Badanie opinii Partnerów firm prawniczych na temat kondycji gospodarki oraz sytuacji w branży usług prawniczych

Transkrypt

1 Badanie opinii Partnerów firm prawniczych na temat kondycji gospodarki oraz sytuacji w branży usług prawniczych Nimm2 Lachgummi Warszawa, czerwiec 2010

2 2 Spis treści Rozdziały: Strony: Wprowadzenie 3 Podsumowanie najważniejszych wyników 11 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej, sytuacji kancelarii prawniczych oraz obsługiwanych przez nie firm 19 Kwestionariusz 72

3 Nimm2 Lachgummi WPROWADZENIE

4 4 Cele i zakres badania Głównym celem badania jest ocena klimatu gospodarczego oraz sytuacji w branży usług prawniczych wśród przedstawicieli środowisk prawniczych w Polsce. Zakres badania Ocena sytuacji gospodarczej Ocena i prognoza Poziom cen Poziom bezrobocia Napływ kapitału zagranicznego Ocena kondycji firm Wyniki ekonomiczne Poziom inwestycji Zatrudnienie Bariery działalności gospodarczej Sytuacja firm prawniczych Portfolio prowadzonych spraw i klientów Zatrudnianie i dostępność na rynku pracowników, zwolnienienia Ocena popytu na usługi prawnicze

5 5 Metodologia Metoda badania Wywiady zostały przeprowadzane metodą wywiadu telefonicznego (CATI). Poprzedzone zostały akcją wprowadzająca, polegającą na przedstawieniu przedstawicielom kancelarii; telefonicznie i drogą korespondencji elektronicznej; założeń, celu oraz zastosowań badania. Próba W badaniu największych kancelarii prawniczych w Polsce wzięło udział 34 Partnerów reprezentujących największe działające w Polsce Kancelarie Prawnicze. Równolegle prowadzono badanie lokalnych rynków usług prawniczych. W badaniu wzięło udział 143 wspólników i partnerów reprezentujących kancelarie prawnicze z siedzibą w jednym z następujących województw:,,,,. Wszystkie kancelarie obsługiwały firmy zatrudniające więcej niż 3 osoby. Respondenci Na pytania ankiety odpowiadali Partnerzy kancelarii. Termin badania Ostatnie badanie zostało przeprowadzone w dniach od 26 maja do 18 czerwca 2010 roku.

6 Charakterystyka największych kancelarii i struktura ich klientów Pochodzenie kapitału kancelarii Stawka godzinowa Partnera w PLN Firma polska Firma zagraniczna 12% 88% Poniżej powyżej % 29% brak danych 32% Struktura branżowa obsługiwanych firm Przemysł Budownictwo Transport 22% 19% Wielkość zatrudnienia obsługiwanych firm do 100 osób od 101 do 250 osób od 251 do 500 osób 1 25% 3 Firma polska Firma zagraniczna Pochodzenie kapitału obsługiwanych firm 43% 5 Handel 1 od 501 do 1000 osób 8% Usługi Oświata/nauka/zdrowie inne 3% 6% 29% powyżej 1000 osób 13%

7 Charakterystyka kancelarii lokalnych i struktura ich klientów Wielkość zatrudnienia obsługiwanych firm Pochodzenie kapitału obsługiwanych firm Total 26% 32% 2 9% Total 86% 1 32% 28% 20% 12% 8% 92% 8% 2 28% 32% 8% 8% 86% 1 21% 43% 22% 9% 5% 96% 19% 38% 36% 81% 19% 32% 25% 26% 10% 79% 21% do 9 osób od 10 do 49 osób od 50 do 249 osób od 250 do 1000 osób firma polska firma zagraniczna powyżej 1000 osób

8 Charakterystyka kancelarii lokalnych i struktura ich klientów Używany tytuł Pochodzenie kancelarii Total 8% 8 8% Łącznie 100% 8% 92% 100% 6% 80% 100% 85% 100% 78% 100% 86% 100% Adwokat Radca prawny inny firma polska firma zagraniczna

9 Charakterystyka kancelarii lokalnych i struktura ich klientów Struktura branżowa obsługiwanych firm Total 1 16% 6% 1 28% 1 8% 6% 13% 26% % 9% 8% 12% 9% 1 21% 19% 1 5% 12% 42% 13% 2 5% % przemysł transport usługi inna działalność budownictwo handel oświata, nauka, kultura, służba zdrowia

10 Charakterystyka kancelarii lokalnych i struktura ich klientów Stawka godzinowa w PLN Total 9% 1 2 3% 4 13% 1 61% 16% 29% 2% 42% 8% 13% 46% 9% 18% 2 5% 41% 3% 1 30% 3% 4 poniżej powyżej 400 brak danych/trudno powiedzieć

11 Nimm2 Lachgummi PODSUMOWANIE NAJWAŻNIEJSZYCH WYNIKÓW

12 12 Wprowadzenie Główne wyniki Pytania skierowane do Partnerów kancelarii prawniczych mają charakter wskaźnikowy i służą do oceny sytuacji gospodarczej i sytuacji w branży usług prawniczych. Są one rodzajem barometru koniunktury, którego istotą jest wychwytywanie zmian w nastrojach i prognozie rozwoju sytuacji. Analogiczne badanie opinii partnerów realizowane jest co pół roku. Niniejszy materiał szczególnie uwzględnia wyniki ostatniego pomiaru opinii. Największe kancelarie prawnicze W celu syntetycznego przedstawienia wyników opracowane zostały wskaźniki zbiorcze. Najważniejszy z nich WK Index wyraźnie wzrósł (o 9 pkt.) w ciągu ostatnich 6 miesięcy i wynosi 121 pkt. (na skali od 0 do 200 pkt.). Po dużym spadku zaufania w siłę gospodarki i rynek usług prawniczych w latach , obecnie partnerzy odzyskują optymizm. Odnotowujemy 21-to punktową przewagę partnerów optymistycznie oceniających i spodziewających się poprawy sytuacji gospodarczej oraz sytuacji w branży usług prawniczych, nad partnerami oceniającymi sytuację pesymistycznie. Tym niemniej wskaźnik nie odzyskał jeszcze poziomu z lat Największa poprawa sytuacji od grudnia 2009 roku obejmuje wg partnerów ich klientów oraz otoczenie gospodarcze. ABC Index wzrósł o 24 pkt. do 118 pkt. Natomiast Business Index, wchodzący w skład ABC Index urósł o 26 pkt do 112 pkt. Tym samym zauważamy przewagę optymistycznych oczekiwań nad pesymistycznymi po raz pierwszy od drugiej połowy 2008 roku. Oznacza to, że wg partnerów sytuacja ich klientów zacznie się powoli poprawiać. Oceny sytuacji gospodarczej w kraju: Economy Index są również lepsze niż na koniec 2009 roku i wynoszą 126 pkt. (wzrost o 23 pkt.). Warto zauważyć, że oceny sytuacji gospodarczej są bardziej optymistyczne od ocen sytuacji klientów największych kancelarii, co jest raczej sytuacją wyjątkową. W ostatnich 5 latach obserwowaliśmy raczej odwrotną tendencję. Oceny sytuacji na rynku usług prawniczych i w największych kancelariach, które są tradycyjnie najbardziej stabilne, niemal nie zmieniły się od końca 2009 roku. Lex Index wzrósł o niecałe 3 pkt. do 125 pkt. Oceny partnerów są optymistyczne, jednak wyraźnie słabsze od ocen z lat

