BIOMONITORING MUTAGENNOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO I WODY
|
|
- Marcin Miłosz Przybylski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 BIOMONITORING MUTAGENNOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO I WODY Dr Anicenta Bubak Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec Wszystkie dotychczas prowadzone badania nad narażeniem populacji ludzkich na występujące w powietrzu atmosferycznym substancje o działaniu mutagennym i rakotwórczym wskazują na konieczność uzupełnienia rutynowych badań jakości powietrza atmosferycznego o monitoring działania biologicznego. Biorąc pod uwagę fakt, że dorosły człowiek wdycha codziennie od 12 do 15 m 3 powietrza badania aktywności genotoksycznej prób pyłowych zanieczyszczeń powietrza mogą stanowić podstawę do szacowania ryzyka zachorowalności na choroby nowotworowe oraz do wprowadzenia działań profilaktycznych. Uniwersalność DNA jako materiału genetycznego różnych organizmów pozwala na badanie mutagenności powietrza dzięki zastosowaniu różnych systemów badawczych: bakterii, drożdży, owadów, zwierząt doświadczalnych i kultur komórek ssaków oraz ekstrapolowanie ich na organizm człowieka. Badanie mutagenności prób powietrza przy pomocy testu Salmonella Testem bakteryjnym o najszerszym zastosowaniu, odznaczającym się znaczną czułością, jest test Salmonella opracowany przez Amesa i współpracowników. Test Salmonella oparty jest na wykorzystaniu zdolności bakterii do rewersji mutacji, pod wpływem czynników wywołujących mutację powrotną. Histydyno-zależne auksotroficzne mutanty bakterii Salmonella typhimurium ulegają rewersji do form prototroficznych, które posiadają zdolność do wzrostu na podłożu minimalnym, pozbawionym aminokwasu L-histydyny. W teście można stosować różne szczepy testowe Salmonella typhimurium, które powstały po wprowadzeniu mutacji do operonu histydyny szczepu wyjściowego LT2. Szczepy S. typhimurium oprócz mutacji w genach D (hisd szczepów TA1538 i TA98) oraz G (hisg46 - i szczepów TA1535 i TA100) operonu histydynowego posiadają dodatkowe mutacje zwiększające ich wrażliwość. Mutacja rfa powoduje zwiększenie przepuszczalności ściany komórkowej bakterii i umożliwia penetrację związków chemicznych o dużych cząstkach (np. B(a)P). Delecja uvrb powoduje zmniejszenie zdolności naprawy uszkodzeń DNA poprzez wycinanie, z przyczyn technicznych oprócz genu B wycięto również dwa gen kodujący syntezę biotyny. Do szczepów TA 98 i TA 100 wprowadzono także plazmidy pkm101 (czynnik R), który warunkuje mutagenezę zależną od systemu błędnej naprawy DNA oraz oporność bakterii na ampicylinę. Na bazie tych szczepów skonstruowano wiele ich pochodnych wykorzystywanych do bardziej selektywnego wykrywania określonych typów związków mutagennych. 127
2 Przemiany metaboliczne związków promutagennych do mutagenów zachodzą przy pomocy występujących u kręgowców enzymów z rodziny cytochromu P-450, które są związane z retikulum endoplazmatycznym. W związku z tym testy bakteryjne przeprowadza się w obecności enzymów oksydacyjnych, zawartych w homogenatach tkankowych. Najczęściej stosuje się homogenaty z wątroby szczurów określane jako frakcja mikrosomalna S9. Test Salmonella wykazuje znaczną zgodność wyników z innymi testami w badaniu mutagenności pyłowych zanieczyszczeń atmosfery. Stwierdzono również korelację pomiędzy stężeniami związków z grupy WWA w powietrzu atmosferycznym a efektem mutagennym badanym przy pomocy różnych szczepów testowych. Występuje również zależność między wynikami badania mutagenności powietrza testem Salmonella a zachorowalnością i śmiertelnością szczurów z powodu nowotworów płuc. Badanie mutagenności prób powietrza z wykorzystaniem szczepu Salmonella typhimurium TM 677 W teście stosuje się szczep Salmonella typhimurium TM 677 niezdolny do wzrostu w obecności 8-azaguaniny (8-AG). Pod wpływem mutagenów dochodzi do mutacji postępowej w genie transferazy fosforybozylo-ksantynoguaninowej, dzięki czemu szczep staje się odporny na działanie 8-AG i może rosnąć w obecności tego związku. Próbę uznaje się za mutagenną, jeśli liczba kolonii rosnących na podłożu z badaną próbą i 8-AG jest statystycznie istotnie wyższa od liczby kolonii mutantów spontanicznych. Pomimo, że wykazano, iż ten test może być przydatny do badania efektu mutagennego pyłów zanieczyszczających powietrze atmosferyczne nie jest powszechnie stosowany w tym celu. Badanie mutagenności prób powietrza przy użyciu SOS chromotestu Test opiera się na indukcji procesu naprawy DNA nazywanego systemem SOS uruchamianym w przypadku błędów w replikacji bakteryjnego DNA. Organizmami testowymi są komórki bakterii Escherichia coli K12 PQ37, w których połączono gen operatora systemu SOS (sfi A) z genem kodującym β-galaktozydazę. Dzięki temu do pomiaru genotoksyczności próby wykorzystuje się nie sam system naprawczy, a aktywność enzymatyczną genu, który równocześnie ulega ekspresji. Badając aktywność fosfatazy alkalicznej enzymu nie związanego z naprawą DNA, określa się toksyczność próby. Wadą tego testu jest to, że wykrywa tylko związki zaburzające proces replikacji. Badanie mutagenności prób powietrza z zastosowaniem testu umu Test umu jest odmianą SOS chromotestu, w którym najczęściej stosuje się szczep Salmonella typhimurium TA1535/pSK1002. Podobnie jak w poprzednim teście aktywność β- galaktozydazy - enzymu nie związanego z systemem SOS, decyduje o toksyczności badanej próby. Czynniki, które mogą uszkodzić DNA, czyli potencjalnie mogą być kancerogenami, włączają w tym teście operon Umu. 128
