Korzyści skali produkcji i niedoskonała konkurencja a handel międzynarodowy. Wykład 4 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW

Transkrypt

1 Korzyści skali produkcji i niedoskonała konkurencja a handel międzynarodowy Wykład 4 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW

2 Wykład 4 Wprowadzenie: skąd nowe teorie handlu? Handel między- a wewnątrzgałęziowy Pomiar handlu wewnątrzgałęziowego Wyjaśniania powstawania handlu wewnątrzgałęziowego Wewnętrzne korzyści skali produkcji Niedoskonała konkurencja Model handlu z korzyściami skali produkcji i niedoskonałą konkurencja Zewnętrzne korzyści skali Dumping

3 Wprowadzenie Problem 1: Modele tradycyjne zakładają, że technologie produkcji charakteryzują się stałymi przychodami skali produkcji Tymczasem w praktyce często mamy do czynienia z rosnącymi przychodami skali produkcji (IRS, korzyściami skali produkcji): Podwojenie nakładów skutkuje większym niż dwukrotnym wzrostem produkcji Duży produkuje tajniej: wraz ze zwiększaniem produkcji koszt jednostkowy produkcji spada

4 Wprowadzenie Problem 2: Modele tradycyjne przewidują przede wszystkim powstawanie wymiany międzygałęziowej miedzy krajami różniącymi się między sobą (posiadaną technologią czy wyposażeniem w czynniki produkcji) Tymczasem w praktyce większość handlu odbywa się między krajami dość podobnymi do siebie ( kraje OECD) i co więcej polega na wymienianiu się podobnymi dobrami handel wewnątrzgałęziowy

5 Wprowadzenie Problem 3: Empiryczna weryfikacja modelu H-O: paradoks Leonfiefa Odwrócona czynnikointensywność dóbr

6 Wprowadzenie Nowe teorie handlu Próbują wyjaśnić powstawanie handlu wewnątrzgałęziowego (inspiracja życiem) Uwzględniają istnienie IRS oraz niedoskonałej konkurencji (bliżej życia) Biorą także pod uwagę w większym stopniu stronę popytową (w zasadzie ignorowaną w modelach tradycyjnych)

7 Handel wewnątrzgałęziowy Pierniczki toruńskie Autobusy Solaris Ciasteczka korzenne Autobusy Volvo

8 Pomiar handlu wewnątrzgałęziowego Pierniczki toruńskie 1 mln 0,75 mln Ciasteczka korzenne Handel wewnątrzgałęziowy: Ta część wymiany w obrębie danej gałęzi, gdzie strumienie eksportu i importu pokrywają się W przykładzie wynosi on 0,75 mln Ogólnie jest on równy (E + I) - E I, gdzie E to wartość eksportu w obrębie danej gałęzi, zaś I to wartość importu Aby móc dokonywać porównań miedzy gałęziami, otrzymany wynik normalizujemy, to jest dzielimy przez całkowitą wartość handlu w danej gałęzi Wskaźnik Grubela-Lloyda wymiany wewnątrzgałęziowej: GL ( E I) E ( E I) I 1 E ( E I I) 1 1 0,75 (1 0,75) 1 0,25 1,75 0,86

9 Bilateralny wskaźnik handlu wewnątrzgałęziowego N i i i N i i i I E I E GL 1 1 ) ( 1 ) ( ) ( I E I E I E I E GL Przykład dla dwóch gałęzi:

10 Wskaźnik GL: własności Jeśli w obrębie jakiejś gałęzi, eksport jest równy importowi, wskaźnik GL będzie miał wartość 1 (całość wymiany ma charakter wymiany wewnątrzgałęziowej) Jeśli w obrębie jakiejś gałęzi, będziemy tylko eksportować albo tylko importować jakieś dobro, wskaźnik GL będzie miał wartość 0 (całość wymiany ma charakter wymiany międzygałęziowej) Im szerzej zdefiniujemy gałąź, tym większa wartość wskaźnika GL Im bardziej podobne są kraje pod względem poziomu życia (PKB per capita), tym wyższy wskaźnik GL

11 International Trade & the World Economy; Charles van Marrew Zastosowanie wskaźnika GL Table 10.1 International trade between The Philippines (RP) and Japan; 1998* SITC Exports from RP Imports into RP GL index 8 Miscellaneous manufactured articles 383, , Prefabricated buildings 4,147 2, Furniture and parts thereof 42,332 6, Travel goods, handbags and similar containers 4, Articles of apparel and clothing accessories 115,627 3, Footwear 13, Prof. scientific & controlling instruments 24, , Photographic apparatus 72, , Miscellaneous manufactured articles 106, ,

