Neurofizjologia WYKŁADY 10. Biologiczne podłoże stanów emocjonalnych 1. Wiadomości ogólne. Układ nagrody; uzależnienia.

Transkrypt

1 Neurofizjologia WYKŁADY 10 Biologiczne podłoże stanów emocjonalnych 1 Wiadomości ogólne. Układ nagrody; uzależnienia. Prof. dr hab. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

2 Tropizmy Każdy organizm musi mieć mechanizmy umożliwiające mu dostosowanie się do środowiska i warunków w nim panujących. Musi podążać ku czynnikom sprzyjającym i je wykorzystywać, a unikać czynników niekorzystnych. Tropizmy bakterii i roślin. Natężenie bodźca jako ważny element oceny plus/minus. Czynnik wewnętrzny (stopień zaspokojenia potrzeb) jako składnik oceny plus/minus.

3 Układ motywacji u zwierząt Zwierzęta posiadające układ nerwowy wytworzyły różne systemy korelujących stan organizmu ze stanem aktywności zwierzęcia. Zapewnienie przeżycia osobnika. Mechanizmy obronne odruchy unikania, ucieczki, zmiany aktywności, agresji obronnej. Rozpoczęcie/zaprzestanie pobierania pokarmów. Regulacja pobierania wody. Pragnienie. Walka o zasoby agresja łowiecka. Regulacja rozmnażania płciowego. Zgodność gatunkowa, sezonowość, sygnalizacja fitness partnerów.

4 Zdolność do rozpoznania emocji innych osób/zwierząt pozwala na rozpoznanie ich intencji. EMOCJE Nazwa emocja pochodzi od łacińskiego słowa emovere (poruszać). A więc emocja (pobudzenie emocjonalne) to coś, co porusza, wzbudza psychikę i jednocześnie mobilizuje procesy fizjologiczne organizmu do wykonania pewnego działania. Owa mobilizacyjna funkcja emocji jest nazywana motywacją (od łacińskiego motus ruch).

5 Definicje emocji we współczesnej psychologii i neurofizjologii We współczesnej psychologii termin emocja oznacza proces specyficznej regulacji psychicznej (a jednocześnie fizjologicznej) uruchamiany przez bodźce biologicznie lub subiektywnie ważne dla jednostki, będące też subiektywnym odczuciem. W neurofizjologii terminem tym opisuje się procesy zachodzące na skutek pobudzenia pewnych ściśle określonych struktur mózgu, mające swój aspekt fizjologiczny i ruchowy, równocześnie motywujące do działania i uczenia się.

6 Poglądy Charlesa Darwina W książce O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt Charles Darwin wyraźnie stwierdził, że istnieją emocje, które są wspólne dla ludzi i zwierząt: strach, złość, smutek, zdziwienie, obrzydzenie, poczucie szczęścia. Darwin podkreślał adaptacyjne, biologiczne funkcje reakcji emocjonalnych.

7 Cechy procesów emocjonalnych Emocje to silne, często (nie zawsze) krótkotrwałe zjawiska. Każda z emocji ma własną specyfikę, wywołuje subiektywnie odmienne, łatwe do zidentyfikowania odczucia. Każda z emocji ma odmienną, rozpoznawalna formę ekspresji. Różna biegunowość (znak) uczuć, emocji. Emocje mogą mieć znak dodatni (odczucie przyjemności, szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub ujemny (odczucie nieprzyjemności, przykrości, gniewu, odrazy, strachu). Zróżnicowana intensywność problemów emocjonalnych: od skrajnego podniecenia emocjonalnego (wściekłość) do zupełnego braku podniecenia (brak aktywności, relaks); Wyuczona kontrola emocji. W toku nabywania doświadczenia indywidualnego, jednostka uczy się różnicować i oceniać treść emocji, pozwalać na przejawienie jednych a hamować inne.

