Zeszyty Naukowe nr 837 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2010 Katedra Handlu Zagranicznego Analiza konkurencyjności polskiego eksportu do państw Unii Europejskiej 1. Wprowadzenie Pojęcie konkurencyjności gospodarek nie jest proste do jednoznacznego zdefiniowania. O ile bowiem konkurencyjność przedsiębiorstwa na rynku oznacza zdolność do sprzedawania swoich produktów taniej od konkurencji lub nawet w wypadku wysokich cen zdolność do utrzymania swojej pozycji na rynku, o tyle pojęcie konkurencyjności gospodarki jest jedynie próbą uogólnienia tego terminu na całość gospodarki. W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę na to, że w skali całej gospodarki poziom kosztów i cena, po której oferuje się towary na rynkach światowych, nie jest parametrem zewnętrznym, tak jak ma to miejsce w wypadku przedsiębiorstwa. Na poziom tej ceny państwo oddziaływać może za pośrednictwem różnego typu instrumentów podatkowych oraz kursu walutowego 1. Można sformułować wiele różnych definicji konkurencyjności krajów. Definicja stosowana przez World Economic Forum określa konkurencyjność jako zdolność do długookresowego wzrostu gospodarczego, wiążąc jej poziom z kształtowaniem się podstawowych wskaźników charakteryzujących daną gospodarkę. International Institute for Management Development (IMD) z Lozanny corocznie publikuje listę najbardziej konkurencyjnych krajów. W raporcie analizuje i klasyfikuje, według 323 kryteriów, sposób, w jaki warunki stworzone w poszcze- 1 W.M. Orłowski, Makroekonomiczne przyczyny deficytu obrotów bieżących [w:] Bilans płatniczy Polski. Wyzwania i zagrożenia, red. U. Płowiec, W.M. Orłowski, PTE Bellona, Warszawa 1999, s. 22.
66 gólnych krajach wspierają lub nie konkurencyjność przedsiębiorstw 2. Podobne zestawienia rankingu konkurencyjności prezentują opracowania World Economic Forum. Istnieje wiele możliwości grupowania wskaźników konkurencyjności w zależności od przyjętego kryterium i płaszczyzny podziału. Jedną z możliwości jest podział miar zdolności konkurencyjnej na 3 : wskaźniki ogólnego rozwoju gospodarczego, miary zmian wielkości i struktury czynników produkcji, miary zyskowności i efektywności wykorzystania czynników produkcji, miary otoczenia instytucjonalnego, miary międzynarodowej pozycji konkurencyjnej (np. udział w światowym eksporcie). W artykule dokonano próby oceny konkurencyjności gospodarki polskiej przez analizę zmian struktury polskiego eksportu do krajów Unii Europejskiej w latach 1995 2006. Kraje UE w analizowanym okresie absorbowały od 72% do 81% ogółu polskiego eksportu. Analizę tę przeprowadzono oddzielnie dla krajów UE-15 i nowych członków Unii 4 z wyłączeniem Malty i Cypru z uwagi na nieduże, często pomijane w statystykach, wielkości obrotów. 2. Struktura towarowa obrotów Analizy zmian struktury towarowej polskiego eksportu dokonano na podstawie klasyfikacji SITC 5 z wykorzystaniem danych GUS publikowanych w Rocznikach statystycznych handlu zagranicznego. 2 World Competitivenes Yearbook, International Institute for Management Development, http://www02.imd.ch. 3 M. Jagiełło, Wskaźniki międzynarodowej konkurencyjności gospodarki, Studia i Materiały, nr 80, IKiCHZ, Warszawa 2003, s. 6. 4 Według stanu na koniec 2006 r., na którym zakończono analizę danych. 5 SITC międzynarodowa standardowa klasyfikacja handlu wydana przez Biuro Statystyczne ONZ w 1950 r., służy do klasyfikowania wszystkich towarów objętych handlem międzynarodowym. Numery statystyczne pozycji towarowych oparte są na systemie dziesiętnym. Pierwsza cyfra numeru (od 0 do 9) oznacza sekcję, druga cyfra dział towarowy, trzecia cyfra grupę towarową, czwarta cyfra podgrupę towarową. Numer może być jeszcze rozwinięty do pięciu cyfr oznaczających pozycję towarową. Klasyfikacja SITC rozróżnia dziesięć sekcji towarowych: 0 żywność i zwierzęta żywe, 1 napoje i tytoń, 2 surowce niejadalne z wyjątkiem paliw, 3 paliwa mineralne, smary i materiały pochodne, 4 oleje, tłuszcze i woski zwierzęce i roślinne, 5 chemikalia i produkty pokrewne, 6 towary przemysłowe sklasyfikowane głównie według surowca, 7 maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy, 8 różne wyroby przemysłowe, 9 towary i transakcje niesklasyfikowane w SITC.
