Analiza trendów rozwojowych sektora usług rynkowych w 2010 roku. Wprowadzenie do problematyki badania Sektor usług rynkowych oczami pracodawców

Transkrypt

1 Analiza trendów rozwojowych sektora usług rynkowych w 2010 roku Wprowadzenie do problematyki badania Sektor usług rynkowych oczami pracodawców

2 O czym chcemy powiedzied na dzisiejszej konferencji? Chcemy przedstawid wyniki badania sektora usług rynkowych w województwie podkarpackim, a tym samym dad wsparcie wszystkim interesariuszom: dostarczając wiarygodnych danych na temat funkcjonowania przedsiębiorstw sektora usług rynkowych, przedstawiając charakterystykę przedsiębiorstw oraz ich pracowników, opisując zasady działania, politykę inwestycyjną, kadrową, etc.

3 Kontekst i cele badania Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie w lutym 2010 roku rozpoczął realizację projektu Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy. Projekt realizowany jest w ramach działania 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie. Celem działania 8.1 jest podniesienie i dostosowanie kwalifikacji i umiejętności do osób pracujących do potrzeb regionalnej gospodarki. W ramach projektu przeprowadzono: Badanie ilościowe pracodawców z sektora usług rynkowych Badanie ilościowe pracowników sektora usług rynkowych Badania jakościowe: pracodawców, instytucji rynku pracy, środowisk eksperckich.

4 1. Kondycja ekonomiczna firm usługowych w Podkarpackim oraz prognozy w tym zakresie. Problemy badawcze pracodawcy (I) Ocena sytuacji w sektorze usług rynkowych 2. i przewidywane kierunki jego rozwoju. Zatrudnienie w przedsiębiorstwie (stan obecny, 3. fluktuacja, prognozy). 4. Kwalifikacje pracowników i potrzeby w tym zakresie.

5 Problemy badawcze pracodawcy (II) Działalnośd innowacyjna przedsiębiorstwa/innowacyjnośd sektora usług w 5. województwie podkarpackim. Wpływ globalnych tendencji kształtujących sektor usług: globalizacja, delokalizacja, zmiana demograficzna, regulacje unijne (jednolity rynek usług) na sytuację firm 6. usługowych w województwie podkarpackim. 7. Firmy usługowe województwa podkarpackiego w otoczeniu biznesowym (współpraca z instytucjami rynku pracy i otoczenia biznesu, powiązania kooperacyjne i konkurencyjne z innymi przedsiębiorstwami).

6 Badanie ilościowe podkarpackich przedsiębiorstw sektora usług rynkowych Populacja przedsiębiorstwa mikro, małe, średnie i duże, należące do sektora usług rynkowych. Z badania zostały wyłączone podmioty o liczbie pracujących <2. Próba N=1031. Sekcje według PKD 2004: G handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego, H hotele i restauracje, I transport, gospodarka magazynowa, J pośrednictwo finansowe, K obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, O działalnośd usługowa komunalna, społeczna, indywidualna, pozostała.

7 Badanie jakościowe Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) oraz grupy focusowe (FGI). Respondenci różnorodnośd branż / środowisk, przedstawiciele: firm usługowych województwa podkarpackiego, środowiska akademickiego, instytucji badawczo rozwojowych, stowarzyszeo przedsiębiorców, instytucje rynku pracy: publiczne służby zatrudnienia (Wojewódzki Urząd Pracy, Powiatowe Urzędy Pracy), agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe. Dobór próby celowy (wiedza i lokalizacja). Liczba wywiadów 85 IDI i 6 FGI.