8 Skutki emocji Emocje nadają wrażeniom subiektywną wartość i jakość. Emocje wywierają wpływ na inne procesy psychiczne, n.p. spostrzeganie, myślenie, pamięć, działanie. W zależności od rodzaju i nasilenia emocji, sprawność i ukierunkowanie dowolnej funkcji może zostać zmienione funkcjonowanie może zostać zaburzone lub poprawione.

9 Skutki wzbudzenia emocji Zmiany fizjologiczne w organizmie Zmiany zachowania, działania Zmiana odczuć subiektywnych Zmiany poznawcze Powstanie pamięci emocjonalnej

10 Zmiany fizjologiczne Zmiany zależne od aktywacji autonomicznego (obwodowego) układu nerwowego Przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi (układ sympatyczny, adrenalina), lub zwolnienie akcji serca i spadek ciśnienia (układ parasympatyczny, acetylocholina) Zmiana rytmu oddychania Skóra: pocenie się (acetylocholina) Skóra: czerwienienie (acetylocholina) lub blednięcie (adrenalina) Źrenice: rozszerzenie (adrenalina) lub zwężenie (acetylocholina) Zmiany motoryki jelit

11 Zmiany zachowania Wyraz twarzy mimika, marszczenie brwi Emocjonalne wykrzykniki i mowa Reakcja na źródło emocji Inne obserwowalne reakcje

12 PODSTAWOWE EMOCJE lęk, strach agresja wstręt zdziwienie ból, smutek radość U ludzi istnieje kilka uniwersalnych, niezależnych od kultury rodzajów emocji. Mają one swoje charakterystyczne przejawy, czytelne dla innych ludzi. Uniwersalność i automatyzm emocji dowodzi, że mają one podłoże fizjologiczne i anatomiczne, ukształtowane w toku ewolucji.

13 Spór o powszechność istnienia emocji w świecie zwierząt Wielu naukowców dotąd wyraża (wyrażało) wątpliwości, czy wszystkie emocje, które odczuwają ludzie istnieją także u zwierząt, a jeśli istnieją, to jak dalece są one złożone i podobne do ludzkich. Dość dobrze udokumentowane jest istnienie podstawowych emocji negatywnych (strach, lęk, agresja), poczynając od ryb. Jednak wiele struktur mózgu związanych z bardziej złożoną regulacją emocji rozwinęło się w ciągu ostatnich 150 mln lat. U gadów są one jeszcze dość słabo rozwinięte, inaczej też rozwinęły się u ptaków. Nawet różne gatunki saków ogromnie się różnią proporcjami niektórych części mózgu wpływających na regulację emocji, na przykład stopniem rozwoju kory czołowej. Stąd, stopień złożoności reakcji emocjonalnych może być bardzo różny i zależny od gatunku. Mimo to, podstawowe emocje negatywne i niektóre pozytywne mają długą przeszłość ewolucyjną i są dobrze rozpoznawalne u zwierząt.

14 Mobilizacyjna teoria emocji i motywacji Cannona-Barda Walter Bradford Cannon ( ) profesor medycyny i fizjolog amerykański, był współtwórcą pojęcia homeostazy (1932). Prowadził badania nad fizjologicznymi mechanizmami emocji i stresu. Był autorem (wraz z Philipem Bardem) tzw. mobilizacyjnej teorii uczuć (teorii motywacji). Autorzy ci obserwowali zwierzęta pozbawione kory mózgu i stwierdzili, że przejawiają one bardzo silne, niekontrolowane emocje. Na tej podstawie uznali, że emocje generowane są nie w korze, a we wzgórzu, co nie było do końca trafną konkluzją.

