Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego

Transkrypt

1 Załcznik do uchwały nr 4/2006 NKZDL z dnia 13 stycznia 2006 r. Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego Potrzeba ustanowienia Kodeksu Etyki Diagnosty Laboratoryjnego wynika z rozwoju medycyny, w której coraz wiksz rol odgrywa wyspecjalizowana diagnostyka laboratoryjna. Pozwala ona nie tylko ustala trafne diagnozy umoliwiajce podejmowanie skutecznych działa terapeutycznych, ale - w coraz wikszym stopniu - przyczynia si do rozwoju samego lecznictwa i skutecznej profilaktyki medycznej. Jest rzecz zrozumiał, e wraz ze wzrostem znaczenia diagnostyki laboratoryjnej w wiadomoci wiadczeniodawców i pacjentów uzyskała ona status zawodu zaufania publicznego. W praktyce oznacza to, e diagnoci laboratoryjni stawiaj sobie wysokie wymagania moralne i zawodowe. Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego, którego sygnatariuszami s indywidualni diagnoci laboratoryjni poprzez swoich przedstawicieli zebranych na Nadzwyczajnym Krajowym Zjedzie Diagnostów Laboratoryjnych w dniu 13 stycznia 2006 r., odgrywa bdzie wan rol w procesie kształcenia specjalistów o wysokim poziomie moralnym i właciwych postawach zawodowych. Kodeks, stanowic wyraz ukształtowanej wiadomoci moralnej rodowiska, jest podstaw do oceny zawodowego zaangaowania i postaw moralnych członków korporacji. Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego opiera si na powszechnie przyjtych normach etyki oraz zasadach wynikajcych z tradycji zawodu. Naczeln norm postpowania diagnosty laboratoryjnego jest dobro osoby ludzkiej, które winno by chronione zarówno w odniesieniach indywidualnych, jak i społecznych. Z zasady tej wynika powinno poszanowania godnoci człowieka, jak równie budowanie takich odniesie w pracy zawodowej, by jej naczelnym celem była słuba człowiekowi według powszechnie cenionych wartoci, takich jak: uczciwo, rzetelno i kompetencja. I. ZASADY OGÓLNE: 1 Diagnosta laboratoryjny powinien wykonywa swoje zadania w sposób zgodny z powszechnie przyjtymi normami etycznymi, zasadami sztuki zawodu oraz przepisami prawa regulujcymi wykonywanie zawodu. 2 Dobro pacjenta jest dobrem nadrzdnym, wynikajcym z jedynoci i niepowtarzalnoci osoby ludzkiej. 3 Nadrzdne wartoci moralne, takie jak: dobro, prawda, wolno, równo, sprawiedliwo dyktuj sposób i zasady postpowania wobec pacjenta. 4 Diagnosta laboratoryjny, postpujc według zasad rzetelnoci, uczciwoci, bezstronnoci i wiarygodnoci oraz zgodnie z zasadami ekonomiki, powinien wykonywa swoje czynnoci z szacunkiem dla osoby ludzkiej. 1

2 5 Majc na uwadze doniosło uprawianego zawodu, diagnosta laboratoryjny podejmuje swoje obowizki w poczuciu odpowiedzialnoci za własny samorzd zawodowy, dbajc o kształtowanie nienagannych postaw oraz rozwój zawodowy. II. ZASADY SZCZEGÓŁOWE: 1. Diagnosta laboratoryjny wobec pacjenta 6 Diagnosta laboratoryjny wykonuje swoje czynnoci ze wiadomoci, e wyniki jego pracy chroni zdrowie i ycie człowieka. 7 Diagnosta laboratoryjny, stosujc cał swoj wiedz i umiejtnoci, dy do uzyskania wiarygodnych wyników bada i dokonuje ich interpretacji dla potrzeb diagnostycznych, leczniczych, sanitarno-epidemiologicznych i profilaktycznych. 8 Diagnosta laboratoryjny postpuje według zasady skutecznoci i przydatnoci diagnostycznej bada. 9 Diagnosta laboratoryjny z naleyt dbałoci i starannoci pobiera i zabezpiecza pozyskany do bada materiał biologiczny. Materiał pobrany od pacjenta moe by za jego zgod archiwizowany. Diagnosta laboratoryjny zobowizuje si do jego zabezpieczenia przed uyciem i wykorzystaniem przez osoby trzecie. 10 Diagnosta laboratoryjny wykonujcy testy, które słu do identyfikacji nosiciela genu odpowiedzialnego za chorob, oraz testy, które wykrywaj genetyczne predyspozycje lub podatno na zachorowanie, moe te przeprowadza wyłcznie dla celów zdrowotnych albo dla bada naukowych zwizanych z celami zdrowotnymi. Badania te podlegaj odpowiedniemu poradnictwu genetycznemu. 2.Tajemnica zawodowa 11 Diagnosta laboratoryjny zobowizany jest zachowa w cisłej tajemnicy wszystko, czego dowiedział si o pacjencie podczas przeprowadzanych bada. Zarazem zobowizany jest on do zabezpieczenia wszelkich w/w informacji przed osobami trzecimi. 12 Diagnosta laboratoryjny nie moe bra udziału w: 1) zatajaniu wyników bada laboratoryjnych, 2) fałszowaniu wyników bada lub nieuzasadnionym zaniechaniu wykonania zleconych bada, 2

