Badanie opinii Partnerów firm prawniczych na temat kondycji gospodarki oraz sytuacji w branży usług prawniczych

Transkrypt

1 Badanie opinii Partnerów firm prawniczych na temat kondycji gospodarki oraz sytuacji w branży usług prawniczych Raport z badania przeprowadzonego na zlecenie Wolters Kluwer Polska Największe kancelarie prawnicze w Polsce - fala V Lokalne rynki usług prawniczych

2 Rozdziały: Strony: Wprowadzenie 3 Podsumowanie najważniejszych wyników 11 Największe kancelarie prawnicze 19 Lokalne rynki usług prawniczych 44 Kwestionariusz 71 Spis treści

3 Wprowadzenie

4 Głównym celem badania jest ocena klimatu gospodarczego oraz sytuacji w branży usług prawniczych wśród przedstawicieli środowisk prawniczych w Polsce. Zakres badania Ocena sytuacji gospodarczej Ocena i prognoza Poziom cen Poziom bezrobocia Napływ kapitału zagranicznego Ocena kondycji firm Wyniki ekonomiczne Poziom inwestycji Zatrudnienie Bariery działalności gospodarczej Sytuacja firm prawniczych Portfolio prowadzonych spraw i klientów Zatrudnianie i dostępność na rynku pracowników, zwolnienienia Ocena popytu na usługi prawnicze Cele i zakres badania

5 Metoda badania Wywiady zostały przeprowadzane metodą wywiadu telefonicznego (CATI). Poprzedzone zostały akcją wprowadzająca, polegającą na przedstawieniu przedstawicielom kancelarii; telefonicznie i drogą korespondencji elektronicznej; założeń, celu oraz zastosowań badania. Próba W badaniu największych kancelarii prawniczych w Polsce wzięło udział 49 Partnerów reprezentujących największe działające w Polsce Kancelarie Prawnicze. Równolegle prowadzono badanie lokalnych rynków usług prawniczych. W badaniu wzięło udział 131 wspólników i partnerów reprezentujących kancelarie prawnicze z siedzibą w jednym z następujących województw: Lubelskie, Małopolskie, Podlaskie, Pomorskie, Wielkopolskie. Wszystkie kancelarie obsługiwały firmy zatrudniające więcej niż 3 osoby. Respondenci Na pytania ankiety odpowiadali Partnerzy kancelarii Termin badania Ostatnie badanie zostało przeprowadzone w dniach od 14 kwietnia do 9 maja 2008 roku Metodologia

6 Charakterystyka kancelarii i struktura ich klientów

7 Charakterystyka kancelarii i struktura ich klientów

8 Charakterystyka kancelarii i struktura ich klientów

9 Charakterystyka kancelarii i struktura ich klientów

10 Charakterystyka kancelarii i struktura ich klientów

11 Podsumowanie najważniejszych wyników

12 Wprowadzenie Pytania skierowane do Partnerów kancelarii prawniczych mają charakter wskaźnikowy i służą do oceny sytuacji gospodarczej i sytuacji w branży usług prawniczych. Są one rodzajem barometru koniunktury, którego istotą jest wychwytywanie zmian w nastrojach i prognozie rozwoju sytuacji. Analogiczne badanie opinii partnerów realizowane jest co pół roku. Niniejszy materiał szczególnie uwzględnia wyniki ostatniego pomiaru opinii. Największe kancelarie prawnicze W celu syntetycznego przedstawienia wyników opracowane zostały wskaźniki zbiorcze. W ostatnim pomiarze najważniejszy ze wskaźników WK Index spadł aż o 13 pkt. do 135 pkt. (na skali od 0 do 200 pkt.). Sam wynik nadal można interpretować jako optymistyczne zapatrywanie się na przyszłość gospodarki oraz sytuacji na rynku usług prawniczych, na co wskazuje wyraźna przewaga optymistów nad pesymistami. Jednak zaobserwowany spadek oznacza, że partnerzy dostrzegają pewne niebezpieczeństwa dla wzrostu i oczekują jego spowolnienia. Najbardziej osłabł optymizm dotyczący spraw gospodarczych i sytuacji klientów największych kancelarii prawniczych reprezentujący go ABC Index obniżył się o 17 pkt. do 141 pkt. W tym zakresie szczególnie pogorszyły się opinie dotyczące gospodarki: Economy Index spadł o 19 pkt. do 133 pkt., podczas gdy Business Index opisujący kondycję klientów największych kancelarii spadł o 15 pkt. do 148 pkt. Pogorszyły się również oceny sytuacji w największych kancelariach prawniczych. Lex Index spadł o 8 pkt. do 135 pkt. Warto zauważyć, że w ostatnim pomiarze istotnie zmniejszyła się rozpiętość pomiędzy indeksem opisującym sytuację kancelarii - Lex Index, a indeksem opisującym otoczenie kancelarii - ABC Index, przy czym sytuacja kancelarii nadal jest oceniana gorzej, niż sytuacja otoczenia. Watro zauważyć jeszcze jeden wynik, a mianowicie ocenę sytuacji bieżącej - Current Index oraz przewidywania zmiany tej sytuacji - Expectations Index, które pogorszyły się od ostatniego pomiaru, choć w różnym stopniu. W poprzedniej fali badania przewidywania były bardziej pesymistyczne niż oceny sytuacji bieżącej natomiast w obecnej fali badania oczekiwania są wyraźnie lepsze: 139 pkt. Expectations Index wobec 134 pkt. Current Index. Główne wyniki