12 International Trade & the World Economy; Charles van Marrew Zróżnicowanie wskaźnika GL Table 10.2 Intra-industry trade, GL-index manufacturing sector 1995 (3-digit level, %) Country World OECD 22 NAFTA East Asia Dev. Latin America Australia Bangladesh Chile France Germany Japan Malaysia Hong Kong UK USA Source: NAPES website,

13 International Trade & the World Economy; Charles van Marrew Wzrost roli handlu wewnątrzgałęziowego Intra-industry trade (2-digits) 1 Germany USA 0 Japan

14 Handel wewnątrzgałęziowy: ilustracja empiryczna Indeks Grubela-Lloyda handlu wewnątrzgałęziowego Polski CEEC OECD UE15 GER WORLD Uwaga: Indeks Grubela-Lloyda policzono dla 173 grup produktowych w klasyfikacji HS na

15 Przyczyny powstawania handlu wewnątrzgałęziowego : wnioski z modeli Po co wozić ten sam (lub bardzo podobny) towar w obie strony? Konkurencja monopolistyczna (wiele odmian tego samego dobra) Korzyści skali produkcji (większy rynek zbytu niższe koszty przeciętne) Upodobania konsumentów (liczba odmian ma znaczenie)

16 Przyczyny powstawania handlu wewnątrzgałęziowego: pierwsze koncepcje Model Lindera Jakość dóbr A B C PKB per capita

17 Nowe funkcje użyteczności Zamiłowanie do różnorodności (koncepcja Dixita-Stiglitza): Kulka lodów orzechowych, śmietankowych i czekoladowych przynosi większą satysfakcję niż 3 kulki lodów śmietankowych Z posiadania białego, czarnego i granatowego sweterka jest większy pożytek niż z trzech sweterków czarnych Idealny produkt (koncepcja Lancastera) Mój ulubiony gatunek makaronu Moja wymarzona sukienka wieczorowa

18 Rosnące przychody skali produkcji Korzyści skali oznaczają że większe firmy lub większe gałęzie przemysłu (grupujące większą liczbę firm) są bardziej wydajne Zewnętrzne efekty skali produkcji: koszt na jednostkę produktu zależy od wielkości gałęzi Wewnętrzne efekty skali produkcji: koszt na jednostkę produktu zależy od wielkości firmy rola kosztów stałych

19 Konkurencja monopolistyczna Konkurencja monopolistyczna to model konkurencji niedoskonałej, gdzie: Firma wytwarza swój produkt, odróżnialny od produktów innych producentów Firm jest na tyle dużo, iż każda może ignorować wpływ, jaki wywrze zmiana ceny jej produktu na ceny produktów konkurentów; w obrębie rynku swojej odmiany firma może zachowywać się jak monopolista Przykład: buty sportowe Można się zatem spodziewać, że w konkurencji monopolistycznej: Firma sprzedaje tym więcej, im większa jest całkowita sprzedaż danej gałęzi rynku i im wyższej ceny zażądają konkurenci, Firma sprzedaje mniej, im więcej firm działa na rynku i im wyższa jest cena jej odmiany produktu

20 Model konkurencji monopolistycznej Założenia: Obserwujemy pewną gałąź przemysłu, gdzie istnieje konkurencja monopolistyczna np. produkującą pastę do zębów Występuje n firm: każda produkuje swoją odmianę pasty Firmy konkurują ze sobą cenowo, każda ustala swoją cenę, biorąc ceny konkurentów za dane Wszystkie firmy są identyczne pod względem kosztów Występują korzyści skali produkcji Mamy do czynienia z funkcją użyteczności charakteryzującą się zamiłowaniem do różnorodności

21 Strona popytowa modelu: popyt na odmianę konkretnej firmy Q = S[1/n b(p P )] Q to wielkość sprzedaży danej firmy (czyli to informacja, ile konsumenci chcą kupić tubek pasty danej firmy) S to pojemność rynku (informacja, ile tubek pasty w ogóle chcą kupić konsumenci, zakładamy, że jest stała) n to liczba firm działających na danym rynku b to jest parametr, pokazujący wrażliwość popytu na daną odmianę względem ceny ustalonej przez daną firmę P to cena jakiej żąda badana firma P to średnia cena żądna przez konkurencję Kiedy wszystkie firmy są identyczne, to P = P, a zatem Q = S/n