8 Wyniki badania

9 Liczba firm sektora usług rynkowych w województwie podkarpackim Rok Sekcja G handel i naprawy Sekcja H hotele i restauracje Sekcja I transport, gospodarka magazynowa i łącznośd Sekcja J pośrednictwo finansowe Sekcja K obsługa nieruchomości i firm Sekcja O działalnośd usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Łącznie

10 Jak podmioty sektora usług rynkowych oceniają swoją kondycję ekonomiczną i perspektywy w tym zakresie?

11 Jak ocenia Pan(i) obecną sytuację Pana(i) przedsiębiorstwa, czy w porównaniu z okresem ostatnich 12 miesięcy sytuacja ta :? Częściej deklarowane pogorszenie sytuacji ekonomicznej niż jej poprawa. Ogółem (N=1030) 20% 45% 31% 4% Handel i naprawy (N=536) 16% 45% 37% 3% Hotele i restauracje (N=57) 16% 41% 36% 7% Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=98) 24% 32% 40% 3% Pośrednictwo finansowe (N=36) 24% 47% 29% Obsługa nieruchomości i firm (N=170) 30% 46% 17% 7% Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=133) 20% 55% 20% 5% Poprawiła się Pozostała bez zmian Pogorszyła się Nie wiem/ trudno powiedzieć 11

12 A czy w porównaniu z analogicznym okresem roku 2009 r. w 2010 roku obroty Pana(i) przedsiębiorstwa :? Jedna piąta przedsiębiorstw zmniejszyła obroty, jedna piąta je zwiększyła. 20% 54% 20% 6% zwiększyły się pozostały bez zmian zmniejszyły się nie wiem 12

13 A jak Pan(i) sądzi, czy w okresie najbliższych 12 miesięcy sytuacja Pana(i) przedsiębiorstwa :? Częściej spodziewamy się poprawy niż pogorszenia sytuacji. Generalnie jednak dominują nastroje ambiwalentne. Ogółem (N=1030) 25% 43% 14% 18% Handel i naprawy (N=536) 24% 39% 17% 20% Hotele i restauracje (N=57) 32% 42% 14% 12% Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=98) 24% 51% 11% 14% Pośrednictwo finansowe (N=36) 34% 34% 10% 21% Obsługa nieruchomości i firm (N=170) 28% 51% 5% 16% Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=133) 21% 49% 13% 17% Poprawi się Pozostanie bez zmian Pogorszy się Nie wiem/ trudno powiedzieć 13

14 100% Ponad połowa przedsiębiorstw odczuwa skutki kryzysu. Media od pewnego czasu informują o kryzysie gospodarki światowej. Czy zauważył(a) Pan(i) wpływ tego kryzysu na funkcjonowanie Pana(i) firmy? 80% 60% 56% 62% 57% 58% 50% 41% 48% 40% 20% 38% 32% 39% 36% 48% 52% 42% 0% 6% 5% 5% 5% 3% 6% 9% Ogółem (N=1030) Handel i naprawy (N=536) Tak Nie Nie wiem / trudno powiedzieć Hotele i restauracje (N=57) Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=98) Pośrednictwo finansowe (N=36) Obsługa nieruchomości i firm (N=170) Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=133) Najczęściej są to: handel i naprawy, hotele i restauracje oraz transport, gospodarka magazynowa i łącznośd. 14

15 Z jakimi problemami borykają się przedsiębiorcy z sektora usług rynkowych?

16 Które z problemów dotykają Pana(i) przedsiębiorstwo? Wysokie koszty pracy 59% Sfera paostwa Duża konkurencja na rynku Wysokie podatki Często zmieniające się przepisy 45% 44% 41% Sfera biznesu Sfera paostwa Sfera paostwa Nieuczciwa konkurencja Źle działające urzędy/ zła jakość pracy urzędników Pozyskanie odpowiednich pracowników Zła jakość infrastruktury publicznej (drogi, telekomunikacja, infrastruktura) Niski poziom umiejętności zatrudnionych pracowników Zmiany kursu Euro Nie wiem/ trudno powiedzieć 24% 24% 20% 14% 8% 8% 8% Sfera biznesu Sfera paostwa Paostwo / biznes Sfera paostwa Paostwo / biznes Paostwo / biznes (?) Ogółem N=