3 Badanie mutagenności prób powietrza przy pomocy testu drożdżowego Drożdże to najczęściej wykorzystywane komórki eukariotyczne w badaniach genotoksyczności substancji chemicznych. W teście drożdżowym stosuje się szczepy Saccharomyces cerevisiae i Schizosaccharomyces pombe, które w formie niezmutowanej do wzrostu potrzebują aminokwasów. Dużą popularnością cieszą się szczepy Saccharomyces cerevisiae XV185-14C oraz D7. Pierwszy z nich stosuje się do badania mutacji genowych u drożdży, a drugi umożliwia badanie mitotycznego crossing-over, konwersji genowej i mutacji punktowych. Badanie mutagenności prób powietrza z wykorzystaniem roślin Do oceny mutagennej aktywności zanieczyszczeń atmosfery in situ stosuje się badania polegające na indukcji mikrojąder w komórkach macierzystych pyłku (wykrywanie aberracji w chromosomach mejotycznych) i wykrywaniu mutacji genu odpowiedzialnego za barwę włosków pręcików trzykrotki Tradescantia paludosa BNL 4430 (wykrywanie somatycznych mutacji genowych) oraz powstawanie mutacji letalnych pyłków roślin rosnących na badanym obszarze. Dwa pierwsze testy mogą być wykonywane również w warunkach in vitro w komorach hodowlanych, dzięki czemu można ominąć ograniczenia, jakie niesie ze sobą test w warunkach naturalnych związanych z cyklem życiowym trzykrotki (roślina ciepłolubna). Wyniki badań porównawczych z zastosowaniem testów na trzykrotce i innych testów roślinnych wykazały, że jest ona idealną rośliną do monitorowania mutagenności zanieczyszczeń atmosfery. Testy roślinne mają jednak szereg ograniczeń i prawdopodobnie, dlatego nie znajdują szerszego zastosowania. Na podstawie ich wyników można z większą dokładnością wnioskować o wpływie zanieczyszczeń na lokalną florę niż zdrowie ludzkie. Testy te pozwalają jedynie na ocenę przestrzennego zróżnicowania mutagenności, np. w zależności od odległości od punktowych źródeł emisji np. wysypisk i spalarni śmieci, parkingów, garaży, tuneli samochodowych i dróg, elektrowni jądrowych. Badanie mutagenności prób powietrza przy pomocy testu SMART Test SMART pozwala na badanie mutacji somatycznej i rekombinacji na muszkach owocowych Drosophila melanogaster. Objawiają się one deformacjami włosków na skrzydłach. Test ten był wykorzystywany do badania mutagenności WWA i ich nitrowych pochodnych oraz ekstraktów prób pyłów zanieczyszczających powietrze atmosferyczne. Jego zaletą jest to, że przy kosztach porównywalnych do testów bakteryjnych, pozwala oceniać działanie mutagenne substancji przy użyciu organizmów eukariotycznych, wadą stosunkowo duża ilość badanej próby podawana larwom nienaturalną (w przypadku zanieczyszczeń atmosfery) drogą pokarmową. Analiza mikroskopowa zdeformowanych włosków jest bardzo praco- i czasochłonna. Z tych powodów test ten jest mało rozpowszechniony. 129
4 Badanie mutagenności prób powietrza przy użyciu testu mikrojądrowego z wykorzystaniem zwierząt doświadczalnych in vivo Test mikrojądrowy służy do wykrywania związków klastogennych, czyli takich, które wywołują zmiany strukturalne w chromosomach. Mikrojądra powstają w wyniku uszkodzenia wrzeciona podziałowego, co prowadzi do wyodrębnienia jednego lub kilku mniejszych jąder zawierających głównie acentryczne fragmenty chromosomów, a czasem nawet całe chromosomy. Najłatwiej mikrojądra wykrywane są w erytrocytach - komórkach nie posiadających jądra głównego. Ekstrakty powietrza atmosferycznego powodowały wzrost częstości mikrojąder w szpiku kostnym myszy BALB/c in vivo. Metoda ta nie ma jednak szerszego zastosowania w rutynowym biomonitoringu. Badanie mutagenności prób powietrza przy pomocy testu mikrojądrowego w limfocytach krwi obwodowej in vitro Test mikrojądrowy w hodowanych limfocytach krwi obwodowej człowieka przeprowadzono do tej pory tylko dla ekstraktów spalin z silników wysokoprężnych. Wyniki badań pozwoliły na stwierdzenie, iż ekstrakty z silników wysokoprężnych o małej mocy częściej wywoływały aneupoloidalność, czyli utratę całego chromosomu, niż ich złamania. Badanie mutagenności prób powietrza przy pomocy testu na aneuploidalność Do wykonania testu wykorzystywano komórki V79 - fibroblasty płuc chomika chińskiego. Statystycznie istotny wzrost komórek aneuploidalnych zawierających chromosomy zaobserwowano dla frakcji zawierającej monofenole, natomiast ekstrakt całkowity indukował wzrost liczby komórek poliploidalnych posiadających powyżej 33 chromosomów. Badanie mutagenności prób powietrza przy pomocy testu SCE W teście wymiany chromatyd siostrzanych (sister chromatid exchange (SCE)) obserwuje się wzajemne, symetryczne wymiany fragmentów pomiędzy identycznymi sekwencjami DNA obu chromatyd w chromosomie. Zastosowanie do hodowli bromodezoksyurydyny (BrdU) wbudowującej się zamiast tymidyny do nowosyntetyzowanej nici DNA oraz przeprowadzenie odpowiedniego barwienia umożliwia obserwowanie SCE pod mikroskopem. Do wykonania testu wykorzystuje się linie komórkowe pochodzące najczęściej z różnych części układu oddechowego ssaków i człowieka oraz świeże limfocyty krwi obwodowej, a jeszcze rzadziej spotyka się prace z zastosowaniem roślin (bobu Vicia faba) i komórek jajowych chomika chińskiego (CHO). Komórki nabłonka tchawicy lub oskrzeli uznane zostały za najlepszą tkankę do stosowania w teście SCE jako miejsce docelowe powstawania raka przy inhalacyjnym wchłanianiu zanieczyszczeń gazowych i pyłowych. Za najlepsze do testowania zanieczyszczeń powietrza uznano kultury ludzkich linii komórkowych z nabłonka oskrzelowego (BEAS-2B). 130
5 Badanie mutagenności prób powietrza przy pomocy testu na aberracje chromosomowe Aberracje chromosomowe są wynikiem uszkodzeń DNA, które prowadzą do przerw w podwójnych niciach DNA i obejmują co najmniej jedno złamanie podwójnej nici. Czynniki genotoksyczne indukują aberracje tylko wtedy gdy w komórce następuje replikacja DNA. Do wykonania testu stosuje się najczęściej komórki jajowe chomika chińskiego (CHO), limfocyty krwi obwodowej człowieka oraz fibroblasty płuc chomika (komórki V79). Po wybarwieniu preparatów obserwuje się chromosomy w pierwszym podziale metafazowym. Aberracje są klasyfikowane na ogół jako chromatydowe obejmujące jedną chromatydę i chromosomowe obejmujące obydwie chromatydy. W innym systemie translokacje chromosomowe są dzielone na trwałe (np. translokacje) i nietrwałe (np. dicentryki), w zależności od tego czy mogą utrzymywać się przez kolejny cykl komórkowy. Test na aberracje nie jest często stosowany w badaniach mutagenności powietrza. Badanie mutagenności prób powietrza z wykorzystaniem testu na HPRT i TK Metoda polega na hodowaniu komórek w podłożach selekcjonujących, zawierających czynnik działający toksycznie na wszystkie komórki nie będące mutantami. W tych warunkach tylko zmutowane komórki przeżywają i tworzą kolonie. Zasada metody polega na