T³uszczaki mózgu u dzieci
|
|
- Damian Lisowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 T³uszczaki mózgu u dzieci Brain lipoma in children Krzysztof Strzy ewski, Zdzis³aw Huber, Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska, Pawe³ Ma³asiak z Katedry i Kliniki Chirurgii, Traumatologii i Urologii Dzieciêcej A.M. im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu kierownik Katedry: prof. dr hab. Andrzej Jankowski Streszczenie T³uszczaki mózgu s¹ wrodzonymi, rzadkimi, ³agodnymi guzami oœrodkowego uk³adu nerwowego zbudowanymi z dojrza³ych komórek t³uszczowych. Objawy kliniczne zale ¹ od ich umiejscowienia. Metod¹ z wyboru obrazuj¹ca t³uszczaki jest rezonans magnetyczny. Omawiamy trzy przypadki t³uszczaków u trójki ch³opców w wieku oœmiu miesiêcy, dwóch i dwunastu lat, stanowi¹ce 1,0% guzów oun leczonych w naszym oddziale w czasie dwudziestu lat. Czêœciowe usuniêcie t³uszczaka nadsiod³owego œrednicy 7 cm wykonano u dwuletniego ch³opca. Dwunastoletni ch³opiec z t³uszczakiem miêdzypó³kulowym jest leczony z powodu padaczki. Trzecie dziecko, u którego t³uszczaki komór bocznych i spoid³a wielkiego wykryto przypadkowo od urodzenia nie ma adnych objawów neurologicznych. Summary Brain lipoma are seldom, benign, congenital in origin tumors of the brain, composed of mature adipose cells. Clinical symptoms depend on their location. Diagnostic, radiological method of choice is magnetic resonance imaging. We discuss cases of brain lipoma in three boys aged eight month, two and twenty year. This are 1,0% of the tumors treated in our department for twenty years. Partial removal of the suprasellar lipoma of 7 cm in size was performed in two year old boy. Twenty year old boy get anticonvulsant due to interhemispheric lipoma caused epileptic sezuries. Eight month young boy with intraventricular pericallosal lipomas remains asymptomatic sins born. Wstêp T³uszczak mózgu pierwszy opisa³ Rokitansky w 1856 roku (9). W 1859 roku Klob przedstawi³ przypadek t³uszczaka k¹ta mostowo - mó d kowego (14). Guz jest zbudowany z dojrza³ych komórek t³uszczowych poprzedzielanych tkank¹ w³óknist¹ i naczyniami. T³uszczaki otoczone s¹ czêœciowo torebk¹ ³¹cznotkankow¹. Rosn¹ powoli, z szybkoœci¹ pogrubiania siê t³uszczu podskórnego, otaczaj¹ i przerastaj¹ struktury nerwowe (9). T³uszczaki mózgu rozpoznawane s¹ przy yciowo w 0,1% - 1,7% guzów oun, stanowi¹ 0,08% - 0,46% znalezisk w autopsji, 0.15% - 0,45% w badaniach KT, 0,45% w MR (3, 9). Stwierdzono wiêksz¹ predyspozycjê mê czyzn (60%) i ch³opców (51%) (9). T³uszczaki mózgu umiejscawiaj¹ siê nadamiotowo w linii poœrodkowej w 81% przypadków u doros³ych i 86% u dzieci, najczêœciej w spoidle wielkim. Szczegó- ³owe umiejscowienie nadnamiotowe i podnamiotowe t³uszczaków mózgu wg Kurt przedstawia ryc. 1 (9). S³owa kluczowe: t³uszczak mózgu, teratogeneza, objawy, leczenie Key words: lipoma of the brain, teratogensis, symptoms, treatment Rycina 1. Umiejscowienie t³uszczaków mózgu u doros³ych/dzieci (%) wg Kurt. Neuroskop 2004, nr 6 77
2 Teratogeneza t³uszczaków mózgu jest wieloczynnikowa. W ich powstawaniu wspó³uczestnicz¹ czynniki œrodowiskowe i genetyczne. List postawi³ pytanie: co jest pierwotne, t³uszczak, czy agenezja le ¹cych w pobli u struktur (3)? Truvit, Barkowych proponuj¹ teoriê rozwoju t³uszczaka z pozosta³oœci pierwotnych opon mózgowych, które nie uleg³y inwolucji. Wg nich ucisk t³uszczaka na otaczaj¹ce struktury w okresie p³odowym ma byæ przyczyn¹ ich agenezji. Wg Budki s¹ to niezale ne deformacje mózgowia (2, 3, 4). Mehta i wsp. wskazali na uszkodzenie mesenchymy (pierwotnych opon) przez cytomegalowirus jako przyczynê rozwoju w ciele modzelowatym t³uszczaka (10). Catala i wsp. oparli teoriê powstawania t³uszczaków mózgu na genetycznych mechanizmach sterowania ró nicowaniem tkanek. Cewa nerwowa indukuje ró nicowanie otaczaj¹cej mesenchymy w szkielet kostny i opony mózgowia. Mesenchyma grzbietowa i brzuszna podlega ró nym, przeciwstawnym, zrównowa onym zmianom sterowanym przez inne zespo³y genów. We wczesnych wadach formowania cewy nerwowej zachwianie sterowania tych zmian przez czynniki grzbietowe powoduje defekt opon mózgowia i rozwój w ich miejsce tkanki t³uszczowej (ryc. 2) (3). Rycina 2. Wp³yw cewy nerwowej na ró nicowanie otaczaj¹cej mesenchymy (strza³ki) sterowany odrêbnymi mechanizmami grzbietowymi i brzusznymi. Grzbietowe po³o enie t³uszczaka (wg Catala i wsp. opis w tekœcie). Je eli przyjmiemy powy sze kompleksowe teorie powstawania t³uszczaków nie dziwi fakt, e oko³o 55% przypadków t³uszczaków mózgu wspó³istnieje z zaburzeniami formowania tkanek mózgowia (1, 2, 7). Najczêœciej w badaniach obrazuj¹cych stwierdza siê age- nezjê cia³a modzelowatego, hipoplazjê cia³ suteczkowatych, zrost wzgórzy, brak przegrody przeÿroczystej (9, 13). T³uszczaki pó³kul mózgu i mó d ku kojarz¹ siê z hipoplazj¹, dysplazj¹, szczelinowatoœci¹ kory. W ogniskach dysplazji pojawiaj¹ siê dodatkowe, nieprawid³owe naczynia (1). T³uszczaki grzbietu pnia mózgu nie wystêpuj¹ z t³uszczakami cia³a modzelowatego (3). Opisano tylko trzy przypadki izolowanych t³uszczaków splotów naczyniastych, gdy najczêœciej wystêpuj¹ one z t³uszczakami cia³a modzelowatego (11). T³uszczaki pojawiaj¹ siê w zespo³ach wad. W 7% przepuklin mózgowych znajdowana jest tkanka t³uszczowa, rozci¹gaj¹ca siê równie podoponowo nad rdzeniem szyjnym. Uwa a siê, e t³uszczaki rdzenia szyjnego nie stanowi¹ elementu wady dysraficznej (4, 7). T³uszczaki, blaszki czworaczej i mó d ku z hipoplazj¹ tych struktur s¹ elementem dysrafii nakrywkowo mó d kowej opisanej przez Padgeta i Lindberga w 1972 roku (4). T³uszczak miêdzypó³kulowy z rozszczepem wargi górnej i skórnymi polipami twarzy tworz¹ zespó³ opisany przez Pai w 1987 roku (2). Wreszcie t³uszczaki tylnego do³u czaszki spotykamy