13 Podsumowując, wszystkie opisywane wskaźniki przedstawiają przewagę ocen i przewidywań optymistycznych nad pesymistycznymi. Po okresie systematycznej poprawy wskaźników w ostatnim pomiarze zaobserwowany został wyraźny ich spadek oznaczający zmniejszenie optymizmu partnerów. Lokalne rynki usług prawniczych Podobnie jak w przypadku największych kancelarii, również w kancelariach o zasięgu lokalnym nastroje zaobserwowane w ostatnim pomiarze były nieco gorsze. WK LOCAL Index obniżył się o 3 pkt. do 126 pkt. Jeszcze wyraźniej obniżył się ABC LOCAL Index (opinie dotyczące gospodarki i sytuacji klientów kancelarii) w ciągu 6 miesięcy spadek o 4 pkt do 143 pkt. W przypadku kancelarii lokalnych nieco bardziej pogorszyły się oceny sytuacji klientów kancelarii, niż oceny sytuacji gospodarczej w województwie Business LOCAL Index spadł o 4 pkt. do 140 pkt., podczas gdy Economy LOCAL Index obniżył się o 3 pkt. do 148 pkt. Oceny sytuacji własnej kancelarii lokalnych nie zmieniły się od ostatniego pomiaru - Lex LOCAL Index wynosi 121 pkt. Warto zauważyć, że podobnie jak w przypadku największych kancelarii kancelarie lokalne wyraźnie gorzej oceniają własną sytuacje, niż sytuację swoich klientów. Oczekiwania prawników z kancelarii lokalnych są nieco lepsze, niż oceny bieżącej sytuacji, jednak różnica pomiędzy Expectations LOCAL Index (oczekiwania) i Current LOCAL Index (oceny bieżącej sytuacji) wyraźnie zmniejszyła się w porównaniu z ostatnim pomiarem. Indeksy wynoszą odpowiednio: 129 pkt. oraz 126 pkt. Największymi pesymistami okazali się tu przedstawiciele kancelarii w podlaskiem. Wybrane wyniki W ostatnim pomiarze partnerzy największych kancelarii wyraźnie częściej dostrzegali spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego. Z kolei kancelarie lokalne wręcz przeciwnie, oceniają, że wzrost gospodarczy w ich województwie jest coraz silniejszy. Oczekiwania przedstawicieli największych kancelarii odnośnie bezrobocia nie były już tak optymistyczne jak wcześniej i coraz częściej oczekuje się jego stabilizacji zamiast spadku. Warto zauważyć, że partnerzy nie obawiają się wzrostu inflacji, ale oczekują jej stabilizacji. Główne wyniki