tym, że efekt genetyczny jest następstwem mutacji w specyficznym locus genu. Dwa najczęściej wykorzystywane geny to gen kodujący enzym fosforybozylo-transferazę hipoksantyny (hypoksantine quanine phosphoribosyl-transpherase HPRT) oraz kodujący kinazę tymidynową (TK). HPRT jest jednym z enzymów ratujących, którego funkcją jest ochrona produktów syntezy kwasów nukleinowych przed degradacją. Podstawę selekcji mutantów stanowi dodanie do podłoża analogów puryn (6-tioguaniny, 8-azoguaniny), które nie są wbudowywane do DNA mutantów. TK umożliwia wbudowywanie tymidyny i jej toksycznych analogów ze źródeł egzogennych do komórki. Selekcję mutantów homo- i heterozygotycznych umożliwia dodanie 5-bromodezoksyurydyny lub trójfluorotymidyny. Do badań substancji chemicznych in vitro najczęściej stosuje się trzy linie komórek ssaków: V79, CHO i chłoniaka myszy L lub L 55178Y TK + /TK -. Produkty reakcji atmosferycznych naftalenu i fenantrenu należących do niegenotoksycznych WWA poddano ocenie z wykorzystaniem ludzkich komórek linii B-limfoblastoidalnych MCL-5, o podwyższonej ekspresji genów P450 i hydrolazy epoksydowej. Nitrowe pochodne tych związków miały większy potencjał mutagenny od związków macierzystych, indukując większą częstość mutacji TK, natomiast wzrost HPRT nie był statystycznie istotny. Badanie mutagenności prób powietrza z zastosowaniem testu na indukowanie adduktów DNA in vitro W teście hoduje się DNA z grasicy cielęcej z ekstraktem frakcji zanieczyszczeń powietrza w warunkach tlenowych po dodaniu i bez mieszaniny S9 oraz w warunkach beztlenowych (w atmosferze azotu), w obecności systemu redukcyjnego zależnego od oksydazy ksantynowej (XO). Do oznaczenia adduktów DNA i ich ilości wykorzystuje się techniki chromatograficzne: chromatografię cienkowarstwową (TLC), autoradiografię, radiografię oraz analizę adduktów metodą 32 P-postlabellingową przy pomocy HPLC lub GC-MS. Zaobserwowano addukty następujących związków: 9-hydroksybenzo(a)pirenu, benzo(a)piren-r- 7, t-8dihydrodiol-t-9,10epoksydu(±), benzo(b,j,k)fluorantenów, chryzenu, benz(a) antrace- 131
6 nu i indeno(cd)pirenu. 1-nitropiren, 9-nitroantracen i 3-nitrofluorantenu wykrywano przy użyciu GC-MS w słabo polarnej frakcji. Testy wykorzystywane do badania mutagenności prób wody Do wstępnej oceny zanieczyszczenia wody związkami mutagennymi i rakotwórczymi najczęściej stosowane w praktyce są szybkie testy bakteryjne. Wynika to z faktu, iż w wyniku obserwacji zmian w genomie komórek prokariotycznych można wykazać większość indukowanych związkami chemicznymi uszkodzeń DNA. Te proste i w miarę tanie systemy wykazują znaczną korelację z badaniami na zwierzętach. Najczęściej stosowanym w badaniach wody jest test Salmonella. Został on wprowadzony bardzo szeroko w połowie lat siedemdziesiątych, stąd testem tym przebadano największą pulę związków chemicznych. Test ten proponowany jest w Standard Methods for Examination of Water and Wastwater US EPA do oceny jakości zdrowotnej wody do picia. Innym testem bakteryjnym stosowanymi do oceny właściwości mutagennych wody jest SOS chromotest. Ponadto wykorzystuje się testy z użyciem komórek eukariotycznych: testu drożdżowego, wymiany chromatyd siostrzanych (SCE), aberracji chromosomów(ca), oraz test mikrojądrowy. Testy te wykonywane są bezpośrednio na zwierzętach (ssakach) lub na różnych typach izolowanych i hodowanych komórek takich jak szpik kostny, komórki nabłonkowe, komórki płciowe, limfocyty krwi obwodowej, fibroblasty i linie komórkowe CHO, V79, L5178Y itd. Przeprowadzone przez Pracownię Mutagenezy Środowiskowej Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu w bardzo szerokim zakresie, na terenie województwa katowickiego, badania mutagenności prób powietrza z użyciem szczepów podstawowych TA98 i 100 oraz pochodnych YG... największe badania tego typu na świecie, umożliwiły opracowanie systemu monitorowania jakości powietrza atmosferycznego w odniesieniu do substancji rakotwórczych i teratogennych. W przypadku pozytywnej odpowiedzi w teście bakteryjnym, proponuje się badanie aktywności genotoksycznej prób przy pomocy testu SCE. Spośród różnych komórek używanych w teście SCE polecamy stosowanie komórek płuc chomika V79 lub ludzkich linii komórkowych z nabłonka oskrzelowego (BEAS-2B), jako tkanki docelowej przy narażeniu na pyłowe zanieczyszczenia powietrza. Poniżej przestawiono propozycję systemu monitorowania zanieczyszczeń pyłowych powietrza atmosferycznego. 132
7 Algorytm skriningu efektu mutagennego pyłowych zanieczyszczeń powietrza w sezonie zimowym Test Amesa badanie I TA 98 TA 100 bez S9 z S9 bez S9 z S9 aktywność mutagenna <2 2 <2 2 <2 2 <2 2 ocena próby badanie przy pomocy szczepów YG1026, YG1029 i YG1042 badanie II YG 1021 YG 1024 YG 1041 bez S9 z S9 bez S9 z S9 bez S9 z S9 aktywność mutagenna <2 2 <2 2 <2 2 <2 2 <4 4 <4 4 ocena próby Co najmniej jeden wynik dodatni dla szczepów YG upoważnia do przeprowadzenia Testu SCE komórki V79 bez S9 z S9 aktywność genotoksyczna <2 2 <2 2 ocena próby
8 Algorytm skriningu efektu mutagennego pyłowych zanieczyszczeń powietrza w sezonie letnim Test Amesa TA 98 YG 1021 YG 1024 YG 1041 bez S9 z S9 S9 z S9 bez S9 z S9 bez S9 z S9 aktywność mutagenna <1 1 <1 1 <2 2 <2 2 <2 2 <2 2 <2 2 <2 2 ocena próby Co najmniej jeden wynik dodatni upoważnia do przeprowadzenia Testu SCE komórki V79 bez S9 z S9 aktywność genotoksyczna <2 2 <2 2 ocena próby