22 Strona podażowa: koszty produkcji Zakładamy, że funkcja kosztu całkowitego ma postać: TC = F + cq A zatem koszt przeciętny wygląda tak: AC TC Q F Q nf S A zatem: im więcej firm na rynku, tym wyższy koszt przeciętny c c

23 Równowaga w modelu Co wiemy? Jaki jest koszt stały (F) i zmienny (c) Jaka jest pojemność rynku (S) Jaka jest wrażliwość popytu na daną odmianę na jej cenę (b) Czego nie wiemy? Ile firm (odmian) działa na rynku Po jakiej cenie będą sprzedawać swoje odmiany Dwa warunki równowagi: Warunek swobody wejścia i wyjścia z gałęzi warunek zerowego zysku: AC =P Warunek równowagi firmy: MR = MC

24 Równowaga w gałęzi P AC P nf S Związek między n a P: Im więcej firm, tym wyższe P, bo wyższy AC Związek między S a P: Im większy rynek (S), tym niższa cena c Krzywa CC

25 Równowaga firmy Ogólny warunek równowagi firmy: Koszt krańcowy (MC) = przychód krańcowy (MR) czemu? W tym modelu: TC = F + cq MC = c Z MR sprawa jest nieco bardziej skomplikowana.

26 Utarg krańcowy w warunkach monopolu (ogólny przypadek) Jeśli monopolista ma daną liniową funkcję popytu, czyli związek między ilością a ceną może być przedstawiony za pomocą równania: Q = A BP gdzie A i B to stałe to utarg krańcowy dany jest następująco: MR = P Q/B

27 Utarg krańcowy w analizowanym modelu Q = S[1/n b(p P)] Q = S/n Sb(P P) Q = S/n + SbP SbP Q = A BP gdzie A (S/n + SbP), zaś B Sb Skoro ogólnie MR = P Q/B, to w naszym modelu: MR = P Q/Sb

28 Równowaga firmy MR = MC P Q/Sb = c P = c + Q/Sb P = c + (S/n)/Sb P = c + 1/(nb) Im więcej firm działa w gałęzi, tym niższa jest cena, której żąda każda z firm, ponieważ silniejsza jest konkurencja między nimi Krzywa PP

29 Równowaga w modelu Kiedy liczba firm różni się od n 2, gałąź nie jest w równowadze w tym sensie, że firmy mają motywację do wchodzenia lub opuszczania rynku Mają motywację do wchodzenia na rynek, kiedy zyski są większe od zera (cena > koszt przeciętny) Mają motywację do opuszczania rynku, kiedy zyski są mniejsze od zera (cena < koszt przeciętny)

30 Handel w modelu konkurencji monopolistycznej Wyobraźmy sobie, że istnieją obok siebie dwa kraje, w których konsumenci kupują pastę do zębów W obu działają wyżej opisane rynki Początkowo rynki są rozdzielone Dopuszczamy możliwość wymiany W języku tego modelu oznacza to zwiększenie się pojemności rynku: zamiast dwóch rynków, gdzie pojemność rynku wynosiła odpowiednio S 1 i S 2, mamy jeden wspólny rynek, gdzie S = S 1 + S 2

31 Skutki handlu Ponieważ handel zwiększa rozmiary rynku, to przy konkurencji monopolistycznej - obniża przeciętne koszty produkcji (bo IRS) AC = F(n/S) + c Ponieważ handel zwiększa liczbę odmian dóbr, to przy konkurencji monopolistycznej podnosi dobrobyt konsumentów lubiących różnorodność Dodatkowo konsumenci korzystają z niższych cen

32 Skutki otwarcia na handel dla równowagi w modelu konkurencji monopolistycznej Krugamana Skutki: Większa łączna liczba firm (w porównaniu z każdym z krajów osobno), ale mniejsza niż suma liczby firm w obu krajach Niższa cena

33 Analityczne rozwiązanie modelu Krzywa CC: P = (nf/s) + c Krzywa PP: P = c + (1/bn) A zatem mamy układ równań z dwoma niewiadomymi S Jego rozwiązanie pozwala n Fb ustalić n oraz P X p c S n 1 bn

34 Model konkurencji monopolistycznej: przykład Hipotetyczny przykład korzyści z handlu w gałęzi, gdzie mamy do czynienia z konkurencją monopolistyczną Rynek krajowy przed otwarciem na handel Rynek krajowy po otwarciu na handel Rynek zintegrowany po otwarciu na handel Pojemność rynku Liczba firm Sprzedaż firmy Przeciętny koszt Cena

