species: y.. B. hypnrum (L.)... trzmiel drzewny T-B. terrestris (L.) - t. ziemny + B. lucrum (L.) - t. gajwy L- B. lapidarius (L.).- t. kamiennik D- B. ruderarius (Miill.) - t. rudngi A-B. pascurum (Scp.) - I. rudy M -- B. muscrum (F.) -- I. żółty V-B. hunilis(iii.) - t. zmienny z x-występuje - present m --licznie - numerus J Triflium pratense (L.). inne rśliny - ther plants S-B. sylvarum (L.) -_.1. rudszary E-B. veteranus (F.) -- I. szary P-B. pmrum (Pz.) - t. rdzawdwlkwy C-B. cnfusus Schenek. - I. wielkki U-B. subterraneus (L.)..- I. paskwany 1- B. distinguendus Mr. - t. zdbny H-B. hrtrum (L.) - I. grdwy Ru - B. ruderarus (F.) - t. ciemnpasy 59

lucrum (L.), same alb przy subdminacji trzmiela kamiennika - B. lapidarius (L.), rzadk rudeg - B. paseurum (Scp.), żółteg - B. muserum (F.) lub rudngieg - B. ruderarius (Miill.). Jedynie w jednej miejscwści (Iłwa) dminwał (38%) trzmiel rudszary - B.

4 lucrum (L.), same alb przy subdminacji trzmiela kamiennika - B. lapidarius (L.), rzadk rudeg - B. paseurum (Scp.), żółteg - B. muserum (F.) lub rudngieg - B. ruderarius (Miill.). Jedynie w jednej miejscwści (Iłwa) dminwał (38%) trzmiel rudszary - B. sy/varum (L.) przy subdminacji trzmiela rudeg i "trzmieli ziemnych". W wj. grzwskim (tab. l) również w większści punktów badań dminwały "trzmiele ziemne" (42-78%), najczęściej przy subdminacji kamiennika (12-37%), rzadk zaś trzmiela rudngieg, rudeg lub grdweg. Czasem też dminwał kamiennik (34-88%), sam lub przy subdminacji (21-24%) "trzmieli ziemnych". Wyjątkw dminwał (Serbów) lub był subdminatem (Templew 1973) trzmiel rudszary (19--40%) przy subdminacji kamiennika, "trzmieli ziemnych" i rudngieg, lub rudy (39%) przy subdminacji kamiennika, rudngieg i "ziemnych". Ogólnie birąc, w bu tych wjewództwach najpsplitszymi były "trzmiele ziemne" i kamiennik, c wskazuje na ubóstw flrystyczne rejnu. Ogólna liczba występujących tu gatunków trzmieli była również wyjątkw mała, b wynsiła w wj. grzwskim 16 gatunków, a w zielngórskim - zaledwie 12, pdczas gdy na Mazwszu (S w a i in. 1989) był ich 18, na Wyżynie Małplskiej - 20, a w płudniwej Plsce - 24 (Ruszkwski i in ab). Być mże Ziemia Lubuska każe się naj ubższym w gatunki trzmieli rejnem Plski. Najbardziej rzpwszechnine były tu "trzmiele ziemne", występując we wszystkich 31 miejscwściach, na drugim miejscu był kamiennik (w 25 miejscwściach), dalej: trzmiel rudszary (w 18), rudngi (w 17), rudy i grdwy (w 13), żółty (w 8), ciemnpasy - B. ruderatus (F.) (w 6), zmienny - B. humilis (111.) i wielkki - B. en/usus Schenck (w 4), rdzawdwłkwy -- B. pmrum (Pz.) (w 3), paskwany - B. subterraneus (L.) i szary - B. veteranus (F.) (w 2) raz drzewny - B. hypnrum (L.) i zdbny - B. distinguendus (Mr.) (każdy w jednej miejscwści). 2. Zagęszczenie trzmieli na kniczynie czerwnej Zagęszczenie trzmieli (na 1 ha) na plach kniczyny czerwnej był w tym rejnie stsunkw wyskie (tab. 2), c był jednak prawdpdbnie związane z małymi pwierzchniami upraw tej rśliny, tak bardz atrakcyjnej dla większści gatunków trzmieli, które mgły się d niej zlatywać z całej klicy. W 1973 r. w Kamienicy stwierdzn nawet zagęszczenie trzmieli najwyższe z bserwwanych w Plsce (23750 trzmieli na l ha), chć w następnym rku był tam zaledwie 600 trzmieli na l ha. W wj. grzwskim zagęszczenie trzmieli w 75% miejscwści był wystarczające dla uzyskania płacalnych plnów nasin kniczyny czerwnej (t znaczy wynsił c najmniej 770 trzmieli dług- i średnijęzyczkwych na l ha, lub c najmniej 1700 trzmieli gółem). Należy przypuszczać, że przy stpniwym rzszerzaniu upraw kniczyny czerwnej zagęszczenie trzmieli na jej plach mgłby się utrzymywać na pdbnym pzimie. Wjewództw 60