17 Czy podkarpackie przedsiębiorstwa usługowe są innowacyjne?

18 Czy Pana(i) firma w okresie ostatnich trzech lat przeprowadziła któreś z działao przedstawionych na tej karcie? Opracowanie i wdrożenie zmian w strategii cenowej 33% Opracowanie i wdrożenie zmian z zakresu marketingu i promocji 32% Tworzenie nowych produktów lub usług w oparciu o opinie konsumentów 21% Zmiany w zakresie poprawy warunków pracy w oparciu o głosy płynące od pracowników 18% Opracowanie i wdrożenie zmian w strategii działania przedsiębiorstwa Wprowadzenie nowych metod wytwarzania produktów lub usług Opracowanie i wdrożenie zmian struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa 11% 14% 16% Stosunkowo często notowano działania, które można uznad za innowacyjne... Wprowadzenie opracowanych przez przedsiębiorstwo lub zakupionych na rynku Współpraca z innymi instytucjami/ przedsiębiorstwami w celu wypracowania nowych, nowatorskich rozwiązań, prowadzenia prac badawczo- rozwojowych Wdrożenie systemu zarządzania jakością, np. ISO 6% 6% 6%... a 50% przedsiębiorstw je realizujących, nie poniosło żadnych wydatków związanych z tymi działaniami. Wdrożenie zaawansowanych technik zarządzania, np. TQM 2% Żadne z powyższych 34% 18

19 Czy Pana(i) firma zamierza przeprowadzid któreś z tych działao w okresie najbliższych 12 miesięcy? Opracowanie i wdrożenie zmian z zakresu marketingu i promocji 19% Opracowanie i wdrożenie zmian struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa 4% Opracowanie i wdrożenie zmian w strategii cenowej 15% Wprowadzenie opracowanych przez przedsiębiorstwo lub zakupionych na rynku (np. w ramach patentów lub licencji) nowych produktów lub usług. 3% Tworzenie nowych produktów lub usług w oparciu o opinie konsumentów 11% Współpraca z innymi instytucjami/ przedsiębiorstwami w celu wypracowania nowych, nowatorskich rozwiązań, prowadzenia prac badawczo-rozwojowych 3% Wprowadzenie nowych metod wytwarzania produktów lub usług 9% Wdrożenie zaawansowanych technik zarządzania, np. TQM 2% Zmiany w zakresie poprawy warunków pracy w oparciu o głosy płynące od pracowników 8% Wdrożenie systemu zarządzania jakością, np. ISO 1% Opracowanie i wdrożenie zmian w strategii działania przedsiębiorstwa 7% Żadne z powyższych 60% 19

20 Proszę wybrad 3 najważniejsze powody, Pana(i) zdaniem, najbardziej zachęcające przedsiębiorstwa do wprowadzania innowacji? Wymagania odbiorców 45% 83% Presja ze strony krajowych konkurentów 30% 65% Rozszerzenie dotychczasowego asortymentu produkcji/ usług 6% 43% Pojawienie się nowych możliwości technologicznych 4% 33% Konieczność sprostania nowym regulacjom publicznym 3% 26% Presja ze strony zagranicznych konkurentów 3% 16% wszystkie wymienione Nie wiem/ trudno powiedzieć 7% 8% pierwszy wymieniony 20

21 Jak wygląda polityka kadrowa przedsiębiorstw z sektora usług?

22 Czy rotacja pracowników w Pana(i) przedsiębiorstwie jest częstym czy rzadkim zjawiskiem? Przeważają opinie o niewielkiej skali zjawiska rotacji. 38% 43% Ogółem (N=1030) 10% 7% 1% [4] bardzo częste zjawisko [3] częste zjawisko [2] rzadkie zjawisko [1] bardzo rzadkie zjawisko trudno powiedzieć 22

