LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku

Transkrypt

1 L I F E I I I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku Przyk!ady innowacyjnego podej"cia do poprawy efektywno"ci "rodowiskowej europejskich przedsi#biorstw

2 KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS.!RODOWISKA LIFE ( Instrument finansowy na rzecz!rodowiska ) jest programem rozpocz"tym przez Komisj" Europejsk# i koordynowanym przez Dyrekcj" Generaln# ds. $rodowiska (wydzia% LIFE BU-E.4). Publikacja LIFE na rzecz przedsi"biorstw bardziej przyjaznych #rodowisku. Przyk$ady innowacyjnego podej#cia do poprawy efektywno#ci #rodowiskowej europejskich przedsi"biorstw nie musi odzwierciedla! opinii instytucji Unii Europejskiej. Autorzy: Nora Schiessler, Tim Hudson, Ed Thorpe. Dzia$ wydawniczy: Eamon O Hara (Astrale GEIE-AEIDL). Redaktor g$ówny: Philip Owen, Komisja Europejska, DG ds. "rodowiska, dzia# LIFE BU-9, 02/1, 200 rue de la Loi, B-1049 Bruksela. Koordynatorzy serii LIFE Focus: Simon Goss (koordynator ds. komunikacji LIFE), Evelyne Jussiant (koordynator ds. publikacji DG "rodowisko). Szata graficzna: Daniel Renders, Anita Cortés (Astrale EEIG-AEIDL). Wspó$praca: Remo Savoia, Igor Jelinski, Pekka Hänninen, Marion Pinatel, Agnese Roccato, Mariona Salvatella, Mathilde Snel, Audrey Thenard. Podzi"kowania: Dzi$kujemy wszystkim beneficjentom projektu LIFE, którzy dzi$ki swoim komentarzom, zdj$ciom i innym u%ytecznym materia#om przyczynili si$ do powstania niniejszego raportu. Zdj"cia: Ok#adka: LIFE02 ENV/NL/000114, Komisja Europejska, LIFE06 ENV/D/ Thomas Mayer, Tim Hudson, Zawarto&!: Na podstawie omawianych projektów, o ile nie zaznaczono inaczej Niniejszy numer LIFE Focus wydawany jest w Anglii w nak#adzie egzemplarzy a tak%e dost$pny w Internecie. Europe Direct jest serwisem informacyjnym udzielaj'cym odpowiedzi na pytania dotycz'ce Unii Europejskiej. Nowy bezp#atny nr telefonu: Wiele dodatkowych informacji o Unii Europejskiej jest dost$pnych w Internecie. Mo%na je uzyska! na serwerze Europa ( Luksemburg: Urz'd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2008 r. ISBN ISSN CYFROWY IDENTYFIKATOR DOKUMENTU ELEKTRONICZNEGO (DOI): /88514 Wspólnoty Europejskie, 2009 r. Wykorzystanie tre&ci niniejszej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania (ród#a. Wydanie polskie: Narodowy Fundusz Ochrony!rodowiska i Gospodarki Wodnej Krajowy Punkt Kontaktowy LIFE+ ul. Konstruktorska 3a, Warszawa tel. (+48-22) , (+48-22) , fax. (+48-22) ISBN (wydanie polskie) Printed in Poland Wydrukowano na papierze ekologicznym Edixion posiadaj'cym Certyfikat European Flower Green.

3 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 1 Przedmowa do wydania polskiego... 2 PRZEDMOWA... 3 Europejskie &rodowisko biznesu... 4 Bardziej ekologiczne firmy w UE: polityka i prawodawstwo... 5 LIFE: wspieranie innowacyjnych ekologicznych dzia#a) w biznesie i przemy&le... 9 PODSTAWOWE BRAN!E PRZEMYS"U ECOSB: ograniczenie emisji podczas przetwarzania p#yt drewnianych CLEAN DECO: wzorcowy przyk#ad ekologicznych metod produkcyjnych Zero Emission Lacquer: ekologiczne amortyzatory. 18 Cool Tech: zmniejszenie oddzia#ywania substancji do ch#odzenia metali Nowy system ESD: czystsza i bardziej ekologiczna technologia produkcji drutu stalowego BASTA: lepsze standardy budowlane TURYSTYKA Eko-kemping: jeszcze bli%ej natury Zielony certyfikat: oznakowanie ekologiczne w turystyce wiejskiej Sutoureelm: komputerowe narz$dzia w s#u%bie zrównowa%onej turystyki PRZEMYS" SPO!YWCZY CLB: przyjazne dla &rodowiska odcukrzanie w przetwórstwie ziemniaka RETOXMET: kontrola zanieczyszcze) przy u%yciu dro%d%y ENVACIO: opakowania do ry%u pozbawione zanieczyszcze) PRZEMYS" MASZYNOWY I SEKTOR SYSTEMÓW TELEINFORMATYCZNYCH. 34 CO 2 Ref: Ch#odzenie przyjazne dla klimatu powrót do przysz#o&ci IPP Tel: rozwi'zania telekomunikacyjne na ca#e %ycie i d#u%ej INOCAST: odlewanie ekologicznych bloków silnika EDIT: ekoprojekt w #a)cuchu dostaw dla nowych pojazdów PRZEMYS" ODZIE!OWY I SEKTOR WZORNICTWA.. 42 Ponowne wykorzystanie k%pieli barwi%cej: laserowe ci$cie odpadów PROWATER: ponowne wykorzystanie wody w obróbce tkanin na mokro Resitex: pomoc w upowszechnianiu zielonego podej&cia Ekologiczny przemys# skórzany w Europie Kolejne udane i obiecuj%ce projekty Lista dost"pnych publikacji LIFE... 58

4 LIFE NA RZECZ PRZEDSI&BIORSTW BARDZIEJ PRZYJAZNYCH!RODOWISKU. PRZYK'ADY INNOWACYJNEGO PODEJ!CIA DO POPRAWY EFEKTYWNO!CI!RODOWISKOWEJ EUROPEJSKICH PRZEDSI&BIORSTW. Szanowni Pa)stwo, Wdra%anie Instrumentu Finansowego LIFE+ w Polsce ma ju% kilkuletni' histori$. Od 5 wrze&nia 2008 roku decyzj' Ministra "rodowiska Narodowy Fundusz Ochrony "rodowiska i Gospodarki Wodnej zosta# powo#any jako Krajowa Instytucja Wdra- %aj'ca LIFE+. Od tego czasu NFO"iGW wprowadzi# wyj'tkowy na skal$ europejsk' system instytucjonalnego i finansowego wsparcia projektów LIFE+. W dotychczasowej formule trudno by#o beneficjentom zbilansowa! planowane zadania, gdy% pomoc unijna wynosi#a, w zale%no&ci od celu przedsi$wzi$cia, od 50 do 75% kosztów kwalifikowanych. NFO"iGW uruchomi# mechanizm wspó#finansowania projektów LIFE+, dzi$ki któremu beneficjenci mog' realizowa! projekty LIFE+ wnosz'c jedynie 5% w#asnego wk#adu finansowego. Na ten cel przeznaczamy w ramach programu priorytetowego Wspó#- finansowanie LIFE+ prawie 250 mln z#otych, które wydatkowane b$d' w latach Nasze dzia#ania obejmuj' tak%e m.in.: promocj$ instrumentu w&ród potencjalnych beneficjentów, szkolenia dla wnioskodawców, bezpo&redni' pomoc w przygotowaniu wniosków oraz reprezentowanie Polski przed Komisj' Europejsk'. Pragn'c zapozna! polskich wnioskodawców z dotychczasowymi osi'gni$ciami LIFE postanowili&my przet#umaczy! cz$&! angielskoj$zycznych publikacji KE. Jako jedn' z pierwszych przekazujemy Pa)stwu polsk' wersj$ opracowania pt. Breathing LIFE into greener businesses. Demonstrating innovative approaches to improving the environmental performance of European Businesses, które przedstawia najciekawsze projekty LIFE s#u%'ce ograniczeniu negatywnego wp#ywu dzia#alno&ci gospodarczej przedsi$biorstw na &rodowisko. Mamy nadziej$, %e informacje zawarte w publikacji LIFE na rzecz przedsi"biorstw bardziej przyjaznych!rodowisku. Przyk%ady innowacyjnego podej!cia do poprawy efektywno!ci!rodowiskowej europejskich przedsi"biorstw, b$d' inspiracj' dla polskich przedsi$biorców do wdro%enia nowoczesnych, pro&rodowiskowych technologii oraz potwierdzeniem, %e inwestowanie w zielone technologie mo%e by! op#acalne. Innowacyjne lub demonstracyjne projekty s#u%'ce temu celowi mog' uzyska! dofinansowanie Komisji Europejskiej w ramach LIFE+. Jan Wiater Zast$pca Prezesa NFO"iGW Leszek Jóskowiak Dyrektor Departamentu Ochrony Przyrody Andrzej Muter Kierownik Wydzia#u ds. Projektów UE