9 Legenda: Test Amesa test bakteryjny wykorzystujący zdolność histydyno-zależnych mutantów Salmonella typhimurium do rewersji mutacji pod wpływem czynników wywołujących mutację powrotną, która przejawia się wzrostem na podłożu minimalnym, pozbawionym aminokwasu L-histydyny. Szczepy testowe TA98 YG1021 YG1024 YG1041 TA100 YG1026 YG1029 YG1042 Opis szczepów i plazmidów niosących zwielokrotnione kopie enzymów biorących udział w metabolizmie nitroarenów i amin aromatycznych (w nawiasach) wykrywa mutageny zmiany fazy odczytu TA98 (pyg216): nadprodukcja nitroreduktazy TA98 (pyg219): nadprodukcja O-acetylotransferazy TA98 (pyg233): nadprodukcja nitroreduktazy i O-acetylotransferazy wykrywa mutageny podstawienia pary zasad TA100 (pyg216): nadprodukcja nitroreduktazy TA100 (pyg219): nadprodukcja O-acetylotransferazy TA100 (pyg233): nadprodukcja nitroreduktazy i O-acetylotransferazy S9 mieszanina enzymatyczna zawierająca homogenat z wątroby szczura określany jako frakcja mikrosomalna S9, Test SCE test wykonywany przy użyciu komórek ssaków: limfocytów lub fibroblastów, w którym można stwierdzić czy dochodzi do uszkodzeń DNA polegających na złamaniach i ponownych łączeniach fragmentów chromatyd w chromosomie dzięki zastosowaniu bromodezoksyurydyny (analog tymidyny). V79 - fibroblasty płuc chomika. Aktywność mutagenna względna miara efektu mutagennego AM = NR KR NR netto rewertanty - różnica pomiędzy liczbą rewertantów indukowanych przez ekstrakt próby, obliczona z krzywej dawka-odpowiedź dla 1m 3 powietrza, a liczbą rewertantów w odpowiedniej kontroli negatywnej, KR - liczba rewertantów w odpowiedniej kontroli negatywnej. Próbę uznaje się za mutagenną w zależności od przyjętej wartości granicznej 1, 2 lub 4. Aktywność genotoksyczna względna miara efektu genotoksycznego, obliczana zgodnie ze wzorem na AM, próbę uznaje się za genotoksyczną, jeśli wynik jest równy lub wyższy od 2. Ocena próby wynik ujemny (niższy) lub dodatni (równy lub wyższy) od granicznej wartości aktywności mutagennej i genotoksycznej badanej próby. Ocena końcowa: próba mutagenna w odniesieniu do organizmów bakteryjnych i genotoksyczna dla komórek ssaków stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Na podstawie danych literaturowych sformułowano założenia teoretyczne, które w przybliżonym zakresie pozwalają na zidentyfikowanie substancji odpowiedzialnych za efekt mutagenny na przykładzie badań prób pyłowych zanieczyszczeń powietrza przeprowadzonych przy pomocy szczepu TA98 i jego pochodnych YG: 1. większe wartości AM po zastosowaniu aktywacji metabolicznej w porównaniu z wariantem bez mieszaniny S9 sugeruje występowanie w próbach powietrza związków mutagennych typu wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, 2. większe wartości AM dla szczepów YG1021, YG1024 i YG1041 niż dla TA98 w wariancie bez aktywacji metabolicznej przemawiają za obecnością nitroarenów, 3. o występowaniu w ekstraktach nitroarenów świadczą również dużo niższe odpowiedzi ze strony szczepów YG1021, YG1024 i YG1041 po zastosowaniu S9, 135
10 4. podwyższenie wartości AM dla szczepu YG1021+S9 może wskazywać na obecność nitroarenów, które wymagają zastosowania aktywacji metabolicznej, np. 6- nitrobenzo(a)piren, 5. wyższe wartości AM dla szczepów YG1024 i YG1041 po dodaniu S9 w porównaniu z wartościami AM dla szczepu TA98+S9 świadczą o obecności amin aromatycznych i hydroksyloamin, 6. potwierdzenie obecności amin aromatycznych i hydroksyloamin dają również większe wartości AM dla szczepów YG1024 i YG1041 w wariancie z mieszaniną S9 w porównaniu do wariantu bez mieszaniny. W odniesieniu do wody do picia, Zakład Biologii i Ekologii Instytutu Inżynierii Środowiska, Politechniki Wrocławskiej zaproponował następujący system badania efektu mutagennego. Algorytm skriningu efektu mutagennego wody do picia Test Amesa TA 98 TA 100 bez S9 z S9 bez S9 z S9 aktywność mutagenna <2 2 <2 2 <2 2 <2 2 ocena próby Ocena próby wynik ujemny (niższy) lub dodatni (równy lub wyższy) od granicznej wartości (2) aktywności mutagennej badanej próby. Ocena końcowa: próba mutagenna w odniesieniu do organizmów bakteryjnych - stanowi zagrożenie dla zdrowia konsumentów w rezultacie picia wody. Poniżej podano założenia teoretyczne, które w przybliżonym zakresie pozwalają na zidentyfikowanie substancji odpowiedzialnych za efekt mutagenny na podstawie badań prób wody przeprowadzonych przy pomocy szczepów TA98 i TA100: 1. Jeżeli wartości AM są wyższe po dodaniu S9 dowodzi to obecności w wodzie związków o charakterze promutagenów, w tym wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. 2. Jeżeli wartości AM są wyższe w wariancie bez aktywacji enzymatycznej, to najprawdopodobniej za efekt mutagenny badanej wody odpowiedzialne są nielotne produkty uboczne procesu dezynfekcji. 3. Jeżeli wartości AM 2 w obu wariantach to woda zawiera zanieczyszczenia o charakterze mutagenów działających bezpośrednio i pośrednio. Równolegle z testem Salmonella proponuje się monitorowanie w powietrzu i wodzie związków chemicznych o właściwościach rakotwórczych lub teratogennych, które nie wykazują efektu genotoksycznego w testach bakteryjnych: arsenu, chromu, kadmu (tylko w próbach powietrza), niklu, ołowiu i benzenu. W miarę potrzeb, do kolejnych etapów monitoringu można będzie włączyć chemiczne pomiary innych związków rakotwórczych i teratogennych po ich identyfikacji i wykryciu źródła emisji. 136
Laboratorium 7. Testy na genotoksyczność
Test rewersji mutacji test Amesa Laboratorium 7 Testy na genotoksyczność Test Amesa jest testem bakteryjno-ssaczym. Organizmami testowymi są tutaj bakterie Salmonella typhimurium. W wyniku mutacji, celowo
Bardziej szczegółowoBadanie genotoksyczności substancji aktywnych testem Amesa
Badanie genotoksyczności substancji aktywnych testem Amesa Aleksandra Plotta 15 listopada 2016 http://odkrywcy.pl/gid,15139499,page,8,title,organizm-w-liczbach,galeriazdjecie.html AGENDA 1. Substancje
Bardziej szczegółowoBADANIA GENOTOKSYCZNOŚCI PRÓBEK ŚRODOWISKOWYCH NA PRZYKŁADZIE TESTÓW WYKORZYSTUJĄCYCH SZCZEP SALMONELLA TYPHIMURIUM
Maciej K. BEŁCIK*, Katarzyna PIEKARSKA* mutacja, próbki środowiskowe, test Salmonella, test Amesa II, test UMU BADANIA GENOTOKSYCZNOŚCI PRÓBEK ŚRODOWISKOWYCH NA PRZYKŁADZIE TESTÓW WYKORZYSTUJĄCYCH SZCZEP
Bardziej szczegółowoOcena narażenia dzieci na zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego -omówienie wyników projektu badawczego
Otwarte seminaria 2012 Ocena narażenia dzieci na zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego -omówienie wyników projektu badawczego mgr Ewa Błaszczyk Zespół Mikrobiologii Środowiska Gdzie spędzamy większość
Bardziej szczegółowoRozwój metod dozymetrii biologicznej oraz biofizycznych markerów i indykatorów wpływu promieniowania na organizmy żywe
Rozwój metod dozymetrii biologicznej oraz biofizycznych markerów i indykatorów wpływu promieniowania na organizmy żywe Marcin Kruszewski Centrum Radiobiologii i Dozymetrii Biologicznej Instytut Chemii
