Modele umysłu rok akademicki 2015/2016. Temat 5. Psychologia ewolucyjna i hipoteza rozległej modularności

Transkrypt

1 Modele umysłu rok akademicki 2015/2016 Temat 5 Psychologia ewolucyjna i hipoteza rozległej modularności

2 Model fodoriański ( model klasyczny ): (1) systemy wejściowe / system centralny; (2) radykalny natywizm; (3) model obliczeniowy; (4) RTM (reprezentacyjna teoria umysłu); (5) internalizm i solipsyzm metodologiczny. Modele nieklasyczne : ~ (1) psychologia ewolucyjna & hipoteza rozległej modularności; ~ (2) neurokonstruktywizm; ~ (3) model koneksjonistyczny; ~ (4) predyktywistyczna teoria umysłu; ~ (5) eksternalizm i teza o ucieleśnieniu.

3 Model fodoriański ( model klasyczny ): (1) systemy wejściowe / system centralny; (2) radykalny natywizm; (3) model obliczeniowy; (4) RTM (reprezentacyjna teoria umysłu); (5) internalizm i solipsyzm metodologiczny. Modele nieklasyczne : ~ (1) psychologia ewolucyjna & hipoteza rozległej modularności; ~ (2) neurokonstruktywizm; ~ (3) model koneksjonistyczny; ~ (4) predyktywistyczna teoria umysłu; ~ (5) eksternalizm i teza o ucieleśnieniu.

4 Przedstawiciele psychologii poznawczej: John Tooby, antropolog Leda Cosmides, psycholog Steven Pinker, językoznawca Richard Samuels, filozof Simon Baron-Cohen, psycholog

5 Główne idee psychologii poznawczej:

6 Główne idee psychologii poznawczej: 1. Ludzki umysł jest narzędziem przetwarzania informacji, które wykonuje operacje obliczeniowe ( umysł jako biologiczny komputer ).

7 Główne idee psychologii poznawczej: 1. Ludzki umysł jest narzędziem przetwarzania informacji, które wykonuje operacje obliczeniowe ( umysł jako biologiczny komputer ). 2. Struktura umysłu jest wrodzona ( ontogeneza umysłu)

8 Główne idee psychologii poznawczej: 1. Ludzki umysł jest narzędziem przetwarzania informacji, które wykonuje operacje obliczeniowe ( umysł jako biologiczny komputer ). 2. Struktura umysłu jest wrodzona ( ontogeneza umysłu) 3. i stanowi wynik doboru naturalnego, czyli zbiór rozwiązań konkretnych problemów adaptacyjnych ( filogeneza umysłu).

9 Główne idee psychologii poznawczej: 1. Ludzki umysł jest narzędziem przetwarzania informacji, które wykonuje operacje obliczeniowe ( umysł jako biologiczny komputer ). 2. Struktura umysłu jest wrodzona ( ontogeneza umysłu) 3. i stanowi wynik doboru naturalnego, czyli zbiór rozwiązań konkretnych problemów adaptacyjnych ( filogeneza umysłu). 4. Umysł składa się z bardzo wielu modułów ( hipoteza rozległej modularności, ang. massive modularity hypothesis).

10 Umysł jest tym, co robi mózg, a konkretnie mózg przetwarza informacje, myślenie jest zaś rodzajem obliczeń. Umysł jest zorganizowany w moduły czy organy, z których każdy ma wyspecjalizowaną budowę, dzięki której jego domeną jest jedna dziedzina interakcji ze światem. Podstawowe zasady działania tych modułów określa nasz program genetyczny. Dobór naturalny ukształtował je tak, by służyły do rozwiązywania problemów łowiecko-zbierackiego życia, jakie wiedli nasi przodkowie przez większą część swych ewolucyjnych dziejów. Rozmaite problemy naszych przodków były podporządkowane jednemu najważniejszemu problemowi ich genów: maksymalizacja liczby kopii, które przejdą do następnego pokolenia. Pinker, 2002: 31.