3 3) popełnianiu plagiatu w pracy naukowej czy dostosowywaniu wyników do postawionej przez siebie lub zleceniodawc tezy, 4) udostpnianiu wyników bada laboratoryjnych dotyczcych pacjenta, bd te informacji o zagroeniu dla zdrowia i ycia pacjenta kademu nieuprawnionemu, w tym pracodawcom i firmom ubezpieczeniowym, 5) przekazywaniu materiału biologicznego osobom trzecim, 6) niewłaciwym zabezpieczeniu materiału biologicznego (od pobrania do likwidacji). 13 Wyniki bada nale do osoby, której one dotycz, i mog by tylko przez t osob lub za jej zgod udostpniane innym osobom lub instytucjom. 14 Diagnosta laboratoryjny, jako przedstawiciel zawodu zaufania publicznego, nie moe ujawnia tajemnicy zawodowej, nie moe te, w sprawach dotyczcych diagnostyki laboratoryjnej, wprowadza w błd pacjenta oraz opinii publicznej. 15 Diagnosta laboratoryjny winien udzieli pacjentowi (na jego wniosek) z najwysz dokładnoci i starannoci zrozumiałych informacji o badaniu laboratoryjnym. 3. Diagnosta laboratoryjny wobec własnego rodowiska 16 Biorc pod uwag dynamiczny rozwój laboratoryjnej diagnostyki medycznej, diagnosta laboratoryjny powinien: 1) uzupełnia swoj wiedz poprzez uczestnictwo w konferencjach naukowych i szkoleniach oraz studiowanie pimiennictwa fachowego, 2) uzyskiwa specjalizacje, 3) czynnie uczestniczy w inicjatywach swojej korporacji zawodowej zmierzajcych do doskonalenia organizacji pracy diagnostów laboratoryjnych i rozwoju diagnostyki laboratoryjnej poprzez: a) współtworzenie standardów jakoci medycznych laboratoriów diagnostycznych, b) poszerzanie zakresu oraz podnoszenie poziomu usług wiadczonych przez rodowisko diagnostów laboratoryjnych, c) przestrzeganie zasad dobrej współpracy z osobami wykonujcymi inne zawody medyczne, d) okrelenie zasad dobrej współpracy midzy diagnostami laboratoryjnymi ze szczególnym zwróceniem uwagi na eliminowanie problemu nieuczciwej konkurencji, e) wypracowanie zasad bezpieczestwa i higieny pracy współwykonujcych czynnoci diagnostyki laboratoryjnej, f) ustalanie postpowania w dziedzinie ochrony rodowiska naturalnego, g) zabieganie o rodki i warunki potrzebne do właciwego wykonywania zawodu, h) oddziaływanie na finansow i społeczn polityk pastwa skierowan na ochron zdrowia i ycia ludzkiego, i) współuczestnictwo w procesie przygotowywania programów kształcenia w zakresie diagnostyki laboratoryjnej. 3