5 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 3 Philip Owen Europejskie przedsi$biorstwa odgrywaj' pierwszoplanow' rol$ w kszta#towaniu zrównowa%onej przysz#o&ci &rodowiska i gospodarki, nie tylko ze wzgl$du na fakt, %e wiele rodzajów dzia#alno&ci gospodarczej zale%nych jest od naturalnych zasobów ziemi, ale równie% dlatego, %e cz$sto gospodarka mo%e wywiera! negatywny wp#yw zarówno na dost$pno&! zasobów naturalnych w d#u%szej perspektywie, jak i na przysz#' jako&! zasobów &rodowiskowych. Koncepcja zrównowa%onego rozwoju jest odpowiedzi' Unii Europejskiej na wyzwanie, by rozwój gospodarczy po#'czy! z wy%szym poziomem ochrony &rodowiska. Zrównowa%ony rozwój ma za zadanie znale(! sposób na ograniczenie szkodliwego wp#ywu na &rodowisko, a jednocze&nie umo%liwi! przedsi$biorstwom konkurencj$ i pomy&lny rozwój na globalnym rynku, oraz tworzy! nowe, bardziej atrakcyjne miejsca pracy. Zrównowa%ony rozwój to jeden z celów Unii sformu#owanych w Traktacie Amsterdamskim. Od tego czasu by# on systematycznie uzupe#niany szczegó#owymi rozwi'zaniami prawnymi w zakresie ochrony &rodowiska. Ochron$ &rodowiska uwzgl$dniono tak%e w innych obszarach polityki Wspólnoty. Otrzymujemy wyra(ne sygna#y, %e wiele bran% przemys#u zmierza do czystszych i bardziej zrównowa%onych procesów produkcyjnych, wychodz'cych naprzeciw wysokim europejskim standardom ochrony &rodowiska. Na przyk#ad w latach emisja oko#o po#owy zanieczyszcze), monitorowanych przez Europejski Rejestr Emisji Zanieczyszcze), spad#a o 10%, a zaledwie jedna szósta emisji zanieczyszcze) wzros#a o 10%. Polityka ochrony &rodowiska nie musi wywiera! negatywnego wp#ywu na wyniki przedsi$biorstw. Mo%e ona pe#ni! rol$ przewodnika, a niekiedy nawet lidera w zmniejszaniu kosztów i zwi$kszaniu wydajno&ci oraz efektywno&ci. Coraz cz$&ciej równowaga ekologiczna pozwala uzyska! przewag$ konkurencyjn' europejskich przedsi$biorstw. Przemys# ekologiczny sta# si$ jedn' z najsilniejszych bran% europejskich: roczny wzrost wynosi tu 5% i znacznie przewy%sza wyniki w innych sektorach. Technologia to bro) obosieczna. Post$p technologiczny tworzy wyzwania ekologiczne, ale mo%e te% podsuwa! rozwi'- zania konkretnych problemów. Zrównowa%ona, zamo%na gospodarka europejska zale%y zarazem od innowacji i rozwoju technologii. Program Komisji Europejskiej LIFE (Instrument Finansowy na rzecz &rodowiska) odgrywa istotn' rol$ w promowaniu innowacyjnych metod zrównowa%onej produkcji w europejskim przemy&le i przedsi$biorczo&ci. Obecnie ponad 480 projektów wspó#finansowanych przez program LIFE dotyczy przedsi$biorczo&ci i wielu sektorów przemys#u. Odpowiadaj' one na wyzwania zwi'zane z ochron' &rodowiska. Dodatkowe wsparcie finansowe innowacyjnych, przyjaznych &rodowisku technologii mo%liwe jest dzi$ki Programowi ramowemu na rzecz konkurencyjno&ci i innowacyjno&ci (CIP) Komisji Europejskiej. Program ten wspiera sektor handlowy i prywatny. Niniejsza broszura LIFE Focus potwierdza opini$ Komisarza UE ds. "rodowiska, Stavrosa Dimasa, %e ekologiczne rozwi'zania s' wygran' dla obu stron: przedsi$biorstw i &rodowiska. Omówiono tu dziewi$tna&cie zako)czonych sukcesem projektów LIFE z 11 krajów. To niewielka, lecz warto&ciowa cz$&! licznych inicjatyw programu, wspieraj'cych przedsi$biorstwa w uzyskiwaniu lepszych wyników w zakresie efektywno&ci &rodowiskowej. W ka%dej cz$&ci publikacji przedstawiono jedn' z g#ównych bran% europejskiego przemys#u. Omówiono tam dobre praktyki, które mog' stanowi! inspiracj$ i przyk#ad dla przedsi$biorstw na terenie Unii Europejskiej. Mam nadziej$, %e te przyk#ady podkre&l' mo%liwe do osi'gni$cia korzy&ci gospodarcze i b$d' stanowi! motywacj$ do wdro%enia rozwi'za) przyjaznych &rodowisku dla kolejnych przedsi$biorstw. Przecie% innowacje ekologiczne mog' przys#u%y! si$ zarówno biznesowi, jak i &rodowisku. Philip Owen Dyrektor dzia#u LIFE Dyrekcja Generalna ds. "rodowiska Komisja Europejska

6 Europejskie!rodowisko biznesu W 2008 r. w obszarze gospodarki krajów UE-27 dzia!a!o ponad 19 mln przedsi"biorstw. Maj# one potencja!, aby stworzy$ w przysz!o%ci Europ" dobrze prosperuj#c# i zrównowa&on# pod wzgl"dem %rodowiska. Jednak&e dzia!alno%$ przedsi"biorstw i procesy przemys!owe odciskaj# pi"tno na %rodowisku i ze spo!ecznego i gospodarczego punktu widzenia stanowi# d!ugoterminowe zagro&enie. Dobrobyt gospodarczy Europy i jego przysz#y wzrost zale%y w du%ym stopniu od zasobów naturalnych i us#ug &rodowiskowych, w tym: surowców takich jak minera#y czy biomasa, oraz zasobów biologicznych; mediów &rodowiskowych powietrza, wody i gleby; zasobów energetycznych: wiatru, energii geotermalnej, energii p#ywów i energii s#onecznej; oraz obszaru l'du, który wykorzystuje si$ do produkcji %ywno&ci, wytwarzania materia#ów i produkowania energii lub traktuje jak g'bk$ wch#aniaj'c' zanieczyszczenia lub odpady. Przedsi$biorstwa wykorzystuj' zasoby naturalne i us#ugi &rodowiskowe do wytwarzania produktów i bogacenia si$. Jednak%e ich dzia#alno&! wci'% odciska pi$tno na &rodowisku. Ostatnie pi$!dziesi$ciolecie to okres gwa#townych i daleko posuni$tych zmian w ekosystemach, spowodowanych przez dzia#alno&! cz#owieka i rosn'ce zapotrzebowanie na %ywno&!, s#odk' wod$, drewno, w#ókna i paliwo. Do dobrze znanych problemów &rodowiskowych zwi'zanych ze wzrostem zapotrzebowania na zasoby naturalne, takich jak wylesianie, utrata ró%norodno&ci biologicznej i degradacja gleby, dochodz' nowe zagro%enia wynikaj'ce z industrializacji, np. rosn'cy poziom emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczenie wody i powietrza, wzrost ilo&ci odpadów, pustynnienie i zanieczyszczenie chemiczne. Degradacja &rodowiska i uszczuplanie zasobów naturalnych b$d' trwa! dopóty, dopóki nie opracuje si$ praktycznych rozwi'za) tego problemu. Nie ulega w'tpliwo&ci, %e obecnych wzorów wykorzystania zasobów w Europie i na &wiecie nie mo%na uzna! za zrównowa%one. Wyzwania Ogromnym wyzwaniem dla podmiotów odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji jest usprawnienie i stymulowanie wzrostu bez uszczerbku dla &rodowiska naturalnego. Nale%y stworzy! oparte na innowacjach, zrównowa%one schematy rozwoju gospodarczego i przemys#owego, korzystne Fot. Tim Hudson Bardziej ekologiczna dzia%alno!& gospodarcza tworzy wyzwania, ale i mo'liwo!ci dla przemys%u UE zarówno dla przedsi$biorstw jak i dla &rodowiska. Wysoki poziom ochrony &rodowiska, zrównowa%one wykorzystanie zasobów, wzrost gospodarczy i spójno&! spo#eczn' uznaje si$ za elementy wspieraj'ce osi'gni$cie celów wyznaczonych przez UE. Cele te znalaz#y odzwierciedlenie w wielu aktach prawnych i politykach dotycz'cych &rodowiska, jak równie% w rozwa%aniach na jego temat we wszystkich sektorach polityki. Inne instrumenty polityki maj' na celu promowanie rozwoju dzia#alno&ci przemys#owej przyjaznej &rodowisku. i możliwości Osi'gni$cie tych celów b$dzie wymaga#o od biznesu podj$cia wysi#ku, ale przyjazna &rodowisku gospodarka mo%e jednocze&nie umo%liwi! przedsi$biorcom zmniejszenie kosztów, zdobywanie nowych rynków lub uzyskanie przewagi konkurencyjnej na obecnych rynkach. Próby unikni$cia problemów &rodowiskowych u podstaw s' zazwyczaj mniej kosztowne ni% pó(niejsze ich naprawianie, a firmy dbaj'ce o &rodowisko cz$sto szybko odzyskuj' pocz'tkowo poniesione nak#ady: np. wzrost efektywno- &ci energetycznej i zmniejszenie ilo- &ci odpadów cz$sto przek#adaj' si$ na rzeczywiste oszcz$dno&ci w eksploatacji. Ponadto przedsi$biorstwa, które wprowadzaj' innowacje aby zmaksymalizowa! efektywno&! wykorzystania zasobów mog' w ten sposób równie% poprawi! wizerunek swojej marki na rynku. Przedsi$biorstwa europejskie uznaj'ce, %e dobra efektywno&! &rodowiskowa mo%e przynie&! korzy&ci w postaci wi$kszej konkurencyjno&ci i op#acalno&ci gospodarczej, ju% poczyni#y znacz'cy post$p w dziedzinie zmniejszania oddzia#ywania na &rodowisko. Wynika to w du%ej mierze z faktu, %e w#a&nie przedsi$biorstwa jako pierwsze zosta#y obj$te wspólnotowymi przepisami w zakresie ochrony &rodowiska. Co wi$cej sektor, w którym dzia- #aj' firmy korzystaj'ce z technologii &rodowiskowych, staje si$ coraz bardziej dynamiczny. Europejskie ga#$zie przemys#u ekologicznego odnotowa#y spory poziom rocznego wzrostu, który wyniós# oko#o 5% w porównaniu z po#ow' lat 90 ubieg#ego stulecia. Obecnie jest to jeden z najbardziej licz'cych si$ graczy w przemy&le europejskim. Warto równie% pami$ta!, %e w wielu sektorach przemys#u ekologicznego istnieje potencja# do tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy, co zrekompensuje straty poniesione w sektorach bardziej tradycyjnych. UE b$dzie kontynuowa! wysi#ki podj$te w kierunku osi'gni$cia bardziej ekologicznych praktyk przemys#owych. Kluczowe zagadnienia to: praktyczne i realne sposoby nowego, lepszego wykorzystania strumieni odpadów przemys#owych; poprawa wydajno&ci zasobów, efektywno&ci i op#acalno&ci; poprawa struktury konsumpcji; poprawa ogólnej efektywno&ci &rodowiskowej produktów w ca#ym cyklu %ycia; wzrost zapotrzebowania na przyjazne &rodowisku produkty i technologie produkcji; propagowanie eko-innowacji i ekotechnologii; skrócenie czasu na przekszta#cenie pomys#ów pochodz'cych z bada) nad ekologicznymi technologiami w komercyjne produkty handlowe; w#'czanie kwestii zwi'zanych ze &rodowiskiem do procesów produkcji wszystkich towarów.