11 Umysł jest tym, co robi mózg, a konkretnie mózg przetwarza informacje, myślenie jest zaś rodzajem obliczeń. Umysł jest zorganizowany w moduły czy organy, z których każdy ma wyspecjalizowaną budowę, dzięki której jego domeną jest jedna dziedzina interakcji ze światem. Podstawowe zasady działania tych modułów określa nasz program genetyczny. Dobór naturalny ukształtował je tak, by służyły do rozwiązywania problemów łowiecko-zbierackiego życia, jakie wiedli nasi przodkowie przez większą część swych ewolucyjnych dziejów. Rozmaite problemy naszych przodków były podporządkowane jednemu najważniejszemu problemowi ich genów: maksymalizacja liczby kopii, które przejdą do następnego pokolenia. Pinker, 2002: 31.

12 Umysł jest tym, co robi mózg, a konkretnie mózg przetwarza informacje, myślenie jest zaś rodzajem obliczeń. Umysł jest zorganizowany w moduły czy organy, z których każdy ma wyspecjalizowaną budowę, dzięki której jego domeną jest jedna dziedzina interakcji ze światem. Podstawowe zasady działania tych modułów określa nasz program genetyczny. Dobór naturalny ukształtował je tak, by służyły do rozwiązywania problemów łowiecko-zbierackiego życia, jakie wiedli nasi przodkowie przez większą część swych ewolucyjnych dziejów. Rozmaite problemy naszych przodków były podporządkowane jednemu najważniejszemu problemowi ich genów: maksymalizacja liczby kopii, które przejdą do następnego pokolenia. Pinker, 2002: 31.

13 Umysł jest tym, co robi mózg, a konkretnie mózg przetwarza informacje, myślenie jest zaś rodzajem obliczeń. Umysł jest zorganizowany w moduły czy organy, z których każdy ma wyspecjalizowaną budowę, dzięki której jego domeną jest jedna dziedzina interakcji ze światem. Podstawowe zasady działania tych modułów określa nasz program genetyczny. Dobór naturalny ukształtował je tak, by służyły do rozwiązywania problemów łowiecko-zbierackiego życia, jakie wiedli nasi przodkowie przez większą część swych ewolucyjnych dziejów. Rozmaite problemy naszych przodków były podporządkowane jednemu najważniejszemu problemowi ich genów: maksymalizacja liczby kopii, które przejdą do następnego pokolenia. Pinker, 2002: 31.

14 Twierdzę, że myślenie polega na komputacji, ale to nie znaczy, że komputer jest właściwą metaforą umysłu. Umysł jest zestawem modułów, ale te moduły nie są obudowanymi i odgraniczonymi pudełkami. Organizacja modułów naszego umysłu jest wynikiem programu genetycznego, ale to nie znaczy, że istnieje gen dla każdej cechy czy że uczenie się jest nie mniej ważne, niż sądziliśmy. Umysł jest adaptacją wytworzoną przed dobór naturalny, nie znaczy to jednak, że wszystko, co myślimy, czujemy i robimy, jest biologicznie adaptacyjne. Pinker, 2002: 33.

15 Ważne założenia: psychologia ewolucyjna jest przedłużeniem biologii ewolucyjnej: zastosowaniem jej zasad do wyjaśnienia funkcjonowania umysłu ludzkiego;

16 Ważne założenia: psychologia ewolucyjna jest przedłużeniem biologii ewolucyjnej: zastosowaniem jej zasad do wyjaśnienia funkcjonowania umysłu ludzkiego; struktura umysłu ludzkiego powstała w plejstocenie (paleolicie), czyli w okresie mniej więcej ostatnich 2,5 mln lat;

17 Ważne założenia: psychologia ewolucyjna jest przedłużeniem biologii ewolucyjnej: zastosowaniem jej zasad do wyjaśnienia funkcjonowania umysłu ludzkiego; struktura umysłu ludzkiego powstała w plejstocenie (paleolicie), czyli w okresie mniej więcej ostatnich 2,5 mln lat; ewolucja tworzy systemy wyspecjalizowane, a nie uniwersalne.