Bardziej szczegółowoSkładniki diety a stabilność struktury DNA
Składniki diety a stabilność struktury DNA 1 DNA jedyna makrocząsteczka, której synteza jest ściśle kontrolowana, a powstałe błędy są naprawiane DNA jedyna makrocząsteczka naprawiana in vivo Replikacja
Bardziej szczegółowoWpływ zanieczyszczenia powietrza benzenem na występowanie niektórych nowotworów złośliwych w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim
Wpływ zanieczyszczenia powietrza benzenem na występowanie niektórych nowotworów złośliwych w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim Kędzierzyn-Koźle, 20 września 2012 Wojciech Redelbach C6H6 + KK = CA? Benzen
Bardziej szczegółowoGIMNAZJUM SPRAWDZIANY SUKCES W NAUCE
GIMNAZJUM SPRAWDZIANY BIOLOGIA klasa III SUKCES W NAUCE II GENETYKA CZŁOWIEKA Zadanie 1. Cechy organizmu są warunkowane przez allele dominujące i recesywne. Uzupełnij tabelę, wykorzystując poniższe określenia,
Bardziej szczegółowoDozymetria biologiczna
OCHRONA RADIOLOGICZNA 2 Dozymetria biologiczna Jakub Ośko Dozymetria biologiczna Pozwala na ocenę dawki pochłoniętej na podstawie zmian zachodzących w organizmie człowieka. Stosowana w sytuacjach awaryjnych
Bardziej szczegółowoBiologia medyczna, materiały dla studentów
Jaka tam ewolucja. Zanim trafię na jednego myślącego, muszę stoczyć bitwę zdziewięcioma orangutanami Carlos Ruis Zafon Wierzbownica drobnokwiatowa Fitosterole, garbniki, flawonoidy Właściwości przeciwzapalne,
Bardziej szczegółowoPodział komórkowy u bakterii
Mitoza Podział komórkowy u bakterii Najprostszy i najszybszy podział komórkowy występuje u bakterii, które nie mają jądra komórkowego, lecz jedynie pojedynczy chromosom tzw. chromosom bakteryjny. Podczas
Bardziej szczegółowoKonspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej
Seminarium 1 część 1 Konspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej Genom człowieka Genomem nazywamy całkowitą ilość DNA jaka
Bardziej szczegółowoTematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2
Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2 Nr lekcji Temat Zakres treści 1 Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową PSO, wymagania edukacyjne i podstawa programowa
Bardziej szczegółowoBloki licencjackie i studia magisterskie na Kierunkach: Biotechnologia, specjalność Biotechnologia roślinna oraz Genetyka
Bloki licencjackie i studia magisterskie na Kierunkach: Biotechnologia, specjalność Biotechnologia roślinna oraz Genetyka INSTYTUT BIOLOGII EKSPERYMENTALNEJ W Katedrze Genetyki Ogólnej, Biologii Molekularnej
Bardziej szczegółowoSzczegółowy harmonogram ćwiczeń Biologia medyczna w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2017/2018 Analityka Medyczna I rok
Szczegółowy harmonogram ćwiczeń Biologia medyczna w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2017/2018 Analityka Medyczna I rok Przedmiot Wykłady Ćwiczenia Poniedziałek 8.00 10.15 grupa V Wtorek 11.00 13.15
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE TESTÓW KRÓTKOTERMINOWYCH W BADANIACH GENOTOKSYCZNOŚCI ORGANICZNYCH ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA
pył zawieszony, organiczne zanieczyszczenia powietrza, testy krótkoterminowe, genotoksyczność, mutagenność Maciej K. BEŁCIK, Katarzyna PIEKARSKA* ZASTOSOWANIE TESTÓW KRÓTKOTERMINOWYCH W BADANIACH GENOTOKSYCZNOŚCI
Bardziej szczegółowoPodziały komórkowe cz. I
Podziały komórkowe cz. I Tam gdzie powstaje komórka, musi istnieć komórka poprzednia, tak samo jak zwierzęta mogą powstawać tylko ze zwierząt, a rośliny z roślin. Ta doktryna niesie głębokie przesłanie
Bardziej szczegółowoWioletta Buczak-Zeuschner. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lublinie
Choroby zawodowe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy uznanych za rakotwórcze u ludzi w aspekcie zmian wykazów substancji, mieszanin, czynników i procesów technologicznych
Bardziej szczegółowo1. Biotechnologia i inżynieria genetyczna zagadnienia wstępne 13
Spis treści Przedmowa 11 1. Biotechnologia i inżynieria genetyczna zagadnienia wstępne 13 1.1. Wprowadzenie 13 1.2. Biotechnologia żywności znaczenie gospodarcze i społeczne 13 1.3. Produkty modyfikowane
Bardziej szczegółowoWojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Rzeszowie
Ciągłe monitorowanie czynników rakotwórczych i mutagennych występujących w środowisku pracy w ramach sprawowanego nadzoru Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad warunkami pracy Agnieszka Rybka, starszy asystent
Bardziej szczegółowoDr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany
1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy
Bardziej szczegółowoInżynieria genetyczna- 6 ECTS. Inżynieria genetyczna. Podstawowe pojęcia Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka
Inżynieria genetyczna- 6 ECTS Część I Badanie ekspresji genów Podstawy klonowania i różnicowania transformantów Kolokwium (14pkt) Część II Klonowanie ekspresyjne Od genu do białka Kolokwium (26pkt) EGZAMIN
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 4 i 5 OCENA EKOTOKSYCZNOŚCI TEORIA Chemia zanieczyszczeń środowiska
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1 Budowa genomu jądrowego (M.J. Olszewska, J. Małuszyńska) 13. Przedmowa 10
Spis treści Przedmowa 10 1 Budowa genomu jądrowego (M.J. Olszewska, J. Małuszyńska) 13 1.1. Organizacja DNA jądrowego 13 1.1.1. Rodzaje sekwencji powtarzalnych i ich lokalizacja 14 1.1.1.1. Sekwencje rozproszone
Bardziej szczegółowoTemat 6: Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią.
Temat 6: Genetyczne uwarunkowania płci. Cechy sprzężone z płcią. 1. Kariotyp człowieka. 2. Determinacja płci u człowieka. 3. Warunkowanie płci u innych organizmów. 4. Cechy związane z płcią. 5. Cechy sprzężone
Bardziej szczegółowoZagrożenia i ochrona przyrody
Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Zagrożenia i ochrona przyrody wskazuje zagrożenia atmosfery powstałe w wyniku działalności człowieka, omawia wpływ zanieczyszczeń atmosfery
Bardziej szczegółowoProgram ćwiczeń z przedmiotu BIOLOGIA MOLEKULARNA I GENETYKA, część I dla kierunku Lekarskiego, rok I 2015/2016. Ćwiczenie nr 1 (06-07.10.