23 Poniżej znajduje się lista niektórych umiejętności pracowników. Proszę powiedzied, jak ważne są te umiejętności w Pana(i) przedsiębiorstwie? BRANŻA Ogółem (N=1030) Handel i naprawy (N=536) Hotele i restauracje (N=57) Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=98) Pośrednictwo finansowe (N=36) Obsługa nieruchomości i firm (N=170) Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=133) Wiedza i umiejętności potrzebne do wykonywania zadań zawodowych 4,8 4,8 4,7 4,9 5 4,9 4,8 Dokładność/skrupulatność 4,8 4,8 4,8 4,7 4,9 4,8 4,9 Umiejętność organizacji pracy 4,8 4,7 4,7 4,7 4,9 4,8 4,8 Umiejętność pracy w zespole 4,7 4,7 4,7 4,6 4,8 4,7 4,8 Obsługa maszyn i urządzeń związanych ze stanowiskiem pracy 4,6 4,6 4,6 4,6 4,7 4,6 4,7 Umiejętność nawiązywania kontaktów, otwartość 4,6 4,5 4,7 4,5 4,9 4,6 4,6 Umiejętność uczenia się/nabywania nowych kwalifikacji 4,5 4,5 4,6 4,4 4,8 4,6 4,7 Umiejętność radzenia sobie ze stresem 4,4 4,3 4,5 4,5 4,8 4,6 4,5 Łatwość przystosowywania się do nowych sytuacji 4,4 4,3 4,3 4,3 4,8 4,5 4,5 Umiejętność wyrażania i obrony własnego zdania 4,3 4,2 4,1 4,2 4,6 4,5 4,3 Obsługa komputera 4,2 4,2 3,7 3,6 4,9 4,7 4,2 Umiejętność prowadzenia swobodnej rozmowy z pracodawcą 4,1 4, ,5 4,2 4,2 Obsługa urządzeń biurowych (faks, drukarka, itp.) 4,1 4 3,6 3,4 4,8 4,6 4 Przebojowość, pewność siebie 4 4 4,1 3,9 4,7 4,1 4 Prawo jazdy 3,9 3,9 3,7 4,8 3,8 3,9 3,7 Umiejętność występowania przed grupą ludzi 3,9 3,8 4,3 3,7 4,4 4 4 Zdolności przywódcze 3,3 3,2 3,3 3,3 3,8 3,4 3,4 Znajomość języka obcego 2,7 2,5 3,9 3,3 2,6 2,6 2,8 23

24 Czy obecnie na rynku łatwo, czy trudno znaleźd pracownika, który spełniałby Paostwa oczekiwania? Opinie pozytywne 26% Ogółem (N=1030) 5% 21% 26% 34% 13% Zdecydowanie łatwo Raczej łatwo Ani łatwo, ani trudno Raczej trudno Zdecydowanie trudno Opinie negatywne 47% 24

25 sprzedawca kierowca mechanik handlowiec/ przedstawiciel handlowy pośrednik nieruchomości kucharz Jakich pracowników jest trudno znaleźd? Chodzi nam o konkretne zawody lub specjalizacje zawodowe? 4% 5% 6% 7% 10% 15% księgowy budowlaniec/ pracownik budowlany specjalista operator maszyn informatyk elektryk spawacz monter pracowni usług/ obsługa klienta elektronik 4% 4% 3% 3% 2% 2% 2% 2% 2% 2% Grupy deficytowe deprecjacja szkolnictwa zawodowego? N=475; wskazania powyżej 1% 25

26 Czy w okresie ostatnich 2 lat w Pana(i) firmie przyjęto do pracy pracownika lub pracowników? 100% 80% 60% 64% 62% 79% 76% 71% 55% 65% 40% 20% 36% 37% 20% 24% 29% 45% 34% 0% 1% 2% Ogółem (N=1030) Handel i naprawy (N=536) tak nie nie wiem Hotele i restauracje (N=57) Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=98) Pośrednictwo finansowe (N=36) Obsługa nieruchomości i firm (N=170) Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=133) 26

27 Czy w okresie ostatnich 2 lat w Pana(i) firmie zwolniono pracownika lub pracowników? 100% 80% 44% 47% 51% 40% 48% 38% 43% 60% 40% 20% 55% 53% 49% 60% 52% 62% 56% 0% Ogółem (N=1030) Handel i naprawy (N=536) tak Hotele i restauracje (N=57) Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=98) Pośrednictwo finansowe (N=36) Obsługa nieruchomości i firm (N=170) Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=133) nie 27

