KULTURA JAKO ZMIENNA WEWNĘTRZNA. związek efektywności i kultury organizacyjnej

Transkrypt

1 KULTURA JAKO ZMIENNA NIEZALEŻNA - narodowe style zarządzania - podobieństwa i różnice w sposobie zarządzania w różnych krajach związek efektywności i kultury narodowej Oprac. na podst. Smircich (1983). KULTURA JAKO ZMIENNA WEWNĘTRZNA - zarządzanie kulturą przedsiębiorstwa związek efektywności i kultury organizacyjnej KULTURA JAKO METAFORA RDZENNA - wspólne znaczenia i symbole - organizacja ucząca się badanie organizacji jako formy ludzkiej ekspresji 1

2 Kultura jako zmienna niezależna: badania międzykulturowe w zarządzaniu. Kultura jest czynnikiem wyjaśniającym lub szerokim układem odniesienia, wywierającym wpływ na różne elementy procesu zarządzania, czyli traktowana jest jako zmienna zależna. Badacze interesują się tym, jakie narodowe cechy i wartości wpływają na styl zarządzania, postawy konsumentów w danym kraju itp. Celem badań jest głównie sporządzanie słowniczków postępowania w danej kulturze, mogących pomóc negocjatorom, marketingowcom, czy menedżerom w sprawniejszym współdziałaniu z ludźmi, czy całymi społecznymi kontekstami. Przykład: Geert Hofstede (1980). Słabe strony: pozwala zrozumieć jedynie dostosowanie organizacji do kultury narodowej. 2

3 Kultura jako zmienna zależna: zarządzanie kulturą. Założenie 1: kulturą można manipulować i zarządzać, celem uzyskania korzystnych finansowo efektów. Założenie 2: organizacje, rozumiane jako zarząd, wytwarzają kultury i wpływają na nie, czyli kultura jest w tym rozumieniu czymś w rodzaju zmiennej wewnętrznej. Przykład: Tom Peters i Robert Waterman. Słabe strony: badania empiryczne wykazują, że to podejście nie sprawdza się w praktyce, NIE DA SIĘ MANIPULOWAĆ KULTURĄ. 3

4 Kultura jako metafora rdzenna: ucząca się organizacja. Ludzie nie widzą "świata w ogóle", ale poznają i widzą "swój świat" poprzez specyficzne kulturowo ramy odniesienia. Wszystkie ludzkie działania, choć wydawać się mogą konkretne i realne, są stale kreowane poprzez tworzenie i nadawanie sensu. Symbole są w kulturze jakby najmniejszymi cząstkami, nośnikami sensu w procesie nadawania życiu sensu. Symbole przyciągają uwagę obserwatora i przez nie próbuje on czy ona odczytać rzeczywistość, która sama w sobie jest pozbawiona sensu. 4

5 Symbole Dokonujemy nieświadomie wyborów bardzo skomplikowanych i istnieje ogromna ilość możliwości oceny, interpretacji, czy nawet widzenia fragmentów rzeczywistości. Symbole umożliwiają "automatyczne" podjęcie tych decyzji. Symbole są podstawowe, są jakby abecadłem potrzebnym wtedy, gdy pragniemy zrozumieć kulturę organizacji. Symbole zarówno służą zmianie, jak i utrzymaniu status quo. Mogą być użyte w różnym celu. Kultura jest tym, co, za pośrednictwem symboli, umożliwia nam widzenie i rozumienie świata, a także porozumiewanie się. Oferuje wspólny język, względnie podzielane skojarzenia i wyobrażenia, a także częściowo przynajmniej wspólne wartościowanie różnych rzeczy i zjawisk. 5

6 Definicje kultury Kultura jest otoczką pokrywającą świat, którą zarówno tworzymy, jak i w której żyjemy. Jej błona okrywa wszystko, na co spojrzymy; jest to [...] środowisko (społecznego) życia (Czarniawska, 1991: 287). Kultura pozwala ludziom nadawać życiu sens, jest siecią znaczeń (Smircich, 1983/1987). Przyjmując [...], że człowiek jest zwierzęciem rozpostartym w sieciach znaczeń, które sam uplótł, patrzę na kulturę jako na te sieci, a jej analizie wobec tego służy nie eksperymentalna nauka poszukująca praw, lecz interpretująca, poszukująca znaczeń (Geertz, 1973, s. 5) Rola kultury Kultura jest czymś nieuchronnym, jednak nie jest zewnętrzna wobec człowieka, nie jest siłą wyższą. To ludzie są twórcami kultury, świadomymi bądź nie; mającymi na nią wpływ mniejszy bądź większy. 6