7 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 5 Bardziej ekologiczne firmy w UE: polityka i prawodawstwo Unia Europejska jest %wiadoma, &e niektóre rodzaje dzia!alno%ci gospodarczej mog# stanowi$ dla %rodowiska naturalnego znaczne obci#&enie. Od 2001 r. UE szczególn# wag" przywi#zuje do stosowania strategicznego podej%cia w!#czaj#cego cele %rodowiskowe do polityk i programów gospodarczych i spo!ecznych. Fot. European Commission W%#czanie kwestii!rodowiska do innych polityk Wspólnoty ma zasadnicze znaczenie dla Unii Europejskiej Prawo europejskie wyznacza zasady ukierunkowane na zapobieganie zanieczyszczeniom i napraw$ potencjalnych szkód wyrz'dzanych przez przedsi$biorstwa. Przewiduje równie% &rodki promowania rozwoju dzia#alno&ci gospodarczej przyjaznej &rodowisku. Celem UE jest ograniczenie ryzyka zwi'zanego z potencjalnym, negatywnym wp#ywem przedsi$biorstw na &rodowisko, nie ograniczaj'c jednak rozwoju przedsi$biorczo&ci. Za#o%enie to obejmuje wiele dzia#a) naprawczych dla konkretnych problemów &rodowiska naturalnego. Jednak%e nie mo%na osi'gn'! wystarczaj'cego poziomu ochrony &rodowiska i propagowania zrównowa%onego rozwoju tylko poprzez przepisy i polityki na rzecz &rodowiska. W art. 6 Traktatu ustanawiaj'cego Wspólnot$ Europejsk', Unia Europejska uznaje potrzeb$ znalezienia rozwi'za) zmierzaj'cych do w#'czania kwestii &rodowiska i zrównowa%onego rozwoju we wszystkie obszary polityki. Obejmuje to równie% podstawowe zasady dzia#alno&ci Wspólnoty na rzecz &rodowiska, zw#aszcza zasad$ ostro%- no&ci i zasad$ zanieczyszczaj'cy p#aci, które wprowadzono artyku#em 174 Traktatu WE. Konkretne akty prawne dotyczące środowiska Kilka oddzielnych aktów prawnych zajmuje si$ spraw' odprowadzania przez przedsi$biorstwa substancji do gleby, w tym przepisami dotycz'- cymi biodegradowalno&ci detergentów, trwa#ych zanieczyszcze) organicznych, azotanów i rt$ci. Konkretne sektory, których dzia#alno&! wywiera wp#yw na stan gleby, uwzgl$dniono w innych aktach prawnych. Dotycz' one sk#adowisk odpadów, przemys#u wydobywczego i rolnictwa. Przysz#e dzia#ania na rzecz ochrony gleby zawarto w komunikacie Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby przyj$tym przez Komisj$ w 2006 r. oraz w projekcie dyrektywy ramowej w sprawie gleby, który obecnie omawiany jest przez Parlament Europejski i Rad$ Europy. Inne przepisy prawa UE reguluj' zagadnienia zwi'zane z: odprowadzaniem &cieków w poszczególnych ga#$ziach przemys#u i rolnictwa, &ciekami komunalnymi i niebezpiecznymi substancjami. Maj' one na celu zminimalizowanie zanieczyszcze) i popraw$ jako&ci wody pitnej, rzek, jezior i mórz w Europie. Najwa%niejszym europejskim aktem prawnym jest Ramowa Dyrektywa Wodna, która ustanawia normy jako&ci wody zarówno dla wód powierzchniowych jak i podziemnych. Europejskie przepisy dotycz'ce #cieków komunalnych reguluj' odprowadzanie do wód substancji pochodz'cych z ró%nych sektorów gospodarki, zw#aszcza sektora produkcji %ywno&ci. W projekcie Strategii tematycznej dotycz'cej zanieczyszczenia powietrza uj$to po&rednie cele zwi'zane z zanieczyszczeniem powietrza w UE, a tak%e odpowiednie &rodki

8 do ich osi'gni$cia. Strategia ta jest &ci- &le powi'zana z Dyrektyw' w sprawie oceny i zarz'dzania jako#ci% otaczaj%cego powietrza, która podkre&la wag$ walki z emisj' zanieczyszcze) u ich (ród#a oraz opracowywania i wdra%ania &rodków redukcji emisji na szczeblach lokalnym, krajowym i wspólnotowym. W celu zmniejszenia zakwaszenia, eutrofizacji i powstawania ozonu troposferycznego, UE ustanowi#a równie% limity emisji zanieczyszcze) z du%ych obiektów energetycznego spalania oraz emisji niektórych zwi'zków chemicznych np.: dwutlenku siarki, tlenku azotu, py#u i o#owiu; lotnych zwi'zków organicznych oraz amoniaku. Zmniejszenie emisji CO 2 jest celem europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS). Zosta# on zaprojektowany, by wspiera! pa)stwa cz#onkowskie UE w wype#- nieniu zobowi'za) mi$dzynarodowego porozumienia w sprawie zmiany klimatu Protoko#u z Kioto zwi$kszaj'c przy tym op#acalno&! eokonomiczn'. W ca#ej UE system obejmuje instalacji zu%ywaj'cych du%e ilo&ci energii, w tym obiekty energetycznego spalania, rafinerie naftowe, piece koksownicze, huty stali i %elaza. Tak%e fabryki wytwarzaj'ce cement, szk#o, wapno, kostk$ brukow', wyroby ceramiczne, mas$ celulozow' i papier s' obj$te systemem ETS. Tocz' si$ dyskusje na temat uj$cia w ETS równie% gazów cieplarnianych (innych ni% CO 2 ) i obj$cia tym systemem tak%e przedsi$biorstw przemys#owych b$d'cych g#ównymi emitentami zanieczyszcze). Fot. LIFE05 ENV/D/ Prawo UE reguluje, jakie materia%y dopuszcza si" do u'ycia w sprz"cie elektronicznym Kilka aktów prawnych i inicjatyw na szczeblu wspólnotowym ma za zadanie popraw$ efektywno#ci energetycznej na obszarze UE. Szacuje si$ na przyk#ad, %e w przemy&le wytwórczym mo%liwe jest zmniejszenie wykorzystania energii o 25%. Dlatego wprowadzono ujednolicone normy maj'ce na celu popraw$ efektywno&ci powierzchni handlowych, zw#aszcza dzi$ki stosowanym w takich obiektach instalacjom grzewczym i klimatyzacyjnym. Osobno uj$to kwesti$ maksymalnego poziomu ha$asu, jaki mog' emitowa! urz'dzenia u%ywane na zewn'trz w budownictwie i innych sektorach przemys#u, takie jak: spr$%arki, koparko-#adowarki, pi#y, mieszarki lub kosiarki ogrodowe. Producenci musz' zagwarantowa!, %e produkowane przez nich urz'dzenia spe#niaj' jednolite normy dla ha#asu i maj' odpowiednie oznaczenia. U%ytkownicy natomiast maj' obowi'zek u%ywa! sprz$tu, który spe#nia te normy. Przepisy BHP nak#adaj' na pracodawców dodatkowo obowi'zek ochrony pracowników nara%onych w miejscu REACH ma na celu ochron"!rodowiska i zdrowia cz%owieka, a tak'e zwi"kszenie innowacyjno!ci przemys%u chemicznego Unii Europejskiej pracy na ha#as przewy%szaj'cy okre- &lone limity. Przepisy prawa europejskiego szczegó#owo reguluj' zagadnienia zarz'- dzania odpadami oraz ich utylizacji. W my&l zasady odpowiedzialno&ci producenta przedsi$biorstwa musz' zapewni! efektywn', bezpieczn' i przyjazn' &rodowisku metod$ utylizacji generowanych i wykorzystywanych odpadów; ponosz' równie% koszty tych dzia#a). Dyrektywa ramowa o odpadach zawiera wytyczne dla zarz'dzania odpadami w pa)stwach cz#onkowskich, po&rednio lub bezpo&rednio wp#ywaj'c na wszystkie inne akty prawne UE odnosz'ce si$ do odpadów. Odpady w formie opakowa), pojazdów, baterii, olejów, sprz$tu elektrotechnicznego i elektronicznego, %ywno&ci, osadów &ciekowych, polichlorowanych bifenyli i polichlorowanych trifenyli (PCB i PCT) a tak%e odpadów niebezpiecznych uj$to w odr$bnych przepisach. Równie% recykling, sk#adowanie, spalanie i przewo%enie odpadów zosta#y prawnie uregulowane. Przyj$te w 2005 r. Strategie tematyczne w sprawie zapobiegania powstawaniu odpadów i ich recyklingu oraz w sprawie zrównowa- %onego wykorzystywania zasobów naturalnych umacniaj' podej&cie ukierunkowane na zagadnienia d#ugo&ci %ycia produktów, zach$caj' przedsi$biorstwa do przyjmowania bardziej przyjaznych &rodowisku systemów zarz'dzania odpadami, zmniejszania ilo&ci generowanych odpadów, minimalizowania wp#ywu na &rodowisko i redukcji zu%ycia zasobów naturalnych. Sposób kontroli &rodków chemicznych we Wspólnocie zmieni# si$ gruntownie pod koniec 2006 r., gdy przyj$to unijne rozporz'dzenie w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwole( i stosowanych ogranicze( w zakresie chemikaliów (REACH). Rozporz'dzenie to nak#ada na firmy produkuj'ce lub wykorzystuj'ce &rodki chemiczne obowi'zek zapewnia, %e substancje te s' bezpieczne. Najbardziej niebezpieczne substancje b$d' stopniowo wycofywane i zast$powane bezpieczniejszymi. Zgodnie z tymi przepisami to przedsi$biorstwa musz' udowodni!, %e produkowane lub wykorzystywane zwi'zki chemiczne s' bezpieczne przepisy obowi'zuj'ce wcze&niej nak#ada#y ten obowi'zek na w#adze. Ponadto