13 13 Główne wyniki W ostatnich 6 miesiącach partnerzy powściągneli nieco swoje oczekiwania dotyczące poprawy sytuacji w kolejnych 12 miesiącach. Expectations Index nieznacznie spadł o 1 pkt. do 130 pkt. Warto odnotować, że mimo osłabienia oczekiwanie poprawy sytuacji jest nadal dosyć powszechne. W ostatnich 6 miesiącach silnie poprawiły się oceny bieżącej sytuacji: Current Index wzrósł aż o 32 pkt. do 108 pkt. Ten układ wskaźników oznacza optymistyczne oczekiwania przyszłości oraz stabilną sytuację bieżącą. Jest to raczej wyjątkowa sytuacja, gdyż szczególnie w latach różnice pomiędzy ocenami przyszłości, a teraźniejszości były bardzo małe. Podsumowując, w ciągu ostatnich 6 miesięcy niemal wszystkie wskaźniki znacznie się poprawiły, za wyjątkiem wskaźnika dotyczącego oczekiwań. Wszystkie wskaźniki przedstawiają przewagę optymistów nad pesymistami. Warto zauważyć dużą poprawę ocen sytuacji bieżącej przy jednoczesnym lekkim osłabieniu się oczekiwań poprawy sytuacji w przyszłości. Lokalne rynki usług prawniczych Sytuacja na rynkach lokalnych nie jest tak optymistyczna. WK LOCAL Index osłabił się w ostatnich 6 miesiącach o 1 pkt. do 109 pkt. Natomiast ABC LOCAL odnotował symboliczny wzrost o 1 pkt. do 103 pkt. Podobnie stabilnie wyglądają zmiany innych wskaźników. Prawnicy z kancelarii lokalnych oceniają sytuację gospodarczą w województwie jako stabilną: Economy LOCAL Index wynosi 104 pkt. Z kolei sytuacja klientów kancelarii lokalnych jest bardzo podobna: Business LOCAL Index wynosi 103 pkt. Lex LOCAL Index spadł o 2 pkt. do 115 pkt. Wśród prawników lokalnych mamy zatem nieco więcej optymistów niż pesymistów (o 15 pkt procentowych), jednak ta przewaga nieco zmniejszyła się o ostatnich 6 miesiącach. Prawnicy z rynków lokalnych, podobnie jak ich koledzy z największych kancelarii spodziewają się poprawy sytuacji w przyszłości - Expectations LOCAL Index wynosi 117 pkt. Oczekiwania te nieco osłabły w ostatnich 6 miesiącach (o 2 pkt.). Natomiast sytuację obecną oceniają raczej pesymistycznie - Current LOCAL Index wynosi 97 pkt. Najbardziej optymistyczni są prawnicy z województwa wielkopolskiego i małopolskiego.

14 14 Wybrane wyniki Główne wyniki Wyraźnie osłabiły się oczekiwania wzrostu bezrobocia w ciągu najbliższych 12 miesięcy spadek z 46% do. Obecnie partnerzy w największych kancelariach najczęściej spodziewają się stabilizacji bezrobocia (65%). Ponadto największe kancelarie planują zatrudniać nowe osoby (79%) i bardzo rzadko przewidują zwolnienia (9%) w tym przypadku sytuacja jest podobna do drugiej połowy 2009 roku.

15 15 Syntetyczne zestawienie indeksów największe kancelarie prawnicze fala I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala Fala VIII IX 25 fala I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala Fala VIII IX 25 fala I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala Fala VIII IX WK index ABC index Lex index WK Index Expectations Index Current Index ABC Index Economy Index Business Index

16 Największe kancelarie Kancelarie lokalne WK LOCAL index ABC LOCAL index Lex LOCAL index Syntetyczne zestawienie indeksów lokalne rynki usług prawniczych vs. największe kancelarie Największe kancelarie Kancelarie lokalne Największe kancelarie Kancelarie lokalne WK LOCAL Index Expectations LOCAL Index Current LOCAL Index ABC LOCAL Index Economy LOCAL Index Business LOCAL Index

17 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local Syntetyczne zestawienie indeksów lokalne rynki usług prawniczych Ogółem Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 WK LOCAL index ABC LOCAL index Lex LOCAL index 17

18 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local Syntetyczne zestawienie indeksów lokalne rynki usług prawniczych Ogółem Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 Local 1 Local 2 Local 3 Local 4 Local 5 Local 6 Local 7 WK LOCAL index Expectations LOCAL Index Current LOCAL Index 18

19 Nimm2 Lachgummi OCENA OGÓLNEJ SYTUACJI EKONOMICZNEJ, SYTUACJI KANCELARII ORAZ OBSŁUGIWANYCH PRZEZ NIE FIRM. NAJWIĘKSZE KANCELARIE.