7 Kultura organizacji Kultura organizacji jest medium życia społecznego, umożliwiającym uczestnikom organizacji komunikację i nadającym sens ich działaniom, doświadczeniom i wyborom. Wszystkie aspekty organizacji, np. ekonomiczne, finansowe, polityczne mają znaczenie kulturowe i mogą być "odczytane" z kulturowego punktu widzenia. Tworzenie kultury organizacyjnej jest aktywne, aczkolwiek nie koniecznie intencjonalne. Kultura organizacyjna porządkuje doświadczenie i działania, daje pewne podzielane znaczenia. Rola kultury organizacyjnej Kultura pozwala ludziom wspólnie działać, przez co rozumiem zarówno robić rzeczy razem, jak i rozmawiać ze sobą. 7

8 Dynamika kultury Kultura jest procesem, dzieje się. Wartości Założenia Artefakty Symbole Źródło: Hatch (1993) 8

9 Dynamika kultury Manifestacja założeń polega na tym, że wartości powstają na bazie tego, co na podstawowym planie przyjęte jest jako prawdziwe i ważne w danej kulturze. Realizacja to urzeczywistnianie założeń w postaci artefaktów Symbolizacja niektóre artefakty zyskują rangę symboli w procesie symbolizacji, stają się narzędziem do zrozumienia tego, jak funkcjonuje rzeczywistość organizacji. Interpretacja symbole są interpretowane i proces ten, podobnie jak wszystkie pozostałe, jest dwustronny: z jednej strony do interpretacji symboli służą istniejące założenia, a z drugiej, symbole mogą wspierać lub burzyć aktualne założenia. 9

10 Czym jest zmiana? Proces dynamiki kulturowej ma charakter kołowy, koło zamyka się i powtarza ciągle, stale w podobnym kształcie. Nagłe radykalne spontaniczne zmiany są mało prawdopodobne, bo powodują uczucie utraty sensu. Zmiany odgórne, zarządzane, też skazane są na ogół na niepowodzenie, bo mają miejsce na etapie realizacji i interpretacji kierownictwo wprowadza nowy język i inne artefakty. Kultura w naturalny sposób wchłania i interpretuje te nowości w sposób zgodny z własnymi założeniami. Czy zmiana jest możliwa? TAK! W procesie uczenia się, który może mieć charakter dwojaki. Zmiana może mieć miejsce wtedy, gdy założenia są symbolicznie podważane przez symbole. Jest to uczenie się intensywne. Zmiana może dokonać się, gdy zarząd świadomie zda sobie sprawę ze swojej roli symbolicznej w organizacji. Jest to o wiele bardziej realne, niż wariant poprzedni. Jest to uczenie się naturalne. 10

11 Przywództwo w organizacji Przywództwo ma potencjał symboliczny. Przywódcy muszą zdać sobie sprawę z tego, że są symbolami kulturowymi i świadomie dawać przykład innym uczestnikom kultury. Rodzaje zmiany błędne koło zmiana rewolucyjna zmiana ewolucyjna (inkrementalizm) 11

12 Strategia zmiany ewolucyjnej przez zmianę kulturową Zmiana może mieć miejsce, gdy ktoś lub jakaś grupa działa tak jakby przyszłe reguły obowiązywały już dzisiaj, lub jak gdyby zmiana już się dokonała (Czarniawska 1993:118). Przywódca może dawać przykład przez praktyczne wizjonerstwo. Wizjonerstwo ma miejsce wówczas, gdy racjonalność jutrzejsza, a nie dzisiejsza leży u podstaw działań. Praktyczne wizjonerstwo polega na stosowaniu racjonalności jutrzejszej w procesie symbolizacji (nie interpretacji!), czyli gdy przywódca działa zgodnie z wizją (a nie tylko mówi na czym ona ma polegać). 12