Prawo cywilne część ogólna

Transkrypt

1 Skrypty Becka Agnieszka Kawałko Hanna Witczak Prawo cywilne część ogólna 4.wydanie

2 SKRYPTY BECKA Prawo cywilne czêœæ ogólna

3 W sprzeda y: Z. Radwañski (red.) PRAWO CYWILNE CZÊŒÆ OGÓLNA. TOM 2, wyd. 2 System Prawa Prywatnego Z. Radwañski PRAWO CYWILNE CZÊŒÆ OGÓLNA, wyd. 11 Podrêczniki Prawnicze M. Stepaniuk PRAWO CYWILNE. TESTY, PYTANIA I ODPOWIEDZI, TOM I, wyd. 2 Testy Aplikacyjne K. Pietrzykowski (wprow.) PRAWO CYWILNE. ORZECZNICTWO, TOM IiII, wyd. 2 Zbiory Orzecznictwa Becka PRAWO CYWILNE 2011 Teksty Ustaw Becka www. sklep.beck.pl

4 Prawo cywilne czêœæ ogólna dr Hanna Witczak dr Agnieszka Kawa³ko Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw³a II 4. wydanie zmienione i uzupe³nione WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2011

5 Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H. Beck 2011 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa ISBN ISBN e-book

6 SPIS TREŒCI Spis Wykaz treœci skrótów... Wykaz literatury... Przedmowa... XI XV XVII Rozdzia³ I. Pojêcie i Ÿród³a prawa cywilnego Pojêcie prawa cywilnego... 2 I. Prawo cywilne w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym Prawo cywilne w znaczeniu przedmiotowym Prawo cywilne w znaczeniu podmiotowym... 4 II. Systematyka i zakres prawa cywilnego Systematyka prawa cywilnego Zakres prawa cywilnego Prawo rodzinne Prawo handlowe Prawo spó³dzielcze Prawo rolne Prawo pracy... 8 III. Zasady prawa cywilnego Pojêcie zasad prawa cywilnego Zasada jednoœci prawa cywilnego Zasada autonomii woli stron Zasada ochrony osoby ludzkiej Zasada ochrony dobrej wiary Zasada dziedziczenia Zasada odpowiedzialnoœci za d³ugi Zasada odpowiedzialnoœci za szkodê ród³a prawa cywilnego I. Unifikacja i kodyfikacja prawa cywilnego Unifikacja prawa cywilnego Kodyfikacja prawa cywilnego II. Reforma prawa cywilnego Ustawa nowelizuj¹ca z r Ustawa nowelizuj¹ca z r

7 VI Spis treœci III. ród³a obowi¹zuj¹cego prawa cywilnego IV. Rodzaje norm i przepisów cywilnoprawnych V. Zasady prawa miêdzyczasowego Rozdzia³ II. Stosunek cywilnoprawny Pojêcie i rodzaje stosunków cywilnoprawnych I. Zdarzenia cywilnoprawne II. Pojêcie stosunku cywilnoprawnego III. Rodzaje stosunków cywilnoprawnych Podmioty i strony stosunków cywilnoprawnych I. Pojêcie II. Wieloœæ podmiotów Zobowi¹zania podzielne Solidarnoœæ d³u ników lub wierzycieli Wspó³w³asnoœæ w czêœciach u³amkowych Wspó³w³asnoœæ ³¹czna Przedmiot stosunków cywilnoprawnych I. Pojêcie II. Rzeczy Pojêcie rzeczy Rodzaje rzeczy Nieruchomoœci Rzeczy ruchome Inne rodzaje rzeczy Rzeczy oznaczone co do gatunku i co do to samoœci Rzeczy podzielne i niepodzielne Rzeczy znajduj¹ce siê w obrocie (res in commercio) i wyjête z obrotu (res extra commercium) Rzeczy zu ywalne i niezu ywalne Rzeczy pojedyncze i zbiorowe Rzeczy istniej¹ce i przysz³e Czêœæ sk³adowa Przynale noœæ Po ytki III. Przedsiêbiorstwo IV. Gospodarstwo rolne V. Mienie i maj¹tek Rozdzia³ III. Prawo podmiotowe Pojêcie prawa podmiotowego Normatywne postacie praw podmiotowych I. Prawa podmiotowe bezpoœrednie II. Roszczenia III. Uprawnienia kszta³tuj¹ce IV. Zarzuty... 61