20 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (1) E1. Jak Pan(i) sądzi, czy sprawy naszego kraju zmierzają w dobrym, czy też w złym kierunku? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 92% 78% 72% 96% 7 8% 22% 12% 21% w dobrym kierunku w złym kierunku brak odpowiedzi\ trudno powiedzieć V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala

21 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (2) E2. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Polsce w ciągu ostatnich 12 miesięcy? E3. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 100% 90% 93% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 4 53% 25% 18% poprawiła się 4 38% 29% 21% nie zmieniła się 5 38% 18% pogorszyła się 2% 5% trudno powiedzieć 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 71% 59% 51% 41% 53% 22% 29% 22% 21% 20% 18% 26% 12% 5% poprawi się nie zmieni się pogorszy się trudno powiedzieć V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala

22 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (3) E4. Jak Pan(i) sądzi, czy bezrobocie w Polsce będzie rosło czy też malało w ciągu najbliższych 12 miesięcy: 70% 65% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 51% 52% 46% będzie rosło 4 41% 3 38% będzie na tym samym poziomie co teraz 53% 21% 1 5% będzie spadać 2% trudno powiedzieć V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala

23 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (4) E5. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny: 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 20% 18% będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 69% 62% 48% 5 35% będą rosły w tym samym tempie 30% 1 12% 10% 6% będą rosły wolniej 3% 2% 32% 25% 19% będą takie same jak teraz 3% będą niższe V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala 8% 2% trudno powiedzieć 3%

24 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (5) E6. Jak Pan(i) ocenia wielkość napływającego kapitału zagranicznego do Polski? Czy porównując obecną sytuację z sytuacją sprzed 12 miesięcy obecnie: E7. Jak Pan(i) ocenia, jak będzie się kształtował napływ kapitału zagranicznego do Polski w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 100% 90% 93% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 50% 51% 31% 23% 1 1 8% napływa więcej kapitału 9% napływa tyle samo kapitału 6 12% 58% 32% napływa mniej kapitału 9% 8% 6% 3% trudno powiedzieć 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 41% 10% 5 napłynie więcej kapitału 41% 35% 3 39% 21% napłynie tyle samo kapitału 6 16% 48% napłynie mniej kapitału 18% 5% 6% 8% trudno powiedzieć V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala

25 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze E8. Jak Pan(i) ocenia wyniki ekonomiczne firm, dla których świadczycie Państwo usługi, gdy porównuje je Pan(i) z sytuacją sprzed 12 miesięcy? 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 63% 6 63% 49% 41% 38% 29% 29% 19% 18% 13% 3% 5% w większości przypadków poprawiły się w większości przypadków nie zmieniły się w większości przypadków pogorszyły się trudno powiedzieć V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala

26 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze E9. Jak Pan(i) myśli, jakie wyniki ekonomiczne osiągną firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ciągu następnych 12 miesięcy? 60% 50% 40% 30% 55% 46% % 3 38% 35% 36% 20% 10% 0% 6% 13% będą znacznie lepsze niż obecnie 10% będą nieco lepsze niż obecnie będą mniej więcej takie same 6% 2% będą nieco gorsze 3% znacznie gorsze niż obecnie 10% 2% trudno powiedzieć V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala

27 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze E10. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach: E11. Jak Pan(i) ocenia, czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi: zwiększały inwestycje inwestowały w takim samym stopniu zmniejszały inwestycje trudno powiedzieć 8% 3% 2% 2% 2% 6% 5% 6% 5% 3% 21% 22% 13% 18% 4 36% 36% 45% 36% 23% 50% 55% 40% 41% 38% 7 76% 85% 79% I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala 4 45% % 46% 38% 4 48% 41% 41% 5 36% 56% 46% 50% 49% 22% 8% 2% 2% 6% 2% 13% 8% 6% będą zwiększały 3% inwestycje będą inwestowały w takim samym stopniu będą zmniejszały inwestycje trudno powiedzieć 27

28 Ocena sytuacji obsługiwanych firm największe kancelarie prawnicze E12. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach: E13. Jak ocenia Pan(i), czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi: powiększały zatrudnienie pozostawiały zatrudnienie na takim samym poziomie dokonywały zwolnień trudno powiedzieć 9% 6% 5% 2% 2% 10% 6% 2% 6% 10% 6% 20% 36% 52% 53% 60% 46% 32% 39% 4 42% 41% 68% 59% 58% 4 68% 75% 68% I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala 60% 48% 2 61% 5 45% 63% 29% 4 46% 45% 51% 13% 6% 5% 22% 8% 8% 10% 3% 2% 6% 8% 3% powiększą zatrudnienie pozostawią zatrudnienie na takim samym poziomie 2% będą dokonywały zwolnień trudno powiedzieć 28

29 29 Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjnoprawne Biurokracja i skomplikowane Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej największe kancelarie prawnicze(1) E14. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej są obecnie: 5 48% 6 41% 55% 3 42% 4 38% 45% 49% 3 56% 48% 38% 41% I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala Przewlekłość postępowań sądowych Przewlekłość w sprawach gospodarczych postępowań 5 50% 5 51% 4 59% % 32% 39% 22% 4 Inflacja prawa 62% % 31% 23% % 3 46% 38% 22% 25%

30 30 Pozapłacowe koszty pracy Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej największe kancelarie prawnicze(2) E14. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej są obecnie: 4 48% 59% 5 49% 28% 41% 41% 48% 43% 36% 39% 41% % 4 I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala Sprawność Sprawność procesów upadłościowych procesów Opóźnienia Opóźnienia w terminach w terminach płatności 48% 2 31% 20% 31% 23% 26% 25% 35% 3 26% 28% 12% 22% 10% 48% 38% 2 26% 52% 46% 59% 41% 36% 48% 58% 4 48% 3 51% 3 59% 59% 52% 63%

31 31 Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej największe kancelarie prawnicze(3) E14. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej są obecnie: 10% 1 1 8% 1 18% 36% 31% 30% 4 35% 31% 29% 38% I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala Wysokość zobowiązań podatkowych 26% 28% 25% 3 18% 13% 19% 21% 18% 32% 41% 39% 29% 43% 41% 3 35% Problem korupcji gospodarczej 3 19% 21% 16% 10% 19% 13% 12% 40% 36% 29% 43% 38% 4 38% 35% 40%