15 Fizjologiczna teoria emocji i motywacji Cannona-Barda Według teorii Cannona-Barda, motywacja to wzbudzony potrzebą (a więc stanem wewnętrznym) zespół procesów psychicznych i fizjologicznych doprowadzający organizm do stanu gotowości do podjęcia określonego działania. Emocje (motywacje) uruchamiają proces adaptacji psychiki i ciała do intensywnego wydatkowania energii dla osiągnięcia określonego celu. Zatem emocje automatycznie zarządzają dystrybucją ograniczonych zasobów energii. Robią to skutecznie i stale.

16 Krytyka teorii Jamesa-Langego przez Cannona W swoich badaniach Cannon i Bard starali się podważyć poglądy W. Jamesa i C. Langego, którzy uważali, że zmiany adaptacyjne w narządach obwodowych są pierwotne i że to one wywołują emocje. Zgodnie z tą teorią, jeśli do mózgu nie docierałyby informacja o stanie fizjologicznym ciała (n.p. napięciu mięśni) oraz o podjętych działaniach, to osoba taka nie powinna odczuwać emocji, a jedynie dostrzegać bodźce i automatycznie wykonywać reakcje. Jednak ludzie z przerwanym rdzeniem kręgowym odczuwają normalne emocje, choć nie odczuwają stanu swojego ciała.

17 Behawioryści i emocje Na początku XX wieku Sir Charles Scott Sherrington odkrył w rdzeniu kręgowym wiele odruchów, reakcji automatycznych, ściśle zależnych od percepcji bodźców (Nobel 1932). Niektórzy behawioryści, zafascynowani tymi odkryciami doszli do wniosku, że nie ma nic takiego jak emocje, jest tylko krążenie impulsów w układzie nerwowym po łukach odruchowych, a więc są tylko bodźce i reakcje na nie. Bardzo szybko odrzucono ten pogląd, ponieważ wówczas niemożliwe byłyby reakcje odroczone (działania wykonywane dłuższy czas po bodźcu). Ponadto, zauważono, że całkowity brak bodźców nie jest emocjonalnie neutralny, lecz wzbudza emocje negatywne i zmusza do działania.

18 Trójkąt Wyrwickiej W latach 1950-tych polska behawiorystka, Wanda Wyrwicka, badając zachowanie zwierząt doszła do wniosku, że reakcje bardziej skomplikowane niż proste odruchy nie są możliwe do wykonania bez udziału emocji lub inaczej motywacji. Według niej, ośrodki mózgu generujące emocje są pobudzane przez ośrodki czuciowe niezależnie od pobudzenia przez te same ośrodki mechanizmów generacji ruchu. Dopiero zbieżność aktywacji ruchowej i emocjonalnej wywołuje reakcję organizmu na bodziec. Model ten był znany pod nazwą trójkątu Wyrwickiej. Był to pierwszy wielki wyłom w poglądach behawiorystów. S bodziec, P ośrodki percepcji, wrażenie M ośrodki motywacji, emocja R ośrodki ruchowe, reakcja M S P R

19 Równoległość procesów poznawczych i emocjonalnych składających się na reakcję Większość błędów wcześniejszych teorii wynikała z tendencji do liniowego uszeregowania procesów zachodzących w mózgu. Tymczasem, jak dziś wiemy, pewne automatyczne decyzje (odruchy) są generowane w rdzeniu kręgowym, lecz jednocześnie informacja czuciowa jest przekazywana wyżej, do pnia mózgu, gdzie modyfikuje ogólny poziom czuwania i pobudzenia, a dalej do wzgórza, skąd trafia równolegle do: 1. kory, gdzie jest oceniana obiektywnie i 2. układu generacji emocji, gdzie wzbudza (lub nie) określone emocje. Proces generowania emocji jest równoległy do innych funkcji mózgu i tak jak inne funkcje da się opisać w kategoriach przepływów informacji w sieci neuronalnej.