Program ćwiczeń z przedmiotu BIOLOGIA MOLEKULARNA I GENETYKA, część I dla kierunku Lekarskiego, rok I 2015/2016 Ćwiczenie nr 1 (06-07.10.2015) Temat: Wprowadzenie 1. Omówienie regulaminu zajęć Temat: Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoPodział i oznakowanie substancji rakotwórczych i mutagennych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 (CLP)
Podział i oznakowanie substancji rakotwórczych i mutagennych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 (CLP) Materiał opracowany przez Oddział Higieny Pracy Działu Nadzoru Sanitarnego Wojewódzkiej Stacji
Bardziej szczegółowo2. Rozdział materiału genetycznego w czasie podziałów komórkowych - mitozy i mejozy
Program ćwiczeń z przedmiotu BIOLOGIA MOLEKULARNA I GENETYKA, część I (GENETYKA) dla kierunku Lekarskiego, rok I 2017/2018 Ćwiczenie nr 1 (09-10.10.2017) Temat: Wprowadzenie 1. Omówienie regulaminu zajęć
Bardziej szczegółowoRozkład materiału z biologii dla klasy III AD. 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17
Rozkład materiału z biologii dla klasy III AD zakres rozszerzony LO 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17 Biologia na czasie 2 zakres rozszerzony nr dopuszczenia 564/2/2012 Biologia na czasie 3 zakres rozszerzony
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Budowa rybosomu Translacja
Bardziej szczegółowoBADANIA WYMAGANE PRZEZ REACH
DANIA WYMAGANE PRZEZ REACH WYKONYWANE W INSTYTUCIE PRZEMYSŁU ORGANICZNEGO Poz. w zał. VII i IX Badania fizykochemiczne Warszawa 7.1. Stan skupienia substancji w 20 o C i 101,3 kpa BF 7.2. Temperatura topnienia/krzepnięcia
Bardziej szczegółowoAnita BONISŁAWSKA*, Krzysztof DEMKOWICZ-DOBRZAŃSKI*, Grzegorz NAŁĘCZ-JAWECKI*, Józef SAWICKI*
Słowa kluczowe: genotoksyczność, SOS Chromotest, UMU Test Anita BONISŁAWSKA*, Krzysztof DEMKOWICZ-DOBRZAŃSKI*, Grzegorz NAŁĘCZ-JAWECKI*, Józef SAWICKI* OCENA PRZYDATNOŚCI KRÓTKOTERMINOWYCH TESTÓW BAKTERYJNYCH
Bardziej szczegółowoNARAŻENIE NA SUBSTANCJE O DZIAŁANIU KANCEROGENNYM BIOMARKERY NARAŻENIA
NARAŻENIE NA SUBSTANCJE O DZIAŁANIU KANCEROGENNYM BIOMARKERY NARAŻENIA Dr Danuta Mielżyńska Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec WSTĘP Toksyczne związki chemiczne obecne w środowisku
Bardziej szczegółowoZasady oceniania rozwiązań zadań 48 Olimpiada Biologiczna Etap centralny
Zasady oceniania rozwiązań zadań 48 Olimpiada Biologiczna Etap centralny Zadanie 1 1 pkt. za prawidłowe podanie typów dla obydwu zwierząt oznaczonych literami A oraz B. A. ramienionogi, B. mięczaki A.
Bardziej szczegółowoWykorzystanie mikropyłkowego testu Amesa MPF do oceny mutagenności pyłowych zanieczyszczeń powietrza
Wykorzystanie mikropyłkowego testu Amesa MPF do oceny mutagenności pyłowych zanieczyszczeń powietrza Microplate Ames MPF test use in assessment of mutagenic properties of dust pollution Agnieszka Kozłowska
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Choroby genetyczne o złożonym
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O WYDANIE ZGODY NA ZAMKNIĘTE UŻYCIE GMO
WNIOSEK O WYDANIE ZGODY NA ZAMKNIĘTE UŻYCIE GMO 1. Informacje o użytkowniku GMO i osobach odpowiedzialnych za realizację planowanego zamkniętego użycia GMO 1.1 (*) Nazwa i siedziba użytkownika lub imię,
Bardziej szczegółowoInformacje dotyczące pracy kontrolnej
Informacje dotyczące pracy kontrolnej Słuchacze, którzy z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpili do pracy kontrolnej lub otrzymali z niej ocenę negatywną zobowiązani są do dnia 06 grudnia 2015 r.
Bardziej szczegółowomikrosatelitarne, minisatelitarne i polimorfizm liczby kopii
Zawartość 139371 1. Wstęp zarys historii genetyki, czyli od genetyki klasycznej do genomiki 2. Chromosomy i podziały jądra komórkowego 2.1. Budowa chromosomu 2.2. Barwienie prążkowe chromosomów 2.3. Mitoza
Bardziej szczegółowoUwaga! Przetarg na oznaczenie stopnia destrukcji limfocytów
Uwaga! Przetarg na oznaczenie stopnia destrukcji limfocytów Przedmiotem zamówienia jest usługa wykonania oznaczenia stopnia destrukcji limfocytów pod wpływem promieniowania z zakresu bliskiej podczerwieni
Bardziej szczegółowoKLONOWANIE DNA REKOMBINACJA DNA WEKTORY
KLONOWANIE DNA Klonowanie DNA jest techniką powielania fragmentów DNA DNA można powielać w komórkach (replikacja in vivo) W probówce (PCR) Do przeniesienia fragmentu DNA do komórek gospodarza potrzebny
Bardziej szczegółowoNiska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA
Niska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA Obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych biomasą, paliwem gazowym oraz węglem Prowadzący: Tomasz Lis Małopolska
Bardziej szczegółowoMUTACJE GENETYCZNE. Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A
MUTACJE GENETYCZNE Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A Mutacje - rodzaje - opis Mutacje genowe powstają na skutek wymiany wypadnięcia lub dodatnia jednego albo kilku nukleotydów. Zmiany w liczbie
Bardziej szczegółowoDr hab. Anna Bębenek Warszawa,
Dr hab. Anna Bębenek Warszawa, 14.01. 2018 Instytut Biochemii i Biofizyki PAN Ul. Pawińskiego 5a 02-106 Warszawa Recenzja pracy doktorskiej Pana mgr Michała Płachty Pod Tytułem Regulacja funkcjonowania
Bardziej szczegółowoGeny, a funkcjonowanie organizmu
Geny, a funkcjonowanie organizmu Wprowadzenie do genów letalnych Geny kodują Białka Kwasy rybonukleinowe 1 Geny Występują zwykle w 2 kopiach Kopia pochodząca od matki Kopia pochodząca od ojca Ekspresji
Bardziej szczegółowoZadanie 3. Czynniki środowiskowe a endemie raka płuca
. Czynniki środowiskowe a endemie raka płuca Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach (IETU), Główny Instytut Górnictwa w Katowicach (GIG) Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska w Zabrzu
Bardziej szczegółowoBiologia molekularna z genetyką
Biologia molekularna z genetyką P. Golik i M. Koper Konwersatorium 3: Analiza genetyczna eukariontów Saccharomyces cerevisiae Makrokierunek: Bioinformatyka i Biologia Systemów; 2016 Opracowano na podstawie
Bardziej szczegółowoI ROK WYDZIAŁ LEKARSKI BIOLOGIA MEDYCZNA ROK AKAD. 2015/2016
Ćwiczenie 9 Temat: Genetyka medyczna cz. I Wybrane cechy allelomorficzne i układy grupowe krwi 1. Rodowody niektórych cech człowieka rys. drzewa genealogicznego i oznaczenie genotypów 2. Wybrane cechy
Bardziej szczegółowoSzczegółowy harmonogram ćwiczeń - Biologia z genetyką w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2016/2017 Analityka Medyczna II rok
Szczegółowy harmonogram ćwiczeń - Biologia z genetyką w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2016/2017 Analityka Medyczna II rok Przedmiot Wykłady Ćwiczenia Semestr I Biologia z genetyką 15W/45Ćw. Egzamin
Bardziej szczegółowoWYNALAZKI BIOTECHNOLOGICZNE W POLSCE. Ewa Waszkowska ekspert UPRP