14 Największymi barierami w prowadzeniu działalności gospodarczej, zdaniem partnerów w największych kancelariach, jest biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne, pozapłacowe koszty pracy, a także przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych. W ostatnich latach można zauważyć systematyczne zmniejszanie się problemu, jakim jest inflacja prawa, chociaż nadal jest on jednym z większych problemów w prowadzeni działalności gospodarczej. Podobne opinie wyrażają kancelarie lokalne. Partnerzy z największych kancelarii prawniczych nie są już tak optymistyczni jak w poprzednich pomiarach jeśli chodzi o popyt na usługi prawnicze oferowane przez ich kancelarię, najczęściej spodziewają się, że będzie on rósł w tym samym tempie. Szczególnie dynamicznie rozwijają się takie sprawy, jak: transakcje na rynku nieruchomości, prawo własności intelektualnej i przemysłowej, obsługa fuzji i przejęć. Natomiast spada popyt na sprawy związane z prawem pracy i układami zbiorowymi pracy oraz windykacją i restrukturyzacją trudnych należności. Prawnicy z kancelarii nigdy nie wyrażali tak dużego optymizmu jak ich koledzy z największych kancelarii, tym niemniej w ostatnim pomiarze ich oceny przyszłego popytu na usługi kancelarii nieco się poprawiły w stosunku do poprzednich fal. Nowe osoby planują zatrudnić przede wszystkim największe kancelarie (73%) chodzi tu najczęściej o doświadczonych adwokatów, radców prawnych oraz prawników i konsultantów. Małe kancelarie wyraźnie rzadziej myślą o zatrudnianiu nowych pracowników (42%), a ich potrzeby są bardzo zróżnicowane planują zatrudnienie zarówno specjalistów, jaki i personel pomocniczy. Zwalnianie pracowników należy nadal do rzadkości planuje je 14% największych kancelarii oraz 2% kancelarii lokalnych. Największe kancelarie przeważnie delegują prawników do pracy w siedzibie klienta (98%), w tym dla 45% kancelarii jest to stały element oferty kancelarii. Zdecydowana większość partnerów największych kancelarii (78%) popiera plany połączenia korporacji adwokackiej i radcowskiej. Natomiast opinie dotyczące kampanii promocyjnej w celu ustalenia potrzeb przedsiębiorców i pobudzenia ich do korzystania z usług profesjonalnych prawników są bardziej podzielone. 62% partnerów popiera taką kampanie, a 34% się jej sprzeciwia. Glosy sprzeciwu często uzasadniano wątpliwościami co do formy takiej kampanii i przypisania odpowiedzialności za nią korporacjom. Główne wyniki

15 Syntetyczne zestawienie indeksów największe kancelarie prawnicze

16 Syntetyczne zestawienie indeksów lokalne rynki usług prawniczych vs. największe kancelarie

17 Syntetyczne zestawienie indeksów lokalne rynki usług prawniczych

18 Syntetyczne zestawienie indeksów lokalne rynki usług prawniczych

19 Największe kancelarie prawnicze

20 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (1)

21 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (2)

22 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (3)

23 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (4)

24 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (5)

25 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze

26 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze

27 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze

28 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze

29 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej największe kancelarie prawnicze(1)

30 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej największe kancelarie prawnicze(2)

31 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (1)

32 Ocena sytuacji firm prawniczych (2)

33 Ocena sytuacji firm prawniczych (3)

34 Ocena sytuacji firm prawniczych (4)

35 Ocena sytuacji firm prawniczych(5)

36 Ocena sytuacji firm prawniczych (6)

37 Ocena sytuacji firm prawniczych (7)

38 Ocena sytuacji firm prawniczych (8)

39 Delegowanie prawników do pracy w siedzibie klienta

40 Poparcie dla planów połączenia korporacji adwokackiej i radcowskiej

41 Poparcie dla kampanii promocyjnej realizowanej przez korporacje

42 Używany tytuł

43 Lokalne rynki usług prawniczych

44 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (1)

45 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (2)

46 Ocena kondycji firm klientów kancelarii (1)

47 Ocena kondycji firm klientów kancelarii (2)

48 Ocena kondycji firm klientów kancelarii (3)

49 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (1)

50 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (2)

51 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (3)

52 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (4)

53 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (5)

54 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (1)

55 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (2)

56 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (3)

57 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (4)

58 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (5)

59 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (5)