w zespo³ach Dandy Walkera i Chiariego (4, 7). Cel pracy W doniesieniu omawiamy nasze doœwiadczenia dotycz¹ce diagnostyki i leczenia t³uszczaków mózgu u trzech ch³opców, co stanowi 1% leczonych przypadków guzów oun w naszym oddziale w latach Przedstawiamy powy sze zagadnienie w oparciu o przegl¹d literatury na ten temat. Grupa chorych W latach pod nasz¹ opiek¹ znajdowa³o siê trzech ch³opców w wieku: oœmiu miesiêcy, dwóch lat, dwunastu lat w chwili rozpoznania t³uszczaka mózgu (tab. 1). U pierwszego z ch³opców t³uszczaki wewn¹trzkomorowe i cia³a modzelowatego rozpoznano przypadkowo w badaniu usg wykonanym z powodu urazu oko³oporodowego. Drugi dwuletni ch³opiec z niedowidzeniem obuocznym, padaczk¹, zaburzeniami wodno elektrolitowymi, znacznym opóÿnienie rozwoju psychoruchowego, by³ po urodzeniu leczony endoskopowo i uk³adem zastawkowym z powodu torbieli pajêczynówki i wodog³owia. We wczesnych badaniach usg stwierdzano w okolicy nadsiod³owej hiperdensyjn¹ zmianê, rosn¹c¹ z dzieckiem. Ostateczne rozpoznanie t³uszczaka nadsiod³owego postawiono w wieku dwóch lat. U dwunastoletniego ch³opca dwukrotne napady drgawek z³o onych by³y powodem wykonania rezonansu magnetycznego (MR), który wykaza³ linijny t³uszczak cia³a modzelowatego. Ch³opiec jest leczony jednym lekiem przeciwpadaczkowym. 78 Neuroskop 2004, nr 6
3 Tabela 1. Zestawienie trzech chorych diagnozowanych i leczonych z powodu t³uszczaków mózgu w latach Lp. p³eæ wiek objawy umiejscowienie leczenie wynik rozpo- radiologia znania 1 M 24 mcwodog³owie, nadsiodo³wo, endoskopia, padaczka, niedowidzenie, tylny dó³ zastawka, opóÿnienie rozwoju, padaczka, czaszki czêœciowe usuniêcie niedowidzenie opóÿnienie rozwoju, t³uszczaka obuoczne retencja wody i sodu 2 M 8 mcbezobjawowy cia³o modzelowate, bez leczenia bezobjawowy sploty naczyniaste rozwój prawid³owy 3 M 12 lat padaczka p³at ciemieniowy p - padaczkowe bez napadów cia³o modzelowate a b Rycina 3. T³uszczaki mózgu w MR w czasie T1 zale nym: a) u oœmiomiesiêcznego ch³opca t³uszczaki komór bocznych i cia³a modzelowatego, b) u dwunastoletniego ch³opca linijne t³uszczaki cia³a modzelowatego i p³ata ciemieniowego. U wszystkich ch³opców ostateczne rozpoznanie postawiono na podstawie MR, który wykaza³ w czasie T1 i T2 zale nym hiperintensywne zmiany o charakterze guzowatym lub linijnym (ryc. 3). Leczenie operacyjne Decyzjê o czêœciowym usuniêciu t³uszczaka nadsiod³owego podjêto u dwuletniego ch³opca. Wskazaniem by³o: znaczne powiêkszenie rozmiarów guza w ci¹gu roku, niedowidzenie i utrzymuj¹ce siê zaburzenia wodno elektrolitowe: retencja wody do 10% masy cia³a i hipernatremia. Wybrano dostêp miêdzypó³kulowy przedni, kieruj¹c siê boczn¹ projekcj¹ rtg czaszki, i strza³kow¹ projekcj¹ MR, na których widaæ by³o odleg³oœæ masy guza od powierzchni czaszki. Têtnice oko³ospoid³owe bieg³y po powierzchni guza. Spoid³o by³o cienkie, napiête na guzie (ryc. 5). Penset¹ biopsyjn¹ i ssakiem ultradÿwiêkowym (CUSA) usuniêto od œrodka ok. 60% przedniej i górnej masy guza. Badanie histologiczne potwierdzi³o rozpoznanie radiologiczne. Po zabiegu prowadzono oddech zastêpczy przez 7 dni. Dziecko wymaga³o bilansowania p³ynów i odwadniania, gdy bardzo ³atwo dochodzi³o do obrzêku mózgu z objawami ucisku pnia mózgu. Neuroskop 2004, nr 6 79
4 a b c Rycina 4. Obrazowanie t³uszczaka nadsiod³owego u oœmiomiesiêcznego ch³opca ( strza³ka): a) hiperdensyjna zmiana w projekcji strza³kowej w przezciemieniowej ultrasonografii wykonanej w pierwszym tygodniu po urodzeniu, b) hipodensyjna zmiana w tomografii komputerowej w wieku 8 miesiêcy, c) hiperintensywny guz nadsiod³owy w rezonansie magnetycznym w czasie T2 zale nym w wieku 18 miesiêcy. Rycina 5. Nadsiod³owy t³uszczak œr. 7 cm u 24 miesiêcznego ch³opca a) projekcja strza³kowa w rezonansie magnetycznym w czasie T1 zale nym, b) zdjêcie operacyjne: cienka strza³ka - spoid³o przednie z tt oko³ospoid³owymi, gruba strza³ka czêœciowo usuniêty t³uszczak. Zmniejszenie masy cia³a o 10% ustabilizowa³o gospodarkê wodno-elektrolitow¹. Rok po zabiegu dziecko ma nadal prowadzony dobowy bilans p³ynów. Wyniki Przyjête przez nas postêpowanie zale a³o od objawów, jakie powodowa³y t³uszczaki. Dziecko z t³uszczakami uk³adu komorowego i spoid³a wielkiego bez objawów neurologicznych w chwili rozpoznania, w wieku dwóch lat nie ma opóÿnienia w rozwoju psychoruchowym. Wprowadzenie lamotryginy u 12-letniego ch³opca po dwukrotnych napadach padaczkowych, z t³uszczakiem 80 Neuroskop 2004, nr 6 umiejscowionym w okolicy zakrêtu obrêczy jest po roku skuteczne, gdy napady nie powtórzy³y siê. Ch³opiec z du ym t³uszczakiem nadsiod³owym w wieku 30 miesiêcy osi¹gn¹³ rozwój dziecka 6 miesiêcznego, niedowidzi, napady padaczkowe po wprowadzeniu wigabantryny s¹ rzadkie. Omówienie Objawy neurologiczne pojawiaj¹ siê w ró nych okresach ycia i zale ¹ od po³o enia t³uszczaka (5, 8, 14). W tabeli 2 zebrano typowe objawy t³uszczaków o najczêstszym umiejscowieniu. Ponad 50% t³uszczaków cia³a
