PODRĘCZNIKI PRAWNICZE. Tadeusz Smyczyński Prawo rodzinne i opiekuńcze

Transkrypt

1

2 PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Tadeusz Smyczyński Prawo rodzinne i opiekuńcze

3 Ukochanemu synkowi Michałowi

4 Prawo rodzinne i opiekuńcze Tadeusz Smyczyński profesor dr hab. nauk prawnych Uniwersytet Szczeciński i Instytut Nauk Prawnych PAN 7. wydanie uzupełnione i uaktualnione WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2014

5 Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa ISBN ISBN e-book:

6 Spis treści Wykaz skrótów... XV Wykaz podręczników... XIX Przedmowa... XXI Wprowadzenie Rodzina jako zjawisko społeczne i prawne... 1 I. Pojęcie rodziny i jej funkcje Pojęcie Funkcje rodziny... 3 II. Powstanie rodziny... 4 III. Skład rodziny... 4 IV. Więzi rodzinne Pokrewieństwo Powinowactwo Osoby bliskie Stan cywilny Zagadnienie transseksualizmu Prawo rodzinne I. Charakter i funkcje Geneza prawa rodzinnego Budowa Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego II. Źródła prawa rodzinnego i opiekuńczego Konstytucja Kodeks rodzinny i opiekuńczy i inne ustawy III. Główne zasady i kierunki wykładni IV. Orzekanie w sprawach rodzinnych Część pierwsza. Małżeństwo Rozdział I. Zawarcie i unieważnienie małżeństwa Pojęcie małżeństwa I. Definicja i funkcje II. Elementy modelu prawnego Małżeństwo monogamiczne Świeckość małżeństwa Trwałość małżeństwa Równouprawnienie małżonków III. Standard międzynarodowy Zawarcie małżeństwa... 28

7 VI Spis treści I. Uwagi wstępne II. Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego Przesłanki konieczne Przesłanki formalno-porządkowe III. Zawarcie małżeństwa przed duchownym IV. Przeszkody zawarcia małżeństwa Uwagi ogólne Katalog V. Charakter prawny zawarcia małżeństwa Unieważnienie małżeństwa I. Pojęcie II. Przyczyny unieważnienia Przeszkoda wieku Przeszkoda ubezwłasnowolnienia Przeszkoda choroby psychicznej Przeszkoda bigamii Przeszkoda pokrewieństwa i powinowactwa Przeszkoda przysposobienia Stan wyłączający świadome wyrażenie woli Błąd Groźba Przeszkoda dotycząca pełnomocnictwa III. Unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu IV. Skutki unieważnienia małżeństwa Charakter prawny Zła wiara przy zawarciu małżeństwa Ustalenie nieistnienia i istnienia małżeństwa I. Powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa II. Powództwo o ustalenie istnienia małżeństwa III. Unieważnienie aktu małżeństwa Rozdział II. Prawa i obowiązki małżonków Ogólna charakterystyka I. Pojęcie i klasyfikacja II. Zasada równości III. Rozstrzyganie o istotnych sprawach rodziny IV. Standard międzynarodowy Prawa i obowiązki niemajątkowe I. Wspólne pożycie, miejsce zamieszkania II. Obowiązek wierności III. Obowiązek wzajemnej pomocy i współdziałania IV. Nazwisko małżonków Prawa i obowiązki majątkowe I. Obowiązek przyczyniania się do utrzymania rodziny Ogólna charakterystyka Przesłanki Adresat obowiązku... 72