28 Czy przedsiębiorstwa sektora usług rynkowych inwestują w kapitał ludzki?

29 Czy Pana(i) zdaniem warto szkolid pracowników w Pana(i) branży, czy też raczej nie? Ogółem (N=1030) 41% 32% 2% 5% Handel i naprawy (N=536) 36% 36% 2% 6% Hotele i restauracje (N=57) 34% 45% 3% Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=98) 37% 24% 11% 3% Pośrednictwo finansowe (N=36) 76% 18% Obsługa nieruchomości i firm (N=170) 47% 26% 4% Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=133) 53% 27% 1% 3% N=1030 Zdecydowanie warto Raczej warto Raczej nie warto Zdecydowanie nie warto 29

30 Czy w Pana(i) firmie stosowany jest? System oceny pracowników Nie wiem 1% Tak, w przypadku wszystkich pracowników 24% Nie, nie stosujemy systemu oceny pracowników 69% Tak, w przypadku niektórych grup pracowników 5% System indywidualnych ścieżek rozwoju zawodowego N=1030 4% 5% 89% 2% Tak, w przypadku wszystkich pracowników Tak, w przypadku niektórych grup pracowników Nie, nie stosujemy systemu indywidualnych ścieżek rozwoju Nie wiem 30

31 Czy w ciągu ostatnich 2 lat pracownicy Pana(i) przedsiębiorstwa uczestniczyli w jakimkolwiek szkoleniu? 59% 40% 1% N=1030 Tak Nie Nie wiem Jak często w szkoleniach w Pana(i) przedsiębiorstwie uczestniczą osoby zajmujące...? Stanowiska dyrektorskie i kierownicze 31% 29% 38% 2% Stanowiska niższej kadry zarządzającej i specjaliści 32% 23% 42% 2% Sprzedawcy, obsługa klienta 35% 24% 36% 5% Pracownicy biurowi 23% 26% 48% 2% Pracownicy fizyczni, produkcyjni 24% 22% 52% 3% Często Rzadko Wcale Nie wiem / trudno powiedzieć N=609 31

32 Ogółem (N=609) Handel i naprawy (N=288) Hotele i restauracje (N=33) Transport, gospodarka magazynowa, łącznośd (N=48) Pośrednictwo finansowe (N=33) Obsługa nieruchomości i firm (N=119) Działalnośd usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=87) Jakie szkolenia/kursy organizowano? BRANŻA Kursy doszkalające w ramach posiadanego 76% 70% 86% 79% 80% 80% 82% zawodu Szkolenia z zakresu sprzedaży 24% 34% 11% 7% 35% 19% 7% Inne szkolenia 13% 15% 11% 25% 6% 8% 13% Szkolenia przyuczające do nowego 11% 12% 8% 8% 11% 8% 13% zawodu/pracy/kursy przekwalifikowujące Szkolenia komputerowe 10% 14% 0% 9% 6% 6% 12% Szkolenia uczące jak się skutecznie 6% 6% 3% 7% 9% 6% 5% porozumiewad, jak nawiązywad kontakty Szkolenia językowe 5% 2% 11% 9% 0% 7% 8% Prawo jazdy 3% 3% 0% 11% 0% 0% 1% Szkolenie dotyczące radzenia sobie ze 2% 3% 3% 5% 3% 0% 1% stresem Szkolenia przygotowujące do poszukiwania pracy, np. pisanie CV, listów motywacyjnych 0% 0% 3% 0% 0% 0% 0%

33 Czy przedsiębiorstwa sektora usług rynkowych planują wzrost?

34 Czy w okresie najbliższego roku planuje Pan(i) zwolnid pracowników? Nie 78% Tak 6% Nie wiem 16% O ile osób planujecie Paostwo zmniejszyd liczbę pracujących? Ogółem (N=205) Handel i naprawy (N=102) Hotele i restauracje (N=17) Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=4) Pośrednictwo finansowe (N=8) Obsługa nieruchomości i firm (N=21) Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=30) średnia 2,6 2,7 3,5 2,7 1,0 1,0 2,8 34

