Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Fizjologia Kod przedmiotu: 4 Rodzaj przedmiotu: podstawowy Wydział: Wydział Nauk o Zdrowiu Kierunek: Pielęgniarstwo Specjalność (specjalizacja): Poziom studiów: pierwszego stopnia Profil studiów: praktyczny Forma studiów: stacjonarne Rok: I Semestr: 1 i 2 Formy zajęć i liczba godzin: y 55h, samokształcenie 15 h Semestr 1: y 30 godz., samokształcenie 5 godz. Semestr 2: y 25 godz., samokształcenie 10 godz. Język/i, w którym/ch realizowane są zajęcia: polski Liczba punktów ECTS: 2 (1 ECTS na semestr) Osoby prowadzące: : Prof. ATH dr hab. n. med. Dariusz Maciejewski 1. Założenia i cele przedmiotu: Podstawowym celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z funkcjonowaniem organizmu jako całości w warunkach homeostazy oraz specyfika funkcjonowania poszczególnych jego części jako składowych tego procesu. Po zrealizowaniu powyższego założenia student: jest w stanie określać funkcję podstawowych narządów organizmu i ich udział w utrzymaniu stanu pełnego zdrowia człowieka oraz adaptacji do zmieniających się warunków zna normy fizjologiczne funkcjonowania różnych tkanek i narządów umie określić zasady interakcji pomiędzy narządami i ich zasady ze szczególnym uwzględnieniem roli układu nerwowego oraz endokrynnego jest w stanie zidentyfikować prawidłową funkcję układu krążenia i oddychania rozumie rolę układu nerwowego w procesach poznawczych i zjawiskach percepcji otoczenia a także udział układu nerwowego jak systemu integracji organizmu 1
zna specyfikę układu wydzielniczego i wydalniczego człowieka rozumie odmienność i fizjologię okresu ciąży zna rolę układu trawiennego i jego rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu ze szczególnym uwzględnieniem funkcji narządów miąższowych jamy brzusznej. 2. Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi: Student powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu biologii, chemii i fizyki realizowanych w szkole średniej. 3. Opis form zajęć a) Wykłady Treści programowe Blok tematyczny 1 Podstawy elektrofizjologii komórkowej. Wybrane elementy budowy błony komórkowej. Kanały jonowe Potencjał spoczynkowy Potencjał czynnościowy Synapsy Blok tematyczny 2 Czynność komórek mięśniowych. Mięśnie szkieletowe. Budowa mięśnia szkieletowego. Skurcz mięśnia. Rodzaje włókien mięśniowych. Unerwienie mięśni i kontrola skurczu. Synapsa nerwowo mięśniowa. Mięśnie gładkie. Specyfika budowy. Funkcja mięśni gładkich Blok tematyczny 3 Receptory - klasyfikacja, charakterystyka, funkcja Receptory związane z kanałami jonowymi. Receptory sprzężone z białkami G. Receptory wewnątrzkomórkowe (jądrowe) Blok tematyczny 4 Podstawy neurofizjologii Ośrodkowa kontrola czynności ruchowych. Kora ruchowa i górny neuron motoryczny, Pień mózgu. Szlaki zstępujące przyśrodkowe. Jądra podstawy mózgu. Móżdżek i jego funkcja. Organizacja czynności ruchowych na poziomie rdzenia kręgowego. Receptory mięśni i ścięgien. Odruchy rdzeniowe. Fizjologia czucia i percepcji- Narządy zmysłów Czucie i percepcja bólu. Wyższe funkcje ośrodkowego układu nerwowego (układ limbiczny). Kora mózgowa. Klasyfikacja rodzajów uczenia się i pamięci. Znaczenie kory mózgowej Autonomiczny układ nerwowy -neuroprzekaźniki autonomicznego układu nerwowego, rola w utrzymaniu homeostazy. Sen człowieka. Mechanizmy kontroli snu Fizjologiczna rola podwzgórza Blok tematyczny 5 Fizjologia krwi i układu krążenia Fizjologia krwi. Hematopoeza - szeregi rozwojowe układu krwiotwórczego. Funkcje krwi i jej właściwości fizykochemiczne. Chłonka. Fizjologiczna hemostaza. Płytki krwi. Układ krzepnięcia krwi. Elementy fizjologii serca - powstanie i rozchodzenie się pobudzeń. Cykl hemodynamiczny pracy serca. Teoretyczne podstawy elektrokardiografii Hemodynamika krążenia. Maksymalna i minimalna wartość ciśnienia