Analiza konkurencyjności polskiego eksportu 67 W strukturze polskiego eksportu wyróżniono produkty nieprzetworzone, do których zaliczono artykuły rolno-spożywcze (sekcje 0 i 1), surowce (sekcje 2 i 4) i paliwa mineralne (sekcja 3) oraz produkty przetworzone, do których zaliczono produkty chemiczne (sekcja 5), maszyny i sprzęt transportowy (sekcja 7) oraz różne wyroby przemysłowe (sekcje 6 i 8). Ich udział w strukturze polskiego eksportu do państw Unii Europejskiej przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Struktura towarowa polskiego eksportu do państw Unii Europejskiej w latach 1995 2006 (w %) Wyszczególnienie 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 UE-15 Rolno-spożywcze 7,5 7,4 7,1 6,3 6,0 5,3 5,4 5,3 5,8 6,9 8,3 8,2 Surowce 4,8 3,9 4,0 3,4 3,4 3,2 2,8 2,7 2,9 2,9 2,7 2,9 Paliwa 6,7 6,2 6,8 5,5 4,8 5,2 5,9 5,1 4,1 5,1 5,3 3,9 Chemikalia 5,7 5,2 4,9 4,5 4,1 4,7 4,0 4,1 4,3 3,9 4,3 5,0 Maszyny i urządzenia 21,6 24,6 23,9 30,8 32,0 36,5 39,2 41,4 41,8 42,7 42,4 43,6 Różne przemysłowe 53,7 52,7 53,2 49,4 49,7 45,0 42,7 41,4 41,2 38,4 37,1 36,3 UE nowi członkowie Rolno-spożywcze 7,9 7,9 11,4 13,8 13,1 12,0 11,3 10,8 10,3 11,1 13,1 13,0 Surowce 5,5 4,7 3,1 2,7 2,2 2,0 2,0 2,2 2,3 2,5 1,9 1,9 Paliwa 16,8 15,3 12,0 8,4 8,8 8,3 8,9 8,2 9,1 11,7 9,5 10,0 Chemikalia 14,2 14,9 15,7 13,8 13,3 14,5 14,2 14,1 13,0 12,0 11,8 10,6 Maszyny i urządzenia 15,2 18,4 16,8 19,7 19,2 20,7 21,1 20,8 21,0 20,5 23,7 26,7 Różne przemysłowe 40,5 38,8 41,0 41,5 43,4 42,5 42,5 43,9 44,3 42,3 39,9 37,9 Źródło: obliczenia własne na podstawie: Rocznik statystyczny handlu zagranicznego, GUS, Warszawa, wydania z lat 1996 2007. Analiza danych zamieszczonych w tabeli 1 wskazuje na dominację wyrobów przetworzonych w strukturze polskiego eksportu do UE. Należy przy tym zauważyć stały wzrost w strukturze wywozu maszyn, urządzeń i sprzętu transportowego (sekcja 7). Od 2003 r. stanowią one najważniejszą grupę towarową w eksporcie do państw UE-15, zajmując miejsce tzw. różnych wyrobów przemysłowych (sekcje 6 i 8). Od 2004 r. zauważalny jest również wzrost udziału w strukturze polskiego eksportu wyrobów rolno-spożywczych. Analiza struktury polskiego eksportu na rynek UE wydaje się jednak niewystarczająca do wyciągnięcia wniosków o poziomie konkurencyjności eksportu. Lepsze efekty dałoby jednoczesne uwzględnienie pozycji towarów z Polski oraz obecności konkurentów z innych państw na danym rynku. Te dwa elementy uwzględnia wskaźnik ujawnionej przewagi komparatywnej RCA (revealed comparative advantage) wprowadzony przez B. Balassa w 1989 r. Zaproponował on, aby prze-
68 wagi komparatywne kraju k w eksporcie grupy towarowej n do kraju j były oceniane na podstawie relatywnego udziału grupy towarowej n w eksporcie kraju k do kraju j do udziału tej samej grupy towarowej n w ogólnym imporcie kraju j. Wskaźnik ten można zatem zapisać wzorem: RCA nkj Enkj Inj = :, E I gdzie: RCA nkj wskaźnik przewagi komparatywnej kraju k w eksporcie na rynek kraju j towaru n, E nkj wartość towaru n z kraju k do kraju j, E kj wartość całkowitego eksportu z kraju k