35 Czy w okresie najbliższego roku planuje Pan(i) zwiększyd liczbę pracowników? Nie 64% Nie wiem 16% Tak 20% O ile osób planujecie Paostwo zwiększyd liczbę pracujących? Ogółem (N=205) Handel i naprawy (N=102) Hotele i restauracje (N=17) Transport, gospodarka magazynowa, łączność (N=4) Pośrednictwo finansowe (N=8) Obsługa nieruchomości i firm (N=21) Działalność usługowa, komunalna, społeczna, indywidualna (N=30) średnia 3,5 4,0 4,1 3,4 1,6 1,4 3,5 35

36 Na jakich stanowiskach mają pracowad te osoby? Sprzedawcy, obsługa klienta 44% Pracownicy fizyczni, produkcyjni 37% Pracownicy biurowi 11% N=205 Stanowiska niższej kadry zarządzającej i specjaliści 8% 36

37 WNIOSKI 37

38 Wnioski Przedsiębiorcy sektora usług rynkowych częściej odczuwają pogorszenie (31%) niż poprawę (20%) sytuacji ekonomicznej. Wyniki te wydają się stosukowo pozytywne, zwłaszcza w sytuacji przeniesienia się do sfery gospodarki realnej skutków kryzysu na międzynarodowych rynkach finansowych. Odmienne opinie dotyczą oczekiwanego kierunku zmian sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw. Optymistów jest niemal dwukrotnie więcej od pesymistów. Problemy przedsiębiorców nie odbiegają od problemów zgłaszanych przez firmy z całego kraju. 38

39 Wnioski Przedsiębiorstwa podkarpackie rzadko podejmują działania o charakterze innowacyjnym. Większośd podejmowanych w okresie ostatnich dwóch lat działao nie wykraczała poza podstawy prowadzenia biznesu. Niezależnie od rodzaju prowadzonych działao inwestycyjnych większośd z nich była finansowana ze źródeł własnych przedsiębiorstwa. Wśród powodów skłaniających do działao o charakterze innowacyjnym praktycznie nie występowały motywacje mogące świadczyd o staraniach podkarpackich przedsiębiorstw, aby stad się pionierami rynku. 39

40 Wnioski Podkarpaccy przedsiębiorcy sektora usług rynkowych często (niemal co drugi) mają trudności ze znalezieniem pracowników spełniających ich oczekiwania. Pogłębione rozmowy na ten temat skłaniają do postawienia wniosku o dysfunkcjonalnych procesach zachodzących w systemie szkolnictwa wszystkich poziomów. Pracodawcy wymagają od swoich pracowników przede wszystkim wiedzy i umiejętności potrzebnych do wykonywania zadao zawodowych, dokładności i skrupulatności, umiejętności organizacji pracy i umiejętności pracy w zespole. 40

41 Wnioski 10. Więcej wymaga się w firmach działających na rynkach międzynarodowych. 11. Ponad połowa badanych przedsiębiorstw w ostatnich dwóch latach inwestowała w szkolenia pracowników. Prawdopodobnie dużą rolę odgrywają tutaj środki unijne. 41

42 Jak eksperci prognozują rozwój sektora usług? Lokalny charakter firm może stanowid barierę ich rozwoju. Dochody mieszkaoców są bowiem dośd niskie i nie mogą kreowad silnego popytu, ponadto utrudniają uruchamianie części przedsięwzięd usługowych. Dotyczy to w szczególności usług będących pochodną zmieniających się stylów życia. Sektor usług rynkowych w województwie podkarpackim będzie się rozwijał. Przekonanie to uzasadniano ogólnymi tendencjami zachodzącymi w strukturze współczesnej gospodarki. 3. Usługi oparte na wiedzy będą rozwijad się mało dynamicznie ze względu na problemy ze znalezieniem pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. 42

43 Zamówienie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 43