8 Spis treœci VII 8. Rodzaje praw podmiotowych I. Prawa bezwzglêdne i wzglêdne II. Prawa maj¹tkowe i niemaj¹tkowe III. Prawa zbywalne i niezbywalne IV. Prawa akcesoryjne i prawa zwi¹zane V. Prawa podmiotowe tymczasowe Typy praw podmiotowych Nabycie i utrata prawa podmiotowego I. Pierwotne i pochodne nabycie prawa podmiotowego Nabycie pierwotne Nabycie pochodne Zasada nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet Rodzaje nabycia pochodnego II. Translatywne i konstytutywne nabycie prawa podmiotowego Nabycie translatywne Nabycie konstytutywne III. Utrata i wygaœniêcie prawa podmiotowego Wykonywanie prawa podmiotowego I. Zasady wykonywania praw podmiotowych II. Nadu ycie prawa podmiotowego Pojêcie nadu ycia prawa podmiotowego Teoria zewnêtrzna nadu ycia prawa podmiotowego Teoria wewnêtrzna nadu ycia prawa podmiotowego III. Zasady rozstrzygania kolizji praw podmiotowych Pojêcie kolizji praw podmiotowych Zasada pierwszeñstwa Zasada proporcjonalnej redukcji praw Rozstrzyganie kolizji przez s¹d Rozdzia³ IV. Podmioty prawa cywilnego Osoby fizyczne I. Zdolnoœæ prawna Pojêcie i zakres zdolnoœci prawnej Nabycie i utrata zdolnoœci prawnej Urodzenie jako przes³anka nabycia zdolnoœci prawnej Sytuacja prawna dziecka poczêtego Utrata zdolnoœci prawnej Œmieræ osoby fizycznej Uznanie za zmar³ego Przes³anki uznania za zmar³ego Tryb orzekania o uznaniu za zmar³ego Skutki uznania za zmar³ego S¹dowe stwierdzenie zgonu... 85

9 VIII Spis treœci II. Zdolnoœæ do czynnoœci prawnych Pojêcie i zakres zdolnoœci do czynnoœci prawnych Pojêcie zdolnoœci do czynnoœci prawnych Wiek Ubezw³asnowolnienie Rodzaje i przes³anki ubezw³asnowolnienia Tryb orzekania o ubezw³asnowolnieniu Skutki orzeczenia o ubezw³asnowolnieniu Uchylenie lub zmiana ubezw³asnowolnienia Brak zdolnoœci do czynnoœci prawnych Ograniczona zdolnoœæ do czynnoœci prawnych Pe³na zdolnoœæ do czynnoœci prawnych Osoby prawne I. Pojêcie osoby prawnej II. Powstawanie i zasady funkcjonowania osób prawnych Powstawanie osób prawnych Zasady funkcjonowania osób prawnych Nazwa i firma Teoria organów III. Rodzaje osób prawnych Korporacyjne i fundacyjne (zak³adowe) osoby prawne Gospodarcze i niegospodarcze osoby prawne Pañstwowe i samorz¹dowe osoby prawne Koœcielne osoby prawne IV. Utrata osobowoœci prawnej Jednostki organizacyjne nieposiadaj¹ce osobowoœci prawnej Dobra osobiste I. Pojêcie i rodzaje dóbr osobistych Pojêcie dóbr osobistych Rodzaje dóbr osobistych III. Przes³anki ochrony dóbr osobistych IV. Œrodki ochrony dóbr osobistych Roszczenie o zaniechanie naruszeñ Roszczenie o usuniêcie skutków naruszenia Roszczenie o zadoœæuczynienie pieniê ne lub zap³atê na cel spo³eczny Roszczenie odszkodowawcze Rozdzia³ V. Czynnoœci prawne Oœwiadczenie woli I. Czynnoœæ prawna a oœwiadczenie woli II. Sk³adanie oœwiadczeñ woli III. Sposoby zawierania umów Oferta i jej przyjêcie Aukcja i przetarg Negocjacje