do kraju j, I nj wartość całkowitego importu towaru n do kraju j, I j wartość całkowitego importu do kraju j. Wskaźnik RCA zawsze przyjmuje wartości dodatnie. Wyniki mieszczą się zatem w przedziale rozpoczynającym się od zera, natomiast górna granica przedziału nie jest określona. Otrzymane wyniki należy podzielić na dwie grupy, za miejsce podziału przyjmując RCA = 1. Sytuacja, w której RCA jest większy od 1, świadczy o tym, że dany kraj osiągnął przewagę komparatywną w eksporcie określonego towaru na dany rynek. W wypadku gdy RCA jest mniejszy od 1, przewaga taka nie występuje. Obliczeń wartości wskaźnika RCA dokonano dla polskiego eksportu we wszystkich wymienionych wcześniej grupach towarowych w stosunku do każdego z przyjętych do analizy krajów członkowskich UE w latach 2003 2006. Dla wartości strumieni polskiego eksportu obliczeń dokonano na podstawie danych szczegółowych Roczników statystycznych handlu zagranicznego, dla wartości strumieni importu krajów UE wykorzystano dane Commodity Trade Statistics Database. W tabeli 2 przedstawiono wyniki zbiorcze dla dwóch grup krajów członkowskich. Wyniki te uzupełniono komentarzem odnośnie do uzyskanych rezultatów szczegółowych dla eksportu do poszczególnych krajów UE. Z obliczeń wynika, że Polska notuje stałą przewagę względną w eksporcie do krajów UE-15 dla tzw. różnych wyrobów przemysłowych, wyrobów chemicznych, maszyn i urządzeń oraz od 2005 r. również, choć na niewysokim poziomie, dla produktów rolno-spożywczych. Wartości wskaźników dla poszczególnych lat różnią się nieznacznie, z wyjątkiem właśnie produktów rolno-spożywczych, w wypadku których zauważalna jest stała poprawa przewagi komparatywnej. Lepszą pozycję konkurencyjną dla produktów rolno-spożywczych notuje również Polska w dostawie na rynki nowych krajów członkowskich UE. Tutaj również zauważalny jest stały wzrost wartości wskaźnika, ale w całym analizowanym kj j
Analiza konkurencyjności polskiego eksportu 69 okresie przekracza on wartość 2. W dostawie na rynki tych krajów obniża się natomiast przewaga w zakresie dostaw tzw. różnych wyrobów przemysłowych, chemikaliów i paliw. W wypadku paliw od 2005 r. Polska utraciła przewagę komparatywną. W całym analizowanym okresie Polska nie miała natomiast przewagi komparatywnej w dostawach surowców oraz maszyn i urządzeń, co odróżnia pozycję polskich eksporterów na rynkach tych krajów od pozycji, jaką zajmują na rynkach krajów UE-15. Tabela 2. Wskaźniki ujawnionej przewagi komparatywnej (RCA) w polskim eksporcie do krajów Unii Europejskiej Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 UE-15 Rolno-spożywcze (0+1) 0,71 0,88 1,09 1,16 Surowce (2+4) 0,85 0,84 0,79 0,80 Paliwa (3) 0,48 0,54 0,44 0,30 Chemikalia (5) 1,58 1,42 1,39 1,40 Maszyny i urządzenia (7) 1,15 1,18 1,21 1,29 Różne wyroby przemysłowe (6+8) 1,56 1,47 1,45 1,43 UE nowi członkowie Rolno-spożywcze (0+1) 2,15 2,30 2,52 2,60 Surowce (2+4) 0,79 0,80 0,65 0,69 Paliwa (3) 1,11 1,35 0,91 0,92 Chemikalia (5) 1,29 1,32 1,22 1,10 Maszyny i urządzenia (7) 0,48 0,48 0,59 0,66 Różne wyroby przemysłowe (6+8) 1,55 1,49 