9 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 7 Dlatego te% IPP podejmuje kwesti$ zarz'dzania &rodowiskowego produktem g#ównie pod k'tem jego cyklu )ycia. Aby zminimalizowa! negatywny wp#yw produktu na &rodowisko nale%y przyjrze! si$ wszystkim etapom jego istnienia i podj'! dzia#ania tam, gdzie b$d' one najbardziej skuteczne. W#'czanie tej koncepcji w procesy przemys#owe ma sprawi!, %e produkty b$d' bardziej przyjazne &rodowisku i mniej zasoboch#onne. Wymaga to pracy wielu ekspertów na ka%dym z wymienionych wy%ej etapów, cho! odpowiedzialno&! spoczywa tak%e na konsumentach. Fot. LIFE06 ENV/IT/ Ekologiczna polityka propaguje zast"powanie wysoko zanieczyszczaj#cych i szkodliwych dla zdrowia metod produkcji technologiami zrównowa'onymi i zaawansowanymi ekologicznie kolejna dyrektywa Dyrektywa w sprawie kontroli niebezpiecze)- stwa powa%nych awarii zwi'zanych z substancjami niebezpiecznymi ma na celu minimalizacj$ ryzyka wypadków przemys#owych oraz ich konsekwencji. Inn' dyrektyw' wa%n' z punktu widzenia przedsi$biorców europejskich jest Dyrektywa dotycz'ca zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszcze( (IPPC). Dyrektywa IPPC jest kamieniem milowym w prawodawstwie UE zwi'zanym z instalacjami przemys#owymi i dzia#alno&ci' rolnicz', zaklasyfikowanymi jako obiekty o wysokim potencjale zanieczyszcze). Osoby zarz'dzaj'ce przedsi$biorstwami s' prawnie zobowi'zane do uzyskania pozwolenia zawieraj'cego wymogi dotycz'ce ochrony powietrza, wody i gleby, minimalizacji ilo&ci odpadów, zapobiegania wypadkom, a tak%e je&li to konieczne oczyszczania terenu. Wymogi te nale%y opiera! na zasadzie najlepszych dost$pnych technik (BAT), aby zapewni!, %e przedsi$biorstwa wykorzystuj' mo%liwie najczystsze technologie. W przypadku urz'dze) elektrycznych i elektronicznych, Dyrektywa dotycz'ca produktów wykorzystuj'cych energi$ ustanawia zasady ekoprojektu, a Dyrektywy w sprawie zu%ytego sprz"tu elektrotechnicznego i elektronicznego i ogranicze) stosowania niektórych niebezpiecznych substancji wskazuj' materia#y, które mo%na wykorzystywa! w sprz$cie elektrycznym i elektronicznym oraz precyzuj' sposób post$powania z takim sprz$tem, gdy staje si$ odpadem. Te same kwestie w odniesieniu do pojazdów drogowych nadaj'cych si$ do z#omowania reguluje Dyrektywa w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji. Promowanie polityki ekologicznej Promowanie przyjaznej &rodowisku produkcji, a tak%e u%ytkowania i utylizacji produktów jest priorytetem wy%ej wspomnianych inicjatyw polityki UE. Przedsi$biorstwa maj' obowi'zek podda! si$ kontrolom prawnym, ale jednocze&nie mog' korzysta! z mo%liwo&ci oferowanych w kilku aktach prawnych i inicjatywach promuj'cych dzia#alno&! ekologicznych przedsi$biorstw. Zintegrowan% Polityk" Produktow% (IPP) wykorzystuje si$ do promowania zrównowa%onej produkcji i konsumpcji dzi$ki obserwowaniu i przewidywaniu zagro%e) dla &rodowiska, jak równie% reagowaniu na ich ewentualne wyst$powanie. Wymaga to rozwa- %enia obecnego i przysz#ego wp#ywu na &rodowisko poszczególnych etapów %ycia produktu, pocz'wszy od wydobycia zasobów naturalnych, poprzez zaprojektowanie produktu, wytworzenie, zmontowanie, marketing, dystrybucj$, sprzeda% i u%ytkowanie, na wyrzuceniu jako odpad ko)cz'c. Prawodawstwo UE i wsparcie innowacji poprawi%o zarz#dzanie pojazdami wycofanymi z eksploatacji IPP zajmuje si$ mi$dzy innymi sposobami promowania bardziej ekologicznych produktów i us#ug na rynku. Jednym tego aspektem jest propagowanie ekologicznych zamówie( publicznych, w których zamawiaj'ca instytucja publiczna ustanawia kryteria &rodowiskowe, które nale%y uwzgl$dni! przy wyborze produktów, us#ug lub robót. Innowacyjne i ekologiczne przedsi$biorstwa stale wykorzystuj' mo%liwo&ci p#yn'ce z ekologicznych zamówie) publicznych. W ramach polityki europejskiej maj'- cej na celu wspieranie dobrowolnych dzia#a) na rzecz ochrony &rodowiska, Komisja ustanowi#a System Ekozarz%dzania i Audytu (EMAS). EMAS jest narz$dziem do zarz'dzania dla firm i innych organizacji, wspomagaj'cym ocen$, sprawozdawczo&! i popraw$ efektywno&ci &rodowiskowej. Od 1995 r. jest dost$pne dla przedsi$biorstw z sektorów przemys#owych, a od 2001 r. równie% dla pozosta#ych sektorów gospodarki. W czerwcu 2008 r. Komisja Europejska przedstawi#a propozycje zmian systemu, które mia#y zwi$kszy! zainteresowanie firm i zmniejszy! obci'%enia administracyjne, w szczególno&ci dla ma#ych i &rednich przedsi$biorstw (MSP). Natomiast inny unijny program oznakowania ekologicznego zaprojektowano, aby zach$ca# przedsi$biorców do wprowadzania na rynek oraz znakowania produktów i us#ug przyjaznych dla &rodowiska. Przedsi$biorstwa

10 mog' ubiega! si$ o przyznanie znaku ekologicznego, kiedy efektywno&! ekologiczna ich produktu lub us#ugi zostanie uznana za dobr'. Konsumenci z #atwo&ci' odró%niaj' produkty, które otrzyma#y ekologiczny znak. Jest to uniwersalne logo marki kwiat. Przewiduje si$ rozszerzenie systemu o wi$ksz' liczb$ produktów i us#ug. Aby uzupe#ni! te instrumenty polityki i zapewni! odpowiednie dzia- #ania tam, gdzie jeszcze istniej' luki, Komisja Europejska w czerwcu 2008 r. przedstawi#a seri$ projektów maj'cych na celu popraw$ efektywno&ci &rodowiskowej produktów i zwi$kszenie zapotrzebowania na bardziej zrównowa%one towary i technologie produkcyjne. Plan dzia$ania na rzecz zrównowa)onej konsumpcji i produkcji oraz zrównowa)onej polityki przemys$owej wspiera popraw$ charakterystyki energetycznej i ekologiczno&ci produktów oraz promocj$ takich produktów. Natomiast komunikat zatytu#owany Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu #rodowiska stanowi prób$ promowania realizacji ekologicznych zamówie) publicznych. Pojawi#y si$ równie% projekty zmian w programach oznakowania ekologicznego i EMAS oraz poprawek do dyrektywy dotycz%cej ekoprojektu dla produktów wykorzystuj%cych energi". Parlament Europejski i Rada UE omówi' te nowe propozycje w ci'gu najbli%szych miesi$cy. Plan Dzia#ania w dziedzinie Technologii "rodowiskowych (ETAP) z 2004 r. ma na celu usuni$cie przeszkód finansowych, ekonomicznych i instytucjonalnych, aby stymulowa! rozwój i stosowanie technologii &rodowiskowych chroni'cych &rodowisko naturalne, przyczyniaj'c si$ jednocze&nie do poprawy konkurencyjno&ci i wzrostu gospodarczego. Europejskie oznakowanie ekologiczne zach"ca przedsi"biorstwa do podnoszenia swojej efektywno!ci!rodowiskowej, co w efekcie przyniosi popraw" wizerunku firmy Integrowanie środowiska Kluczowymi osi'gni$ciami na polu w#'czania kwestii &rodowiskowych w polityki Wspólnoty s' Proces z Cardiff, Strategia zrównowa%onego rozwoju UE i Szósty Program Dzia#a) na Rzecz "rodowiska. Proces z Cardiff, zapocz'tkowany zgodnie z art. 6 Traktatu WE, by# efektem szczytu w Cardiff, który odby# si$ w czerwcu 1998 r. Pa)stwa cz#onkowskie UE ustanowi#y strategie rozwoju dla przemys#u, energii, spraw gospodarczych i finansowych, a tak%e sze&- ciu innych sektorów, których dzia#alno&! odgrywa wyj'tkow' rol$ dla kwestii &rodowiska. Strategia zrównowa)onego rozwoju, przyj$ta przez Rad$ Europejsk' podczas szczytu w Göteborgu w 2001 r. przyjmuje problemy &rodowiska naturalnego takie jak zmiana klimatu za priorytetowe jako najwa%niejsze powinno&ci pa)stw cz#onkowskich. W rezultacie Strategi$ Lizbo)sk' jej aspekty gospodarcze i spo#eczne poszerzono o wymiar &rodowiskowy. Mia#o to na celu skoordynowanie polityk UE poprzez odniesienie si$ do gospodarki, &rodowiska i problemów spo- #ecznych w kontek&cie zrównowa%onego rozwoju. Wszystkie przyj$te w UE sektorowe polityki integracji musz' obecnie przewi'zywa! szczególn' wag$ do zrównowa%onego rozwoju, zw#aszcza przy wprowadzaniu zmian. Programy Dzia$a( na Rzecz!rodowiska (EAP) okre&laj' priorytety i cele Europejskiej polityki ochrony &rodowiska i ustanawiaj' &rodki, jakie nale%y podj'! w celu realizacji Strategii zrównowa%onego rozwoju UE. Szósty Wspólnotowy Program Dzia#a) na Rzecz "rodowiska (6. EAP), przyj$ty w 2002 r. potwierdzi# wag$ zasady w#'czania ochrony &rodowiska w inne polityki UE. Po#o%y# on podwaliny pod horyzontalne strategie tematyczne potrzebne, by uzyska! pozytywn' synergi$ z celami Strategii Lizbo)skiej wzrostem i zatrudnieniem. 6. EAP ustanowi# równie% dodatkowe mechanizmy wdra%ania zapisów Traktatu dotycz'cych integracji i dalszego rozwijania wska(ników monitoruj'cych proces integracji. Polityki i inicjatywy UE, w tym te wymienione powy%ej cho! nie tylko, pokazuj' zakres dzia#a) podejmowanych na szczeblu UE w celu ochrony &rodowiska i propagowania, a gdy trzeba równie% narzucania, transformacji do ekologicznego i czystszego otoczenia biznesu. Zrównowa%ony wzrost gospodarczy w UE zale%y oczywi&cie od zdolno&ci przedsi$biorstw do skutecznego radzenia sobie z problemami &rodowiska naturalnego i wykorzystywania mo%liwo&ci, jakie daje &rodowisko. Program LIFE i jego nast$pca, LIFE+, to jedne z wielu narz$dzi s#u%'cych promowaniu takich proekologicznych praktyk biznesowych. W 2007 r. Unia Europejska wprowadzi#a LIFE+ i wzbogaci#a go o wspieranie ekologicznych technologii i zwi$kszanie zrozumienia dla kwestii &rodowiskowych w praktyce biznesu. Wi$kszo&! dzia#a) w ramach LIFE+ skupia si$ na dzia#alno&ci przedsi$biorców w unijnym sektorze publicznym. Firmy sektora prywatnego mog' obecnie otrzyma! wsparcie na ekologiczne ulepszenia w ramach eko-innowacyjnego nurtu Programu ramowego na rzecz konkurencyjno&ci i innowacyjno&ci (CIP) prowadzonego przez Komisj$ Europejsk'.