10 Spis treœci IX IV. Wyk³adnia oœwiadczeñ woli Rodzaje czynnoœci prawnych I. Czynnoœci jednostronne, dwustronne i uchwa³y II. Czynnoœci inter vivos i mortis causa III. Czynnoœci konsensualne i realne IV. Czynnoœci zobowi¹zuj¹ce, rozporz¹dzaj¹ce i o podwójnym skutku V. Czynnoœci przysparzaj¹ce Pojêcie czynnoœci przysparzaj¹cych Czynnoœci kauzalne i abstrakcyjne VI. Czynnoœci odp³atne i nieodp³atne VII. Czynnoœci prawne upowa niaj¹ce Treœæ czynnoœci prawnej I. Zakres swobody kszta³towania treœci czynnoœci prawnych II. Elementy treœci czynnoœci prawnych Essentialia negotii Naturalia negotii Accidentalia negotii Warunek Termin Forma czynnoœci prawnych I. Rodzaje form czynnoœci prawnych Zwyk³a forma pisemna Inne formy szczególne II. Skutki niezachowania zastrze onej formy Forma ad solemnitatem Forma ad probationem Forma ad eventum III. Forma nastêpczych czynnoœci prawnych Uzupe³nienie lub zmiana umowy Rozwi¹zanie, odst¹pienie lub wypowiedzenie umowy Wady oœwiadczenia woli I. Brak œwiadomoœci lub swobody w powziêciu decyzji i wyra eniu woli II. Pozornoœæ III. B³¹d IV. GroŸba Sankcje wadliwych czynnoœci prawnych I. Niewa noœæ bezwzglêdna II. Niewa noœæ wzglêdna III. Bezskutecznoœæ zawieszona IV. Bezskutecznoœæ wzglêdna Rozdzia³ VI. Przedstawicielstwo Pojêcie przedstawicielstwa Rodzaje przedstawicielstwa I. Przedstawicielstwo ustawowe

11 X Spis treœci II. Pe³nomocnictwo Udzielenie pe³nomocnictwa Rodzaje pe³nomocnictwa Falsus procurator Odwo³anie i wygaœniêcie pe³nomocnictwa III. Prokura Pojêcie i rodzaje prokury Odwo³anie i wygaœniêcie prokury Rozdzia³ VII. Przedawnienie i terminy zawite Przedmiot przedawnienia Terminy przedawnienia Bieg terminu przedawnienia I. Pocz¹tek i zakoñczenie biegu terminu przedawnienia II. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia III. Przerwanie biegu terminu przedawnienia Skutki up³ywu terminu przedawnienia Terminy zawite Indeks rzeczowy

12 WYKAZ SKRÓTÓW Biul. SN... Biuletyn S¹du Najwy szego GospNierU... ustawa z r. o gospodarce nieruchomoœciami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) GSP... Gdañskie Studia Prawnicze FundU... ustawa z r. o fundacjach (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KH... Kodeks handlowy KK... Kodeks karny KP... Kodeks pracy KPC... Kodeks postêpowania cywilnego KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego KRO... Kodeks rodzinny i opiekuñczy KrRejSU... ustawa z r. o Krajowym Rejestrze S¹dowym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz ze zm.) KRS... Krajowy Rejestr S¹dowy KSH... Kodeks spó³ek handlowych KWU... ustawa z r. o ksiêgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.) KZ... Kodeks zobowi¹zañ MoP... Monitor Prawniczy MoPod... Monitor Podatkowy nast.... nastêpny (-a, -e) niepubl.... niepublikowany (-a, -e) NP... Nowe Prawo NPN... Nowy Przegl¹d Notarialny NSA... Naczelny S¹d Administracyjny OchrLokU... ustawa z r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) orz.... orzeczenie OSA... Orzecznictwo S¹dów Administracyjnych

13 XII Wykaz skrótów OSAB... Orzecznictwo S¹du Apelacyjnego w Bia³ymstoku OSNAPiUS... Orzecznictwo S¹du Najwy szego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeñ Spo³ecznych OSNC... Orzecznictwo S¹du Najwy szego Izba Cywilna OSNCK... Orzecznictwo S¹du Najwy szego Izba Cywilna i Karna OSNP... Orzecznictwo S¹du Najwy szego Izba Pracy OSP... Orzecznictwo S¹dów Polskich OSPiKA... Orzecznictwo S¹dów Polskich i Komisji Arbitra owych OTK-A... Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego OTK... Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego Seria A Pal.... Palestra PB... Prawo Bankowe PES... Problemy Egzekucji S¹dowej PG... Prawo Gospodarcze PiP... Pañstwo i Prawo PiZS... Praca i Zabezpieczenie Spo³eczne PL... Przegl¹d Legislacyjny PN... Przegl¹d Notarialny PodElektrU... ustawa z r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz ze zm.) POSAG... Przegl¹d Orzecznictwa S¹du Apelacyjnego w Gdañsku post.... postanowienie PP... Prawo Pracy PPH... Przegl¹d Prawa Handlowego PrASC... ustawa z r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz ze zm.) PrCzek... ustawa z r. Prawo czekowe (Dz.U. Nr 37, poz. 283 ze zm.) PrNot... ustawa z r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo PrPrywM... ustawa z r. Prawo prywatne miêdzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) Pr. Spó³.... Prawo Spó³ek PrSpó³dz... ustawa z r. Prawo spó³dzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.) PrStow... ustawa z r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) PrWeksl... ustawa z r. Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) PrWod... ustawa z r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz ze zm.) PS... Przegl¹d S¹dowy PUG... Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego

14 Wykaz skrótów XIII PWKC... ustawa z r. Przepisy wprowadzaj¹ce Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) R. Pr.... Radca Prawny Rej.... Rejent RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SA... S¹d Apelacyjny SamGminU... ustawa z r. o samorz¹dzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SC... Studia Cywilistyczne SN... S¹d Najwy szy SP... Studia Prawnicze SP-E... Studia Prawno-Ekonomiczne ST... Samorz¹d Terytorialny Studia Pr. Pryw.... Studia Prawa Prywatnego TK... Trybuna³ Konstytucyjny TPP... Transformacje Prawa Prywatnego uchw.... uchwa³a uchw. SN (7)... uchwa³a S¹du Najwy szego w sk³adzie 7 sêdziów W³LokU... ustawa z r. o w³asnoœci lokali (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) WSA... Wojewódzki S¹d Administracyjny wyr.... wyrok ZastRejU... ustawa z r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) Zb. Ust.... Zbiór ustaw i rozporz¹dzeñ zd.... zdanie ze zm.... ze zmianami ZNUJ... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloñskiego

15

16 WYKAZ LITERATURY S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Ksiêga pierwsza. Czêœæ ogólna, Warszawa 2011 Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2011 Kodeks cywilny. Czêœæ ogólna. Komentarz, t. I, red. A. Kidyba, Warszawa 2009 Kodeks cywilny. Komentarz, t. I, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 1997 Kodeks cywilny. Komentarz do art , t. I, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2011 E. êtowska, Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1994 J. Mojak, J. Wid³o, Polskie prawo kontraktowe. Zarys wyk³adu, Warszawa 2005 Z. Radwañski, Prawo cywilne czêœæ ogólna, Warszawa 2009 E. Skowroñska-Bocian, Prawo cywilne. Czêœæ ogólna. Zarys wyk³adu, Warszawa 2005 A. Stelmachowski, Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998 System Prawa Cywilnego, t. I, red. S. Grzybowski, Wroc³aw 1985 System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne czêœæ ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007 System Prawa Prywatnego, t. 2, Prawo cywilne czêœæ ogólna, red. Z. Radwañski, Warszawa 2008 A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys czêœci ogólnej, Warszawa 2003

17

18 PRZEDMOWA Kolejne, czwarte wydanie niniejszego opracowania, tak jak poprzednie, zosta³o opracowane przede wszystkim z myœl¹ o studentach wydzia³ów prawa i administracji. Zamierzeniem by³o przedstawienie trudnej materii prawa cywilnego w jak najbardziej przystêpnej i zwiêz³ej formie. Autorki maj¹ œwiadomoœæ, e niniejsze opracowanie mo e stanowiæ jedynie pomoc w nauce prawa cywilnego, gdzie niezbêdne jest studiowanie podrêczników i komentarzy nale ¹cych do klasyki polskiej cywilistyki. Ka dy z rozdzia³ów niniejszego skryptu zosta³ dodatkowo poprzedzony wykazem literatury przedmiotu, umo liwiaj¹cej pog³êbienie wiedzy na temat poszczególnych instytucji prawa cywilnego. W celu nabycia praktycznej umiejêtnoœci w zakresie rozwi¹zywania problemów prawnych i sprawdzania wiedzy studentów, w koñcowej czêœci poszczególnych rozdzia³ów zamieszczone zosta³y kazusy, do wykorzystania w trakcie æwiczeñ z prawa cywilnego lub samodzielnej pracy studentów. Kazusy nie zawieraj¹ rozwi¹zañ, odpowiedzi zawarte s¹ w tekœcie omawiaj¹cym poszczególne instytucje prawa cywilnego. Oddawane do r¹k Czytelników opracowanie stanowi uzupe³nion¹, o najnowsze orzecznictwo s¹dów polskich i literaturê przedmiotu, wersjê poprzedniego wydania skryptu. Uwzglêdniono w nim równie dokonane w ostatnim czasie nowelizacje przepisów prawa cywilnego. Autorki sk³adaj¹ serdeczne podziêkowania prof. dr. hab. Henrykowi Ciochowi za wszelk¹ pomoc okazan¹ przy przygotowaniu niniejszego skryptu. Autorki Lublin Warszawa, lipiec 2011 r.