1,48 1,41 Źródło: obliczenia własne na podstawie: Rocznik statystyczny handlu zagranicznego, wydania z lat 2004 2007; Commodity Trade Statistics Database, UN Statistics Division, za lata 2003 2006. Najwyższe wartości wskaźnika przewagi komparatywnej odnotowano dla dostaw produktów rolno-spożywczych do Czech i Węgier (w 2006 r. odpowiednio 2,35 i 4,15), wyrobów chemicznych do Finlandii, Francji, Irlandii i Słowenii (w 2006 r. odpowiednio 2,29; 2,10; 3,57; 5,41), maszyn i urządzeń do Portugalii i Włoch (w 2006 r. odpowiednio 2,53 i 2,30). W zakresie dostaw surowców tylko w wypadku eksportu do Niemiec w całym analizowanym okresie Polska notuje nieznaczną przewagę, w 2006 r. wartość wskaźnika osiągnęła poziom 1,13. W wypadku paliw przewagę komparatywną polskiego eksportu odnotowano w 2006 r. w dostawach na rynek Austrii (1,25), Danii (1,56), Irlandii (1,58), Czech (1,76) i Słowacji (1,36).
70 3. Intensywność wykorzystania czynników wytwórczych Analizy zmian wartości wskaźnika przewagi komparatywnej dokonano również w odniesieniu do struktury towarowej polskiego eksportu w jej podziale ze względu na intensywność wykorzystania czynników wytwórczych. Celem było wskazanie, który czynnik produkcyjny w najwyższym stopniu determinuje konkurencyjność polskiego eksportu. Badanie przeprowadzono dla tej samej grupy krajów w tym samym okresie, tj. w latach 2003 2006. Dokonano tego przez zaszeregowanie poszczególnych kategorii obrotów do grup towarów surowcochłonnych, pracochłonnych, kapitałochłonnych, intensywnych technologicznie, łatwych do imitowania oraz intensywnych technologicznie, trudnych do imitowania. W celu wyodrębnienia i sklasyfikowania poszczególnych grup produktów ze względu na intensywność wykorzystania czynników wytwórczych przyjęto klucz klasyfikacyjny prezentowany w pracach Z. Wysokińskiej 6. W tabeli 3 przedstawiono strukturę towarową polskiego eksportu do państw UE ze względu na intensywność wykorzystania czynników wytwórczych. W strukturze eksportu na rynki państw UE-15 od 2005 r. najważniejszą pozycję stanowią wyroby kapitałochłonne, choć w okresie poprzednim ustępowały one wyro- 6 Klucz opracowano na podstawie klasyfikacji SITC. Zgodnie z nim do wyrobów surowcochłonnych zalicza się żywność i zwierzęta żywe (SITC 0), surowce niejadalne oprócz włókienniczych (SITC 2 26), paliwa i smary bez prądu elektrycznego (SITC 3 35), oleje i tłuszcze jadalne (SITC 4) oraz nawozy chemiczne (SITC 56). Towarami pracochłonnymi są natomiast surowce włókiennicze (SITC 26), wyroby przemysłowe sklasyfikowane głównie według surowca (SITC 6) bez wyrobów gumowych (SITC 62), żelaza i stali (SITC 67) oraz metali nieżelaznych (SITC 68), różne wyroby przemysłowe (SITC 8) bez instrumentów precyzyjnych (SITC 87) oraz aparatów i sprzętu optycznego (SITC 88). Grupa towarów kapitałochłonnych obejmuje napoje i tytoń (SITC 1), prąd elektryczny (SITC 35), pigmenty, barwniki i środki barwiące (SITC 53), olejki eteryczne i substancje zapachowe (SITC 55), wyroby gumowe (SITC 62), żelazo i stal (SITC 67), metale nieżelazne (SITC 68), pojazdy drogowe (SITC 