tętniczego, opór naczyniowy w krążeniu dużym i małym. Organizacja mikrokrążenia Baroreceptory, mechanoreceptory, chemoreceptory tętnicze. Peptyd natriuretyczny. Specjalne strefy krążenia. Zużycie tlenu przez mięsień serca. Regulacja przepływu wieńcowego. Rola komórek śródbłonka naczyniowego Blok tematyczny 6 Fizjologia układu oddechowego Czynność układu oddechowego. Powierzchnia wymiany gazowej. Drogi oddechowe i pęcherzyki płucne. Dyfuzja tlenu i dwutlenku węgla przez barierę pęcherzykowo-włośniczkową. Objętości i pojemności oddechowe. Podatność płuc. Siły retrakcji.surfaktant. Krążenie płucne. Przeciek płucny. Opór oddechowy Rola płuc w gospodarce 2
kwasowo-zasadowej Badania czynnościowe układu oddechowego. Regulacja oddychania- Chemiczna i nerwowa regulacja oddychania Blok tematyczny 7 Czynność nerek, regulacja objętości płynów ustrojowych i równowaga kwasowozasadowa. Płyny ustrojowe, Woda całkowita organizmu. Skład płynów ustrojowych - podstawy utrzymania równowagi wodno elektrolitowej. Regulacja bilansu wody. Regulacja objętości krwi. Zaburzenia objętości płynu zewnątrz- i wewnątrzkomórkowego Fizjologia nerek- Czynności nerek. Krążenie nerkowe. Elektrofizjologia kanalików nefronu. Przesączanie kłębuszkowe. Wchłanianie zwrotne. Wydzielanie kanalikowe. Mechanizmy zagęszczania i rozcieńczania moczu - wzmacniacz przeciwprądowy. Hormonalne czynności nerek i hormony związane z nerkami. Wytwarzanie moczu ostatecznego i wydalania wody - Wydalanie moczu. Rola nerek w utrzymaniu równowagi kwasowozasadowej Blok tematyczny 8 Fizjologia gruczołów wydzielania wewnętrznego. Regulacyjna rola hormonów Działania parakrynne i autokrynne. Rodzaje hormonów.układ podwzgórzowo-przysadkowy. Rodzaje neurohormonów podwzgórzowych. Rola i działanie hormonów płata przedniego i tylnego przysadki. Oś podwzgórze - przysadka gonady. Gruczoł tarczowy - Hormony tarczycy i ich działanie- Jod oraz jego przemiany w organizmie Czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki. Hormony trzustki. Warstwa korowa gruczołu nadnerczowego. Regulacja wydzielania i działanie hormonów kory nadnerczy. Budowa i czynność rdzenia nadnerczy. Fizjologiczne następstwa działania amin katecholowych. Budowa i funkcja gruczołów przytarczycznych. Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej Hormony peptydowe wydzielane w przewodzie pokarmowym. Blok tematyczny 9 Fizjologia trawienia. Połykanie i odruch połykania. Fazy trawienia. Żołądek i jego czynność trawienna. Komórki główne i okładzinowe. Rozrusznik żołądka. Pompa odźwiernikowa. Dwunastnica i jej rola. Wewnątrzwydzielnicza rola trzustki. Wydzielanie żółci i jej znaczenie. Perystaltyka. Sok żołądkowy i sok jelitowy znaczenie w fizjologii trawienia. Odruch kątniczo-krętniczy. Rola poszczególnych odcinków jelita grubego w trawieniu. Odruch defekacji i jego kontrola. Fizjologiczna rola wątroby w trawieniu. Krążenie wrotne i jego znaczenia. Trawienie cukrów, białek i tłuszczów w organizmie i ich znaczenie. Przemiana podstawowa. Zapotrzebowanie energetyczno kaloryczne. Problem należnej wagi ciała. b) Samokształcenie Studenci przygotowują pracę poglądową na wybrany, związany z fizjologią człowieka temat. Metody dydaktyczne: Wykład z prezentacją multimedialną. W trakcie u przerwy na pytania zadawane przez studentów. Forma i warunki zaliczenia: Semestr 1: Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie pozytywnej oceny z dwóch kolokwiów zaliczeniowych z części owej. 3