20 Elementy procesu motywacyjnego Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcją, jaką pełnią: Wzbudzają świadomość, aktywność, energię - lub tłumią aktywność i obniżają energię (działanie niespecyficzne); Ukierunkowują wysiłki na pewien cel; Zwiększają selektywność uwagi w stosunku do bodźców, obniżają wrażliwość na bodźce nieistotne a zwiększają na istotne; Pomagają zorganizować reakcje w zintegrowany wzorzec; Motywowują do kontynuowania czynności, dopóki warunki, które ją zapoczątkowały nie ulegną zmianie; Generują stan emocjonalny odczuwany subiektywnie. Emocjom towarzyszą subiektywne uczucia dodatnie (w przypadku zdarzeń odczuwanych jako korzystne, miłe lub spełniające oczekiwania) lub ujemne (w przypadku zdarzeń niemiłych, zagrażających i nie spełniających oczekiwań).

21 Poziom aktywacji a emocje Emocje mogą się przejawiać na różnych poziomach. Jednak zawsze towarzyszy im ogólna mobilizacja organizmu. Należy odróżnić konkretne emocje (uczucia) od tego ogólnego stanu (poziomu) wzbudzenia. Stan większej lub mniejszej aktywności, lub też nieaktywności i snu jest generowany przez przeciwstawne ośrodki pnia mózgu (pobudzająca i hamująca część układu siatkowatego). Układ ten jest aktywowany nie tylko endogennie (w cyklu dobowym) lecz również przez układy emocji. Ponadto, większość emocji pobudza układ noradrenergiczny, aktywując cały układ nerwowy. Bez tej ogólnej mobilizacji wiele form zachowania nie było by możliwych. Dotyczy to zwłaszcza zachowań złożonych. Zależnie od rodzaju emocji, ta mobilizacja jest różnie ukierunkowywana.

22 Źródła i rodzaje motywacji Klasyfikacja ze względu na źródło motywacji: instynktowna, emocjonalna, poznawcza. Motywacja wewnętrzna działa gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb biologicznych (głód, pragnienie, komfort termiczny, seks, instynkt opieki nad potomstwem). Motywacja zewnętrzna jest zależna od: - wzbudzenia emocji i potrzeb przez bodźce dodatnie lub ujemne (nagrody i kary); - oceny informacji pod kątem różnych konsekwencji wynikających z danej sytuacji i możliwości wpływania na bieg zdarzeń.

23 Instynkty Instynkt (łac. instinctus podnieta, popęd) proces fizjologiczny i psychiczny który powoduje, że osobnik będący pod jego działaniem zachowuje się (lub dąży do zachowania) w określony, stereotypowy sposób. Instynkt to wrodzona zdolność zwierząt (także człowieka) do wykonywania pewnych czynności stereotypowych, nie wyuczonych, a właściwych dla danego gatunku i istotnych dla jego przetrwania. Osobnik działający instynktownie, wykonuje ważną funkcję biologiczną, a jednocześnie zaspokaja swoje potrzeby wewnętrzne. Pojęcie zachowania instynktownego miało ważne znaczenie w teoriach Karola Darwina i etologów, a wśród psychologów u Williama Jamesa i Zygmunta Freuda.

24 Instynkty w poglądach Darwina Darwin tak definiuje zachowania instynktowne: Jeśli istnieje czynność, którą wykonuje zwierzę, zwłaszcza młode, bez żadnego poprzedniego doświadczenia i wykonuje ją wiele osobników w jednakowy sposób, bez znajomości celu, to czynność taką nazywamy instynktowną" (K. Darwin, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego)

25 Czy ludzie postępują instynktownie? Przykładowe instynkty ludzkie: - rozrodczy (wybór partnera), - opieki nad potomstwem, - terytorializm. W konflikcie emocji lub motywacji (np. niepewność, atakować czy uciekać) mogą pojawić się (również u ludzi) sztywne wzorce zachowania z repertuaru innego instynktu (np. pielęgnacji ciała, jak drapanie się po głowie, pocieranie twarzy). Są to tak zwane działania przeniesione (lub przerzutowe).

