Zagrożenia i ochrona przyrody

Transkrypt

1 Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Zagrożenia i ochrona przyrody wskazuje zagrożenia atmosfery powstałe w wyniku działalności człowieka, omawia wpływ zanieczyszczeń atmosfery na zdrowie człowieka. określa rodzaje zagrożeń litosfery, omawia problem śmieci i ich składowania, omawia wpływ zanieczyszczeń litosfery na zdrowie człowieka. wskazuje sposoby wykorzystania wód słodkich przez człowieka, podaje przykłady korzystnego i niekorzystnego wpływu człowieka na wody słodkie. wskazuje znaczenie mórz i oceanów w gospodarce człowieka, podaje przykłady korzystnego i niekorzystnego wpływu człowieka na morza i oceany. wskazuje problemy związane ze składowaniem i utylizacją odpadów komunalnych, podaje możliwości pozyskiwania nowych źródeł energii. wyjaśnia przyczyny i skutki efektu cieplarnianego i dziury ozonowej, wskazuje wpływ wycinania wilgotnych lasów równikowych na skład atmosfery. wskazuje zagrożenia litosfery powstające w wyniku pozyskiwania kopalin przez człowieka, omawia zagrożenia litosfery powstające w wyniku nawożenia gleby i stosowania środków ochrony roślin. omawia wpływ zanieczyszczeń wody na zdrowie człowieka, omawia zagrożenia wód słodkich wynikające z działalności człowieka, przedstawia zasoby wód słodkich w Polsce. omawia zagrożenia mórz i oceanów wynikające z działalności człowieka, podaje przykłady z prasy, telewizji o katastrofach tankowców, zagrażających życiu wielu tysięcy organizmów. wskazuje możliwości odzyskania odpadów i oczyszczania ścieków, uzasadnia potrzebę istnienia konwencji międzynarodowych dotyczących redukcji zanieczyszczeń atmosfery,

2 wskazuje przykłady zwierząt i roślin, które niegdyś zamieszkiwały ziemie polskie, podaje przykłady ekosystemów niszczonych przez człowieka. wskazuje zmiany zachodzące w krajobrazie pod wpływem działalności człowieka, omawia zmiany zachodzące w krajobrazie najbliższej okolicy. określa, na wybranym przez siebie przykładzie, czym jest różnorodność gatunkowa, wskazuje sposoby ochrony różnorodności biologicznej w miejscu jej występowania, określa znaczenie ogrodów botanicznych i zoologicznych dla ochrony ginących i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. wskazuje aktualne zagrożenia rozwoju ludzkości, podaje sposoby życia w zgodzie z naturą, wskazuje sposoby zachowań chroniących środowisko w skali lokalnej i globalnej, podaje przykłady organizacji społecznych działających na rzecz ochrony środowiska i głównie ich cele. podaje argumenty za budową elektrowni atomowych i przeciw ich budowie. wyjaśnia, w jaki sposób np. osuszanie terenów, wycinanie lasów prowadzi do zagrożenia gatunków roślin i zwierząt, uzasadnia potrzebę istnienia konwencji międzynarodowych regulujących handel dzikimi gatunkami roślin i zwierząt. wyjaśnia, na czym polega problem wyczerpywania się zasobów przyrody nieożywionej, podaje przykłady zaburzeń układów biologicznych powstałych w wyniku działalności człowieka. uzasadnia konieczność ochrony różnorodności biologicznej, wyjaśnia znaczenie banków genów dla zachowania bioróżnorodności. omawia, czym jest globalizm i antyglobalizm, wyjaśnia, na czym polega teoria zrównoważonego rozwoju, podaje własne propozycje rozwiązań chroniących Ziemię i jej mieszkańców.