8 Spis treści VII 4. Wykonanie obowiązku Korzystanie z mieszkania II. Upoważnienie do działania za współmałżonka Pojęcie Zakres Przesłanki III. Odpowiedzialność solidarna małżonków Rozdział III. Ustroje majątkowe małżeńskie Pojęcie i rodzaje I. Pojęcie II. Rodzaje III. Standard międzynarodowy Ustrój wspólności ustawowej I. Powstanie II. Wspólność ustawowa a majątki małżonków Wspólność a majątek wspólny Majątek wspólny Charakter prawny wspólności majątkowej Majątek osobisty III. Zarząd majątkiem wspólnym Pojęcie zarządu Wykonywanie zarządu Skuteczność czynności prawnych IV. Przesunięcia praw majątkowych między różnymi majątkami małżonków Umowne ustroje majątkowe małżeńskie. Ustrój przymusowy I. Ustroje umowne Pojęcie Rodzaje ustrojów umownych Forma i zakres umowy Skuteczność umów wobec osób trzecich Zmiana lub rozwiązanie małżeńskiej umowy majątkowej II. Ustrój przymusowy Ustanie ustroju wspólności ustawowej i umownej I. Zdarzenia powodujące ustanie wspólności II. Sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej Uprawnienie osobiste Ważne powody Uchylenie odpowiedzialności za długi III. Oznaczenie dnia ustania wspólności IV. Skutki ustania wspólności majątkowej Zmiana ustroju Majątek małżonków V. Podział majątku wspólnego Sposoby podziału majątku Rozliczenia między małżonkami

9 VIII Spis treści 14. Odpowiedzialność majątkowa małżonków I. Podstawa i charakter odpowiedzialności z majątku wspólnego Podstawa odpowiedzialności Charakter odpowiedzialności II. Odpowiedzialność w czasie trwania wspólności Zakres odpowiedzialności majątkiem wspólnym Tryb orzekania Zaspokojenie z majątku wspólnego należności publicznoprawnych III. Odpowiedzialność małżonków po ustaniu wspólności Rozdział IV. Ustanie małżeństwa Śmierć i uznanie za zmarłego I. Śmierć II. Uznanie za zmarłego Rozwód I. Pojęcie II. Przesłanki Przesłanka rozkładu pożycia Przesłanki wyłączające dopuszczalność rozwodu (tzw. negatywne) a) Wyłączna wina b) Dobro wspólnych małoletnich dzieci c) Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego III. Wyrok rozwodowy i zakres orzekania Wyrok Zakres orzekania IV. Standard międzynarodowy V. Skutki wyroku Orzeczenie rozwiązujące małżeństwo Orzeczenie oddalające powództwo VI. Postępowanie w sprawach o rozwód Właściwość sądu Próba pojednania małżonków, mediacja Wyłączność postępowania rozwodowego Integralność wyroku Rozdział V. Separacja małżonków Geneza separacji i jej rola Przesłanki orzeczenia separacji I. Rozkład pożycia małżeńskiego II. Przesłanki negatywne III. Zgodne żądanie małżonków Orzekanie o separacji Skutki separacji i jej ustanie I. Skutki II. Zniesienie separacji

10 Spis treści IX Część druga. Rodzice dzieci Rozdział VI. Pochodzenie dziecka Wstępna charakterystyka I. Ustalenie stanu cywilnego II. Standard międzynarodowy III. Macierzyństwo Urodzenie dziecka i rola aktu urodzenia Sądowe dochodzenie macierzyństwa Charakter prawny wyroku Ustalenie ojcostwa dziecka małżeńskiego I. Uwagi ogólne II. Postępowanie i dowody III. Ojcostwo męża matki dziecka Domniemanie Zaprzeczenie ojcostwa a) Legitymacja czynna b) Legitymacja bierna c) Terminy d) Przesłanki zaprzeczenia ojcostwa Skutki wyroku Ustalenie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego I. Uwagi ogólne II. Uznanie ojcostwa Pojęcie Przesłanki uznania a) Dziecko b) Uznający mężczyzna c) Matka dziecka d) Wymagania formalne Skutki prawne uznania ojcostwa Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa Zagadnienie bezwzględnej nieważności uznania ojcostwa Wyrok III. Sądowe ustalenie ojcostwa Pojęcie Przesłanki a) Domniemanie ojcostwa b) Obalenie domniemania Legitymacja procesowa i tryb postępowania Charakter wyroku i jego skutki Roszczenia majątkowe związane z ustaleniem ojcostwa a) Alimenty na rzecz dziecka b) Udział ojca w kosztach utrzymania matki dziecka c) Wydatki matki i straty poniesione przez matkę dziecka d) Zabezpieczenie roszczeń matki