4 17 Diagnosta laboratoryjny przestrzega zasady kompetencji, a w wypadku problemów przekraczajcych jego wiedz, bd jakichkolwiek wtpliwoci dotyczcych uzyskanych wyników lub ich interpretacji winien zasiga porad odpowiednich specjalistów. 18 Diagnosta laboratoryjny zobowizany jest do budowania etosu swojego zawodu, do jego promocji i rozwoju. Szczególnie wana jest dbało o budowanie społecznego zaufania, które jest nieodzownym warunkiem dobrego pełnienia zada ochrony zdrowia. 19 Diagnosta laboratoryjny w relacjach z innymi diagnostami laboratoryjnymi w wypadku zauwaenia błdów w ich postpowaniu winien z nalenym taktem zwróci si najpierw do samego zainteresowanego, a w sytuacji szczególnej skonsultowa si z jego przełoonym. 20 Diagnosta laboratoryjny powinien dzieli si swoj wiedz ze współpracownikami, a sprawujc funkcj kierownicz, nie moe utrudnia podwładnym zdobywania wiedzy zwizanej z wykonywanym zawodem, ma obowizek motywowa ich do rozwoju i ułatwia podnoszenie kwalifikacji. 4. Diagnosta laboratoryjny wobec społeczestwa 21 W stosunku do pacjenta, jego rodziny i otoczenia diagnosta laboratoryjny zachowuje naleny szacunek oraz przestrzega zasad kultury osobistej. 22 W stosunku do lekarza zlecajcego badania diagnosta laboratoryjny zobowizany jest do współpracy. 23 Diagnosta laboratoryjny nie moe uzalenia wiadczonej przez siebie usługi od dodatkowej gratyfikacji pochodzcej od firm reprezentujcych producentów sprztu i zaopatrzenia medycznego, od samych pacjentów, od firm ubezpieczeniowych, od osób i instytucji w jakikolwiek sposób zainteresowanych uzyskaniem okrelonych wyników. 24 W sytuacji zaistnienia konfliktu z własnym sumieniem diagnosta laboratoryjny moe odmówi wzicia udziału w powierzonych mu czynnociach, jednoznacznie i niezwłocznie o tym informujc zainteresowanych oraz swoich przełoonych. 25 W sytuacji stosowania przez przełoonych lub osoby zlecajce badania jakichkolwiek form nacisku, diagnosta laboratoryjny moe zwróci si do swojej korporacji o pomoc i ochron prawn. 4

5 26 Diagnosta laboratoryjny w organizacji pracy medycznego laboratorium diagnostycznego i jego kierowaniu postpuje według zasad moralnych, unikajc nieuczciwej konkurencji i nepotyzmu. III. POSTANOWIENIA KOCOWE: 27 Niniejszy Kodeks Diagnosty Laboratoryjnego jest zbiorem podstawowych norm etycznych, którymi winien kierowa si kady przedstawiciel zawodu. 28 Kodeks jest ródłem ogólnych wskaza moralnych, które nie zastpuj procesu formacji osobowej i zawodowej diagnosty laboratoryjnego. 29 Nieustanna refleksja nad sformułowanymi zasadami postpowania diagnosty laboratoryjnego winna stanowi podstaw do doskonalenia postaw moralnych i zawodowych diagnostów laboratoryjnych. 30 Dbało o przestrzeganie i egzekwowanie zasad Kodeksu Etyki Diagnosty Laboratoryjnego przez diagnost laboratoryjnego spoczywa na władzach Korporacji, a w szczególnoci na członkach Komisji ds. Etyki. 5

6 Słownik podstawowych poj uytych w Kodeksie: 1. Cnota; stała dyspozycja człowieka do czynienia dobra, czyli stała gotowo człowieka do postpowania moralnego. Podstawowe cnoty to: dobro, mstwo, umiarkowanie, sprawiedliwo. 2. Ekonomika; umiejtno osigania maksymalnego rezultatu przy zastosowaniu optymalnych rodków, czyli sposób racjonalnego zarzdzania rodkami dla uzyskania oczekiwanego rezultatu. Czsto ekonomik kojarzy si z oszczdnym zarzdzaniem dobrami. 3. Etos; zwyczaj postpowania przyjty przez okrelon społeczno. Zbiór nienaruszalnych zasad moralnych, czyli pewien wzorzec godziwego postpowania człowieka. Czsto przez etos rozumie si zbiór wartoci szczególnie cenionych w danej społecznoci np. etos rycerski, etos zawodowy, etos wynikajcy z religijnego wychowania np. chrzecijaski, muzułmaski, judaistyczny. Innym jest np. etos lekarski, etos prawniczy, etos urzdniczy etc, wynikajcy z pragmatyki postpowania danej grupy społecznej czy zawodowej. 4. Etyka; dziedzina filozofii, która w oparciu o umysł/o rozum/o naturalne zdolnoci poznawcze człowieka ustala normy postpowania, to znaczy okrela si, jakie postpowanie, jakie działanie prowadzi mog do osignicia szczcia i realizowa bd dobro człowieka. Tym zajmuje si etyka normatywna. Za etyka opisowa opisuje i analizuje postpowanie człowieka nie tworzc normatywu powinnociowego, podobnie jak etyka sytuacyjna, relatywistyczna. 5. Formacja osobowa; wzór osobowy realizowany w procesie wychowania poprzez naladownictwo i odwzorowanie podanych postaw moralnych w społeczestwie. Zespół działa zmierzajcych do kształtowania podanej postawy moralnej człowieka. Formacja osobowociowa realizowana jest w procesie wychowania na dyspozycjach genetycznych. Ogromn rol w procesie formacji osobowej stanowi autorytety, czyli osobowe wzorce postpowania. 6. Formacja zawodowa; kształtowanie i doskonalenie umiejtnoci zawodowych człowieka. Obejmuje ona zarówno kształtowanie zdolnoci technicznych, jak i dojrzałoci osobowej, co ma szczególne znaczenie w przypadku zawodów zaufania publicznego. Tworzenie wzoru osobowego w danym zawodzie. 7. Godno; jedna z wartoci, której człowiek dowiadcza, jej pragnie i ma prawo jej broni. Zbiór najbardziej wartociowych cech człowieka decydujcych o jego wyjtkowoci i niepowtarzalnoci. Godno rozpoznawana jest czsto jako naczelna warto, której naruszenie dotyka czego najistotniejszego w strukturze osoby ludzkiej. 8. Kodeks etyczny; zbiór norm postpowania moralnego przyjty przez grup osób, na przykład przez korporacj zawodow. Sankcj wynikajc z niestosowania si do kodeksu jest sytuowanie si poza grup okrelajc w kodeksie standardy postpowania. Kodeks jest jednym z wanych instrumentów formacji zawodowej, która ma szczególne znaczenie w odniesieniu do zawodów zaufania publicznego. 6