5 modzelowatego i szczeliny Sylwiusza powoduje objawy neurologiczne (1, 9, 13). Natomiast po³o one w zbiornikach podstawy, skrzy owaniu nerwów wzrokowych, okolicy nadsiod³owej rzadko s¹ objawowe (3, 6, 9). Przerastanie kory mózgu i s¹siaduj¹ca z t³uszczakiem dysplazja kory mózgu uwa ane s¹ za przyczyny ogniskowych, czy uogólnionych napadów padaczki pojawiaj¹cych siê u 50% dzieci z t³uszczakami szczeliny Sylwiusza, spoid³a wiekiego (1, 2). Bezobjawowe t³uszczaki mózgu znajdowane s¹ przypadkowo u niemowl¹t w przezciemieniowej ultrasonografii wykonanej z powodu urazów oko³oporodowych. W tym badaniu t³uszczak jest hiperdensyjny, czêsto o niewyraÿnej granicy (5, 11). W tomografii komputerowej (KT) t³uszczaki s¹ hipodensyjne, homologiczne, o gêstoœci œredniej 85 j Hounsfielda ( j), nie wzmacniaj¹ siê po kontraœcie. atwo przeoczyæ ma³e, poni ej 2-3 mm t³uszczaki splotów naczyniastych, je eli znajd¹ siê miêdzy warstwami badania (3, 11). W rezonansie magnetycznym mo na wykryæ t³uszczaki o œrednicy powy ej 2 mm. W czasie T1 zale nym t³uszczaki s¹ hiperintensywne, w czasie T2 zale nym hiperintensywne lub izointensywne, wykazuj¹ce po gadolinum strefê wzmocnienia odpowiadaj¹c¹ w³óknistej torebce. MR uwidacznia ogniska dysplazji struktur s¹siaduj¹cych z t³uszczakiem, szczególnie w ich korowej lokalizacji (1, 3, 4, 9). Leczenie operacyjne podejmowane jest wg wiêkszoœci autorów tylko w przypadkach objawowych (1, 4, 7, 8, 12, 14). Wskazania do leczenia operacyjnego t³uszczaków objawowych obejmuj¹: leczenie lekoopornej padaczki t³uszczaków pó³kul mózgu (1,13); zniesienie ucisku na struktury nerwowe: wzgórza, skrzy owanie nerwów wzrokowych, nerwy k¹ta mostowo mó d kowego, pieñ mózgu, mó d ek (8, 14); usuwanie t³uszczaków wspó³istniej¹cych z przepuklinami oponowo mózgowymi (4); drena wodog³owia i torbieli spowodowanych zamkniêciem przez t³uszczak le ¹cy w linii poœrodkowej dróg odp³ywu p³ynu mózgowo rdzeniowego. Leczenie przyczynowe wodog³owia polegaj¹ce na usuniêciu t³uszczaka i otwarciu dróg odp³ywu p³ynu mózgowo rdzeniowego jest czêsto niemo liwe. Rozwa yæ mo na endoskopow¹ wentriculostomiê III komory lub za³o enie uk³adu zastawkowego (6, 9). Podjêcie decyzji o usuniêciu t³uszczaka mózgu musi uwzglêdniaæ nie tylko jego umiejscowienie, ale i stosunek do otaczaj¹cych tkanek. Morfologicznie t³uszczaki rosn¹ liniowo (forma linearna) lub tworz¹ bardziej sferyczne guzy (forma guzkowo-rurkowa) (2). Podpajêczynówkowy rozrost odpycha otaczaj¹ce struktury mózgu, ale mo e je te przerastaæ. Naczynia i nerwy w 36 % guzów s¹ wci¹gniête w masê t³uszczaka, chocia du e naczynia czêsto biegn¹ po jego powierzchni (ryc. 6) (8, 12, 14) T³uszczaki oddziela od otoczenia czêœciowa torebka w³óknista, stwarzaj¹ca czasami warunki do jego bezpiecznego usuniêcia (4, 9). W miejscach przerastania i otaczania nerwów i naczyñ bardzo u yteczny okazuje siê ssak ultradÿwiêkowy (CUSA) pozwalaj¹cy usuwaæ masê guza warstwami, pod kontrol¹, oszczêdzaj¹c w miarê mo liwoœci nerwy i naczynia (12). Rycina 6. Przebieg têtnicy podstawnej z tylnymi mózgu i szyjnych wewnêtrznych na powierzchni t³uszczaka nadsiod³owego u 2 letniego ch³opca. Tabela 2. Objawy neurologiczne odpowiadaj¹ce okreœlonemu umiejscowieniu t³uszczaków mózgu. Lp Umiejscowienie Objawy 1. spoid³o wielkie zaburzenia rozwoju osobniczego, drgawki 2. grzbiet œródmózgowia opóÿnienie rozwoju psychoruchowego, drgawki, wodog³owie 3. miêdzypó³kulowe, zakrêt obrêczy drgawki, bóle g³owy 4. nadsiod³owe objawy hormonalne, wzrokowe, hipotermia 5. k¹t mostowo mó d kowy neuralgia nerwu trójdzielnego, twarzowego, objawy s³uchowe 6. rdzeñ szyjny i tylny dó³ czaszki niedow³ady koñczyn, dysfagia, bezdechy Neuroskop 2004, nr 6 81
6 Mikrochirurgiczny w istocie zabieg usuwania t³uszczaków powinno siê wykonywaæ w powiêkszeniu: w lupach, czy mikroskopie operacyjnym. Jednak nawet wtedy bezpieczna granica usuniêcia t³uszczaków przerastaj¹cych liniê poœrodkow¹ jest czêsto trudna do okreœlenia. W tych przypadkach ryzyko trwa³ego spowodowania objawów ubytkowych staje siê du e i totalne usuniêcie t³uszczaka nie powinno byæ bezwzglêdnym celem operacji (12, 14). Zagadnienie radykalnoœci usuniêcia t³uszczaków k¹ta mostowo mó d kowego dobrze ilustruje ten problem. T³uszczak mo e przerastaæ nerw V podpajêczynówkowo, nie wytwarzaj¹c wyraÿnej struktury guzowej, czy otaczaæ nerwy VII i VIII, co znacznie utrudnia orientacjê w ich anatomii (8). W przypadkach objawowych zalecane jest raczej czêœciowe, obarczaj¹ce usuniêcie t³uszczaka (8, 14). Osobnym zagadnieniem wydaj¹ siê byæ t³uszczaki wspó³istniej¹ce z przepuklinami oponowo mózgowymi. Dobrze rokuj¹ t³uszczaki stanowi¹ce czêœæ przednich przepuklin mózgowych: czo³owych i ciemieniowych przednich. Ich usuniêcie ze wzglêdu na doœæ wyraÿn¹ granicê t³uszczaka jest ³atwiejsze, a prze ywalnoœæ zabiegu wynosi 80%-93 % (2, 4). Niektóre niskie ciemieniowe, potyliczne i potyliczno - szyjne przepukliny oponowo mózgowe zawieraj¹ t³uszczaki, których czêœæ zewn¹trzczaszkowa stanowi tylko czubek góry lodowej. We wspomnianej dysrafii nakrywkowo mó d kowej opisanej przez Padgeta i Lindenberga wewn¹trzczaszkowy t³uszczak przytrzymuje pieñ mózgu, pó³kule mó d - ku, rdzeñ szyjny (3, 4, 7). Granica miêdzy t³uszczakiem i tkankami tych struktur jest bardzo niewyraÿna. W masê t³uszczaka wci¹gniête s¹ nerwy i naczynia tej okolicy. Próby usuniêcia t³uszczaka, nawet przy pomocy CUSA gro ¹ uszkodzeniem unaczynienia, przemieszczeniem pnia mózgu. Zwykle udaje siê bezpiecznie usun¹æ t³uszczak tylko czêœciowo lub subtotalnie. Prze ywalnoœæ w tych zabiegach jest wyraÿnie ni sza i wynosi 40%-75% (4, 7). T³uszczaki umiejscowione w tylnym dole czaszki powoduj¹ wodog³owie niekomunikuj¹ce (6). Pomimo charakterystycznego obrazu w MR ka dy usuniêty t³uszczak wymaga oczywiœcie potwierdzenia w badaniu histologicznym. Ryzyko z³oœliwienia t³uszczaka jest bardzo ma³e, ale zawsze musi byæ brane pod uwagê (1, 12). Podsumowanie T³uszczaki s¹ histologicznie ³agodnymi, wolnorosn¹cymi guzami mózgu. Wed³ug najnowszych pogl¹dów powstaj¹ w wyniku zaburzeñ indukcji grzbietowej cewy nerwowej. Czêsto s¹ elementem rozleg³ych wad wrodzonych mózgowia. Ponad 50% t³uszczaków nadnamiotowych jest objawowa. Usuniêcie, najczêœciej czêœciowe, przeprowadza siê w przypadkach t³uszczaków objawowych. Piœmiennictwo 1. Ahmeto A., Aynaci., Sari A.: Sylvian fissure lipoma associated with cortical dysplasia and abnormal vascularity. Eur. J. Radiol. Extra 2003, 46, Al. Mazrou K.A., Al. Rekabi A., Alorainy I.A., Al Kharfi T., Al. Sethani A.M.: Pai syndrom: a report of a case and review of the literature. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryng. 2001, 61, Catala M., Lazareth J.P., Coquille., Binoche T.: Dorsal mesencephalic lipoma with inferior collicular hypoplasia: a case report and review of the literature. Clinical Neurology and Neurosurgery 1997, 99, Dehdashti A.R., Abouzeid H., Momjian S., Delavelle J., Rilliet B.: Occipital extra and intracranial lipoencephalocoele associated with tectocelebellar dysraphia. Childs. Nerv. Syst. 2004, 20, Di Pietro P., Debbia C., ondelli M.P.: Pediatric hypothalamic lipoma with hypotermia case report. Brain & Development 2004, 26, Halmagy G.M., Evans W.A.: Lipoma of the quadrigeminal plate causing progressive obstructive hydrocephalus. Case report. J. Neurosurg. 1978, 49, Kai Y., Amano T., Takanori I., Matsushima T., Takamatsu M., Kai E., ukui M.: An infant with an intradural lipoma of the cervical spine into the posterior fossa. J. Clin. Neurosc. 2003, 10, Kato T., Sawamura Y., Abe H.: Trigeminal neuralgia caused by a cerebellopontine-angle lipoma: case report. Surg. Neurol. 1995, 44, Kurt G., Dogulu., Kaymaz M., Emmez H., Ink A., Baykaner K.M.: Hypothalamic lipoma adjacent to mamillary bodies. Childs. Nerv. Syst. 2002, 18, Mehta N.M., Hartnoll G.: Congenital CMV with callosal lipoma and agenesis. Pediatric Neurology 2001, 24, Sener R.N.: Isolated choroid plexus lipomas. Computerized Medical Imaging and Graphics 1995, 19, Sasaki H., Yoshida K., Wakamoto H., Otani M., Toya S.: Lipomas of the frontal lobe. Clinical Neurology and Neurosurgery 1996, 98, Takeya T., Hamano K., Takita H.: Corpus callosum lipoma and complex seizures. Brain & Development 1995, 17, Zimmerman M. Kellerman S., Gerlach R., Seifert V.: Cerebellopontine - angle lipoma: case report and review of the literature. Acta Neurochir. (Wien) 1999, 141, Adres do korespondencji: Katedra Chirurgii, Traumatologii i Urologii Dzieciêcej Akademii Medycznej w Poznaniu ul. Szpitalna 27/33, Poznañ 82 Neuroskop 2004, nr 6
Brodawczaki splotu naczyniówkowego u dzieci
Brodawczaki splotu naczyniówkowego u dzieci Choroid plexus papilloma in children Krzysztof Jarmusz, Zdzis³aw Huber, Pawe³ Ma³asiak, Katarzyna Nowakowska, Krzysztof Strzy ewski z Katedry i Kliniki Chirurgii,
Bardziej szczegółowoZespó³ Dandy-Walkera bez tajemnic
Zespó³ Dandy-Walkera bez tajemnic www.fundacja.dandy-walker.org.pl Fundacja chorych na zespó³ Dandy-Walkera 64-100 Leszno ul. Bu³garska 5/10 tel./fax +48 65 520 02 33 mob. +48 662 015 362 fundacja@dandy-walker.org.pl
Bardziej szczegółowoGuzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu
Guzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu Tumors of posterior fossa in material of Pediatric Neurologial Surgery in Poznań Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska,
Bardziej szczegółowoOlbrzymie guzy mózgowia w wieku rozwojowym
Olbrzymie guzy mózgowia w wieku rozwojowym Huge cerebral tumors in pediatric patients Pawe³ Ma³asiak, Zdzis³aw Huber, Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska, Krzysztof Strzy ewski z Katedry i Kliniki
Bardziej szczegółowoBadanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa
Ocena układu nerwowego u płodu w świetle Rekomendacji Sekcji USG PTG Wykonanie trzech przesiewowych badań ultrasonograficznych w ciąży: przed 10 tygodniem ciąży 11 14 tydzień ciąży 18 24 tydzień ciąży
Bardziej szczegółowoBogusław K. Gołąb. A natom ia CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO PZWL
Bogusław K. Gołąb A natom ia CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO PZWL A natomia CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOW EGO UKŁADU NERWOWEGO prof. zw. dr hab. med. Bogusław K. Gołąb współautor prof. u m, dr hab. med.
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY IM. PIASTÓW ŚLĄSKICH WE WROCŁAWIU. Lek. med. Ali Akbar Hedayati
UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. PIASTÓW ŚLĄSKICH WE WROCŁAWIU Lek. med. Ali Akbar Hedayati starszy asystent Oddziału Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej Szpitala Wojewódzkiego w Zielonej Górze Analiza wyników operacyjnego
Bardziej szczegółowoROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych.
Dziennik Ustaw Nr 241 15978 Poz. 2097 2097 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie niepo àdanych odczynów poszczepiennych. Na podstawie art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 6 wrzeênia
Bardziej szczegółowoVADEMECUM. Rehabilitacja. Rehabilitacja w warunkach ambulatoryjnych. Rehabilitacja w warunkach domowych
Rehabilitacja Rehabilitacja to kompleksowe post powanie, które ma na celu przywrócenie pe nej lub mo liwej do osi gni cia sprawno ci zycznej i psychicznej, zdolno ci do pracy i zarobkowania oraz zdolno
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowo3.2 Warunki meteorologiczne
Fundacja ARMAAG Raport 1999 3.2 Warunki meteorologiczne Pomiary podstawowych elementów meteorologicznych prowadzono we wszystkich stacjach lokalnych sieci ARMAAG, równolegle z pomiarami stê eñ substancji
Bardziej szczegółowoZmiany pozycji techniki
ROZDZIAŁ 3 Zmiany pozycji techniki Jak zmieniać pozycje chorego w łóżku W celu zapewnienia choremu komfortu oraz w celu zapobieżenia odleżynom konieczne jest m.in. stosowanie zmian pozycji ciała chorego
Bardziej szczegółowoZespół szczelinowatych komór. Opis przypadku
Zespół szczelinowatych komór. Opis przypadku Slit ventricle syndrome. Case report. Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska, Krzysztof Strzyżewski z Oddziału Neurochirurgii Katedry i Kliniki Chirurgii,
Bardziej szczegółowoTomograficzne obrazowanie zmian ogniskowych w nerkach
Tomograficzne obrazowanie zmian ogniskowych w nerkach Zmiany ogniskowe w nerkach torbielowate łagodne guzy lite złośliwe guzy lite Torbielowate Torbiel prosta (niepowikłana) 50% populacji powyżej 50 r.ż.