26 Rozwój emocjonalny dzieci Już u nowo narodzonego dziecka można dostrzec emocje proste, gdyż i one i ich wyraz są wrodzone. Liczba tych emocji jest ograniczona do zaledwie kilku. Emocje przejawiane przez noworodki są krótkotrwałe. Małe dzieci bardzo szybko przechodzą od gniewu do zadowolenia. Uczuciowość dzieci rozwija się stopniowo. U ludzi trwa to bardzo długo (do około lat). Należą do nich: gniew, który występuje np. podczas unieruchomienia głowy, strach, występujący podczas gwałtownego podnoszenia dziecka, niezadowolenie, rozpacz, zadowolenie, które można zauważyć np. w czasie głaskania. Także uczucie sennościzmęczenia.

27 Uczucia wyższe Uczucia wyższe mają u ludzi charakter uniwersalny, jednak przejawiają znaczne zróżnicowanie kulturowe. Wymienia się tu: Miłość Poczucie winy Wstyd Zakłopotanie Duma Zawiść Zazdrość Tylko 2 z 7 wymienionych uczuć wyższych ma charakter jednoznacznie pozytywny (są odczuwane jako przyjemne). Wielu badaczy uważa, że przynajmniej niektóre gatunki zwierząt także mogą doznawać niektórych z tych uczuć, choć w prostszej formie.

28

29 Emocje przyjemne Dyskusje psychologów Darwin zaliczył radość do uczuć podstawowych, które dzielimy ze zwierzętami. W psychologii popularne jest dzielenie uczuć (emocji) na podstawowe i wyższe. Odczuwanie przyjemności związane z doznaniami zmysłowymi jest uznawane za pozytywne uczucie podstawowe, natomiast miłość i duma (radość z osiągnięć) za uczucia wyższe. Czy mechanizm biologiczny odczuwania radości w obu tych przypadkach jest odmienny? Pytanie na które długo nie było odpowiedzi: czy są odmienne mechanizmy dla każdego podstawowego uczucia przyjemnego, czy jeden wspólny?

30 Czy istnieje ośrodek przyjemności? Od XIX wieku trwały wśród fizjologów spory na temat, czy istnieje coś takiego jak ośrodek przyjemności, czy też przyjemność jest to właściwość (aspekt, cecha) zasadniczo różnych procesów, n. p. pewnego rodzaju percepcji smakowej, węchowej, wzrokowej i innych procesów zachodzących w układzie nerwowym. Jeśli są to podobne aspekty odmiennych procesów, to mechanizmy odczucia przyjemności z powodu percepcji węchowej i wzrokowej powinny być różne. Jeśli jest to jeden proces, uruchamiany przez różne pobudzenia, to powinien istnieć wspólny ośrodek przyjemności.

31 Odkrycie układu nagrody Odpowiedź na te pytania znalazł James Olds, który od 1954 roku prowadził badania nad mechanizmami nagrody, drażniąc mikroelektrodami różne struktury mózgu szczura. Częściowo przez przypadek, Olds i jego doktorant Milner stwierdzili, że jeśli elektrody pobudzają pęczek przyśrodkowy przodomózgowia (aksony neuronów niektórych jąder pnia mózgu dążące do przodomózgowia) lub boczne jądro podwzgórza, to szczur ciągle dąży do ich pobudzania, naciskając na dźwignię w tempie nawet 2000 razy na godzinę aż do zupełnego wyczerpania.

32 Układ nagrody (inaczej ośrodek przyjemności) jest zbiorem połączonych ze sobą struktur mózgu wytwarzających motywację pozytywną. W większości należą one do układu limbicznego, lecz również do układu planowania zachowania. Ich działanie jest integrowane przez aktywację układu dopaminergiczny pnia mózgu Układ nagrody Aktywacja układu nagrody jest subiektywnie odczuwana jako przyjemność, radość, miłość, ekstaza.