WYNALAZKI BIOTECHNOLOGICZNE W POLSCE Ewa Waszkowska ekspert UPRP Źródła informacji w biotechnologii projekt SLING Warszawa, 9-10.12.2010 PLAN WYSTĄPIENIA Umocowania prawne Wynalazki biotechnologiczne Statystyka
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Biologia Poziom podstawowy
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Biologia Poziom podstawowy Listopad 2013 W niniejszym schemacie oceniania zadań otwartych są prezentowane przykładowe poprawne odpowiedzi. W tego
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne
Rok szkolny 2018/2019 Wymagania edukacyjne Przedmiot Klasa Nauczyciel uczący Poziom biologia 1t Edyta Nowak podstawowy Ocena dopuszczająca Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: przyswoił treści konieczne,
Bardziej szczegółowoDo moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy
Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym
Bardziej szczegółowoRozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek
Bardziej szczegółowoSEMINARIUM 8:
SEMINARIUM 8: 24.11. 2016 Mikroelementy i pierwiastki śladowe, definicje, udział w metabolizmie ustroju reakcje biochemiczne zależne od aktywacji/inhibicji przy udziale mikroelementów i pierwiastków śladowych,
Bardziej szczegółowoPodstawowe techniki barwienia chromosomów
Prążek C Chromatyna nie kondensuje równomiernie! Euchromatyna-najmniej kondensująca (fragmenty helisy DNA bogate w guaninę i cytozynę) Heterochromatyna fakultatywna Jasne prążki G Ciemne prążki G Heterochromatyna
Bardziej szczegółowoA. Ogólny opis przedmiotu
Załącznik do zarządzenia nr 166 Rektora UMK z dnia 21 grudnia 2015 r. Formularz opisu przedmiotu (formularz sylabusa) na studiach wyższych, doktoranckich, podyplomowych i kursach dokształcających A. Ogólny
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 3 sierpnia 2016 r. Poz. 1173
Warszawa, dnia 3 sierpnia 2016 r. Poz. 1173 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 18 lipca 2016 r. w sprawie określenia wzorów wniosków oraz zgłoszeń związanych z zamkniętym użyciem mikroorganizmów
Bardziej szczegółowoMutacje jako źródło różnorodności wewnątrzgatunkowej
Mutacje jako źródło różnorodności wewnątrzgatunkowej Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Poziom nauczania oraz odniesienie do podstawy programowej: Liceum IV etap edukacyjny zakres rozszerzony: Różnorodność
Bardziej szczegółowoSzczegółowy harmonogram ćwiczeń Biologia i genetyka w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2015/2016 - I rok Kosmetologia
Szczegółowy harmonogram ćwiczeń Biologia i genetyka w Zakładzie Biologii w roku akademickim 2015/2016 - I rok Kosmetologia Przedmiot Wykłady Ćwiczenia Semestr I Biologia i genetyka 10W/15Ćw./20Sem. Egzamin
Bardziej szczegółowoZALECENIA DLA PRACODAWCÓW I SŁUŻB KONTROLNYCH
ZALECENIA DLA PRACODAWCÓW I SŁUŻB KONTROLNYCH Najczęściej zadawane pytania 1. Jak interpretować pojęcie KONTAKT NARAŻENIE? Instytut Medycyny Pracy w Łodzi stoi na stanowisku, że: Przez prace w kontakcie
Bardziej szczegółowoCzynniki chemiczne rakotwórcze
Czynniki chemiczne rakotwórcze Materiał szkoleniowo- dydaktyczny opracowała: Magdalena Kozik - starszy specjalista ds. BHP Czynniki chemiczne to pierwiastki chemiczne i ich związki w takim stanie, w jakim
Bardziej szczegółowoProtokoły do zajęć praktycznych z mikrobiologii ogólnej i żywności dla studentów kierunku: Dietetyka
Protokoły do zajęć praktycznych z mikrobiologii ogólnej i żywności dla studentów kierunku: Dietetyka Protokół I, zajęcia praktyczne 1. Demonstracja wykonania preparatu barwionego metodą Grama (wykonuje
Bardziej szczegółowoTematyka zajęć z biologii
Tematyka zajęć z biologii klasy: I Lp. Temat zajęć Zakres treści 1 Zapoznanie z przedmiotowym systemem oceniania, wymaganiami edukacyjnymi i podstawą programową Podstawowe zagadnienia materiału nauczania
Bardziej szczegółowoBadanie funkcji genu
Badanie funkcji genu Funkcję genu można zbadać różnymi sposobami Przypadkowa analizy funkcji genu MUTACJA FENOTYP GEN Strategia ukierunkowanej analizy funkcji genu GEN 1. wprowadzenie mutacji w genie 2.
Bardziej szczegółowoMutacje. delecja insercja strukturalne
Mutacje Genowe (Punktowe) Chromosomowe substytucje: delecja insercja strukturalne liczbowe (genomowe) tranzycja delecja deficjencja transwersja duplikacja translokacja inwersja Mutacje chromosomowe strukturalne
Bardziej szczegółowoPRAKTYCZNY KURS SZKOLENIOWY OCENY MUTAGENNOŚCI WODY WYKONANY TESTEM MIKROPŁYTKOWYM AMES MPF 98/100 AQUA
1999 PRAKTYCZNY KURS SZKOLENIOWY OCENY MUTAGENNOŚCI WODY WYKONANY TESTEM MIKROPŁYTKOWYM AMES MPF 98/100 AQUA organizowany przez TIGRET Sp. z o.o. pod patronatem naukowym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego,
Bardziej szczegółowoLaboratorium Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego Gdynia.
Laboratorium Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego Gdynia www.ppnt.pl/laboratorium Laboratorium jest częścią modułu biotechnologicznego Pomorskiego Parku Naukowo Technologicznego Gdynia. poprzez:
Bardziej szczegółowoCykl komórkowy. Rozmnażanie komórek G 1, S, G 2. (powstanie 2 identycznych genetycznie komórek potomnych): podwojenie zawartości (interfaza)
Rozmnażanie komórek (powstanie 2 identycznych genetycznie komórek potomnych): podwojenie zawartości (interfaza) G 1, S, G 2 podział komórki (faza M) Obejmuje: podwojenie zawartości komórki (skopiowanie
Bardziej szczegółowoI ROK WYDZIAŁ LEKARSKI BIOLOGIA MEDYCZNA ROK AKAD. 2013/2014
Ćwiczenie 8 Temat: Genetyka medyczna cz. I Wybrane cechy allelomorficzne i układy grupowe krwi 1. Rodowody niektórych cech człowieka rys. drzewa genealogicznego i oznaczenie genotypów 2. Wybrane cechy
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ
OPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA - INŻYNIERSKIE Mikrobiologia Rola mikrobiologii. Świat mikroorganizmów: wirusy, bakterie, archebakterie,
Bardziej szczegółowoPlan działania opracowała Anna Gajos
Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm
Bardziej szczegółowoGENETYKA POPULACJI. Ćwiczenia 1 Biologia I MGR /
GENETYKA POPULACJI Ćwiczenia 1 Biologia I MGR 1 ZAGADNIENIA struktura genetyczna populacji obliczanie frekwencji genotypów obliczanie frekwencji alleli przewidywanie struktury następnego pokolenia przy
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe
Bardziej szczegółowoMateriał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Bardziej szczegółowoharmonogram lekcji online opracowała Anna Gajos
harmonogram lekcji online 2018-2019 opracowała Anna Gajos Poniżej przedstawiam ramowy plan dwugodzinnych lekcji online, które będą odbywać się we wtorki i środy o godzinie 19:00. W te dni będą przeprowadzane
Bardziej szczegółowoBadanie funkcji genu
Badanie funkcji genu Funkcję genu można zbadać różnymi sposobami Przypadkowa analizy funkcji genu MUTACJA FENOTYP GEN Strategia ukierunkowanej analizy funkcji genu GEN 1. wprowadzenie mutacji w genie 2.