78) oraz obrabiarki do obróbki metalu bez usuwania materiału (SITC 733). Do grupy towarów technologicznie intensywnych, łatwych do imitowania zaliczone zostały chemikalia organiczne i nieorganiczne (SITC 51, 52), wyroby lecznicze i farmaceutyczne (SITC 54), tworzywa sztuczne (SITC 58) oraz inne wyroby chemiczne (SITC 59) z wyjątkiem materiałów wybuchowych (SITC 593). Grupa ta obejmuje również maszyny biurowe i komputery (SITC 75), silniki nieelektryczne i ich części (SITC 714), maszyny włókiennicze (SITC 724) oraz sprzęt i urządzenia telekomunikacyjne (SITC 76). Ostatnia grupa wyrobów towary technologicznie intensywne, trudne do imitowania obejmuje materiały wybuchowe (SITC 593), tworzywa sztuczne w formach podstawowych (SITC 57), maszyny i urządzenia oraz sprzęt transportowy (SITC 7) z wyjątkiem silników nieelektrycznych (SITC 714), maszyn włókienniczych (SITC 724), obrabiarek do metalu (SITC 733), maszyn biurowych i komputerów (SITC 75), sprzętu telekomunikacyjnego (SITC 76) i pojazdów drogowych (SITC 78). Obejmuje również instrumenty precyzyjne (SITC 87) oraz sprzęt fotograficzny (SITC 88). Por. np. Z. Wysokińska, J. Witkowska, Integracja europejska. Rozwój rynków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Łódź 1999, s. 307.
Analiza konkurencyjności polskiego eksportu 71 bom pracochłonnym i intensywnym technologicznie, trudnym do imitacji (te z kolei od 2004 r. przeważają nad wyrobami pracochłonnymi w strukturze eksportu). Inaczej wygląda struktura dostaw na rynki nowych państw członkowskich UE wprawdzie ostatnie lata przyniosły dominację w strukturze eksportu wyrobów kapitałochłonnych, ale kolejne miejsca zajmują wyroby pracochłonne i surowcochłonne. Tabela 3. Struktura towarowa polskiego eksportu do państw Unii Europejskiej ze względu na intensywność wykorzystania czynników wytwórczych w latach 1995 2006 (w %) Wyszczególnienie 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 UE-15 Surowcochłonne 19,2 17,9 18,1 15,4 14,2 14,0 13,9 12,8 12,5 14,6 15,8 14,8 Pracochłonne 21,9 25,5 23,2 26,9 27,4 26,6 24,8 27,6 29,8 22,5 19,4 21,5 Kapitałochłone 19,5 17,7 18,7 18,8 19,6 21,1 19,2 19,7 20,5 23,9 24,5 26,1 Intensywne technologicznie, łatwe do imitacji 4,6 4,9 6,1 6,5 6,2 6,2 6,7 7,1 6,5 5,9 6,5 8,4 Intensywne technologicznie, trudne do imitacji 15,2 16,4 14,0 18,7 18,7 22,2 25,0 26,0 26,6 25,3 24,1 23,6 UE nowi członkowie Surowcochłonne 28,2 25,7 24,6 23,4 21,1 19,4 19,2 18,7 18,6 22,4 21,6 19,2 Pracochłonne 22,4 23,0 24,9 27,3 30,4 29,6 30,4 32,3 33,5 29,5 27,9 25,2 Kapitałochłone 25,1 23,3 25,8 25,0 27,2 29,2 27,9 25,6 23,8 25,6 26,3 30,0 Intensywne technologicz- 10,7 nie, łatwe do imitacji 11,4 11,1 10,2 9,2 9,8 9,7 9,8 9,3 9,5 9,8 9,5 Intensywne technologicznie, trudne do imitacji 13,5 16,4 13,5 14,1 12,1 12,0 12,8 13,6 14,7 12,9 14,5 16,1 Źródło: obliczenia własne na podstawie: Rocznik statystyczny handlu zagranicznego, wydania z lat 1996 2007. Taki obraz struktury obrotów znajduje uzasadnienie w przewadze komparatywnej, jaką realizuje Polska w dostawach na rynki krajów UE. Obliczeń wartości wskaźnika oddającego