18 Moduł jako:

19 Moduł jako: System reprezentacji mentalnych ( moduł chomskiański); dziedzinowo-specyficzna teoria składająca się z twierdzeń (teoria fizyczna, biologiczna, matematyczna itp.)

20 Moduł jako: System reprezentacji mentalnych ( moduł chomskiański); dziedzinowo-specyficzna teoria składająca się z twierdzeń (teoria fizyczna, biologiczna, matematyczna itp.) System mechanizmów obliczeniowych manipulujących reprezentacjami ( moduły komputacyjny).

21 Moduł jako: System reprezentacji mentalnych ( moduł chomskiański); dziedzinowo-specyficzna teoria składająca się z twierdzeń (teoria fizyczna, biologiczna, matematyczna itp.) System mechanizmów obliczeniowych manipulujących reprezentacjami ( moduły komputacyjny). Moduł darwinowski: komputacyjny, może korzystać z modułu chomskiańskiego; wrodzony, wynik przystosowania ewolucyjnego.

22 HRM w wersji innej niż ta, którą postuluje psychologia ewolucyjna: umysł (cały lub jego część centralna) składa się z bardzo wielu modułów chomskiańskich, do których ma dostęp jeden, dziedzinowo-uniwersalny mechanizm obliczeniowy.

23 HRM psychologii ewolucyjnej: umysł ludzki jest konfederacją bardzo wielu modułów, z których jedne są peryferyjne, a inne centralne.

24 HRM psychologii ewolucyjnej: umysł ludzki jest konfederacją bardzo wielu modułów, z których jedne są peryferyjne, a inne centralne. SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM WYJŚCIOWY SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM WYJŚCIOWY SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM CENTRALNY SYSTEM WYJŚCIOWY

25 HRM psychologii ewolucyjnej: umysł ludzki jest konfederacją bardzo wielu modułów, z których jedne są peryferyjne, a inne centralne. SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM WYJŚCIOWY SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM WYJŚCIOWY SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM CENTRALNY SYSTEM WYJŚCIOWY

26 HRM psychologii ewolucyjnej: umysł ludzki jest konfederacją bardzo wielu modułów, z których jedne są peryferyjne, a inne centralne. SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM WYJŚCIOWY SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM WYJŚCIOWY SYSTEM WEJŚCIOWY SYSTEM WYJŚCIOWY

27 Koncepcja modułów jako przemyślanych rozwiązań (ang. elegant machines) (np. Pinker 2002): każdemu typowi problemów adaptacyjnych odpowiada system wyspecjalizowany w ich rozwiązywaniu ( metoda analizy ewolucyjnej);

28 Koncepcja modułów jako przemyślanych rozwiązań (ang. elegant machines) (np. Pinker 2002): każdemu typowi problemów adaptacyjnych odpowiada system wyspecjalizowany w ich rozwiązywaniu ( metoda analizy ewolucyjnej); architektonika tego systemu jest taka, jakby zaprojektował ją racjonalny, kompetentny inżynier lub programista ( metoda złożonych modeli obliczeniowych).

29 Koncepcja modułów jako przemyślanych rozwiązań (ang. elegant machines) (np. Pinker 2002): każdemu typowi problemów adaptacyjnych odpowiada system wyspecjalizowany w ich rozwiązywaniu ( metoda analizy ewolucyjnej); architektonika tego systemu jest taka, jakby zaprojektował ją racjonalny, kompetentny inżynier lub programista ( metoda złożonych modeli obliczeniowych). Ale: czasem jedna własność fenotypu rozwiązuje kilka problemów; ewolucja tworzy nowe rozwiązania (tj. organy, systemy) nie od zera, ale buduje prowizorki (ang. kludges) wykorzystując to, co wykształciła wcześniej.

30 Przykłady modułów darwinowskich: moduł teorii umysłu, moduł wykrywania oszustów, moduł rozpoznawania krewnych, moduł rozpoznawania jadowitych zwierząt...