5 Tabela 2 Zagęszczenie trzmieli na l ha kniczyny czerwnej The den sity f bumblebees per ne hectare f red clver Wjewództw, miejscwść, rk Zagęszczenie trzmieli - Densitv f bumblebees Prvince; lcality, year kr. I Śr. 2 dl. 3 I b.dl. 4 Ogółem Ttal Zielna Góra, Buczyna Kamienica II Kamienica Włstów Wit szyn Niegsławice ~. 600 N. Miasteczk Osiecznica I Grzów Wlkp, Tursk Templew I Templew II Templew Templew Sarbinw Lubczyn Dzikw Odnśniki _.- Ntes: l języczku krótkim -- with the shrt tngue (Y, T, L) z języczku średnim - with the middle tngue (D, A, M,V, S, E) J języczku długim -- with the lng tngue (P.C,U.I) 4 języczku bardz drugim -- with the very lng tngue (H, R u) W nawiasach symble gatunków trzmieli -- jak w tab. 1 In parentheses the symbls f bumblebee species as in the table 1 I I grzwskie mże więc być brane pd uwagę jak ptencjalny rejn nasienny tej rśliny. W wj. zielngórskim zagęszczenie t tylk w 37,5% badanych punktów był wystarczające dla płacalnych plnów nasin kniczyny czerwnej i wydaje się, że jedynie w płudniw-zachdniej części teg wjewództwa mżna szukać ptencjalnych mikrrejnów jej upraw nasiennych. WNIOSKI 1. Ziemia Lubuska stanwi rejn małej liczbie gatunków trzmieli, chć znacznym zwykle ich zagęszczeniu. 2. Dminują tu prawie pwszechnie trzmiele krótkjęzyczkwe (Bmbus terrestris L., B. lucrum. L. i B, lapidarius L.). 3. Wjewództw grzwskie (w klicach dpwiednich warunkach glebwych i klimatycznych) mżna uważać za ptencjalny rejn nasienny kniczyny czerwnej, gdyż zagęszczenie trzmieli na większści pól był wystarczające dla płacalnych plnów nasin tej rśliny. 4. W wjewództwie zielngórskim płacalnych plnów nasin mżna czekiwać tylk lkalnie w płudniw-zachdniej części. 61

6 LITERATURA Ruszkwski A. i inni (1989 a) - Trzmiele Wyżyny Małplskiej. Pszczeln Zesz. Nauk. 33: Ruszkwski A. i inni (1989 b) - Trzmiele płudniwej Plski. Pszczeln Zesz. Nauk. 33: Schmid t H., Bilgische iiber die Erdhummel (1918). Z. wissensch. Insektenbil., 14, Husum. Swa S. I inni (1989) -- Trzmiele Mazwsza. Pszczeln Zesz. Nauk., 33: THE BUMBLEBEES OF DISTRICT OF LU BUSZ M. Biliński, A. Ruszkwski, K. Kaczmarska Summary There were 16 bumblebee species stated in the district f Lubusz (prvinces f Zielna Góra and Grzów) during The dminant species were Bmbus terrestris (L.) and B.lucrum (L.) in 75% f investigated lcalities, but B. lapidarius (L.), B. sylvarum (L.) r B. pascurum (Scp.) - in remaining lcalities. The subdminant species were als lcally: B. ruderarius (Miill.), B. krtrum (L.) and B. muscrum (F.). Besides they appeared als: B. ruderatus (F.), B. humilis (111.), B. cnfusus Schenck, B. pmrum (pz.), B. subterraneus (L.) B. veteranus (F.), B. hypnrum (L.) and B. distinguendus (Mr.). The density f bumblebees (evaluated by means f the walking methd) amunted individuals per I hectare f red c1ver. It was sufficient t btain the payable seed yield f this plant in Grzów prvince and in suth-eastern part f Zielna Góra prvince. These areas may be recgnized as a ptential seed regin f red c1ver. Our pubłicatin represents the first data n bumblebee fauna f these prvinces.

Podobne dokumenty

PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXXIV 1990 TRZMIELE PODLASIA I KURPIÓW

PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE ROK XXXIV 1990 TRZMIELE PODLASIA I KURPIÓW Stanisława Sowa Katedra Entomologii ART w Olsztynie Mirosława Dylewska Zakład Zoologii Systematycznej PAN w Krakowie Andrzej Ruszkowski,