tę przewagę dokonano dla eksportu do każdego kraju UE z osobna. W tabeli 4 przedstawiono wyniki zbiorcze dla krajów UE-15 i nowych członków Unii Europejskiej. Z obliczeń wynika, że Polska odnotowuje przewagę komparatywną w eksporcie na rynki krajów UE-15 wyrobów pracochłonnych, kapitałochłonnych oraz intensywnych technologicznie, trudnych do imitacji. Nie ma natomiast przewagi w dostawach wyrobów surowcochłonnych oraz intensywnych technologicznie, łatwych do imitacji. Natomiast w dostawach na rynki nowych krajów członkowskich UE, Polska notuje przewagę w eksporcie wyrobów kapitałochłonnych, pracochłonnych i surowcochłonnych. Nie ma przewagi w dostawach wyrobów intensywnych technologicznie, łatwych i trudnych do imitacji.
72 Tabela 4. Wskaźniki ujawnionej przewagi komparatywnej (RCA) w polskim eksporcie do krajów Unii Europejskiej (ze względu na intensywność wykorzystania czynników wytwórczych) Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 UE-15 Surowcochłonne 0,70 0,75 0,78 0,71 Pracochłonne 1,74 1,67 1,56 1,52 Kapitałochłonne 1,09 1,25 1,31 1,39 Intensywne technologicznie, łatwe do imitacji 0,34 0,31 0,33 0,44 Intensywne technologicznie, trudne do imitacji 1,31 1,27 1,25 1,25 UE nowi członkowie Surowcochłonne 1,26 1,45 1,23 1,10 Pracochłonne 1,62 1,50 1,53 1,45 Kapitałochłonne 1,28 1,31 1,41 1,52 Intensywne technologicznie, łatwe do imitacji 0,61 0,62 0,64 0,60 Intensywne technologicznie, trudne do imitacji 0,50 0,46 0,55 0,63 Źródło: jak w tabeli 2. Kształt struktury polskiego eksportu determinowany jest zatem tym, w jakich obszarach notowana jest przewaga komparatywna w dostawach na dany rynek. Wysoki udział w strukturze eksportu mają tylko te grupy produktów, w których dostawach realizowana jest przewaga komparatywna. Wartości wskaźnika przewagi komparatywnej w eksporcie wyrobów surowcochłonnych większe od 1 odnotowano w dostawach na rynki Austrii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Czech, Słowacji i Węgier. Z kolei dla wyrobów pracochłonnych wartość wskaźnika była niższa od 1 w całym analizowanym okresie, tj. w latach 2003 2006, tylko w wypadku dostaw do Portugalii. Wartości najwyższe odnotowano natomiast dla dostaw do Holandii, Irlandii, Niemiec i Estonii (w każdym wypadku w 2006 r. wartość wskaźnika nieznacznie przekraczała 2). Dla wyrobów kapitałochłonnych w badanym okresie wartość wskaźnika była stale mniejsza od 1 w odniesieniu do dostaw do Danii, Luksemburga, Portugalii, Szwecji i Łotwy. Natomiast wartości najwyższe, przekraczające 2, odnotowano dla dostaw do Włoch i Węgier. W dostawach wyrobów intensywnych technologicznie, łatwych do imitacji, jedynie eksport do Słowenii charakteryzował się stałą przewagą komparatywną. Natomiast w wypadku wyrobów intensywnych technologicznie, trudnych do imitacji, nie odnotowano przewagi komparatywnej w eksporcie do żadnego z nowych państw członkowskich UE. W eksporcie do państw UE-15 dotyczy to jedynie wywozu do Irlandii. Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano dla eksportu do Portugalii (w całym analizowanym okresie była wyższa od 3).