3 Genetyka i przyszłość podaje różnice między chorobami dziedzicznymi a wadami wrodzonymi, wskazuje przykłady chorób dziedzicznych wywołanych mutacjami genowymi i chromosomowymi. wyjaśnia, co to jest inżynieria genetyczna i biotechnologia, podaje przykłady procesów biotechnologicznych. wyjaśnia, co to są organizmy transgeniczne, wskazuje możliwości wykorzystania przez człowieka transgenicznych bakterii, roślin i zwierząt. wyjaśnia, co to jest klonowanie organizmów, prezentuje swoje zdanie na temat wątpliwości etycznych dotyczących klonowania człowieka. omawia choroby sprzężone z płcią, wskazuje możliwości diagnostyki chorób dziedzicznych, wyjaśnia, na czym polega terapia genowa. wskazuje podstawowe narzędzia inżynierii genetycznej, omawia, na dowolnie wybranym przykładzie, działalność inżynierii genetycznej i biotechnologii. wskazuje sposoby otrzymywania organizmów transgenicznych, wykazuje pozytywne i negatywne znaczenie transgenicznych organizmów. wskazuje możliwości wykorzystania przez człowieka sklonowanych organizmów, uzasadnia, dlaczego współczesna biotechnologia może naruszać prawa i godność człowieka. Coraz bliżej istoty życia wskazuje, na podstawie analizy tabeli, skład chemiczny biosfery, atmosfery, litosfery i hydrosfery, wskazuje podstawowe funkcje, jakie spełniają w organizmie człowieka uzasadnia jedność chemiczną świata organizmów, omawia skład chemiczny biosfery, atmosfery, litosfery i hydrosfery. zapisuje wzory chemiczne cukrów prostych,

4 białka, tłuszcze i cukry. dwucukrów i wielocukrów,

5 podaje przykłady pokarmów bogatych w cukry i tłuszcze, wymienia cukry proste, dwucukry i wielocukry, określa rolę cukrów i tłuszczów w organizmie człowieka. wskazuje, z czego są zbudowane białka, wykazuje różnorodność białek, omawia enzymatyczną rolę białek. wskazuje na schemacie komórki błony biologiczne, podaje podstawową budowę błony biologicznej, wymienia funkcje błony komórkowej (plazmalemmy), określa znaczenie błony biologicznej. wskazuje budowę komórki roślinnej i zwierzęcej, wyjaśnia znaczenie jądra komórkowego, wskazuje, że chromosomy znajdują się w jądrze komórkowym. wskazuje DNA jako źródło informacji genetycznej, wymienia rodzaje RNA i podaje ich znaczenie w komórce, podaje etapy syntezy białka. określa, co to jest replikacja DNA i dlaczego zachodzi przed podziałem komórki, wskazuje rolę mitotycznego podziału komórki w rozwoju organizmu. wykazuje konieczność redukcji ilości wymienia grupy lipidów i określa ich rolę, porównuje budowę chemiczną cukrów i tłuszczów. wskazuje inne funkcje spełniane przez białka, wyjaśnia biologiczne podłoże różnorodności białek. ukazuje zależność budowy błony biologicznej od pełnionej funkcji, wykazuje różnorodność błon biologicznych w komórce. wyjaśnia, co to jest chromatyna i chromosomy. omawia rolę chromatyny i chromosomów w komórce i życiu osobnika. wyjaśnia, dlaczego geny informują o budowie białek, zwłaszcza enzymatycznych, wyjaśnia, co to jest kod genetyczny, omawia przebieg syntezy białka w komórce. wyjaśnia zasady replikacji DNA, omawia przebieg mitozy. omawia ogólny przebieg mejozy, określa znaczenie rekombinacji genetycznej w powstawaniu nowych osobników. wykazuje znaczenie prac Grzegorza Mendla dla rozwoju genetyki, udowadnia pierwsze prawo Mendla. analizuje krzyżówki jednogenowe z dominowaniem zupełnym i niezupełnym. rozpoznaje na schematach chromosomy płci człowieka, podaje przykłady różnego dziedziczenia cech u człowieka, wyjaśnia znaczenie poznania genomu człowieka.

6