60 Opinie dotyczące cen usług prawniczych

61 Ocena sytuacji na rynku pracy w branży usług prawniczych(1)

62 Ocena sytuacji na rynku pracy w branży usług prawniczych(2)

63 Plany dotyczące zatrudnienia (1)

64 Plany dotyczące zatrudnienia (2)

65 Plany dotyczące zwolnień (1)

66 Plany dotyczące zwolnień (2)

67 Ocena popytu na usługi prawnicze

68 Delegowanie prawników do pracy w siedzibie klienta

69 Poparcie planów połączenia korporacji adwokackiej i radcowskiej

70 Opinie dotyczące przeprowadzenia kampanii promocyjnej

71 Kwestionariusz

72 OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ E1. Jak Pan(i) sądzi, czy sprawy naszego kraju zmierzają w dobrym, czy też w złym kierunku? 1. w dobrym kierunku 2. w złym kierunku (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E2. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Polsce w ciągu ostatnich 12 miesięcy? 1. poprawiła się 2. nie zmieniła się 3. pogorszyła się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E3. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. poprawi się 2. nie zmieni się 3. pogorszy się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E4. Jak Pan(i) sądzi, czy bezrobocie w Polsce będzie rosło czy też malało w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. będzie rosło 2. będzie na tym samym poziomie co teraz 3. będzie spadać (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E5. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E6. Jak Pan(i) ocenia wielkość napływającego kapitału zagranicznego do Polski? Czy porównując obecną sytuację z sytuacją sprzed 12 miesięcy obecnie: 1. do Polski napływa więcej kapitału 2. do Polski napływa tyle samo kapitału 3. do Polski napływa mniej kapitału (nie czytać) 9. trudno powiedzieć Kwestionariusz (1)

73 E7. A Jak Pan(i) ocenia, jak będzie się kształtował napływ kapitału zagranicznego do Polski w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. do Polski napłynie więcej kapitału 2. do Polski napłynie tyle samo kapitału 3. do Polski napłynie mniej kapitału (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E8. Jak Pan(i) ocenia wyniki ekonomiczne firm, dla których świadczycie Państwo usługi, gdy porównuje je Pan(i) z sytuacją sprzed 12 miesięcy? 1. w większości przypadków poprawiły się 2. w większości przypadków nie zmieniły się 3. w większości przypadków pogorszyły się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E9. Jak Pan(i) myśli, jakie wyniki ekonomiczne osiągną firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ciągu następnych 12 miesięcy? 1. będą znacznie lepsze niż obecnie 2. będą nieco lepsze niż obecnie 3. będą mniej więcej takie same 4. będą nieco gorsze 5. znacznie gorsze niż obecnie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E10. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach: 1. zwiększały inwestycje 2. inwestowały w takim samym stopniu 3. zmniejszały inwestycje (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E11. A jak Pan(i) ocenia, czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi: 1. będą zwiększały inwestycje 2. będą inwestowały w takim samym stopniu 3. będą zmniejszały inwestycje (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E12. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach: 1. powiększały zatrudnienie 2. pozostawiały zatrudnienie na takim samym poziomie 3. dokonywały zwolnień (nie czytać) 9. trudno powiedzieć Kwestionariusz (2)

74 E13. A jak ocenia Pan(i), czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi: 1. powiększą zatrudnienie 2. pozostawią zatrudnienie na takim samym poziomie 3. będą dokonywały zwolnień (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E14. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej są obecnie: A) Pozapłacowe koszty pracy B) Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej C) Opóźnienia w terminach płatności D) Sprawność procesów upadłościowych F) Wysokość zobowiązań podatkowych G) Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych H) Inflacja prawa I) Problem korupcji gospodarczej J) Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne K) Inne proszę wskazać jakie. 1. jest to bardzo poważny problem 2. jest to raczej poważny problem 3. nie jest to raczej poważny problem 4. w ogóle nie stanowi to problemu (nie czytać) 9. trudno powiedzieć Kwestionariusz (3)