Analiza konkurencyjności polskiego eksportu 73 4. Uwagi końcowe Przeprowadzona analiza wskazuje na niejednorodność krajów Unii Europejskiej, która wyraża się w zróżnicowanym charakterze popytu. W konsekwencji zróżnicowana jest również struktura polskiego eksportu do tych krajów. Struktura ta uwarunkowana jest posiadaniem przewagi komparatywnej w dostawach na poszczególne rynki. Teoria korzyści komparatywnych mówi, że kraje specjalizują się w handlu międzynarodowym towarami, w odniesieniu do których dysponują komparatywną przewagą. Potwierdza to analiza struktury polskiego eksportu do krajów Unii Europejskiej. Czynnikiem dającym Polsce przewagę jest praca. Należy jednak oczekiwać, że na skutek obecności na jednolitym rynku unijnym i stopniowego wyrównywania poziomu gospodarczego, a zatem wzrostu kosztów pracy, w długim okresie przewaga ta zostanie wyeliminowana. Potwierdzają to wyniki badań wskaźnika przewagi komparatywnej, które wskazują na systematyczny spadek wartości tego wskaźnika dla wyrobów pracochłonnych zarówno w dostawach na rynki krajów UE-15, jak i nowych państw członkowskich UE. Wskazane dla gospodarki polskiej byłoby odnotowywanie przewagi w zakresie dostaw wyrobów technologicznie intensywnych. Niestety przewagę tę odnotowano jedynie dla dostaw dóbr intensywnych technologicznie, trudnych do imitacji i tylko na rynki krajów UE-15, brak natomiast tej przewagi w dostawach na rynki nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Konieczna zatem wydaje się realizacja takiej polityki gospodarczej, która poprawi pozycję krajowej produkcji technologicznej. Literatura Commodity Trade Statistics Database, UN Statistics Division. Jagiełło M., Wskaźniki międzynarodowej konkurencyjności gospodarki, Studia i Materiały, nr 80, IKiCHZ, Warszawa 2003. Orłowski W.M., Makroekonomiczne przyczyny deficytu obrotów bieżących [w:] Bilans płatniczy Polski. Wyzwania i zagrożenia, red. U. Płowiec, W.M. Orłowski, PTE Bellona, Warszawa 1999. Rocznik statystyczny handlu zagranicznego, GUS, Warszawa, wydania z lat 1996 2007. World Competitivenes Yearbook, International Institute for Management Development, http://www02.imd.ch. Wysokińska Z., Witkowska J., Integracja europejska. Rozwój rynków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Łódź 1999.
74 An Analysis of the Competitiveness of Polish Export to Countries of the European Union The article attempts to assess the competitiveness of the Polish economy by analysing the structure of Polish exports to EU member states. It was done on the basis of the statistical classification system SITC. Calculated for exports to selected EU countries, the revealed comparative advantage index (RCA) was used as a measure of export competitiveness. The structure of the goods exported by Poland was broken down according to the degree of usage of production factors. An index of comparative advantage was then calculated for the particular categories of products in order to identify that production factor which to the greatest degree determines the competitiveness of Polish export. The research allowed us to determine that export structure is a derivative of the competitive advantage realised, and Polish export therefore specialises in the area which brings that advantage to bear, which is in keeping with the theory of comparative advantage.