32 32 Windykacja i restrukturyzacja Windykacja i trudnych należności Prawo pracy i układy zbiorowe pracy Kompleksowe audyty prawne Transakcje na rynku nieruchomości Obsługa prawna prawna pozyskiwania kapitału Podatki i cła Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (1) R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej, czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem? 70% VII fala Gospodarcze spory sądowe 79% VIII fala 68% IX fala 19% 4 46% 35% 3 42% 29% 22% 26% 3 25% 26% 22% 21% 26% 22% 13% 3% 78% 79% 12% 8% 29% 2 32% 9% 1 Obsługa fuzji i przejęć % 63% Prawo własności intelektualnej Prawo i przemysłowej własności 13% % 79% Mediacje Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane Wprowadzanie z rynkiem kapitałowym spółek na 13% 21% 8% 18% 48% 12% 63% 58% 32% 58% Zamówienia publiczne 18% 9% więcej 59% 58% mniej

33 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (2) R3. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych: będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 6% 5% będą rosły w tym samym tempie 8% 2 28% 2 będą rosły wolniej 6% 5% 8% 3% będą takie same jak teraz 59% 5 50% 63% 71% będą niższe trudno powiedzieć 8% 8% 22% 2 V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala

34 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (3) R5. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych? Czy łatwo jest znaleźć: doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 29% 38% 48% 58% 4 71% niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 90% 100% 100% 91% doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 29% 36% 4 38% 6 V fala VI fala VII fala niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 80% 82% 81% 92% 91% VIII fala IX fala

35 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (4) R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zatrudnić nowe osoby? I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala NIE 20% 21% 22% 25% 21% 4 TAK 78% 78% 85% 85% 73% 6 56% 75% 79% Trudno powiedzieć 2% 1% 5% 3% doświadczonych adwokatów lub radców prawnych niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 12% 25% 2 19% 40% 39% 39% 6 56% 48% V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 52% 41% % niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych personel pomocniczy 6% 31% 2 40% 40% 4 19% 48% 6

36 36 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (5) R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zatrudnić nowe osoby? NIE TAK Kancelarie lokalne 63% 36% 1% Największe kancelarie 21% 79% doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 13% 48% niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 10% 19% 41% 42% Kancelarie lokalne Największe kancelarie niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 25% 48% personel pomocniczy 19% 35%

37 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (6) R8. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zwolnić jakieś osoby? I fala II fala III fala IV fala V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala NIE 88% 95% 89% 95% 86% 7 78% 92% 91% Trudno TAK powiedzieć 10% 2% 5% 5% 1 21% 5% 22% 9% doświadczonych adwokatów lub radców prawnych niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 1 13% 1 13% 1 6 V fala VI fala VII fala VIII fala IX fala niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 50% 71% 83% 100% 1 personel pomocniczy 1

38 38 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (7) R8. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zwolnić jakieś osoby? NIE TAK Kancelarie lokalne Największe kancelarie 9 91% 3% 9% doświadczonych adwokatów lub radców prawnych niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 50% 6 Kancelarie lokalne Największe kancelarie doświadczonych prawników/ konsultantów prawnych niedoświadczonych prawników/ konsultantów prawnych 25% personel pomocniczy 25%

39 Ocena sytuacji firm prawniczych największe kancelarie prawnicze (8) R10. Jak Pan(i) sądzi, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy popyt na usługi prawnicze, oferowane przez Pana(i) firmę: będzie rósł szybciej niż teraz 16% 21% 32% będzie rósł w tym samym tempie będzie rósł wolniej będzie taki sam jak teraz będzie niższy 2% 10% 19% 9% 10% 5% 3% 2% 3 46% 35% 36% 41% 29% 21% 69% V fala IV fala VII fala VIII fala IX fala trudno powiedzieć

40 Zlecanie usług kancelarii zewnętrznej wg zagadnień R101. Chcielibyśmy teraz poruszyć kwestię współpracy kancelarii prawnych z dyrektorami prawnymi w przedsiębiorstwach. Proszę wskazać w ramach których zagadnień/specjalizacji z następującej listy, najczęściej zlecane są usługi prawne kancelariom zewnętrznym? Kompleksowe audyty prawne 91% Obsługa fuzji i przejęć Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane z rynkiem kapitałowym Gospodarcze spory sądowe 76% 7 85% Prawo własności intelektualnej i przemysłowej 68% Transakcje na rynku nieruchomości Obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC PE) Podatki i cła 56% 56% 62% Windykacja i restrukturyzacja trudnych należności 53% zamówienia publiczne 4 Mediacje 4 Prawo pracy i układy zbiorowe pracy 2

41 Najważniejszy czynnik decydujący o wyborze doradcy wg dużych kancelarii R102. Co jest najważniejsze dla przedsiębiorstw przy decyzji o wyborze danego doradcy? Proszę wskazać jeden najważniejszy czynnik. terminowość 6% cena 9% dostępność 3% jakość usług 4 inne jakie? doświadczenie 35%

42 Opinie dotyczące rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania R103A. Jaki jest Pan(i) stosunek do rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania sądowego? Czy wg Pan(i) jest to rozwiązanie: szybsze tak 68% nie 29% nie mam zdania 3% R103B. Jaki jest Pan(i) stosunek do rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania sądowego? Czy wg Pan(i) jest to rozwiązanie: bardziej skuteczne tak 50% nie 35% nie mam zdania 9%

43 Nimm2 Lachgummi OCENA OGÓLNEJ SYTUACJI EKONOMICZNEJ, SYTUACJI KANCELARII ORAZ OBSŁUGIWANYCH PRZEZ NIE FIRM. LOKALNE RYNKI USŁUG PRAWNICZYCH.