19

20 ROZDZIA I POJÊCIE I RÓD A PRAWA CYWILNEGO Literatura: M. Bieniak, Anatomia woli stron w projekcie ksiêgi pierwszej Kodeksu cywilnego uwagi na tle art. 98 projektu, Pal. 2010, Nr 9 10; G. Bieniek, W sprawie podmiotowych praw rzeczowych w nowym kodeksie cywilnym, Rej. 2008, Nr 2; ten e, Notarialne poœwiadczenie dziedziczenia, Rej. 2008, Nr 9; T. Bukowski, Klauzule generalne w kodeksie cywilnym. O koniecznoœci stworzenia katalogu zasad wspó³ ycia spo³ecznego, MoP 2008, Nr 24; J. Ciszewski, Ustawowe i umowne ograniczenia odpowiedzialnoœci osobistej, GSP 2003, t. X; W. Czachórski, Przebieg prac nad kodyfikacj¹ prawa cywilnego PRL, SP 1970, t. XXVI XXVII; ten e, Perspektywy reformy prawa cywilnego, PiP 1995, z. 1; T. Czech, Zasady wspó³ ycia spo³ecznego a odpowiedzialnoœæ deliktowa, PiP 2008, z. 12; W. Dajczak, Zasady wspó³ ycia spo³ecznego czy dobra wiara?, Rej. 2001, Nr 1; A. Doliwa, Prawo cywilne czêœæ ogólna, Warszawa 2010; K. Doliwa, Dobra wiara jako wyra enie jêzyka prawnego, MoP 2008, Nr 6; J. Fr¹ckowiak, Instytucje prawa handlowego w kodeksie cywilnym, Rej. 2003, Nr 6; J. Gajda, Pojêcie dobrej wiary w przepisach kodeksu cywilnego, SP 1997, Nr 2; E. Gniewek, O prawie w³asnoœci w kontekœcie prac Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, Rej. 2008, Nr 2; ten e, Wspó³czesny model hipoteki zasadnicze zrêby konstrukcji, MoP 2011, Nr 4; J. Go³aczyñski, Propozycje zmian formy czynnoœci prawnych w nowym kodeksie cywilnym, Rej. 2008, Nr 2; S. Grodziski, Prace nad kodyfikacj¹ i unifikacj¹ polskiego prawa prywatnego ( ), KPP 1992, z. 1 4; S. Grzybowski, Struktura i treœæ przepisów prawa cywilnego odsy³aj¹cych do zasad wspó³ ycia spo³ecznego, SC 1965, t. VI; J. Jacyszyn, Prace nad optymaln¹ wizj¹ Kodeksu cywilnego Zielona Ksiêga, Rej. 2007, Nr 2; B. Janiszewska, O potrzebie zmiany klauzuli zasad wspó³ ycia spo³ecznego (g³os w dyskusji), PUG 2003, Nr 4; ta, Klauzula generalna dobrych obyczajów w znowelizowanych przepisach kodeksu cywilnego, PPH 2003, Nr 10; G. Jêdrejek, Polski kodeks zobowi¹zañ z 1933 roku. Powstanie, Ÿród³a, znaczenie dla europejskiego prawa obligacyjnego, Roczniki Nauk Prawnych KUL 2001, t. 11, z. 1; T. Knypl, K. Trzciñski, Znaczenie zwyczajów i dobrych obyczajów w prawie cywilnym i handlowym, PPH 1997, Nr 8; M. Lemkowski, Materialna ochrona konsumenta, RPEiS 2002, z. 3; L. Leszczyñski, W³aœciwoœci pos³ugiwania siê klauzulami generalnymi w prawie prywatnym. Perspektywa zmiany trendu, KPP 1995, z. 3; P. Machnikowski, Wybrane problemy regulacji czynnoœci prawnych w nowym kodeksie cywilnym, Rej. 2008, Nr 2; A. M¹czyñski, Bezpoœrednie stosowanie Konstytucji przez s¹dy, PiP 2000, z. 5; A. Mokrysz-Olszyñska, Dobre obyczaje w dzia³alnoœci gospodarczej, KPP 2004, z. 1; J. Nowacki, Analogia legis, Warszawa 1966; J. Okolski, Koncepcja prawa handlowego w œwietle zmian w prawie cywilnym, PPH 1997, Nr 10; M. Olechowski, Odes³ania ustawowe do zwyczaju (uwagi porz¹dkuj¹ce), PiP 2002, z. 7; M. Pazdan, Kodeks spó³ek handlowych a kodeks cywilny,