75 Chcielibyśmy teraz porozmawiać o sytuacji w Pana(i) województwie, to znaczy o województwie, w którym znajduje się siedziba Państwa kancelarii. E15. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Pana(i) województwie w ciągu ostatnich 12 miesięcy? 1. poprawiła się 2. nie zmieniła się 3. pogorszyła się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E16. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w Pana(i) województwie w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. poprawi się 2. nie zmieni się 3. pogorszy się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E17. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: A) Pozapłacowe koszty pracy B) Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej C) Opóźnienia w terminach płatności D) Sprawność procesów upadłościowych F) Wysokość zobowiązań podatkowych G) Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych H) Inflacja prawa I) Problem korupcji gospodarczej J) Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne K) Inne proszę wskazać jakie. 1. jest to bardzo poważny problem 2. jest to raczej poważny problem 3. nie jest to raczej poważny problem 4. w ogóle nie stanowi to problemu (nie czytać) 9. trudno powiedzieć Kwestionariusz (4)

76 SYTUACJA NA RYNKU oraz SYTUACJA FIRM PRAWNICZYCH R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: 1. więcej 2. mniej 3. tyle samo (nie czytać) 9. trudno powiedzieć A) Obsługa fuzji i przejęć B) Transakcje na rynku nieruchomości C) Obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC/PE) D) Windykacja i restrukturyzacja trudnych należności E) Kompleksowe audyty prawne F) Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane z rynkiem kapitałowym G) zamówienia publiczne H) Podatki i cła I) Gospodarcze spory sądowe J. Mediacje K) Prawo pracy i układy zbiorowe pracy L) Prawo własności intelektualnej i przemysłowej R2. Proszę zaznaczyć czy Pana(i) kancelaria jest firmą polską, czy oddziałem międzynarodowej firmy prawniczej. 1. POLSKA 2. MIĘDZYNARODOWA (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R3. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R4. Czy może Pan wskazać stawkę godzinową w złotych polskich partnera w Pana(i) kancelarii? zł - suma 99. Wolę nie odpowiadać na pytanie Kwestionariusz (5)

77 R5. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych? Czy łatwo jest znaleźć: A) doświadczonych adwokatów lub radców prawnych B) niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych C) doświadczonych prawników/konsultantów prawnych D) niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 1. tak 2. nie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zatrudnić nowe osoby? 1. NIE, nie planuję do pyt R8. 2. TAK, planuję zatrudnić: (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R7. A jakie osoby planuje Pan(i) zatrudnić? Proszę wskazać wszystkie psujące odpowiedzi: 1. doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 2. niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 3. doświadczonych prawników/konsultantów prawnych 4. niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 5. personel pomocniczy 6. inne (jakie?...) (nie czytać) 7. odmowa R8. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zwolnić jakieś osoby? 1. NIE, nie planuję do pyt R TAK, planuję zwolnić. (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R9. Jakie osoby planuje Pan(i) zwolnić? Proszę wskazać wszystkie pasujące odpowiedzi: 1. doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 2. niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 3. doświadczonych prawników/konsultantów prawnych 4. niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 5. personel pomocniczy 6. inne (jakie?...) (nie czytać) 7. odmowa Kwestionariusz (6)

78 R10. Jak Pan(i) sądzi, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy popyt na usługi prawnicze, oferowane przez Pana(i) firmę: 1. będzie rósł szybciej niż teraz 2. będzie rósł w tym samym tempie 3. będzie rósł wolniej 4. będzie taki sam jak teraz 5. będzie niższy (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R101. Czy Pana/Pani kancelaria deleguje prawników do pracy w siedzibie Klienta? 1. NIE, nie widzę takiej potrzeby 2. TAK, ale, tylko na wyraźną prośbę Klienta 3. TAK, jest to stały element oferty mojej Kancelarii 4. trudno powiedzieć na pasku R102. Czy popiera Pan/Pani plany połączenia korporacji adwokackiej i radcowskiej proponowane przez Ministra Sprawiedliwości? 1. zdecydowanie tak 2. raczej tak 3. raczej nie 4. zdecydowanie nie 5. trudno powiedzieć Kwestionariusz (7)