44 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (1) E1. Jak Pan(i) sądzi, czy sprawy naszego kraju zmierzają w dobrym, czy też w złym kierunku? Total 66% 1 16% 62% 2 12% 60% 1 23% 7 22% 56% 30% 82% w dobrym kierunku w złym kierunku trudno powiedzieć

45 Ocena ogólnej sytuacji ekonomicznej (2) E2. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Pana(i) województwie w ciągu ostatnich 12 miesięcy? E3. Jak-według Pana(i)-będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w Pana(i) województwie w ciągu najbliższych 12 miesięcy? Total 20% 41% 35% 3% Łącznie 39% 38% 1 5% 12% 50% 38% 31% % 3 6% 40% 29% 20% 41% 26% % % 1 46% 29% 43% 43% poprawiła się nie zmieniła się poprawi się nie zmieni się pogorszyła się trudno powiedzieć pogorszy się trudno powiedzieć

46 Ocena kondycji firm klientów kancelarii (1) E4. Jak Pan(i) myśli, jakie wyniki ekonomiczne osiągną firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ciągu następnych 12 miesięcy? Łącznie1% 38% 42% 2% 5% 31% 42% 8% 40% 46% 6% 9% 52% 30% 41% 5 29% będą znacznie lepsze niż obecnie będą nieco lepsze niż obecnie będą mniej więcej takie same będą nieco gorsze znacznie gorsze niż obecnie trudno powiedzieć

47 Ocena kondycji firm klientów kancelarii (2) E5. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach? E6. A jak Pan(i) ocenia, czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi? Łącznie 21% 31% 43% Łącznie % 12% 31% 5 19% 50% 23% 8% 20% 40% 40% 29% 63% 3% 6% 26% 3 30% 30% 52% 22% 59% 26% 52% 36% 25% 36% 32% 50% 1 zwiększały inwestycje inwestowały w takim samym stopniu zmniejszały inwestycje trudno powiedzieć będą zwiększały inwestycje będą inwestowały w takim samym stopniu będą zmniejszały inwestycje trudno powiedzieć

48 Ocena kondycji firm klientów kancelarii (3) E7. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach? E8. A jak ocenia Pan(i), czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi? Łącznie 6% 55% 36% 3% Łącznie 6 13% 5% 65% 31% 69% 23% 3% 51% 46% 20% 69% 9% 3% 41% 3 19% 63% 4 41% 63% 19% 71% 25% 21% 71% powiększały zatrudnienie nie zmieniały wielkości zatrudnienia dokonywały zwolnień trudno powiedzieć powiększą zatrudnienie nie zmienią wielkości zatrudnienia będą dokonywały zwolnień trudno powiedzieć

49 49 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (1) E9. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: Łącznie 38% 46% 35% % 51% 52% Opóźnienia w terminach płatności 56% 30% 32% 5 Łącznie 38% % 5 23% 26% 41% Inflacja prawa 41% 26% 36% 39% bardzo poważny problem raczej poważny problem

50 50 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (2) E9. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: Łącznie 36% 45% 19% 5 48% 58% 4 30% 3 Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne 21% 5 Łącznie 3 31% 31% 2 29% 26% 43% 3 Sprawność procesów upadłościowych 4 39% 39% bardzo poważny problem raczej poważny problem

51 51 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (3) E9. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: Łącznie 43% 42% 49% Pozapłacowe koszty pracy 48% 25% 43% Łącznie 28% 48% 19% 62% 31% 30% 43% 4 Wysokość zobowiązań podatkowych 3 30% 21% 61% bardzo poważny problem raczej poważny problem

52 52 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (4) E9. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: Łącznie 2 30% 12% 23% 3 30% 3 19% 26% 43% Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych 21% 36% Łącznie 10% 25% 8% % 22% 22% 1 Problem korupcji gospodarczej bardzo poważny problem raczej poważny problem

53 53 Bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej (5) E9. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: Łącznie 10% 2 23% 1 29% Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej 22% 19% 1 25% bardzo poważny problem raczej poważny problem

54 54 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (1) R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: Łącznie 45% 31% 3 48% 59% 5 3% 50% 51% 40% 29% 1% 19% 1% 1% 6% Windykacja i restrukturyzacja trudnych należności Łącznie 41% 9% 46% 3% 1% 38% 38% 8% 1% 51% 4 6% 3 48% 48% 3% 3% 1% Gospodarcze spory sądowe 36% 60% więcej tyle samo trudno powiedzieć mniej w ogóle nie prowadzimy takich spraw

55 55 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (2) R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: Łącznie 32% 10% 43% 31% 3 26% 26% 12% 4 42% 3 48% 1 26% Prawo pracy i układy zbiorowe pracy 39% 46% 1% Łącznie 1 6% 41% 35% 1% 12% 50% 3 26% 3% 3 59% 3 26% 3% 1% Zamówienia publiczne 32% 46% więcej tyle samo trudno powiedzieć mniej w ogóle nie prowadzimy takich spraw

56 56 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (3) R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: Łącznie 16% 8% 23% 52% 1% 8% 12% 12% 68% 1 9% 26% 20% 51% 63% 3% Mediacje 26% 30% 18% 32% 50% Łącznie 22% 38% 25% 12% 31% 42% 20% 1 52% 3 26% 29% 3% Transakcje na rynku nieruchomości 41% 41% 29% 21% 32% 18% więcej tyle samo trudno powiedzieć mniej w ogóle nie prowadzimy takich spraw

57 57 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (4) R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: Łącznie 12% 25% 51% 1% 12% 1 19% 19% 26% 30% 22% 65% 43% 4 4 3% Obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC PE) 29% 60% Łącznie 12% 8% 43% 36% 1% 8% 12% 42% 38% 1 6% % 3% Podatki i cła 19% 30% 36% 43% 46% więcej tyle samo trudno powiedzieć mniej w ogóle nie prowadzimy takich spraw

58 58 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (4) R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: Łącznie 6% 31% 50% 2% 12% 8% 9% 9% 30% % 53% 43% 59% 51% 2% Prawo własności intelektualnej i przemysłowej 1 32% 46% 1% Łącznie 8% 1 6 1% 12% 19% 69% 1 9% 1 78% 5 3% Obsługa fuzji i przejęć 19% 66% 21% 68% więcej tyle samo trudno powiedzieć mniej w ogóle nie prowadzimy takich spraw

59 59 Ocena popytu na poszczególne sprawy prowadzone przez firmy prawnicze (6) R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć, czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: Łącznie 5% 6% 78% 9% 0% 9% % 92% 7 81% 2% Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane z rynkiem kapitałowym Łącznie 13% 32% 50% 1% 23% 58% 3% 1 26% 40% 59% 3 3% 1% Kompleksowe audyty prawne 22% 59% 46% 39% więcej tyle samo trudno powiedzieć mniej w ogóle nie prowadzimy takich spraw

60 Opinie dotyczące cen usług prawniczych R3. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych w Pana(i) województwie: Total 2% 13% 53% 20% 1% 12% 50% 23% 6% 46% 23% 3% 19% 4 26% 70% % będą rosły jeszcze szybciej niż teraz będą rosły wolniej będą niższe będą rosły w tym samym tempie będą takie same jak teraz trudno powiedzieć