11 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 9 LIFE: wspieranie innowacyjnych ekologicznych dzia"a# w biznesie i przemy!le Skuteczne w!#czanie zrównowa&onego rozwoju w polityk" przemys!ow# nie mo&e wynika$ wy!#cznie z wymogów prawnych. Potrzeba do tego tak&e pozytywnych bod'ców stymuluj#cych ekologiczne dzia!ania w biznesie. Zmiana podej%cia przedsi"biorstw spowodowana jest g!ównie rosn#c# liczb# dobrowolnych inicjatyw, podyktowanych potrzebami rynku. Mo&na przytoczy$ wiele racjonalnych, z &ycia wzi"tych przyk!adów tego typu praktyk. W#'czanie zagadnie) &rodowiskowych w polityk$ przemys#ow' jest istotnym celem Unii Europejskiej i jej pa)stw cz#onkowskich. Jednak%e poprawa efektywno&ci &rodowiskowej nast$puje nie tylko w wyniku egzekwowania konkretnych przepisów prawa unijnego lub krajowego, ale tak%e dzi$ki perspektywie politycznych i finansowych korzy&ci, jakie mo%na uzyska! po wprowadzeniu zmian w podstawowych formach dzia#alno&ci przedsi$biorstw w Europie. UE posiada instrumenty sprzyjaj'ce takiemu nastawieniu. Zaprojektowano je, aby promowa! rozwój dzia#alno&ci gospodarczej przyjaznej &rodowisku, wspiera! konkurencyjno&! firm, które spe#niaj' normy &rodowiskowe, a tak%e pomaga! tym przedsi$biorstwom, które podejmuj' dzia#ania maj'ce na celu popraw$ stanu &rodowiska naturalnego. W&ród form pomocy znajduje si$ finansowanie z programu Komisji Europejskiej LIFE, który jest unijnym instrumentem finansowym na rzecz &rodowiska. Program LIFE wspiera opracowywanie ekologicznych komputerów Fot. LIFE05 ENV/L/ Fot. LIFE00 ENV/IRL/ Dla producentów z UE LIFE jest popularnym i po'ytecznym instrumentem wspieraj#cym ekologiczny biznes LIFE stale przyczynia si$ do rozwoju i wdra%ania inicjatyw nastawionych na popraw$ efektywno&ci &rodowiskowej w wielu sektorach przemys#u. Jeden z komponentów programu LIFE-&rodowisko k#adzie nacisk na wspó#finansowanie projektów pilota%owych i demonstracyjnych, które przyczyniaj' si$ do zmniejszenia dystansu pomi$dzy wynikami prac jednostek rozwojowo- -badawczych a ich zastosowaniem na szerok' skal$ w przemy&le. Wi$cej szczegó#ów na temat wspólnotowego finansowania technologii i przedsi$wzi$! ekologicznych w roku 2007 przedstawiono na stronie 54. Jedna trzecia wszystkich projektów LIFE środowisko przyczynia się do powstawania ekologicznego biznesu W ci'gu ostatnich 17 lat program LIFE udowodni#, %e przestrzeganie przepisów prawa &rodowiskowego i lepsze zarz'dzanie ryzykiem &rodowiskowym oraz oddzia#ywaniem na &rodowisko mo%e i&! w parze ze znacz'- cymi korzy&ciami gospodarczymi. Te ostatnie to m.in. nowe mo%liwo&ci dla przedsi$biorstw, stymulowanie innowacyjnych pomys#ów, ograniczenie kosztów i poprawa wizerunku firmy. Od 1992 r. w ramach LIFE wspó#finansowano ponad 480 projektów zwi'- zanych z ekologiczn' dzia#alno&ci' w biznesie i przemy&le. Oznacza to, %e oko#o jedna trzecia wszystkich projektów realizowanych w ramach LIFE- &rodowisko dotyczy#a dzia#a) przemys#owych lub gospodarczych. Tak%e wiele projektów LIFE w pa)stwach trzecich przyczyni#o si$ do rozwoju ekologicznego biznesu. Tematyka projektów beneficjentów programu LIFE uwzgl$dni#a wszystkie wyzwania &rodowiskowe kluczowe dla Europy. S' to mi$dzy innymi: ochrona wody, gospodarka odpadami, ograniczenie zanieczyszczenia powietrza i poziomu ha#asu, czyste technologie, ochrona gleby, zrównowa%one wykorzystanie zasobów, zmniejszenie oddzia#ywania produktów na &rodowi-

12 Rys. 1: Odsetek projektów LIFE-środowisko zajmujących się kwestiami związanymi z przemysłem i biznesem Od 1992 r. w ramach LIFE-!rodowisko wsparcia finansowego udzielono ponad 480 projektom, które przyczyni%y si" do rozwoju ekologicznej dzia%alno!ci przemys%owej i biznesowej (Nale'y zauwa'y&, 'e %#czny bud'et dotyczy% lat 2000 i 2001) sko dzi$ki zintegrowanym politykom produktowym. Program LIFE obj'# równie% wiele sektorów przemys#u i biznesu, z których najwa%niejsze to: przetwórstwo spo%ywcze, produkcja samochodów, produkcja %elaza i stali, przemys# drzewny oraz zak#ady wytwarzaj'ce skór$ i tekstylia. W ró%nych okresach realizacji programu wsparcie tych dzia#a) przez LIFE pozostawa#o na mniej wi$cej jednakowym poziomie, cho! w ostatnich latach nieco wzros#o. Nale%y jednak zauwa%y!, %e w czasie realizacji LIFE II ( ) odnotowano rekordow' liczb$ projektów LIFE-&rodowisko skierowanych do biznesu i przemys#u. W 1997 r. projekty te stanowi#y po#ow$ przedsi$wzi$! realizowanych w ramach tego komponentu. Nie dziwi fakt, %e przedsi$biorstwa prywatne stanowi' najwi$kszy odsetek (#'cznie 63%) beneficjentów programu w przypadku projektów zwi'zanych ze kwestiami istotnymi dla biznesu i przemys#u. Szczegó- Rys. 2: Projekty LIFE-środowisko zajmujące się kwestiami związanymi z przemysłem i biznesem według podejścia #owy przegl'd projektów zatwierdzonych w ramach LIFE pokazuje, %e najwi$ksz' aktywno&ci' na rzecz rozwoju ekologicznego biznesu charakteryzuj' si$ M"P (27%), tu% za nimi znajduj' si$ przedsi$biorstwa mi$dzynarodowe (26%). Inni aktywni uczestnicy procesu tworzenia praktyk biznesowych sprzyjaj'cych &rodowisku to: uniwersytety i instytucje badawcze (15%) oraz organizacje sektora publicznego takie jak w#adze lokalne (8%) oraz w#adze regionalne i krajowe (5%). Udzia# przedsi$biorstw publicznych, stowarzysze) zawodowych i du%ych firm jest mniej wi$cej jednakowy (po 4%). Liczby te nie tylko wskazuj' na rosn'ce zainteresowanie sektora prywatnego tworzeniem coraz bardziej ekologicznego sektora biznesu i wykorzystywaniem okazji do stymulowania innowacji i tworzenia nowych perspektyw gospodarczych, ale równie% odzwierciedlaj' zaanga%owanie Unii we wspieranie ma#ych i &rednich przedsi$biorstw w wype#nianiu zobowi'za) zwi'zanych z ochron' &rodowiska. Liczby te pokazuj', %e dzi$ki LIFE pojawi# si$ wa%ny mechanizm wspólnotowy na rzecz pomocy M"P w spe#nieniu ró%norodnych wymogów &rodowiskowych. Analiza danych z pa)stw cz#onkowskich wskazuje, %e wi$kszo&! projektów zwi'zanych z tworzeniem ekologicznego biznesu wdra- %ano w pa)stwach cz#onkowskich o znacznym zapleczu przemys#owym. List$ otwieraj' W#ochy (84) i Hiszpania (73), kolejne miejsca zajmuj' Niemcy (60), Holandia (53) i Francja (45). Analiza proporcji realizowanych w poszczególnych pa)stwach cz#onkowskich projektów LIFE-&rodowisko zwi'zanych z biznesem daje w pe#ni zbilansowany obraz. Dziewi$tna&cie pa)stw otrzyma#o z LIFE wsparcie na dzia#ania na rzecz tworzenia ekologicznego biznesu, w dwunastu z tych krajów udzia# procentowy wynosi od 22% do 37% zatwierdzonych projektów. Liczby te potwierdzaj', %e firmy i organizacje w ca#ej Europie doceniaj' znaczenie poprawy efektywno&ci &rodowiskowej i u%yteczno&! programu Rys. 3: Projekty LIFE-środowisko według podejścia 15% 2% 7% 49% 44% 83% Technologie Metody i narz!dzia Podnoszenie "wiadomo"ci Technologie Metody i narz!dzia Podnoszenie "wiadomo"ci

13 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 11 Rys. 4: Odsetek projektów LIFE-środowisko związanych z przemysłem i biznesem według typu beneficjenta ,9 26, ,8 10 8,6 5 4,5 4,3 4,3 3,9 2,3 4,3 0 MSP Przedsi!biorstwa mi!dzynarodowe Uniwersytety i instytucje badawcze W#adze lokalne Fot. LIFE00 ENV/E/ W#adze regionalne i krajowe Przedsi!biorstwa publiczne Stowarzyszenia zawodowe Du$e przedsi!biorstwa Przedsi!biorstwa mieszane Inne LIFE jako instrumentu do osi'gania tego celu. Lepsza efektywno&! ekologiczna dzia- #alno&ci biznesowej wymaga zmiany postawy i zobowi'zania do wdra%ania praktycznych ulepsze) na rzecz &rodowiska, takich jak oszcz$dno&! energii, wody i zasobów naturalnych, minimalizacja ilo&ci odpadów, zmniejszanie poziomu ha#asu i zanieczyszczenia powietrza. Mo%na to osi'gn'! poprzez udoskonalanie metod pracy, ale przede wszystkim poprzez opracowywanie nowych technologii. Dlatego te%, podczas gdy ogólnie tylko po#owa projektów w ramach LIFE-&rodowisko zajmuje si$ tward' technologi', oko#o% wszystkich projektów LIFE zwi'zanych z biznesem skupia si$ na technologiach w ogóle. budowy maszyn i systemów, bran%e zwi'zane z odzie%' i wzornictwem. Wiele z wybranych projektów wyra(- nie podkre&la potencja# programu LIFE jako instrumentu sprzyjaj'cego osi'ganiu efektów korzystnych dla wszystkich stron. Dodatkowo interesuj'ce projekty zwi'zane z tworzeniem ekologicznego biznesu wymieniono na ko)cu tej publikacji (zob. s. 54). Wi$kszo&! z tych projektów mo%na odnale(! w bazie projektów na stronie internetowej LIFE: Projekty LIFE z powodzeniem obrazuj# mo'liwo!ci zmniejszenia kosztów dzi"ki podniesieniu wydajno!ci ekologicznej np. dzi"ki ponownemu w%#czeniu materia%ów odpadowych w proces produkcji Rozpowszechnianie dobrych praktyk Wymiana informacji i dobrych praktyk ma kluczowe znaczenie dla poprawy efektywno&ci &rodowiskowej biznesu i przemys#u. Dlatego te% celem niniejszej publikacji LIFE Focus jest podnoszenie &wiadomo- &ci a przede wszystkim pokazanie, jak wydajno&! ekologiczna pozwala osi'gn'! korzy&ci ekonomiczne i redukcj$ kosztów. Szczegó#owo opisano tu dziewi$tna&cie projektów, o kolejnych dziesi$ciu wspomniano. Przedstawione projekty wdra%ano w jedenastu pa)stwach cz#onkowskich. Zaprezentowano je w podziale wed#ug g#ównych dzia#ów przemys#u w Europie, czyli: bran%e podstawowe; turystyka; bran%e zwi'zane z %ywno&- ci' i naukami biologicznymi; bran%e * Klasyfikacj" t" oparto na powszechnych wyzwaniach i podobie(stwach pomi"dzy poszczególnymi ga%"ziami przemys%u. Zob. Wdra'anie wspólnotowego programu lizbo(skiego: Ramy polityczne dla wzmocnienia przemys%u UE w kierunku bardziej zintegrowanego podej-!cia do polityki przemys%owej (COM(2005) 474 ostateczna).