33 Układ nagrody a emocje pozytywne Późniejsze badania, w tym obserwacje poczynione podczas drażnienia struktur mózgu ludzkiego podczas operacji neurochirurgicznych, wykazały, że pobudzanie elektryczne niektórych jąder bocznej części podwzgórza oraz jądra półleżącego (jądro przodomózgowia leżące u podstawy przedniej części podwzgórza) wywołuje stan przyjemności, błogości, ekstazy. UWAGA: drażnienie innych, tuż obok leżących jąder bocznego podwzgórza wywoływało agresję lub lęk! Przy braku bodźców zewnętrznych, stany te były przeżywane przez ludzi jako emocjonalne stany wewnętrzne (nastroje, stany emocjonalne). Gdy pojawiał się obiekt zewnętrzny, na przykład nieznana osoba w polu widzenia, to na niego przenoszony był ten stan, odczuwany teraz jako ukierunkowane uczucie sympatii lub miłości. Po ustaniu drażnienia tych jąder uczucie znikało.

34 Jądra dopaminergiczne brzusznego pola nakrywki (ventral tegmental area - VTA) i istoty czarnej (substantia nigra - SN). Tu znajdują się ciała komórkowe neuronów dopaminergicznych Układ nagrody tworzą: Pęczek przyśrodkowy przodomózgowia wiązka włókien w której przebiegają ich aksony Jądro boczne powzgórza. Zadowolenie i ekstaza, powiązanie z zachowaniami seksualnymi i pokarmowymi. Jądro półleżące przodomózgowia (nucleus accumbens NAcc) do którego neurony VTA wysyłają swoje aksony. VTA wysyła również aksony do ciała migdałowatego (które hamuje odczucie przyjemności) i bocznej części podwzgórza (które pobudza to odczucie). Prążkowie (corpus striatum), jądra przodomózgowia do których projekcje wysyła istota czarna (SN). Kora przedczołowa (część grzbietowa) jest unerwiana przez projekcję dopaminergiczną z VTA i projekcję z jądra półleżącego.

35 Układ nagrody W toku ewolucji układ nagrody wykształcił się, aby motywować osobnika do niektórych, bardzo ważnych dla przeżycia organizmu i gatunku zachowań. Układ nagrody aktywowany jest w sytuacjach skutecznego zaspokajania popędów (głodu, popędu seksualnego) a także w trakcie wykonywania innych, niepopędowych czynności, i zachowań (n.p. społecznych) pozytywnie wpływających na zdolność osobnika do przeżycia i pozostawienia płodnego potomstwa ( fitness ). Narkomania polega na chemicznym drażnieniu tych samych struktur, które drażnią szczury laboratoryjne przez naciśnięcie dźwigni i ma ten sam skutek.

36 Dopamina Nie pokazano tu zstępujących projekcji dopaminergicznych do rdzenia kręgowego Łańcuch syntezy amin katecholowych

37 Uwalnianie dopaminy w mózgu pod wpływem różnych czynników. Czynnik nagradzający smaczne jedzenie Wzrost wydzielania dopaminy 50% seks do 100% etanol do 200% nikotyna 225% kokaina 400% amfetamina 1000%

38 Układ dopaminergiczny W ośrodkowym układzie nerwowym istnieją trzy szlaki dopaminergiczne. Istotną rolę w przebiegu reakcji stresowej pełni jądro dopaminergiczne położone w śródmózgowiu, którego aksony dają projekcję do kory mózgowej (zwłaszcza kory przedczołowej, która odpowiada za pamięć krótkotrwałą). Aktywacja układu dopaminergicznego uruchamia wiele reakcji istotnych dla osiągnięcia biologicznie ważnego celu: - moduluje odpowiedź emocjonalną, - zwiększa selektywność uwagi i poprawia uczenie się.