Bardziej szczegółowoManifestacja kliniczna nowotworów mózgowia wœród dzieci hospitalizowanych w klinice neurologii dzieciêcej
DONIESIENIA KLINICZNE Anna ZAJ C Aleksandra GERGONT S³awomir KROCZKA Ewa WESO OWSKA Manifestacja kliniczna nowotworów mózgowia wœród dzieci hospitalizowanych w klinice neurologii dzieciêcej Clinical manifestation
Bardziej szczegółowoBADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU
442 Część II. Neurologia kliniczna BADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU Badania neuroobrazowe Badanie tomografii komputerowej głowy Zasadniczym rozróżnieniem wydaje
Bardziej szczegółowoCzym naprawdę jest picie alkoholu w czasie ciąŝ
Czym naprawdę jest picie alkoholu w czasie ciąŝ ąŝy? Anna Dobrzańska Warszawa 2008 CZYM JES FAS? (Fetal Alcohol Syndrom) FAS to skutek spustoszeń,, jakie czyni alkohol przyjmowany przez cięŝ ęŝarną kobietę,,
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ.
INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. I. UWAGI OGÓLNE. 1. Dostarczanie posiłków, ich przechowywanie i dystrybucja musza odbywać się w warunkach zapewniających
Bardziej szczegółowoBADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE
BADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE SZPICZAKA MNOGIEGO Bartosz Białczyk Ośrodek Diagnostyki, Terapii i Telemedycyny KSS im. Jana Pawła II Szpiczak mnogi multiple
Bardziej szczegółowoPUNKTY WITALNE. Opracował: Przemysław Majcher CZYLI WRAŻLIWE MIEJSCA NA CIELE CZŁOWIEKA
PUNKTY WITALNE Opracował: Przemysław Majcher CZYLI WRAŻLIWE MIEJSCA NA CIELE CZŁOWIEKA Na ciele człowieka istnieje kilkadziesiąt miejsc o szczególnej wrażliwości na ciosy. Są to takie punkty, których położenie
Bardziej szczegółowoNowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa
Nowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) rozwijają się w tkankach mózgowia i rdzenia kręgowego. Mogą być pierwotne
Bardziej szczegółowoZakręt czołowy środkowy (gyrus frontalis medius)
Zakręt czołowy środkowy (gyrus frontalis medius) Glowa jądra ogoniastego (head of caudate nucleus) Nerwy wzrokowe (optic nerves) Tętnica środkowa mózgu (middle cerebral artery) Zbiornik skrzyżowania (chiasmatic
Bardziej szczegółowoTorbiele koloidowe trzeciej komory. Strategia postêpowania.
Torbiele koloidowe trzeciej komory. Strategia postêpowania. The third ventricular colloid cyst. Strategy of management. Rafa³ Piestrzeniewicz, Tomasz Majewski, Stanis³aw Nowak, Jakub Moskal z Katedry i
Bardziej szczegółowoPrzypadek gruÿlicy mózgu o ciê kim przebiegu trudnoœci diagnostyczne i terapeutyczne
Przypadek gruÿlicy mózgu o ciê kim przebiegu trudnoœci diagnostyczne i terapeutyczne The case of the central nervous system tuberculosis diagnostic and therapeutic difficultes Krzysztof Jarmusz, Katarzyna
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: 2016-06-17/10:16:18
Europejski Dzień Prostaty obchodzony jest od 2006 roku z inicjatywy Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Jego celem jest zwiększenie społecznej świadomości na temat chorób gruczołu krokowego. Gruczoł
Bardziej szczegółowoNależą do najczęstszych urazów mózgu Zmiany w badaniach obrazowych z czasem pogarszają się
Złamania kości czaszki U 1/3 chorych po ciężkim urazie głowy nie występuje złamanie kości czaszki Złamanie może być linijne, z wgłobieniem lub z rozerwaniem szwów Zdjęcia rtg nie są wystarczające w diagnostyce
Bardziej szczegółowoPODSTAWY KLINICZNE FIZJOTERAPII
JANUSZ NOWOTNY PODSTAWY KLINICZNE FIZJOTERAPII W DYSFUNKCJACH NARZĄDU RUCHU PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW FIZJOTERAPII I FIZJOTERAPEUTÓW PODSTAWY KLINICZNE FIZJOTERAPII W DYSFUNKCJACH NARZĄDU RUCHU PODRĘCZNIK
Bardziej szczegółowoFetal Alcohol Syndrome
Stowarzyszenie Zastêpczego Rodzicielstwa Fetal Alcohol Syndrome Debra Evensen Cechy charakterystyczne i objawy Program FAStryga Stowarzyszenie Zastêpczego Rodzicielstwa Oddzia³ Œl¹ski Ul. Ho³dunowska 39
Bardziej szczegółowoProgram specjalizacji z NEUROCHIRURGII
CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji z NEUROCHIRURGII Program dla lekarzy posiadających specjalizcję I stopnia z neurochirurgi Warszawa 1999 (c) Copyright by Centrum Medyczne
Bardziej szczegółowoDemontaż. Uwaga: Regulacja napięcia paska zębatego może być wykonywana tylko przy zimnym silniku.
Demontaż Regulacja napięcia paska zębatego może być wykonywana tylko przy zimnym silniku. Zdemontować dźwiękochłonną osłonę silnika wyciągając ją do góry -strzałki-. Odłączyć elastyczny przewód cieczy
Bardziej szczegółowoGrant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA CHORÓB DZIECI DLA IV ROKU WYDZIA U LEKARSKIEGO
PROGRAM NAUCZANIA CHORÓB DZIECI DLA IV ROKU WYDZIA U LEKARSKIEGO Zajêcia odbywaj¹ siê w II Klinice Chorób Dzieci w formie seminariów, wyk³adów i æwiczeñ. Cele kszta³cenia Podstawowym celem jest po³¹czenie
Bardziej szczegółowoPOMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA.
POMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA. Do pomiaru strumienia przep³ywu w rurach metod¹ zwê kow¹ u ywa siê trzech typów zwê ek pomiarowych. S¹ to kryzy, dysze oraz zwê ki Venturiego. (rysunek
Bardziej szczegółowoTEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM?
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM? Cele: - rozpoznawanie oznak stresu, - rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, - dostarczenie wiedzy na temat sposobów
Bardziej szczegółowoOddział Neurologii z Pododdziałem Udarowym mieści się na II piętrze Szpitala. Dysponuje 32 łóżkami, a w tym 16 tworzącymi Pododdział Udarowy.