Bardziej szczegółowoDane mikromacierzowe. Mateusz Markowicz Marta Stańska
Dane mikromacierzowe Mateusz Markowicz Marta Stańska Mikromacierz Mikromacierz DNA (ang. DNA microarray) to szklana lub plastikowa płytka (o maksymalnych wymiarach 2,5 cm x 7,5 cm) z naniesionymi w regularnych
Bardziej szczegółowoBADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05)
BADANIA TOKSYCZNOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ ORGANIZMÓW WODNYCH (PN -90/C-04610/01;03;05) Magdalena Retkiewicz 26.03.2014 ZANIECZYSZCZENIA WÓD Zanieczyszczenie wód niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Wydział Biologiczno - Rolniczy. Katedra Biotechnologii i Mikrobiologii
SYLABUS 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Mikrobiologia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki realizującej przedmiot
Bardziej szczegółowoWybrane zastosowania metod inżynierii genetycznej
Wybrane zastosowania metod inżynierii genetycznej Inżynieria genetyczna to inaczej ingerencja w materiał genetyczny organizmów, w celu zmiany ich właściwości dziedzicznych. Polega ona na wprowadzaniu do
Bardziej szczegółowoUKŁAD ODDECHOWY
Zadanie 1. (1 pkt). Na rysunku przedstawiono pęcherzyki płucne oplecione siecią naczyń krwionośnych. Określ znaczenie gęstej sieci naczyń krwionośnych oplatających pęcherzyki płucne.... Zadanie 2. (2 pkt)
Bardziej szczegółowoBiotechnologia i inżynieria genetyczna
Wersja A Test podsumowujący rozdział II i inżynieria genetyczna..................................... Imię i nazwisko.............................. Data Klasa oniższy test składa się z 16 zadań. rzy każdym
Bardziej szczegółowoPodstawy genetyki SYLABUS A. Informacje ogólne
Podstawy genetyki A. Informacje ogólne Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania
Bardziej szczegółowoStosowanie metod alternatywnych dla badań na zwierzętach do celów rozporządzenia REACH
Nr ref.: ECHA-11-FS-06-PL ISBN-13: 978-92-9217-610-5 Stosowanie metod alternatywnych dla badań na zwierzętach do celów rozporządzenia Jednym z głównych powodów opracowania i przyjęcia rozporządzenia był
Bardziej szczegółowoBezpośrednia embriogeneza somatyczna
Bezpośrednia embriogeneza somatyczna Zarodki somatyczne formują się bezpośrednio tylko z tych komórek roślinnych, które są kompetentne już w momencie izolowania z rośliny macierzystej, czyli z proembriogenicznie
Bardziej szczegółowoThe Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna
Streszczenie rozprawy doktorskiej pt. The Role of Maf1 Protein in trna Processing and Stabilization / Rola białka Maf1 w dojrzewaniu i kontroli stabilności trna mgr Tomasz Turowski, promotor prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoOznaczenie polimorfizmu genetycznego cytochromu CYP2D6: wykrywanie liczby kopii genu
Ćwiczenie 4 Oznaczenie polimorfizmu genetycznego cytochromu CYP2D6: wykrywanie liczby kopii genu Wstęp CYP2D6 kodowany przez gen występujący w co najmniej w 78 allelicznych formach związanych ze zmniejszoną
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko...kl...
Gimnazjum nr 4 im. Ojca Świętego Jana Pawła II we Wrocławiu SPRAWDZIAN GENETYKA GR. A Imię i nazwisko...kl.... 1. Nauka o regułach i mechanizmach dziedziczenia to: (0-1pkt) a) cytologia b) biochemia c)
Bardziej szczegółowoVIII Bałtycki Festiwal Nauki Koło Studentów Biotechnologii PG
VIII Bałtycki Festiwal Nauki Koło Studentów Biotechnologii PG W ramach tegorocznego Bałtyckiego Festiwalu Nauki, który odbył się w dniach od 27 do 29 maja 2010 roku członkowie Koła Studentów Biotechnologii
Bardziej szczegółowoAnaliza zmienności czasowej danych mikromacierzowych
Systemy Inteligencji Obliczeniowej Analiza zmienności czasowej danych mikromacierzowych Kornel Chromiński Instytut Informatyki Uniwersytet Śląski Plan prezentacji Dane mikromacierzowe Cel badań Prezentacja
Bardziej szczegółowoPOWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data
POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,
Bardziej szczegółowoŚwiadomi dla czystego powietrza
Świadomi dla czystego powietrza Szkolenia z zakresu przeciwdziałania niskiej emisji Zanieczyszczenia powietrza w Polsce Zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego jest wprowadzenie do powietrza substancji
Bardziej szczegółowoCo to jest transkryptom? A. Świercz ANALIZA DANYCH WYSOKOPRZEPUSTOWYCH 2
ALEKSANDRA ŚWIERCZ Co to jest transkryptom? A. Świercz ANALIZA DANYCH WYSOKOPRZEPUSTOWYCH 2 Ekspresja genów http://genome.wellcome.ac.uk/doc_wtd020757.html A. Świercz ANALIZA DANYCH WYSOKOPRZEPUSTOWYCH
Bardziej szczegółowoWydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności
Pracownie i laboratoria dydaktyczno-badawcze Wydziału Biotechnologii i Nauk o Żywności rozmieszczone są w czterech instytutach biorących udział w realizacji w/w zadań: Instytut Podstaw Chemii Żywności
Bardziej szczegółowoDrożdże piekarskie jako organizm modelowy w genetyce
Drożdże piekarskie jako organizm modelowy w genetyce W dobie nowoczesnych, szybko rozwijających się metod sekwencjonowania DNA, naukowcy bez problemu potrafią zidentyfikować kolejność par nukleotydowych
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Wydział Biologiczno-Rolniczy. Katedra Biochemii i Biologii Komórki
SYLABUS 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Biologia molekularna Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki realizującej
Bardziej szczegółowoOrganizacja tkanek - narządy
Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,
Bardziej szczegółowoAnaliza mikrobiologiczna powietrza oraz zapylenia i występowania aktywnych biologicznie substancji w powietrzu m. Kielce
Analiza mikrobiologiczna powietrza oraz zapylenia i występowania aktywnych biologicznie substancji w powietrzu m. Kielce (SKRÓT) dr Krystyna Królikowska, dr Marek Kwinkowski prof. zw. dr hab. Wiesław Kaca
Bardziej szczegółowo