39 Jądro boczne podwzgórza: związki układu nagrody z głodem i metabolizmem Jądro półleżące (nucleus accumbens) przodomózgowia jest ściśle związane z jądrem bocznym podwzgórza (lateral hypothalamus). W sumie tworzą one ośrodek nagrody. Cały układ nagrody jest pod silnym wpływem projekcji dopaminergicznej i hormonów tkanki tłuszczowej (leptyny i ghreliny), wpływających na poziom metabolizmu i sterujących poczuciem głodu. Zaspokajanie głodu uwalnia (między innymi) dopaminę i wyzwala poczucie przyjemności.

40 Dwa etapy doświadczania przyjemności związanej z nagrodą: Etap oczekiwania na nagrodę. Etap odbioru (konsumpcji) nagrody. Prowadzi do zaspokojenia i utraty motywacji. Uwalnianie dopaminy zachodzi głównie w kresie oczekiwania na nagrodę (dopamina wywołuje uczucia pragnienia, pożądania, motywację osiągnięcia nagrody). Dlatego oczekiwanie jest często najsilniej (pozytywnie) przeżywanym okresem zachowania emocjonalnego.

41 Dopamina, nowość, uczenie asocjacyjne Do znacznego wzrostu zawartości dopaminy w neuronach prążkowia (jądra przodomózgowia) dochodzi, gdy spotka nas przyjemna niespodzianka. Przy powtarzaniu tej sytuacji poziom dopaminy spada przy otrzymywaniu nagrody, jednak jest ciągle wysoki po sygnale zwiastującym nagrodę (gdy oczekujemy na miłe zdarzenie). Uważa się, że dopamina odgrywa kluczową rolę w uczeniu się asocjacyjnym, w wyniku jej wydzielania obojętny dotychczas bodziec zaczyna być kojarzony z następującą po nim nagrodą.

42 Funkcjonalne różnice projekcji dopaminergicznych Projekcja z brzusznego jądra pokrywy (VTA) do jądra półleżącego (Nucleus accumbens) i kory czołowej wzbudza poczucie zadowolenia, rozkoszy, wzmaga energię psychiczną. Projekcja z istoty czarnej pnia mózgu do zwojów podstawy (prążkowie, jądro ogoniaste) i kory ruchowej wzmaga aktywność fizyczną i chęć jej wykonywania, polepsza koordynację ruchów.

43 Działanie dopaminy Efektem działania dopaminy na układu nagrody jest pobudzenie jej komórek, dających projekcje hamujące do jąder przodomózgowia. Jądro półleżące i prążkowie, do których docierają projekcje dopaminergiczne, są jednocześnie pod wpływem projekcji pobudzajacych z kory czołowej i ciała migdałowatego.

44 Drażnienie: regulacja czynności emocjonalnych: -stępienie afektu, -apatia, -brak napędu Czysty racjonalizm. Uszkodzenia prowadzą do utraty zdolności hamowania zachowań: Kora przedczołowa -drażliwość, -pobudliwość -brak zachowań etycznych, moralności, dylematów moralnych. Uszkodzenie szlaków łączących ośrodki podkorowe z korą czołową i przedczołową upośledza możliwość rozpoznawania stanów emocjonalnych

45 Kora przedczołowa a emocje. Kora przedczołowa odpowiada za hamowanie lub aktywowanie innych części mózgu, zależnie od decyzji o podjęciu pewnego zachowania, lub powstrzymania się od niego. Jej odpowiednie funkcjonowanie zapewnia adekwatne rozpoznanie obiektu i jego intencji, oraz doprowadzenie do wyboru i podtrzymania adekwatnej reakcji.

46 Pytania na egzamin 1. Opisz znane ci poglądy i teorie dotyczące klasyfikacji emocji, ich mechanizmów i roli biologicznej. 2. Co wiadomo o emocjach zwierząt? Jaki były na ten temat poglądy? Czym są podobne, a czym różne od emocji ludzi? 3. Co wiesz o układzie nagrody i regulacji emocji pozytywnych?