Oddział Neurologii oraz Oddział Udarowy Oddział Neurologii z Pododdziałem Udarowym mieści się na II piętrze Szpitala. Dysponuje 32 łóżkami, a w tym 16 tworzącymi Pododdział Udarowy. W skład Oddziału Udarowego
Bardziej szczegółowoProgram specjalizacji z NEUROCHIRURGII
CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji z NEUROCHIRURGII Program dla lekarzy posiadających specjalizcję I stopnia z chirurgii dziecięcej Warszawa 1999 (c) Copyright by Centrum
Bardziej szczegółowo... (oznaczenie jednostki przeprowadzaj¹cej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania. dzieñ miesi¹c rok
... (oznaczenie jednostki przeprowadzaj¹cej badanie) KARTA BADANIA LEKARSKIEGO Data badania dzieñ miesi¹c rok 1. DANE IDENTYFIKACYJNE OSOBY BADANEJ Imiê i nazwisko Data urodzenia Dzieñ Miesi¹c Rok P³eæ
Bardziej szczegółowoTemat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Imię i nazwisko
Temat: Czy świetlówki energooszczędne są oszczędne i sprzyjają ochronie środowiska? Karta pracy III.. Imię i nazwisko klasa Celem nauki jest stawianie hipotez, a następnie ich weryfikacja, która w efekcie
Bardziej szczegółowoKoordynator ds. przewodów doktorskich Rady Naukowej Centrum onkologii-instytutu Im. Marii Skłodowskiej Curie Prof. dr hab.n.med.
Łódź 10.04.2019r. Dr hab. n.med. Paweł Kolasa Oddział Neurochirurgii i Nowotworów Układu Nerwowego Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi. ul. Pabianicka
Bardziej szczegółowoTeleradiologia-techniki informatyczne, przetwarzaniu, przesyłaniu i archiwizacji obrazów medycznych.
Teleradiologia-techniki informatyczne, przetwarzaniu, przesyłaniu i archiwizacji obrazów medycznych. Stefańczyk L.,Grzelak P., Gajewicz W., Szeler T.* Zakład Radiologii-Diagnostyki Obrazowej UM w Łodzi.
Bardziej szczegółowoEGZEMPLARZ ARCHIWALNY WZORU UŻYTKOWEGO. (19) PL (n)62895. (i2,opis OCHRONNY
EGZEMPLARZ ARCHIWALNY RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (i2,opis OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 114534 (22) Data zgłoszenia: 23.12.2003 (19) PL (n)62895
Bardziej szczegółowoŁOKIEĆ GOLFISTY, OSZCZEPNIKA (epicondylis radii, Medial Epicondylitis)
ŁOKIEĆ GOLFISTY, OSZCZEPNIKA (epicondylis radii, Medial Epicondylitis) Łokieć golfisty - (zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej) Zespół bólowy tkanek miękkich położonych bocznie w stosunku
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoPREFABRYKOWANE STUDNIE OPUSZCZANE Z ŻELBETU ŚREDNICACH NOMINALNYCH DN1500, DN2000, DN2500, DN3200 wg EN 1917 i DIN V 4034-1
PREFABRYKOWANE STUDNIE OPUSZCZANE Z ŻELBETU ŚREDNICACH NOMINALNYCH DN1500, DN2000, DN2500, DN3200 wg EN 1917 i DIN V 4034-1 DO UKŁADANIA RUROCIĄGÓW TECHNIKAMI BEZWYKOPOWYMI 1. Rodzaje konstrukcji 1.1.
Bardziej szczegółowoWrodzone wady wewnątrzkanałowe
Wrodzone wady wewnątrzkanałowe Występują one w przebiegu wad tworzenia się tzw. struny grzbietowej ( rozwoju kręgosłupa i rdzenia). Określane są inaczej terminem dysrafii. Wady te przyjmują postać: rozszczepu
Bardziej szczegółowotel:
Miękki model mózgu, 8 części Nr ref: MA00741 Informacja o produkcie: Miękki model mózgu, 8 części Wysokiej jakości, realistyczny model mózgu człowieka, wykonany z miękkiego materiału, przypominającego
Bardziej szczegółowoPatomorfologia wykład 28. Patomorfologia. wady cewy nerwowej 25.04.2015. rozwój ośrodkowego układu nerwowego. rozwój ośrodkowego układu nerwowego
Patomorfologia wykład 28 wady rozwojowe układu nerwowego Patomorfologia Wykład 28 prof hab. n. med. Andrzej Marszałek Ø Wady są trwałymi uszkodzeniami całego ciała lub jego części. Ø Wady powstają w wyniku
Bardziej szczegółowoPierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego PREZENTACJA PRZYPADKU. Michał Osowiecki
Pierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego PREZENTACJA PRZYPADKU Michał Osowiecki 12.10.2018 Pierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego Wysoce agresywny klinicznie podtyp chłoniaka pozawęzłowego
Bardziej szczegółowoCZUJNIKI TEMPERATURY Dane techniczne
CZUJNIKI TEMPERATURY Dane techniczne Str. 1 typ T1001 2000mm 45mm 6mm Czujnik ogólnego przeznaczenia wykonany z giêtkiego przewodu igielitowego. Os³ona elementu pomiarowego zosta³a wykonana ze stali nierdzewnej.
Bardziej szczegółowoTabele norm procentowego uszczerbku na zdrowiu
Tabele norm procentowego uszczerbku na zdrowiu 1 Tabele norm procentowego uszczerbku na zdrowiu stosuje siê przy ustalaniu uszczerbku na zdrowiu bêd¹cego nastêpstwem nieszczêœliwego wypadku objêtego umow¹
Bardziej szczegółowoFIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ
FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ A.JAKUBOWSKA, M.BRZEWSKI, M.GRAJEWSKA-FERENS, A.MARCIŃSKI, J.MĄDZIK ZAKŁAD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ I KLINIKA ENDOKRYNOLOGII
Bardziej szczegółowoEvaluation of upper limb function in women after mastectomy with secondary lymphedema
IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Aniologicznego Bydgoszcz, 21-22 maj 2014 r. Ocena sprawności funkcjonalnej kończyny górnej u kobiet z wtórnym obrzękiem
Bardziej szczegółowoDo uczestników post powania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego dostawa elektrycznych ek medycznych, numer sprawy: 214/ZP/2017
Kraków, 16.06.2017 r. DZP.271-214/2017 Do uczestników post powania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego dostawa elektrycznych ek medycznych, numer sprawy: 214/ZP/2017 WYJA NIENIA TRE CI SPECYFIKACJI
Bardziej szczegółowoProgram nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM.