61 61 Ocena sytuacji na rynku pracy w branży usług prawniczych(1) R5. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych w Pana(i) województwie? Czy łatwo jest znaleźć: Łącznie 63% 32% 5% 65% 35% 5 81% 40% 6% Doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 70% 22% 46% 46% Łącznie 88% 3% 8% 96% 86% 85% 6% 9% Niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 93% 82% tak nie trudno powiedzieć

62 62 Ocena sytuacji na rynku pracy w branży usług prawniczych(2) R5. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych w Pana(i) województwie? Czy łatwo jest znaleźć: Łącznie 4 45% 38% 40% 48% 63% 42% 51% 4 19% 9% Doświadczonych prawników, konsultantów prawnych 32% 50% 18% Łącznie 82% 1 81% 9 81% 85% 19% 3% Niedoświadczonych prawników, konsultantów prawnych 61% 1 25% tak nie trudno powiedzieć

63 Plany dotyczące zatrudnienia (1) R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zatrudnić nowe osoby? Total 63% 36% 1% 69% 31% 43% % 68% 32% NIE, nie planuję TAK, planuję zatrudnić trudno powiedzieć

64 64 Plany dotyczące zatrudnienia (2) R7. A jakie osoby planuje Pan(i) zatrudnić? 13% 10% Total 25% 35% 42% 13% 13% 50% 25% 30% 45% % 50% 22% 22% 4 56% doświadczonych adwokatów lub radców prawnych niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych doświadczonych prawników/konsultantów prawnych niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych personel pomocniczy inne odmowa

65 Plany dotyczące zwolnień (1) R8. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zwolnić jakieś osoby? Total 9 3% 96% 91% 9% 100% 100% 100% NIE, nie planuję TAK, planuję zwolnić trudno powiedzieć

66 66 Plany dotyczące zwolnień (2) R9. Jakie osoby planuje Pan(i) zwolnić? Total 25% 25% 50% 100% 6 doświadczonych adwokatów lub radców prawnych niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych doświadczonych prawników/konsultantów prawnych niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych personel pomocniczy inne odmowa

67 Ocena popytu na usługi prawnicze R10. Jak Pan(i) sądzi, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy popyt na usługi prawnicze, oferowane przez Pana(i) firmę? Total 13% 36% 6% 39% 6% 1% 12% 35% 8% 31% 29% 29% 6% 3 3% 41% 52% 41% 41% 39% 39% będzie rósł szybciej niż teraz będzie rósł w tym samym tempie będzie rósł wolniej będzie taki sam jak teraz będzie niższy trudno powiedzieć

68 68 Zlecanie usług kancelarii zewnętrznej wg zagadnień w doświadczeniach kancelarii lokalnych R101. Chcielibyśmy teraz poruszyć kwestię współpracy kancelarii prawnych z dyrektorami prawnymi w przedsiębiorstwach. Proszę wskazać w ramach których zagadnień/specjalizacji z następującej listy, najczęściej zlecane są usługi prawne kancelariom zewnętrznym? windykacja i restrukturyzacja trudnych należności gospodarcze spory sądowe kompleksowe audyty prawne prawo pracy i układy zbiorowe pracy obsługa fuzji i przejęć wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane z rynkiem kapitałowym podatki i cła transakcje na rynku nieruchomości mediacje zamówienia publiczne prawo własności intelektualnej i przemysłowej obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC PE) trudno powiedzieć 10% % 4 43% 43% 43% 41% 40% 39% 39% 3

69 69 Najważniejszy czynnik decydujący o wyborze doradcy wg kancelarii lokalnych R102. Co jest najważniejsze dla przedsiębiorstw przy decyzji o wyborze danego doradcy? Proszę wskazać jeden najważniejszy czynnik. Łącznie 5% 5% 21% 22% 45% 3% 3% % 22% 19% 21% 31% 31% 30% 42% 43% 43% 48% 48% inne jakie? doświadczenie jakość usług dostępność cena terminowość

70 70 Opinie dotyczące rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania R103A. Jaki jest Pan(i) stosunek do rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania sądowego? Czy wg Pan(i) jest to rozwiązanie: szybsze Łącznie 8% 8% 35% 40% 50% 58% 3 49% 4 48% 26% 63% 32% 5 nie mam zdania nie tak

71 71 Opinie dotyczące rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania R103B. Jaki jest Pan(i) stosunek do rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania sądowego? Czy wg Pan(i) jest to rozwiązanie: bardziej skuteczne Łącznie 12% 39% 48% 12% 31% 58% 3% 43% 51% 41% 52% 41% 41% 25% 29% 46% nie mam zdania nie tak

72 Nimm2 Lachgummi KWESTIONARIUSZ

73 73 Kwestionariusz (1) OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ E1. Jak Pan(i) sądzi, czy sprawy naszego kraju zmierzają w dobrym, czy też w złym kierunku? 1. w dobrym kierunku 2. w złym kierunku (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E2. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Polsce w ciągu ostatnich 12 miesięcy? 1. poprawiła się 2. nie zmieniła się 3. pogorszyła się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E3. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. poprawi się 2. nie zmieni się 3. pogorszy się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E4. Jak Pan(i) sądzi, czy bezrobocie w Polsce będzie rosło czy też malało w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. będzie rosło 2. będzie na tym samym poziomie co teraz 3. będzie spadać (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E5. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E6. Jak Pan(i) ocenia wielkość napływającego kapitału zagranicznego do Polski? Czy porównując obecną sytuację z sytuacją sprzed 12 miesięcy obecnie: 1. do Polski napływa więcej kapitału 2. do Polski napływa tyle samo kapitału 3. do Polski napływa mniej kapitału (nie czytać) 9. trudno powiedzieć