79 R103. Według badań Wolters Kluwer Polska i Gazety Prawnej średnio 74 proc. polskich przedsiębiorców prowadzi działalność bieżącą, nie zatrudniając prawników. Czy w związku z tym korporacje adwokacka i radcowska powinny podjąć i przeprowadzić kampanię promocyjną, aby ustalić potrzeby przedsiębiorców i pobudzić korzystanie z usług profesjonalnych prawników? 1. zdecydowanie tak 2. raczej tak 3. raczej nie 4. zdecydowanie nie 5. trudno powiedzieć Region Proszę pomyśleć teraz o sytuacji w Pana(i) województwie, to znaczy o województwie, w którym znajduje się siedziba Państwa kancelarii. R105. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych w Pana(i) województwie: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R106. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych w Pana(i) województwie? Czy łatwo jest znaleźć: A) doświadczonych adwokatów lub radców prawnych B) niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych C) doświadczonych prawników/konsultantów prawnych D) niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 1. tak 2. nie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć Kwestionariusz (8)

80 R11. Proszę powiedzieć jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy zatrudniające: 1. do 100 osób...%. 2. od 101 do 250 osób...%. 3. od 251 do 500 osób...%. 4. od 501 do 1000 osób...%. 5. powyżej 1000 osób...%. /powinno się sumować do 100%/ (nie czytać) 9. odmowa R12. Proszę powiedzieć jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy: 1. Polskie...% 2. Z udziałem kapitału zagranicznego...% (nie czytać) 9. odmowa R13. Proszę powiedzieć jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy z następujących branż: 1. przemysł...% 2. budownictwo...% 3. transport...% 4. handel...% 5. usługi...% 6. oświata, nauka, kultura, służba zdrowia...% 7. inna działalność...% /powinno się sumować do 100%/ (nie czytać) 9. odmowa R131. Jakiego tytułu Pan(i) używa? 1. Adwokat 2. Radca prawny 3. Inny (jaki?) 4. odmowa R14. Na zakończenie, czy ma Pan(i) jeszcze jakiś dodatkowy komentarz do SYTUACJI NA RYNKU USŁUG PRAWNICZYCH? R15. Ankieta jest anonimowa. Jednak istnieje możliwość skomentowania jej wyników dla mediów. Czy chciał(a)by Pan(i) dla prasy, skomentować wyniki raportu, który zostanie Panu przedstawiony, po zakończeniu badania? 1. tak 2. nie 3. dodatkowy komentarz... Kwestionariusz (7)

81 Wszystkie wskaźniki zostały obliczone metodą balance statistics. Mogą przyjmować wartości od 0 do 200 pkt. wartość 100 pkt oznacza równy udział optymistów jak i pesymistów. Wartości powyżej 100 pkt. oznaczają przewagę optymistów nad pesymistami w ocenach lub oczekiwaniach. Wartości poniżej 100 pkt. oznaczają przewagę pesymistów. Poniżej przedstawiamy sposób obliczenia wskaźników przyjęte wagi do ich konstrukcji. Jeśli przy jakimś numerze pytania z kwestionariusza nie widnieje waga to znaczy że jest ona równa 1. WK Index (indeks ogólny) - średnia ważona z E2, E3, E4, E6, E7, E8, E9, E10, E11, E12, E13, R1(waga: każdy item 0,5), R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9(waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5) ABC Index (indeks opisujący obszar gospodarki i wyników biznesowych klientów kancelarii) - średnia z E2, E3, E4, E6, E7, E8, E9, E10, E11, E12, E13 Economy Index (indeks opisujący obszar gospodarki) średnia z E2, E3, E4, E6, E7 Business Index (indeks opisujący obszar wyników biznesowych klientów kancelarii) średnia z E8, E9, E10, E11, E12, E13 Lex Index (indeks opisujący wyników samych kancelarii) - średnia ważona z R1(waga: każdy item 0,5), R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9(waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5) Expectations Index (indeks opisujący oczekiwania partnerów) - średnia ważona z E3, E4, E7, E9, E11, E13, R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9(waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5) Current Index (indeks opisujący oceny bieżącej sytuacji przez partnerów) - średnia ważona z E2, E6, E8, E10, E12, R1(waga: każdy item 0,5) Indeksy objaśnienia

82 Ipsos Polska Puławska 39, Warszawa, PL telefon: fax: Krzysztof Chmielewski, Dyrektor Badań krzysztof.chmielewski@ipsos.pl Łukasz Toruń, Kierownik Projektu lukasz.torun@ipsos.pl Kontakt