Program nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM. Zajęcia z neurochirurgii odbywają się na VI roku studiów na Wydziale Lekarskim PAM. Program i obejmuje 18 godzin w tym 10 godzin ćwiczeń i 8
Bardziej szczegółowoPowszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym
Z PRAC INSTYTUTÓW Jadwiga Zarębska Warszawa, CODN Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2000 2001 Ö I. Powszechność nauczania języków obcych w różnych typach szkół Dane przedstawione w
Bardziej szczegółowoR_02 10-04-15 18:07 Page 103 Krytyczne spojrzenie 103
Krytyczne spojrzenie 103 ODPOWIEDZI PRZYPADEK 104 104 R_02 10-04-15 18:07 Page 105 P R Z Y P A D E K 51 1. Jakie jest najbardziej prawdopodobne rozpoznanie? 2. Jaką lokalizację przerzutów ze względu na
Bardziej szczegółowoTerapeutyczna moc rozciągania mięśni ćwiczenia w procesie autoterapii i profilaktyki najczęstszych dolegliwości i dysfunkcji narządu ruchu
J AKUB L I S O W S K I W O J C I E C H H A G N E R Terapeutyczna moc rozciągania mięśni ćwiczenia w procesie autoterapii i profilaktyki najczęstszych dolegliwości i dysfunkcji narządu ruchu Bóle kręgosłupa
Bardziej szczegółowoKATEDRA CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ I SZCZĘKOWO- TWARZOWEJ ZAKŁAD CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ
DLA STUDENTÓW III ROKU ODDZIAŁU STOMATOLOGII SEMESTR VI (LETNI) 1. Zapoznanie z organizacją Katedry, w szczególności z organizacją Zakładu Chirurgii Stomatologicznej. Powiązania chirurgii stomatologicznej
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103
ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku
Bardziej szczegółowoProgram specjalizacji z NEUROCHIRURGII
CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji z NEUROCHIRURGII Program podstawowy dla lekarzy rozpoczynających specjalizację od początku Warszawa 1999 (c) Copyright by Centrum Medyczne
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka
Bardziej szczegółowoMłodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Młodzieńcze spondyloartropatie/zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem przyczepów ścięgnistych (mspa-era) Wersja 2016 1. CZYM SĄ MŁODZIEŃCZE SPONDYLOARTROPATIE/MŁODZIEŃCZE
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 144/2015 Wójta Gminy Tczew z dnia 27.08.2015 r.
Zarządzenie Nr 144/2015 Wójta Gminy Tczew z dnia 27.08.2015 r. Tczew. w sprawie wprowadzenia zasad utrzymania placów zabaw stanowiących własność Gminy Na podstawie art.30 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca
Bardziej szczegółowoOdkrywanie wiedzy z danych przy użyciu zbiorów przybliżonych. Wykład 3
Odkrywanie wiedzy z danych przy użyciu zbiorów przybliżonych Wykład 3 Tablice decyzyjne Spójnośd tablicy decyzyjnej Niespójna tablica decyzyjna Spójnośd tablicy decyzyjnej - formalnie Spójnośd TD a uogólniony
Bardziej szczegółowoTematy seminariów z Neurologii dla V roku Kierunku Lekarskiego realizowane w Klinice Neurochirurgii:
Tematyka zajęć i zaliczenie z Neurologii - plik pdf do pobrania Neurochirurgia Do zajęć seminaryjnych student jest zobowiązany przygotować wiedzę teoretyczną zgodnie ze słowami kluczowymi do danego tematu.
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO I MATEMATYCZNEGO
Nr ćwiczenia: 101 Prowadzący: Data 21.10.2009 Sprawozdanie z laboratorium Imię i nazwisko: Wydział: Joanna Skotarczyk Informatyki i Zarządzania Semestr: III Grupa: I5.1 Nr lab.: 1 Przygotowanie: Wykonanie:
Bardziej szczegółowoPułapki (bardzo) wczesnej diagnostyki nowotworów układu rozrodczego
Pułapki (bardzo) wczesnej diagnostyki nowotworów układu rozrodczego Radosław Mądry i Janina Markowska Katedra i Klinika Onkologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Poznań 17-10-2014
Bardziej szczegółowo3. Zapalenia tkanek miękkich i kości części twarzowej czaszki Stanisława Z. Grabowska, Robert M. Balicki... 112
Spis treści Wstęp Leszek Kryst.................. 15 1. Postępowanie okołooperacyjne i w niektórych stanach nagłych Ewa Mayzner-Zawadzka, Marcin Kołacz.......... 17 Postępowanie przedoperacyjne.................
Bardziej szczegółowoIB 1. li sf3t fiu T a i :Ti
IB 1 li sf3t fiu T a i :Ti KOSM ETOLOGIA i i BARBARA JAROSZEWSKA WYDAWNICTWO ATENA BARBARA JAROSZEWSKA SPIS TREŚCI 1. WIADOM OŚCI W STĘPNE...5 RYS HISTORYCZNY KOSMETYKI... 5 CEL I ZADANIA KOSMETYKI...
Bardziej szczegółowoVelscope Vx Badanie krok po kroku
Velscope Vx Badanie krok po kroku Uwaga: niniejsza ulotka jest skróconym poradnikiem medycznym. Wiêcej informacji mo na znaleÿæ na do³¹czonym DVD lub w Instrukcji Obs³ugi. 1. Zapoznaæ siê z histori¹ choroby
Bardziej szczegółowoPrzegląd I Przegląd I wykonuje się jako pierwszy serwis lub, gdy wcześniej wykonano przegląd II
Modele Wszystkie Częstotliwość przeglądów Co 1 rok / 15 000 km (w zależności, co nastąpi pierwsze) Przegląd I Przegląd I wykonuje się jako pierwszy serwis lub, gdy wcześniej wykonano przegląd II Przegląd
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Maria Pąchalska - Neuropsychologia kliniczna. T. 1
Księgarnia PWN: Maria Pąchalska - Neuropsychologia kliniczna. T. 1 Spis treœci Przedmowa (Jason W.. Brown own own).................................. 13 Wprowadzenie....................................................
Bardziej szczegółowoPozostałe procesy przeróbki plastycznej. Dr inż. Paweł Rokicki Politechnika Rzeszowska Katedra Materiałoznawstwa, Bud. C, pok. 204 Tel: (17) 865-1124
Pozostałe procesy przeróbki plastycznej Dr inż. Paweł Rokicki Politechnika Rzeszowska Katedra Materiałoznawstwa, Bud. C, pok. 204 Tel: (17) 865-1124 Tłoczenie Grupy operacji dzielimy na: dzielenie (cięcie)
Bardziej szczegółowo1. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA
1. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA Nazwa maszyny, urz¹dzenia Producent Typ 4. Rok produkcji Nr fabryczny 6. masa (ciê ar) kg Moc zainstalowana 7a. Napiêcie zasilania Iloœæ silników el. Typy i moc silników uwaga
Bardziej szczegółowoDOPALACZE. - nowa kategoria substancji psychoaktywnych
DOPALACZE - nowa kategoria substancji psychoaktywnych CZYM SĄ DOPALACZE? Dopalacze stosowana w Polsce, potoczna nazwa różnego rodzaju produktów zawierających substancje psychoaktywne, które nie znajdują
Bardziej szczegółowoTechniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu
Techniki korekcyjne wykorzystywane w metodzie kinesiotapingu Jak ju wspomniano, kinesiotaping mo e byç stosowany jako osobna metoda terapeutyczna, jak równie mo e stanowiç uzupe nienie innych metod fizjoterapeutycznych.
Bardziej szczegółowoĆwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"
Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia:
Bardziej szczegółowopo.tk.krakow.pl Sprawd¼ oddech próbuj±c wyczuæ go na policzku i obserwuj±c ruchy klatki piersiowej poszkodowanego.