74 74 Kwestionariusz (2) E7. A Jak Pan(i) ocenia, jak będzie się kształtował napływ kapitału zagranicznego do Polski w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. do Polski napłynie więcej kapitału 2. do Polski napłynie tyle samo kapitału 3. do Polski napłynie mniej kapitału (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E8. Jak Pan(i) ocenia wyniki ekonomiczne firm, dla których świadczycie Państwo usługi, gdy porównuje je Pan(i) z sytuacją sprzed 12 miesięcy? 1. w większości przypadków poprawiły się 2. w większości przypadków nie zmieniły się 3. w większości przypadków pogorszyły się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E9. Jak Pan(i) myśli, jakie wyniki ekonomiczne osiągną firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ciągu następnych 12 miesięcy? 1. będą znacznie lepsze niż obecnie 2. będą nieco lepsze niż obecnie 3. będą mniej więcej takie same 4. będą nieco gorsze 5. znacznie gorsze niż obecnie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E10. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach: 1. zwiększały inwestycje 2. inwestowały w takim samym stopniu 3. zmniejszały inwestycje (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E11. A jak Pan(i) ocenia, czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi: 1. będą zwiększały inwestycje 2. będą inwestowały w takim samym stopniu 3. będą zmniejszały inwestycje (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E12. Jak Pan(i) ocenia, czy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi w ostatnich 12 miesiącach: 1. powiększały zatrudnienie 2. pozostawiały zatrudnienie na takim samym poziomie 3. dokonywały zwolnień (nie czytać) 9. trudno powiedzieć

75 75 Kwestionariusz (3) E13. A jak ocenia Pan(i), czy w ciągu następnych 12 miesięcy firmy, dla których świadczycie Państwo usługi: 1. powiększą zatrudnienie 2. pozostawią zatrudnienie na takim samym poziomie 3. będą dokonywały zwolnień (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E14. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej są obecnie: A) Pozapłacowe koszty pracy B) Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej C) Opóźnienia w terminach płatności D) Sprawność procesów upadłościowych F) Wysokość zobowiązań podatkowych G) Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych H) Inflacja prawa I) Problem korupcji gospodarczej J) Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne K) Inne proszę wskazać jakie. 1. jest to bardzo poważny problem 2. jest to raczej poważny problem 3. nie jest to raczej poważny problem 4. w ogóle nie stanowi to problemu (nie czytać) 9. trudno powiedzieć

76 76 Kwestionariusz (4) Chcielibyśmy teraz porozmawiać o sytuacji w Pana(i) województwie, to znaczy o województwie, w którym znajduje się siedziba Państwa kancelarii. E15. Jak ocenia Pan(i) zmianę sytuacji gospodarczej w Pana(i) województwie w ciągu ostatnich 12 miesięcy? 1. poprawiła się 2. nie zmieniła się 3. pogorszyła się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E16. Jak według Pana(i) będzie zmieniać się sytuacja gospodarcza w Pana(i) województwie w ciągu najbliższych 12 miesięcy? 1. poprawi się 2. nie zmieni się 3. pogorszy się (nie czytać) 9. trudno powiedzieć E17. Jak Pan(i) ocenia, jak dużym problemem w prowadzeniu działalności gospodarczej w Pana(i) województwie są obecnie: A) Pozapłacowe koszty pracy B) Czas potrzebny na rozpoczęcie działalności gospodarczej C) Opóźnienia w terminach płatności D) Sprawność procesów upadłościowych F) Wysokość zobowiązań podatkowych G) Przewlekłość postępowań sądowych w sprawach gospodarczych H) Inflacja prawa I) Problem korupcji gospodarczej J) Biurokracja i skomplikowane procedury administracyjno-prawne K) Inne proszę wskazać jakie. 1. jest to bardzo poważny problem 2. jest to raczej poważny problem 3. nie jest to raczej poważny problem 4. w ogóle nie stanowi to problemu (nie czytać) 9. trudno powiedzieć

77 77 Kwestionariusz (5) SYTUACJA NA RYNKU oraz SYTUACJA FIRM PRAWNICZYCH R1. Za chwilę odczytam Panu(i) listę spraw, którymi zajmują się firmy prawnicze. W odniesieniu do każdej z nich proszę powiedzieć czy obecnie Pana(i) firma prowadzi więcej czy mniej tego typu spraw niż przed rokiem: 1. więcej 2. mniej 3. tyle samo (nie czytać) 9. trudno powiedzieć A) Obsługa fuzji i przejęć B) Transakcje na rynku nieruchomości C) Obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC/PE) D) Windykacja i restrukturyzacja trudnych należności E) Kompleksowe audyty prawne F) Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane z rynkiem kapitałowym G) zamówienia publiczne H) Podatki i cła I) Gospodarcze spory sądowe J. Mediacje K) Prawo pracy i układy zbiorowe pracy L) Prawo własności intelektualnej i przemysłowej R2. Proszę zaznaczyć czy Pana(i) kancelaria jest firmą polską, czy oddziałem międzynarodowej firmy prawniczej. 1. POLSKA 2. MIĘDZYNARODOWA (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R3. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R4. Czy może Pan wskazać stawkę godzinową w złotych polskich partnera w Pana(i) kancelarii? zł -suma 99. Wolę nie odpowiadać na pytanie

78 78 Kwestionariusz (6) R5. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych? Czy łatwo jest znaleźć: A) doświadczonych adwokatów lub radców prawnych B) niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych C) doświadczonych prawników/konsultantów prawnych D) niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 1. tak 2. nie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R6. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zatrudnić nowe osoby? 1. NIE, nie planuję do pyt R8. 2. TAK, planuję zatrudnić: (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R7. A jakie osoby planuje Pan(i) zatrudnić? Proszę wskazać wszystkie psujące odpowiedzi: 1. doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 2. niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 3. doświadczonych prawników/konsultantów prawnych 4. niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 5. personel pomocniczy 6. inne (jakie?...) (nie czytać) 7. odmowa R8. Czy w najbliższym czasie Pana(i) kancelaria planuje zwolnić jakieś osoby? 1. NIE, nie planuję do pyt R TAK, planuję zwolnić. (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R9. Jakie osoby planuje Pan(i) zwolnić? Proszę wskazać wszystkie pasujące odpowiedzi: 1. doświadczonych adwokatów lub radców prawnych 2. niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych 3. doświadczonych prawników/konsultantów prawnych 4. niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 5. personel pomocniczy 6. inne (jakie?...) (nie czytać) 7. odmowa