14 Podstawowe bran#e przemys$u Podstawowe bran#e przemys$u Podstawowe europejskie ga$"zie przemys$u (metalowy, chemiczny i drewniany) zapewniaj% surowce dla wi"kszo#ci europejskich ga$"zi przemys$u, co przek$ada si" na ok. 40% unijnej warto#ci dodanej generowanej przez sektor wytwórczy. Podstawowe ga$"zie przemys$u, jako dostawcy tak istotnych produktów, s% jednocze#nie *ród$em innowacji wprowadzanych w innych sektorach. G$ówne wyzwania przed jakimi stoj% te ga$"zie przemys$u dotycz% zu)ycia energii oraz ograniczania zanieczyszcze(. Szczególnie wa)ne dla europejskiego przemys$u chemicznego s%: unijne rozporz%dzenie REACH oraz inne kluczowe ekologiczne narz"dzia legislacyjne odnosz%ce si" do emisji gazów, jako#ci wody i gospodarki odpadami. Wiele podstawowych ga$"zi przemys$u korzysta ze wsparcia programu LIFE aby przyczyni+ si" do promowania zielonych technologii w biznesie, np. dzia$a( maj%cych na celu ograniczanie zanieczyszczenia lotnymi zwi%zkami organicznymi (LZO), nowych przyjaznych dla #rodowiska procesów produkcyjnych, alternatywnych rozwi%za( produkcyjnych zmniejszaj%cych ilo#+ odpadów toksycznych oraz innowacyjnych cz"sto kierowanych przez przemys$ procedur samoregulacji.

15 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 13 ECOSB: ograniczenie emisji podczas przetwarzania p"yt drewnianych Luksemburskie przedsi"biorstwo przetwórstwa drzewnego z powodzeniem korzysta ze wsparcia programu LIFE przy wprowadzaniu nowej technologii produkcyjnej, która znacz#co ogranicza emisj" lotnych zwi#zków organicznych (LZO) zwi"kszaj#c tym samym wydajno%$ %rodowiskow# drewnianych paneli powszechnie stosowanych w przemy%le budowlanym. P#yty OSB (ang. oriented strand boards) to p#yty drewnopochodne sk#adaj'ce si$ z trzech warstw wysuszonych wiórów drzewnych sklejonych i sprasowanych pod wp#ywem wysokiej temperatury. P#yty OSB, powszechnie u%ywane w sektorze budowlanym, s' l%ejsze i bardziej wytrzyma#e od zwyk#ych drewnianych desek. Podczas tradycyjnego procesu produkcji p#yt OSB wytwarzane s' du%e ilo&ci lotnych zwi'zków organicznych, które s' pochodn' g#ównie naturalnych terpenów oraz wosków wyst$puj'cych w mi$kkich surowcach drzewnych. Wspomniane lotne zwi'zki organiczne stanowi' powa%ne zagro%enie zanieczyszczenia odorami, które mo%e zmusi! producentów p#yt OSB do stawienia czo#a powa%nym wyzwaniom zwi'zanym z zarz'dzaniem &rodowiskowym. Po zako)czeniu produkcji lotne zwi'zki organiczne z produktów drzewnych mog' tak%e prowadzi! do syndromu chorych budynków (SBS ang. sick building syndrome), w wyniku którego pracownicy choruj' w zwi'zku z oddzia- #ywaniem &rodowiska pracy. Wywiera to negatywny wp#yw na dzia#alno&! europejskich przedsi$biorstw. Ekologiczne oferty Luksemburskie przedsi$biorstwo przetwórstwa drzewnego Kronospan skutecznie wykorzystuje dofinansowanie z programu LIFE w dzia#aniach dotycz'cych emisji lotnych zwi'zków organicznych z p#yt OSB. Kronospan to przedsi$biorstwo rodzinne prowadz'ce dzia#alno&! w Niemczech, Polsce, Republice Czeskiej oraz w Sanem w po#udniowym Luksemburgu. Istnieje ju% od ponad stu lat i cieszy si$ dobr' reputacj' dostawcy wysokiej jako&ci produktów drzewnych dla przemys#u budowlanego i meblowego. Zak#ad w Sanem w Wielkim Ksi$stwie Luksemburga obejmuje teren o powierzchni 30 hektarów i zatrudnia ponad 300 pracowników z okolicznych obszarów wiejskich. Marko Becker z przedsi"biorstwa Kronospan demonstruje ko(cowy proces suszenia p%yt ECOSB Za#o%enia ekologiczne s' mocno osadzone w dzia#alno&ci przedsi$biorstwa nastawionej na zrównowa%ony rozwój i innowacyjno&!. Naszym celem jest produkowanie wysokiej jako&ci produktów drzewnych o wysokiej warto&ci ekologicznej dla mo%liwie najwi$kszej korzy&ci naszych klientów i naszego &rodowiska podkre&la Marko Becker, kierownik dzia#u Energy and Environment w zak#adzie w Luksemburgu. Surowce odnawialne stanowi' podstaw$ naszych produktów. Nasz wk#ad w ochron$ &rodowiska polega na wydajnym korzystaniu z zasobów naturalnych, optymalnym wykorzystaniu energii odnawialnej oraz konsekwentnym poszukiwaniu mo%liwo&ci udoskonalenia naszej dzia#alno- &ci dodaje Becker. Powy%sze strategiczne cele sformu#owano we wniosku LIFE przedsi$biorstwa Kronospan zak#adaj'cym wspó#prac$ z niemieckim instytutem Fraunhofer- Wilhelm-Klauditz-Institut für Holzforschung (FhG-WKI). Ta uczelnia techniczna wykorzystuje gam$ systemów przetwarzania drewna oraz przeprowadza badania stosowane nad &rodowiskiem. Istotnego wsparcia dla realizacji

16 Podstawowe bran#e przemys$u Fot. Tim Hudson projektu udzieli#o tak%e luksemburskie Centrum Bada) nad Technologiami "rodowiskowymi (ang. Resource Centre for Environmental Technologies). Trzy instytucje wyspecjalizowane w bran%y po#'czy#y swoje si#y w projekcie LIFE ECOSB na rok 2005, którego celem by#o opracowanie i wdro%enie nowego przyjaznego &rodowisku procesu produkcji konstrukcyjnych p#yt drewnopochodnych. Działania innowacyjne EcoDry, nowy proces technologiczny partnerów programu LIFE, mia# by! oparty na innowacyjnym systemie zamkni$tego obiegu s#u%'- cego do wysuszania surowców OSB. Dzi$ki niemu cz'steczki drewna by#yby osuszane przed procesem prasowania przez jednoczesne oczyszczanie z zanieczyszcze) gazowych metod' spopielania. Chcieli&my zmieni! nasz tradycyjny system produkcji p#yt OSB, %eby umo%liwi! przechwycenie cz'steczek lotnych zwi'zków organicznych do pary przegrzanej w miar$ ich ulatniania podczas procesu osuszania wiórów drzewnych. Para by#aby ponownie dostarczana do suszarki w celu zapewnienia zamkni$tego obiegu. Dodatkowa para wytworzona w procesie suszenia by#aby kierowana do pieca, w którym neutralizowane s' zwi'zki organiczne. To powinno ograniczy! zapotrzebowanie na oczyszczanie gazów wydzielanych do atmosfery za pomoc' filtru elektrostatycznego wyja&nia Becker. Zak#adano tak%e, %e zastosowanie pary w procesie osuszania wiórów drzewnych wp#ynie pozytywnie na ograniczenie ilo&ci LZO w gotowych p#ytach Potwierdzenie wsparcia programu LIFE na p%ytach ECOSB OSB. Osuszanie par' mia#o bowiem stanowi! rodzaj destylacji, znacznie redukuj'cej zawarto&! LZO w wysuszonych wiórach drzewnych. Co wi$cej, zmniejszy#aby si$ równie% emisja dwutlenku w$gla, poniewa% system zamkni$tego obiegu zak#ada spalanie mniejszej ilo&ci powietrza i utrzymanie bardziej stabilnej temperatury w komorze grzewczej, co przek#ada si$ na ni%sz' emisj$ tlenku w$gla w trakcie produkcji p#yt OSB. Kolejn' innowacj' przewidywan' w nowym ekologicznym procesie produkcji ECOSB by#o wprowadzenie wielopaliwowej wypalarki, która utylizowa#aby py# drzewny powsta#y podczas produkcji w celu wykorzystania go jako paliwa do ogrzewania suszarki. Wymiennik ciep#a ograniczy#by do minimum utrat$ ciep#a. Innym planowanym rozwi'zaniem na rzecz wydajno&ci by#o wprowadzenie nowych ostrzy do ci$cia wiórów drzewnych, które ci$#yby drewno pod wi$kszym k'tem umo%liwiaj'c tym samym bardziej op#acaln' produkcj$ Zak#adano, %e powy%sze propozycje znacz'co zmniejsz' emisj$ LZO oraz wywr' pozytywny wp#yw na ca#y cykl %ycia produktu. Wyznaczono ambitne cele, by zapewni! optymaln' wydajno&! dzia#alno&ci przedsi$biorstwa oraz uzyska! najlepsz' efektywno&! wydatkowania funduszy otrzymanych w ramach programu LIFE. Pocz'tkowa analiza wykaza#a, %e nowy system zamkni$tego obiegu doprowadzi do: redukcji podstawowej emisji LZO o 90% oraz zawarto&ci LZO w p#ytach po procesie osuszania o 75%; ograniczenia emisji CO 2 na m 3 p#yty o ok. 7%, odpowiednio 10,3 kg na ka%dy m2; oraz zmniejszenia zu%ycia energii termicznej o przynajmniej 10% i energii elektrycznej o przynajmniej 5%. Opracowano tak%e program monitoringu, maj'cy na celu wykrycie wszelkich zagro%e) dla realizacji powy%szych celów. Uzyskane efekty mia#y by! rozpropagowane w ramach dzia#a) promocyjnych przewidzianych we wniosku do LIFE oraz wykorzystane do zarz'dzania &rodowiskowego w firmie. Wysoko ocenione wyniki projektu Przedsi$biorstwo Kronospan jest bardzo zadowolone z wyników projektu LIFE, którego wszystkie cele zosta#y osi'gni$te. Na ró%nych etapach kontroli zbadano poszczególne parametry eksploatacyjne oraz rozpoznano cykl procedur gwarantuj'cych uzyskanie zamierzonych wyników technicznych, ekonomicznych oraz ekologicznych. Jako&! p#yt OSB wyprodukowanych przy u%yciu technologii ecodry jest &wietna, a sam system ecodry jest obecnie wykorzystywany przez Kronospan przy produkcji ró%nych rodzajów p#yt w zak#adzie w Luksemburgu. W zale%no&ci od grubo&c i p#yty OSB mog' by! stosowane w warunkach niskiej b'd( wysokiej wilgotno- &ci oraz wykorzysty wane do ró%nych celów, m.in. do pokrycia &cian, pod- #óg, do tworzenia konstrukcji i innych rozwi'za) zrób to sam. Alexander Bircumshaw, kierownik linii produkcyjnej OSB w luksemburskim zak#adzie uwa%a, %e system ecodry ju% teraz znacznie przyczyni# si$ do poprawy standardów ekologicznych w europejskim przemy&le budowlanym. Nasz nowy proces produkcji pozwala na redukcj$ emisji oraz na wykorzystanie m#odszego, szybciej rosn'cego drewna, dzi$ki czemu powstaje szansa na ograniczenie emisji dwutlenku w$gla w sektorze budowlanym dodaje. Obecnie zak#ad w Sanem produkuje m 3 nowych p#yt ECOSB rocznie. Na podstawie korzy&ci dla &rodowiska naturalnego osi'gni$tych dzi$ki systemowi ecodry wspieranemu przez program LIFE, Kronoplast aktywnie promuje p#yty jako kluczowy ekologiczny produkt firmy.