35 Zewnętrzne korzyści skali produkcji Rosnące korzyści skali oznaczają, że kraj, który dysponuje większym przemysłem wytwarzającym dane dobro, będzie wytwarzał to dobro (czy usługę) przy niższym koszcie Zewnętrzne korzyści skali powstają z kilu powodów: 1. Wyspecjalizowany sprzęt czy usługi, który jest potrzebny w danej gałęzi dostarczany jest tylko, jeśli przemysł jest duży i skoncentrowany Przykład: Dolina Krzemowa w Kalifornii: firmy wytwarzające chipy komputerowe są obsługiwane przez inne firmy, które produkują maszyny do produkcji chipów komputerowych Maszyny są tańsze i bardziej dostępne w Dolnie Krzemowej niż w innych miejscach

36 Zewnętrzne korzyści skali produkcji 2. Koncentracja siły roboczej: Duży i skoncentrowany przemysł może przyciągać robotników, obniżając koszty rekrutacji i zatrudnienia 3. Efekty zewnętrzne wiedzy: pracownicy różnych firm mogą łatwiej dzielić się pomysłami i generować korzyści dla wszystkich firm w danym sektorze

37 Zewnętrzne korzyści skali produkcji Zewnętrzne korzyści skali produkcji mogą zależeć także od skumulowanej wielkości produkcji w czasie Dynamiczne zewnętrzne korzyści skali produkcji istnieją wtedy, gdy koszt przeciętny spada wraz z zwiększaniem się produktu skumulowanego w czasie Dynamiczne przychody skali produkcji mogą się pojawić wtedy, gdy koszty produkcji zależą od akumulacji wiedzy i doświadczenia, które z kolei zależą od rozwoju procesu produkcji

38 Dumping Dumping to praktyka polegająca na: żądaniu niżej ceny na rynku zagranicznym niż krajowym sprzedaży produktu po cenie niższej niż koszt jego produkcji Dumping jest przykładem tzw. dyskryminacji cenowej. Polega ona na sprzedawaniu tego samego produktu różnym konsumentom po różnej cenie Dyskryminacja cenowa może mieć miejsce, gdy: Istnieje niedoskonała konkurencja pozwalająca wpływać firmie na cenę rynkową Rynki są rozdzielone (nie działa arbitraż cenowy)

39 Dumping Dumping może być strategią maksymalizującą zysk z powodu różnic między sytuacją na rynku krajowym i zagranicznym Zwykle pozycja firmy na rynku krajowym jest mocniejsza niż na rynku zagranicznym (firma ma większy udział w rynku krajowym niż zagranicznym) Ponieważ pozycja firmy na rynku zagranicznym jest mniej dominująca, wielkość sprzedaży na rynku zagranicznym jest bardziej wrażliwa na zmiany cen niż wielkość sprzedaży (popyt) na rynku krajowym Firmy mają zatem możliwość zażądania wyższych cen na rynku krajowym i niższych cen na rynku zagranicznym

40 Podsumowanie 1. Korzyści skali produkcji, to sytuacji, w której wzrostowi produkcji towarzyszy spadek kosztu przeciętnego produkcji Zewnętrzne korzyści skali odnoszą się do wielkości produkcji całego przemysłu, zaś wewnętrzne korzyści skali do wielkości produkcji pojedynczej firmy 2. W sytuacji konkurencji monopolistycznej, każda firma ma pewną siłę monopolistyczną (z uwagi na zróżnicowanie produktu), ale musi konkurować z innymi firmami, których ceny postrzega jako nie ulegające zmianom na skutej jej działań

41 Podsumowanie 3. Konkurencja monopolistyczna pozwala na odniesienie korzyści z handlu na skutek niższych cen i kosztów, a także na skutek większego wyboru konsumenta 4. W modelu konkurencji monopolistycznej możemy wyjaśnić powstawanie handlu wewnątrzgałęziowego 5. Lokalizacja firm w warunkach handlu jest trudna do określenia, ale kraje z podobnym wyposażeniem w czynniki produkcji podejmą wymianę wewnątrzgałęziową

42 Podsumowanie 6. Dumping może być dobrą strategią firmy, jeśli doświadcza ona niewielkiej konkurencji na rynku krajowym, a dużej konkurencji na rynku zagranicznym

43 Koniec wykładu 4 Dziękuję i zapraszam za tydzień