79 79 Kwestionariusz (7) R10. Jak Pan(i) sądzi, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy popyt na usługi prawnicze, oferowane przez Pana(i) firmę: 1. będzie rósł szybciej niż teraz 2. będzie rósł w tym samym tempie 3. będzie rósł wolniej 4. będzie taki sam jak teraz 5. będzie niższy (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R101. Chcielibyśmy teraz poruszyć kwestię współpracy kancelarii prawnych z dyrektorami prawnymi w przedsiębiorstwach. Proszę wskazać w ramach których zagadnień/specjalizacji z następującej listy, najczęściej zlecane są usługi prawne kancelariom zewnętrznym? 1: Obsługa fuzji i przejęć 2: Transakcje na rynku nieruchomości 3: Obsługa prawna pozyskiwania kapitału (kredyty bankowe, VC/PE) 4: Windykacja i restrukturyzacja trudnych należności 5: Kompleksowe audyty prawne 6: Wprowadzanie spółek na giełdę oraz doradztwo związane z rynkiem kapitałowym 7: zamówienia publiczne 8: Podatki i cła 9: Gospodarcze spory sądowe 10: Mediacje 11: Prawo pracy i układy zbiorowe pracy 12: Prawo własności intelektualnej i przemysłowej R102. Co jest najważniejsze dla przedsiębiorstw przy decyzji o wyborze danego doradcy? Proszę wskazać jeden najważniejszy czynnik. terminowość cena dostępność jakość usług inne jakie?

80 80 Kwestionariusz (8) R103. Jaki jest Pan(i) stosunek do rozwiązywania sporów na drodze arbitrażu w porównaniu do tradycyjnego postępowania sądowego? Czy wg Pan(i) jest to rozwiązanie: A: szybsze? B: bardziej skuteczne? tak nie nie mam zdania na pasku Region Proszę pomyśleć teraz o sytuacji w Pana(i) województwie, to znaczy o województwie, w którym znajduje się siedziba Państwa kancelarii. R105. Jak Pan(i) sądzi, patrząc na to, co się obecnie dzieje, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy ceny usług prawniczych w Pana(i) województwie: 1. będą rosły jeszcze szybciej niż teraz 2. będą rosły w tym samym tempie 3. będą rosły wolniej 4. będą takie same jak teraz 5. będą niższe (nie czytać) 9. trudno powiedzieć R106. Jak Pan(i) ocenia w chwili obecnej sytuację na rynku pracy w branży usług prawniczych w Pana(i) województwie? Czy łatwo jest znaleźć: A) doświadczonych adwokatów lub radców prawnych B) niedoświadczonych adwokatów lub radców prawnych C) doświadczonych prawników/konsultantów prawnych D) niedoświadczonych prawników/konsultantów prawnych 1. tak 2. nie (nie czytać) 9. trudno powiedzieć

81 81 Kwestionariusz (9) R11. Proszę powiedzieć jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy zatrudniające: 1. do 100 osób...%. 2. od 101 do 250 osób...%. 3. od 251 do 500 osób...%. 4. od 501 do 1000 osób...%. 5. powyżej 1000 osób...%. /powinno się sumować do 100%/ (nie czytać) 9. odmowa R12. Proszę powiedzieć jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy: 1. Polskie...% 2. Z udziałem kapitału zagranicznego...% (nie czytać) 9. odmowa R13. Proszę powiedzieć jaki odsetek Państwa klientów stanowią firmy z następujących branż: 1. przemysł...% 2. budownictwo...% 3. transport...% 4. handel...% 5. usługi...% 6. oświata, nauka, kultura, służba zdrowia...% 7. inna działalność...% /powinno się sumować do 100%/ (nie czytać) 9. odmowa R131. Jakiego tytułu Pan(i) używa? 1. Adwokat 2. Radca prawny 3. Inny (jaki?) 4. odmowa R14. Na zakończenie, czy ma Pan(i) jeszcze jakiś dodatkowy komentarz do SYTUACJI NA RYNKU USŁUG PRAWNICZYCH? R15. Ankieta jest anonimowa. Jednak istnieje możliwość skomentowania jej wyników dla mediów. Czy chciał(a)by Pan(i) dla prasy, skomentować wyniki raportu, który zostanie Panu przedstawiony, po zakończeniu badania? 1. tak 2. nie 3. dodatkowy komentarz...

82 82 Indeksy objaśnienia Wszystkie wskaźniki zostały obliczone metodą balance statistics. Mogą przyjmować wartości od 0 do 200 pkt. wartość 100 pkt oznacza równy udział optymistów jak i pesymistów. Wartości powyżej 100 pkt. oznaczają przewagę optymistów nad pesymistami w ocenach lub oczekiwaniach. Wartości poniżej 100 pkt. oznaczają przewagę pesymistów. Poniżej przedstawiamy sposób obliczenia wskaźników przyjęte wagi do ich konstrukcji. Jeśli przy jakimś numerze pytania z kwestionariusza nie widnieje waga to znaczy że jest ona równa 1. WK Index (indeks ogólny) - średnia ważona z E2, E3, E4, E6, E7, E8, E9, E10, E11, E12, E13, R1(waga: każdy item 0,5), R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9(waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5) ABC Index (indeks opisujący obszar gospodarki i wyników biznesowych klientów kancelarii) - średnia z E2, E3, E4, E6, E7, E8, E9, E10, E11, E12, E13 Economy Index (indeks opisujący obszar gospodarki) średnia z E2, E3, E4, E6, E7 Business Index (indeks opisujący obszar wyników biznesowych klientów kancelarii) średnia z E8, E9, E10, E11, E12, E13 Lex Index (indeks opisujący wyników samych kancelarii) - średnia ważona z R1(waga: każdy item 0,5), R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9(waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5) Expectations Index (indeks opisujący oczekiwania partnerów) - średnia ważona z E3, E4, E7, E9, E11, E13, R7 (waga: każda odpowiedź 1), R9(waga: każda odpowiedź 1), R10 (waga: 5) Current Index (indeks opisujący oceny bieżącej sytuacji przez partnerów) - średnia ważona z E2, E6, E8, E10, E12, R1(waga: każdy item 0,5)

83 Kontakt Ipsos Polska Taśmowa 7 (wejście C, 9p.) Warszawa Tel.: Fax: Krzysztof Chmielewski, Krzysztof.Chmielewski@Ipsos.com Łukasz Toruń, Lukasz.Torun@ipsos.com KONTAKT Maria Jasinska Public Relations and Communication Officer Wolters Kluwer Polska Ltd. mjasinska@wolterskluwer.pl tel mobile:

84 Nimm2 Lachgummi