17 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 15 Wszystkie g#ówne za#o%enia ekologiczne projektu LIFE zosta#y zrealizowane lub przekroczone; analiza cyklu %yciowego (LCA) nowego procesu produkcji p#yt wykaza#a, %e projekt ECOSB przyczyni# si$ do redukcji oddzia#ywania na &rodowisko w zak#adzie Kronospan o 25-50%. Emisja LZO podczas samego procesu produkcji zosta#a zmniejszona o 97%, emisja z gotowych p#yt spad#a o 90%. O 40% zmniejszy#o si$ wydzielanie woni. Spad#o tak%e zu%ycie kleju. Emisja gazów cieplarnianych ze zu%ycia energii oraz emisja LZO zosta#y zredukowane o 19%, pobór mocy o 15% z 751,5 kwh do 651 kwh. Powy%sze rezultaty s' w du%ym stopniu przypisywane odzyskiwaniu energii cieplnej przez wymiennik ciep#a, który pozwoli# na 12-procentowe zmniejszenie zu%ycia energii potrzebnej na ogrzanie suszarki. Dzi$ki nowemu systemowi wiórowania zu%ywa si$ o 3% mniej drewna. Z kolei dzi$ki bardziej wydajnemu systemowi zamkni$tego obiegu o 27% spad#o zu%ycie energii elektrycznej potrzebnej do zasilenia linii produkcyjnej. Analiza LCA wykazuje, i% emisja gazów cieplarnianych podczas ca#ego procesu produkcji zmniejszy#a si$ o 10%. Po otrzymaniu wyników finansowanej przez program W nowym procesie produkcyjnym wykorzystuje si" m%odsze, szybciej rosn#ce, drzewo, co poprawia efektywno!&!rodowiskow# LIFE analizy LCA wprowadzono nowy rodzaj mniej toksycznego kleju. Przedstawione korzy&ci &rodowiskowe przek#adaj' si$ na wymierne zyski przedsi$biorstwa, jako %e nowy ekologiczny system zamkni$tego obiegu stosowany w produkcji p#yt OSB prowadzi do zmniejszenia kosztów o ok. 3,5% (przy cenach z 2004 r.). Ta oczywista ekonomiczna zaleta projektu bardzo pomog#a Kronospanowi w przezwyci$%eniu problemów zwi'zanych z gwa#townym wzrostem cen surowców drzewnych. Działalność ekologiczna Wszystkie p#yty ECOSB posiadaj' certyfikat programu na rzecz zagospodarowania zasobów le&nych PEFC (ang. Programme for the Endorsement of Forest Certification). To mi$dzynarodowe &wiadectwo standardów ekologicznych zosta#o przyznane w ramach zapewnienia nabywców p#yt ECOSB, i% p#yty te powstaj' przy u%yciu metod promuj'cych zrównowa%on' gospodark$ le&n'. Kolejne wyrazy uznania wobec rozwi'za) przyjaznych &rodowisku p#yn$#y od Federacji Przedsi$biorców Luksemburga (FEDIL), która og#osi#a Kronospan laureatem nagrody Environmental Award Scheme za nowy system osuszania wykorzystuj'cy obieg zamkni$ty. To wa%ne wyró%nienie odzwierciedla zaanga%owanie Kronospanu w udoskonalanie standardów zarz'dzania &rodowiskowego. Firma chcia#aby zach$ci! innych producentów p#yt drewnianych do prowadzenia dzia#a) na rzecz ochrony &rodowiska. Powy%- sze zadanie u#atwi#a strategia rozpowszechniania projektu LIFE, dzi$ki której do tej pory zaprezentowano innym przedsi$biorstwom przetwórstwa drzewnego, jak warto&ciowy jest system ecodry. Przyk#adem oddzia#ywania wspomnianej strategii jest linia produkcyjna w Niemczech, która obecnie wprowadza proces ograniczania emisji LZO. Technologia osuszania systemem obiegu zamkni$tego ma przed sob' bezpieczn' przysz#o&!, a my podczas projektu LIFE nauczyli&my si$ bardzo wiele. Obecnie badamy, w jaki sposób mo%emy wykorzysta! udoskonalenia p#yt OSB w produkcji p#yt MDF (ang. medium-density fibreboard) przyznaje z dum' Marko Becker (Kronospan). Takie zmiany mog#yby znacznie zwi$kszy! zakres rozwoju w ramach projektu ECOSB oraz wzmocni! d#ugoterminowe oddzia#ywanie wsparcia programu LIFE na europejskie zak#ady przetwórstwa drzewnego. Zespó% odpowiedzialny za realizacje projektu laureatem nagrody FEDIL Environmental Award Fot. Tim Hudson Numer Projektu: LIFE05 ENV/L/ Nazwa projektu: Nowe przyjazne &rodowisku p#yty OSB Beneficjent: Kronospan Luxembourg S.A. Czas trwania: stycze) 2005 grudzie) 2007 Ca!kowity bud"et: Udzia! LIFE: (maksimum) Strona internetowa: Kontakt: Marko Becker m.becker@kronospan.lu

18 Podstawowe bran#e przemys$u CLEAN DECO: wzorcowy przyk"ad ekologicznych metod produkcyjnych BEST PROJECTS AWARD W ramach w!oskiego projektu LIFE zaprezentowano czystsze i bardziej op!acalne alternatywy dla tradycyjnych metod galwanizacji. Przetestowano nowe zastosowania technik fizycznego osadzania z fazy gazowej (PVD ang. physical vapour deposition) w procesach zdobienia kranów. Znaleziono w ten sposób nowe rozwi#zania, które pomog# zmniejszy$ ryzyko zanieczyszczenia spowodowanego emisj# zasadowych i kwa%nych osadów i %cieków. Mniejsze zanieczyszczenia i dłuższa trwałość W ramach projektu CLEAN DECO zrealizowano wszystkie wst$pne za#o%enia. Przetestowano trzy dekoracyjne kolory pow#ok z#oty, srebrny i antracytowy o podobnym wygl'dzie po#ysku do pow#ok galwanicznych. Wykazano wyra(n' ró%nic$ w trwa#o&ci powlekanych elementów na korzy&! techniki PVD. Krany z pow#ok' PVD okaza#y si$ cztery razy trwalsze od tych z pow#ok' galwaniczn'. Uda#o si$ po#'czy! d#u%sz' trwa#o&! produktów z dzia#alno&ci' na rzecz &rodowiska oraz ograniczeniem kosztów. W trakcie trwania projektu LIFE zanotowano nast$puj'ce oszcz$dno&ci zwi'zane ze zu%yciem zasobów: Nowe ekologiczne pokrycia PVD maj# szerok# gam" zastosowa( PVD to termin obejmuj'cy ró%ne techniki, w których stosuje si$ komor$ pró%- niow' w celu przekszta#cenia materia- #ów powlekaj'cych, takich jak tytan lub chrom, w par$ jonow'. Do realizacji projektu beneficjent wykorzysta# swój wyspecjalizowany oddzia#, Genta-Platit, posiadaj'cy 30-letnie do&wiadczenie i odpowiedni atest ISO, do wdro%enia techniki PVD. Celem projektu by#o wykazanie, %e stosowana do dekoracyjnego platerowania technika PVD mo%e dostarczy! korzy&ci zarówno &rodowiskowe, jaki ekonomiczne. Dzi$ki programowi LIFE, beneficjent zbudowa# demonstracyjn' instalacj$, która pozwoli#a osi'gn'!: redukcj$ zawarto&ci chromu w &ciekach i toksycznym osadzie &ciekowym, zmniejszenie zale%no&ci od anhydrytu chromu niebezpiecznego surowca, ograniczenie kosztów w wyniku bardziej wydajnego zu%ycia wody i energii. Dodatkowo, pomys#odawcy projektu za#o%yli, %e przy zastosowaniu technik PVD mo%na b$dzie wyprodukowa! pow#oki lepsze jako&ciowo w porównaniu z pow#okami galwanicznymi, wzmacniaj'c w ten sposób pozycj$ firmy na rynku poprzez udoskonalenie gamy produktów. zu%ycie surowców spad#o o 80%; podstawowa ilo&! odpadów zmniejszy#a si$ o 40%; ca#kowicie wyeliminowano produkcj$ odpadów z zawarto&ci' chromu; znacznie spad#o zu%ycie p#ynów w procesie produkcji oraz znacznie zredukowano ilo&! u%ywanych niebezpiecznych &rodków chemicznych lub nawet wyeliminowano ich zu%ycie ca#kowicie. A co po LIFE? Nowe możliwości Sukces projektu przyczyni# si$ do wzrostu zaanga%owania Genta-Platit w rozpowszechnianie technik PVD na wi$ksz' skal$ w demonstracyjnych instalacjach wspó#finansowanych przez program LIFE. Przeprowadzono kolejne testy na ró%nych rodzajach metalowych przedmiotów, tym samym rozszerzaj'c zastosowanie technologii PVD poza zaplanowany na pocz'tku