7 9. Komisja etyczna; wybrany przez przedstawicieli grupy społecznej cieszcy si szacunkiem wielu osób zespół, któremu powierza si trosk o respektowanie zasad moralnych, take ocen postpowania członków wybranej wspólnoty, czyli jest to zespół wybranych osób spełniajcy nadzór nad respektowaniem norm deontycznych, w którego kompetencji ley ocena czynów poddanych osdowi i wartociowaniu ze wzgldu na okolicznoci tego czynu. Komisja etyczna spełnia rol opiniotwórcz wobec czynów zgłoszonych do oceny. 10. Norma deontyczna; przyjty i nakazany przez okrelon grup osób sposób postpowania tak wobec własnych członków, jak równie wobec członków innych społecznoci. Podstawow norm deontyczn jest nakaz czynienia dobra i unikania zła. 11. Deontologia; nauka o nakazach i zakazach moralnych. W systemach etycznych, w których niemoliwe jest racjonalne ustalenie norm moralnych deontologia staje si jedynym sposobem oceny czynów ludzkich, które odnosi si do zakazów i nakazów. Kodeks etyczny ma charakter deontologiczny, cho winien opiera si na podstawowych normach etycznych. 12. Nepotyzm; kierowanie si przy podejmowaniu decyzji o wymiarze społecznym interesem osób najbliszych ( np. rodziny); czyli wykorzystywanie swojej funkcji i stanowiska do obsady członkami rodziny okrelonych funkcji, lukratywne stanowiska lub czynienie z nich dysponentów władzy. 13. Normy moralne; ogólne zasady postpowania chronice dobro człowieka. 14. Osoba; jednostka ludzka rozumna, zdolna do poznania i wolnego wyboru. Dziki zdolnoci poznania i wolnego wyboru działania osoby ludzkiej s wiadome, odpowiedzialne i maj wymiar moralny. Podstawowymi własnociami charakteryzujcymi człowieka jako osoby s godno, jedyno i niepowtarzalno. Wynikaj one z rozumnej natury człowieka, który zdolny jest poznawa, ocenia i w sposób wolny wybiera. Dziki temu czyny ludzkie s wolne, i nios z sob odpowiedzialno. 15. Prawo naturalne; zbiór podstawowych norm moralnych rozpoznawalnych na poziomie naturalnych zdolnoci poznawczych człowieka, czyli w sposób rozumny s rozpoznane zasady godziwego postpowania. Podstawowe zasady prawa naturalnego ka chroni ycie, zdrowie i nienaruszalno godnoci osoby ludzkiej. Prawo stanowione winno wynika i odnosi si do podstawowych zasad prawa naturalnego. 16. Sumienie; wiadomo moralna osoby ludzkiej w momencie dokonywania wyboru (podejmowania decyzji), czyli wewntrzne przekonanie informujce o godziwoci bd niegodziwoci czynu. 17. Warto; podstawowa kategoria etyczna oznaczajca wszystko, co rozpoznawane jest przez człowieka jako cenne i godne podania. Warto rozumiana jest jako pewien wzór i cel działa moralnych człowieka a zarazem narzdzie oceny moralnej czynów ludzkich. 7

8 18. Zasada moralna; reguła, któr winien si posługiwa człowiek w ocenie własnych wyborów, własnego postpowania. (odp. na pytanie: czym si kierowałe?) LITERATURA: 1. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godnoci Istoty Ludzkiej wobec Zastosowa Biologii i Medycyny Aktualnie obowizujce akty prawne: ustawa o diagnostyce laboratoryjnej z dnia 27 lipca 2001 r. (tekst jednolity: Dz. U r. nr 144 poz. 1529), statut KIDL, uchwały KRDL 8