31 Przykłady modułów darwinowskich: moduł teorii umysłu, moduł wykrywania oszustów, moduł rozpoznawania krewnych, moduł rozpoznawania jadowitych zwierząt...

32 Teoria czytania w myślach (ang. mindreading) model Baron-Cohena

33 Teoria czytania w myślach (ang. mindreading) model Baron-Cohena Cztery systemy: ID EDD SAM TTOM detektor intencjonalności, detektor kierunku patrzenia, mechanizm uwspólniania uwagi, mechanizm teorii umysłu.

34 Detektor intencjonalności (ID) Dziedzina bodźców: bodźce agentopodobne, tj. obdarzone samowzbudnym ruchem.

35 Detektor intencjonalności (ID) Dziedzina bodźców: bodźce agentopodobne, tj. obdarzone samowzbudnym ruchem. Funkcja: tworzenie reprezentacji diadycznych typu: Ona (mysz) chce wziąć ser, On (chłopiec) ma celu dostać się do pokoju, agent CHCE / MA-NA-CELU x Ważne: jest to system amodalny.

36 Detektor intencjonalności (ID) Świadectwa: dzieci poniżej 9 miesiąca życia reagują zainteresowaniem na ruchy celowe...

37 Detektor intencjonalności (ID) Świadectwa: dzieci poniżej 9 miesiąca życia reagują zainteresowaniem na ruchy celowe... opisy animacji Heidera i Simmela:

38 Detektor intencjonalności (ID) Świadectwa: dzieci poniżej 9 miesiąca życia reagują zainteresowaniem na ruchy celowe... opisy animacji Heidera i Simmela: komórki w płacie skroniowym małpy, które reagują selektywnie na widok innego zwierzęcia podążającego naprzód,

39 Detektor intencjonalności (ID) Świadectwa: dzieci poniżej 9 miesiąca życia reagują zainteresowaniem na ruchy celowe... opisy animacji Heidera i Simmela: komórki w płacie skroniowym małpy, które reagują selektywnie na widok innego zwierzęcia podążającego naprzód, upośledzenia kategoryzacji przedmiotów na ożywione i nieożywione.

40 Detektor intencjonalności (ID) Świadectwa: dzieci poniżej 9 miesiąca życia reagują zainteresowaniem na ruchy celowe... opisy animacji Heidera i Simmela: komórki w płacie skroniowym małpy, które reagują selektywnie na widok innego zwierzęcia podążającego naprzód, upośledzenia kategoryzacji przedmiotów na ożywione i nieożywione. Dygresja: Tomasello o kulturowym uczeniu się oraz emulacji.

41 Detektor kierunku patrzenia (EDD) Dziedzina bodźców: bodźce oczopodobne.

42 Detektor kierunku patrzenia (EDD) Dziedzina bodźców: bodźce oczopodobne. Funkcje: detekcja oczu, detekcja nakierowania oczu, interpretowanie spojrzenia jako widzenia.

43 ilustracja za: Baron-Cohen, 2009, s. 154.

44 ilustracja za: Baron-Cohen, 2009, s. 155.

45 Detektor kierunku patrzenia (EDD) EDD tworzy również reprezentacje diadyczne: On (chłopiec) patrzy na mnie Ona (mama) patrzy na kota Ona (mama) widzi kota agent PATRZY-NA / WIDZI x

46 Detektor kierunku patrzenia (EDD) EDD tworzy również reprezentacje diadyczne: On (chłopiec) patrzy na mnie Ona (mama) patrzy na kota Ona (mama) widzi kota agent PATRZY-NA / WIDZI x Ważne: jest to system wyspecjalizowany w analizie bodźców wzrokowych.

47 Mechanizm uwspólniania uwagi (SAM) Dziedzina bodźców: reprezentacje tworzone przez EDD.

48 Mechanizm uwspólniania uwagi (SAM) Dziedzina bodźców: reprezentacje tworzone przez EDD. Funkcja: tworzenie reprezentacji triadycznych przez zanurzenie ; ja/agent RELACJA [ agent/ja RELACJA x ] Ilustracja za: Baron-Cohen, 2009, s. 159.