19 LIFE Focus I LIFE na rzecz przedsi!biorstw bardziej przyjaznych "rodowisku I str. 17 rynek baterii #azienkowych na inne nieprzewidziane segmenty rynkowe produktów, z których jako&ci klienci byli bardzo zadowoleni. W ci'gu czterech lat od zako)czenia projektu LIFE odkryto wiele nowych mo%liwo&ci handlowych, które doprowadzi#y do zwi$kszenia obrotu firmy o ok. 10%. Firma powi$kszy#a swoj' baz$ klientów oraz zrealizowa#a za#o%enie strategiczne w ramach projektu LIFE. Dzi$ki nowym zastosowaniom pokry! PVD Genta-Platit zró%nicowa#o oraz poszerzy#o zakres swojej dzia#alno&ci. Obejmowa#a ona: produkcj$ uchwytów, por$czy oraz innych akcesoriów metalowych do luksusowych motorówek. Okaza#o si$, %e pokrycia PVD zapewniaj' &wietn' ochron$ przed zasoleniem oraz s' wystarczaj'co mocne, aby spe#ni! wymogi wytrzyma#o&ci. specjalistyczn' obróbk$ metalicznych oprawek okularowych. Podpisano kontrakty z dwiema najwi$kszymi na &wiecie firmami optycznymi na zastosowanie technologii PVD do hartowania matryc stosowanych podczas produkcji oprawek oraz do pokrywania samych oprawek. pokrywanie zaworów dop#ywu powietrza w sprz$cie do nurkowania. Obróbka PVD znalaz#a zastosowanie w zabezpieczaniu i uszczelnianiu podwodnych urz'dze) technicznych. zabezpieczanie i dekorowanie luksusowych zegarków. Znany mediola)- ski producent bi%uterii zdecydowa# si$ na zastosowanie pokrycia PVD w swojej limitowanej edycji ekskluzywnych zegarków. wyka)czanie zamków ró%nej wielko- &ci i ró%nych kszta#tów obróbk' PVD. Pokrycia PVD gwarantuj# wysok# jako!& oraz bardziej trwa%e wyko(czenie wyrobu produkcj$ sztu!ców autorskiego projektu przy u%yciu technologii PVD opracowanych w ramach projektu LIFE. pokrycia elementów urz'dze) hazardowych do klubów i kasyn metod' PVD w Genta-Platit. Ponadto kilka firm produkuj'cych akcesoria mody zakupi#o mo%liwo&! zastosowania PVD do obróbki metalowych produktów takich jak sprz'czki, suwaki i guziki. Klienci z bran%y mody sugeruj', %e mo%na by znale(! znacznie wi$cej zastosowa) dla technologii PVD gdyby pokrycia by#y dost$pne w wi$kszej gamie kolorów. Jest to jeden z celów beneficjenta w nieustaj'cym procesie udoskonalania produktu przy jednoczesnym poszukiwaniu nowych zastosowa) i nowych rynków dla ekologicznej alternatywy tradycyjnej galwanizacji. Powstanie nowych mo%liwo&ci mog#oby doprowadzi! do dzia#alno- &ci zak#adu na skal$ przemys#ow'. Z kolei w trakcie pilota%owych etapów projektu beneficjent przyzna#, %e wsparcie LIFE sta#o si$ g#ównym czynnikiem rozwoju przedsi$biorstwa. Innym wa%nym czynnikiem, dzi$ki któremu wprowadzono bardziej ekologiczne metody, by#a skuteczna wspó#praca mi$dzy partnerami i podwykonawcami zaanga%owanymi w projekt LIFE. Szczególnie wa%ne kontakty nawi'zano z innymi przedsi$biorstwami bran%y galwanicznej, które zacz$#y stosowa! technologi$ PVD jako alternatywne rozwi'zanie dla procesu galwanicznego pokrywania chromem. Wzorcowy przykład W 2007 r. osi'gni$cia Genta-Platit zosta#y nagrodzone, gdy projekt CLEAN DECO og#oszono jednym z najlepszych projektów LIFE "rodowisko. Oceniaj'cy podkre&lili jak wa%ny by# wk#ad zespo#u projektowego CLEAN DECO w zaprezentowanie w#asnych dokona) producentom kranów i innym przedsi$biorstwom stosuj'cym tradycyjne metody obróbki galwanicznej. Techniki PVD stanowi' op#acalne alternatywne rozwi'zanie oraz wi'%' si$ z mniejszymi zagro%eniami dla &rodowiska naturalnego ze wzgl$du na redukcj$ odpadów z zawarto&- ci' chromu. Ustawodawstwo unijne, Podczas projektu pilota'owego udowodniono, 'e obróbka PVD mo'e by& stosowana na skal" przemys%ow# zniech$caj'ce do stosowania niebezpiecznych substancji, takich jak np. chrom, równie% mo%e przyczyni! si$ do zwi$kszenia zainteresowania nowymi czystszymi i bardziej wydajnymi technologiami produkcji przemys#owej opracowanymi w trakcie i po zako)czeniu okresu finansowania z programu LIFE. Zas#uguj' one bowiem na opini$ wzoru do na&ladowania. Numer Projektu: LIFE00 ENV/IT/ Nazwa projektu: Opracowanie czystej technologii PVD do produkcji elementów dekoracyjnych Beneficjent: Trattamenti Termici Ferioli & Gianotti S.p.A., W#ochy Czas trwania: wrzesie) 2001 sierpie) 2004 Ca!kowity bud"et: Udzia! LIFE: Strona internetowa: Kontakt: Daniele Franchi gplatit@ferioliegianotti.it

20 Podstawowe bran#e przemys$u Zero Emission Lacquer: ekologiczne amortyzatory Jeden z najwi"kszych producentów amortyzatorów samochodowych w Europie skorzysta! ze wsparcia programu LIFE przy wymianie u&ywanych w procesie produkcyjnym lakierów rozpuszczalnikowych na lakiery wodorozcie(czalne zawieraj#ce poni&ej 1% lotnych zwi#zków organicznych. Dzi"ki programowi LIFE KONI przekszta%ci%o ca%# lini" produkcyjn# amortyzatorów KONI, w swojej holenderskiej fabryce w Oud-Beijerland, produkuje rocznie milion amortyzatorów dla przemys#u samochodowego i kolejowego. Tygodniowo produkuje ok amortyzatorów samochodowych i kolejowych. Praktycznie wszystkie s' pokrywane dodatkow' pow#ok', która zabezpiecza przed korozj', a tak%e uatrakcyjnia ich wygl'd. Kiedy& do pokrywania amortyzatorów u%ywano produktów na bazie potencjalnie szkodliwych rozpuszczalników organicznych. Jednak na podstawie nowych przepisów krajowych oraz dyrektywy Rady w sprawie ograniczenia emisji lotnych zwi'zków organicznych (1999/13/WE), KONI wprowadzi#o nowoczesny ekologiczny system produkcji, oparty na stosowaniu czystszych i bardziej ekologicznych pow#ok. "rodki z programu LIFE wykorzystano do wprowadzenia nowej zmechanizowanej linii produkcyjnej do pokrywania amortyzatorów, która spe#ni#a wymogi dotycz'ce emisji oraz ograniczy#a nieprzyjemny zapach wydobywaj'cy si$ na okoliczne tereny. Specjalnie dla KONI opracowano lakier epoksydowy na bazie wody, praktycznie nie zawieraj'cy lotnych zwi'zków organicznych (LZO). Dzi$ki projektowi LIFE po raz pierwszy w europejskim sektorze produktów metalowych zastosowano tego typu ekologiczne lakiery. Nowy zak#ad rozpocz'# dzia#alno&! pod koniec 2002 r. W ci'gu roku odnotowano nast$puj'ce zmiany korzystne dla &rodowiska: zmniejszenie emisji rozpuszczalników o 99,5% (z do 251 kg rocznie), brak skarg ze strony s'siadów na nieprzyjemne zapachy wydobywaj'ce si$ z fabryki, oraz ogromna poprawa warunków bezpiecze)stwa i higieny pracy ze wzgl$du na brak konieczno&ci noszenia masek przez pracowników obs#uguj'cych rozpylacze do farb przy wykonywaniu wszystkich czynno&ci. Co wa%ne, okaza#o si$, %e jako&! nowego lakieru jest wy%sza od poprzedniego preparatu rozpuszczalnikowego. Poza tym, dzi$ki nowej linii produkcyjnej sfinansowanej przez program LIFE, KONI uda#o si$ unikn'! przeniesienia fabryki w Oud Beijerland tym samym zapobiegaj'c likwidacji wielu stanowisk na lokalnym rynku pracy. Osiągnięcia po zrealizowaniu projektu LIFE Przez pi$! lat po zako)czeniu projektu LIFE utrzymano stabilne tempo rozwoju. Nowy dostawca, Mol Coatings, udoskonali# receptur$ ekologicznego lakieru poprzez wyeliminowanie z niego cynku. Co wi$cej, zast'- piono fosforan %elaza, substancj$ zanieczyszczaj'c', na etapie poprzedzaj'cym spryskiwanie amortyzatorów. Tak%e opakowania lakieru sta#y si$ bardziej przyjazne &rodowisku zamieniono 100-litrowe jednorazowe pojemniki plastikowe na 500-litrowe pojemniki nierdzewne nadaj'ce si$ do ponownego u%ytku. Szacuje si$, %e przy u%yciu nowego ekologicznego lakieru wyprodukowano ju% amortyzatorów, dzi$ki czemu dotychczasowe zu%ycie rozpuszczalników zmniejszy#o si$ o kg. Te dane b$d' szybko wzrasta!, poniewa% KONI stosuje ekologiczny lakier w nowej fabryce w Chinach, która b$dzie produkowa#a amortyzatorów rocznie. Równie% inne sektory przemys#owe wykaza#y zainteresowanie nowym lakierem, m.in. produkuj'ce przyczepy przedsi$biorstwa z Rumunii, Polski i Holandii. Przewiduje si$ wi$ksze zainteresowanie produktem po wprowadzeniu bardziej rygorystycznych przepisów dotycz'cych &rodowiska, które zwi$ksz' popyt na przekszta#canie linii produkcyjnych. Do sierpnia 2008 r. zak#ad KONI finansowany przez program LIFE zaoszcz$dzi# ok. miliona euro przy wydatkach wynosz'cych oko#o 2,5 miliona euro, które firma zainwestowa#a w ekologiczn' lini$ produkcyjn'. Numer Projektu: LIFE00 ENV/NL/ Nazwa projektu: Zero Emission Lacquer Beneficjent: Koni B.V. Czas trwania: lipiec 2001 lipiec 2003 Ca!kowity bud"et: Udzia! LIFE: Strona internetowa: Kontakt: Bert Overweg boverweg@koni.nl