Reanimacja REANIMACJA A RESUSCYTACJA Terminów reanimacja i resuscytacja u ywa siê czêsto w jêzyku potocznym zamiennie, jako równoznacznych okre leñ zabiegów ratunkowych maj±cych na celu przywrócenie funkcji
Bardziej szczegółowoPromieniowanie podczerwone
Promieniowanie podczerwone Charakterystyka czynnika Dla okreêlenia promieni podczerwonych cz sto u ywa si skrótu angielskiego terminu Infra Red IR. Promieniowaniem podczerwonym nazywamy promieniowanie
Bardziej szczegółowospis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16
spis treści Część i: Podstawy neuroanatomii i neurofizjologii... 15 Cele rozdziałów... 16 Słowa kluczowe... 16 1. Rozwój i podział układu nerwowego Janusz Moryś... 17 1.1. Rozwój rdzenia kręgowego... 17
Bardziej szczegółowoOddzia³ urologiczny HISTORIA CHOROBY. Symbol grupy spo³ecznej (wpisaæ odpowiedni¹ literê)
Pieczêæ szpitala Oddzia³ urologiczny HISTORIA CHOROBY L. ks. g³. oddz. Nazwisko Imiê Adres Miejsce i data urodzenia P³eæ M.. *) stan cywilny Nazwa i rodzaj zak³adu pracy Adres rodziny chorego lub osoby
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJ CY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2014 CZ PRAKTYCZNA
Nazwa kwalifikacji: Wykonywanie medycznych czynno ci ratunkowych i innych wiadcze opieki zdrowotnej w stanach nag ego zagro enia zdrowotnego oraz prowadzenie edukacji w tym zakresie Oznaczenie kwalifikacji:
Bardziej szczegółowoLECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI
LECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI Krzysztof Kobylarz, Iwona Szlachta-Jezioro, Ma³gorzata Maciejowska-Sata³a 15 Ból jest sta³ym objawem choroby oparzeniowej. Leczenie go u dzieci jest zadaniem niezwykle
Bardziej szczegółowoMagurski Park Narodowy
Magurski Park Narodowy Lokalizacja punktów pomiarowych i wyniki badań. Na terenie Magurskiego Parku Narodowego zlokalizowano 3 punkty pomiarowe. Pomiary prowadzono od stycznia do grudnia 2005 roku. 32.
Bardziej szczegółowoPODNOŚNIK KANAŁOWY WWKR 2
Zastosowanie Dźwignik kanałowy, jeżdżący po obrzeżach kanału samochodowego, dzięki łatwości manewrowania poziomego (stosunkowo mały ciężar) i pionowego, znajduje szerokie zastosowanie w pracach obsługowo-naprawczych
Bardziej szczegółowoROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 sierpnia 2009 r.
Dziennik Ustaw Nr 139 10061 Poz. 1141 1141 ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie Êwiadczeƒ gwarantowanych z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne b dàce przedmiotami
Bardziej szczegółowoVADEMECUM. Leczenie szpitalne. wiadczenia opieki zdrowotnej nansowane ze rodków publicznych
Leczenie szpitalne Je eli cel leczenia nie mo e by osi gni ty w trybie ambulatoryjnym, pacjent mo e zosta skierowany na dalsze leczenie w szpitalu. Pacjent ma prawo wyboru szpitala, który ma podpisan umow
Bardziej szczegółowoROZDZIA 4 OBRAZ KLINICZNY. Tomasz Tomasik
ROZDZIA 4 OBRAZ KLINICZNY Tomasz Tomasik Rozwój i przebieg nadciênienia t tniczego... 58 Zagro enie ycia chorego... 59 Rokowanie... 60 NadciÊnienie bia ego fartucha.... 61 Repetytorium... 62 PiÊmiennictwo...
Bardziej szczegółowoCZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA WAD KOŃCZYN DOLNYCH U DZIECI I MŁODZIEŻY A FREQUENCY APPEARANCE DEFECTS OF LEGS BY CHILDREN AND ADOLESCENT
Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji w Poznaniu Nr 3 2007 Grażyna Szypuła, Magdalena Rusin Bielski Szkolny Ośrodek Gimnastyki Korekcyjno-Kompensacyjnej im. R. Liszki w Bielsku-Białej
Bardziej szczegółowoZa zgodą autora umieszczono na naszej stronie www.pandm.org. Małgorzata Matyja, Anna Gogola Opracowanie własne
Małgorzata Matyja, Anna Gogola Opracowanie własne WADY DYSRAFICZNE RDZENIA (spina bifida occulta aperta) Do wad cewy nerwowej (WCN) zaliczane są różne postacie kliniczne wad ośrodkowego układu nerwowego,
Bardziej szczegółowogdy wielomian p(x) jest podzielny bez reszty przez trójmian kwadratowy x rx q. W takim przypadku (5.10)
5.5. Wyznaczanie zer wielomianów 79 gdy wielomian p(x) jest podzielny bez reszty przez trójmian kwadratowy x rx q. W takim przypadku (5.10) gdzie stopieñ wielomianu p 1(x) jest mniejszy lub równy n, przy
Bardziej szczegółowoUrazy miêœniowo-szkieletowe
Urazy miêœniowo-szkieletowe ROZDZIA 7 URAZY MIÊŒNIOWO-SZKIELETOWE 85 86 URAZY MIÊŒNIOWO-SZKIELETOWE OBJAWY OBRA EÑ MIÊŒNIOWO-SZKIELETOWYCH Pacjent podtrzymuje w³asn¹ koñczynê (samoszynowanie). Obrzêki.
Bardziej szczegółowoData realizacji zajęć/numer ćwiczenia. Tematyka ćwiczeń
zajęć/numer ćwiczenia Tematyka ćwiczeń kierunkowe i przedmiotowe efekty efektów zgodne z 1 Powtórzenie podstaw anatomii układu nerwowego. Badanie pacjentów. U1, U2, U3, U4, U5, 2 Powtórzenie badania neurologicznego.
Bardziej szczegółowoProjekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe
Projekt MES Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe 1. Ugięcie wieszaka pod wpływem przyłożonego obciążenia 1.1. Wstęp Analizie poddane zostało ugięcie wieszaka na ubrania
Bardziej szczegółowoGamma Knife bezinwazyjna alternatywa dla leczenia operacyjnego guzów wewnątrzczaszkowych oraz innych patologii mózgu
Gamma Knife bezinwazyjna alternatywa dla leczenia operacyjnego guzów wewnątrzczaszkowych oraz innych patologii mózgu Leszek Lombarski Klinika Neurochirurgii i Urazów Układu Nerwowego CMKP, Warszawa Stereotaksja
Bardziej szczegółowoMultimedial Unit of Dept. of Anatomy JU
Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Ośrodkowy układ nerwowy zaczyna się rozwijać na początku 3. tygodnia w postaci płytki nerwowej, położonej w pośrodkowo-grzbietowej okolicy, ku przodowi od węzła
Bardziej szczegółowoRys Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi
5.3. Regula falsi i metoda siecznych 73 Rys. 5.1. Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi Rys. 5.2. Przypadek f (x), f (x) > w metodzie regula falsi 74 V. Równania nieliniowe i uk³ady równañ liniowych
Bardziej szczegółowoKifoplastyka i wertebroplastyka
Opracowanie zawiera opis przebiegu operacji wraz ze zdjęciami śródoperacyjnymi. Zawarte obrazy mogą być źle tolerowane przez osoby wrażliwe. Jeśli nie jesteście Państwo pewni swojej reakcji, proszę nie
Bardziej szczegółowo