49 Mechanizm uwspólniania uwagi (SAM) Dziedzina bodźców: reprezentacje tworzone przez EDD. Funkcja: tworzenie reprezentacji triadycznych przez zanurzenie ; wiązanie EDD z ID (oddziaływanie w obu kierunkach ). Ilustracja za: Baron-Cohen, 2009, s. 163.

50 Mechanizm teorii umysłu (TTOM) Dziedzina bodźców: zachowania innych, reprezentacje tworzone przez SAM.

51 Mechanizm teorii umysłu (TTOM) Dziedzina bodźców: zachowania innych, reprezentacje tworzone przez SAM. Funkcja: tworzy reprezentacje postaw propozycjonalnych: On (chłopiec) myśli, że w pudełku są cukierki Ona chce, żeby książka była na półce agent POSTAWA sąd

52 Mechanizm teorii umysłu (TTOM) Dygresja 1: ekstensjonalność versus intensjonalność (RP) F (a) (UE) F (a) a = b x F(x) F (b)

53 Mechanizm teorii umysłu (TTOM) Dygresja 1: ekstensjonalność versus intensjonalność (RP) F (a) (UE) F (a) a = b x F(x) F (b) Ważne: stany intencjonalne, jakimi są postawy propozycjonalne, opisujemy za pomocą zdań intensjonalnych.

54 Mechanizm teorii umysłu (TTOM) Dygresja 2: TTOM jest modułem darwinowskim, którego elementem jest moduł chomskiański.

55 Mechanizm teorii umysłu (TTOM) Dygresja 2: TTOM jest modułem darwinowskim, którego elementem jest moduł chomskiański. Aksjomaty TTOM: Widzenie prowadzi do wiedzy, To, jak coś wygląda, nie musi takim być, Ludzie myślą, że rzeczy są tam, gdzie widzieli jej po raz ostatni. Aksjomat SAM: Uwagę ludzi przyciągają rzeczy, których pragną.

56 Mechanizm teorii umysłu (TTOM) Testy na theory of mind : Smarties, Sally-Anne,.

57 Schemat rozwojowy: do 9 miesiąca ID & EDD 9 18 miesiąc SAM TTOM

58 Schemat rozwojowy: do 9 miesiąca ID & EDD 9 18 miesiąc SAM TTOM Ważne: stały schemat rozwojowy może świadczyć (przy dodatkowych założeniach) o wrodzonym charakterze systemu czytania w myślach.

59 Ilustracja za: Baron-Cohen, 2009, s. 146.

60 Literatura: Baron-Cohen, Simon, 2009, Rozwój zdolności czytania innych umysłów: cztery etapy, w: A. Klawiter (red.), Formy aktywności umysłu. Ujęcia kognitywistyczne, t. 2, Ewolucja i złożone układy poznawcze, Warszawa: WN PWN, Hohol, Mateusz, 2010, Umysł: system sprzeczny, ale nie trywialny, Zagadnienia filozoficzne w nauce, XLVII, (zwłaszcza rozdział Modularna teoria umysłu i ewolucjonizm ). Pinker, Stephen, 1994, The Language Instinct, New York: W. Morrow & Co. Pinker, Stephen, 2002, Jak działa umysł, Warszawa: WN PWN. Poczobut, Robert, 2007, Modularna teoria umysłu a eksternalizm. Z perspektywy ontologii umysłu, w: S. Wróbel (red.), Modularność umysłu, Kalisz-Poznań: Wydział Pedagogiczno-Artystyczy UAM w Poznaniu, Samuels, Richard, 2000, Massive modular minds: evolutionary psychology and cognitive architecture, w: P. Carruthers & A. Chamberlain (Eds.), Evolution and the human mind. Modularity, language and meta-cognition, Cambrdge: CUP,