Semestr 2: Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie pozytywnej oceny z dwóch kolokwiów zaliczeniowych z części owej oraz przygotowanie pracy samokształceniowej. Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej Literatura podstawowa: 1. Traczyk WS. Fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2002. 2. Michajlik A., Ramotowski W. Anatomia i fizjologia człowieka w zarysie. PZWL, Warszawa 2003. 3. Traczyk W., Trzebski A. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. PZWL, Warszawa 2009. Literatura uzupełniająca: 1. Borodulin-Nadzieja L. Fizjologia człowieka - podręcznik dla studentów licencjatów medycznych. Wyd. Górnicki, Wrocław 2005. 2. Ganong W. Fizjologia. PZWL, Warszawa 2009. 3. Kokot F. Choroby Wewnętrzne. PZWL, Warszawa 2004. 4. Opis sposobu wyznaczania punktów ECTS Bilans nakładu pracy przeciętnego studenta przedstawia się następująco: udział w ach = 55 godzin udział w samokształceniu = 15 godzin udział w konsultacjach =1 godzina, przy założeniu, że student skorzysta z konsultacji raz na semestr a przeciętny czas poświęcony studentowi równy będzie 1 godzinie przygotowanie do kolokwiów i obecność na kolokwiach = 15 godzin. Łączny nakład pracy studenta wynosi 86 godzin, co odpowiada 2 punktom ECTS. 5. Wskaźniki sumaryczne a) liczba godzin dydaktycznych (tzw. kontaktowych) i liczba punktów ECTS na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich, realizowanych w formie studiów stacjonarnych i niestacjonarnych 55 godzin, co odpowiada 2 punktom ECTS. b) liczba godzin dydaktycznych (tzw. kontaktowych) i liczba punktów ECTS na zajęciach o charakterze praktycznym. Nie dotyczy. 6. Zakładane efekty kształcenia Numer (Symbol) P4_W01 Efekty kształcenia dla przedmiotu WIEDZA Rozumie neurohormonalną regulację procesów fizjologicznych oraz procesów elektrofizjologicznych 4 Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku PL1P_W03A Odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru
P4_W02 P4_W03 P4_U01 P4_U02 P4_U03 P4_U04 P4_U05 P4_U06 P4_K01 Charakteryzuje specyfikację i znaczenie gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowozasadowej w utrzymaniu homeostazy ustroju wyjaśnia podstawy fizykochemiczne działania zmysłów wykorzystujących fizyczne nośniki informacji (fale dźwiękowe i elektromagnetyczne) UMIEJĘTNOŚCI wykazuje różnice w budowie i charakteryzuje funkcje życiowe człowieka dorosłego i dziecka prognozuje kierunek procesów biochemicznych w poszczególnych stanach klinicznych konstruuje wzór wykorzystania podstaw wiedzy anatomicznej w badaniu przedmiotowym wykorzystuje znajomość praw fizyki do opisu zagadnień z zakresu biologii komórek, tkanek oraz procesów fizjologicznych, w szczególności do wyjaśnienia wpływu czynników zewnętrznych, takich jak temperatura, grawitacja, ciśnienie, pole elektromagnetyczne oraz promieniowanie jonizujące na organizm ludzki ocenia wpływ leczenia farmakologicznego na fizjologiczne i biochemiczne procesy zachodzące w poszczególnych narządach opisuje zmiany w funkcjonowaniu organizmu jako całości w sytuacji zaburzenia jego homeostazy KOMPETENCJE SPOŁECZNE systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i kształtuje umiejętności, dążąc do profesjonalizmu PL1P_W04A PL1P_W06A PL1P_U02A PL1P_U03A PL1P_U04A PL1P_U07A PL1P_U08A PL1P_U11A PL1P_K2D 7. Odniesienie efektów kształcenia do form zajęć i sposób oceny osiągnięcia przez studenta efektów kształcenia Numer (Symbol) PL1P_W03A PL1P_W04A Efekty kształcenia dla przedmiotu WIEDZA Rozumie neurohormonalną regulację procesów fizjologicznych oraz procesów elektrofizjologicznych Charakteryzuje specyfikację i znaczenie gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowozasadowej w utrzymaniu homeostazy ustroju 5 Odniesienie do form zajęć Sposób oceny
PL1P_W06A PL1P_U02A PL1P_U03A PL1P_U04A PL1P_U07A PL1P_U08A PL1P_U11A PL1P_K2D wyjaśnia podstawy fizykochemiczne działania zmysłów wykorzystujących fizyczne nośniki informacji (fale dźwiękowe i elektromagnetyczne) UMIEJĘTNOŚCI wykazuje różnice w budowie i charakteryzuje funkcje życiowe człowieka dorosłego i dziecka prognozuje kierunek procesów biochemicznych w poszczególnych stanach klinicznych konstruuje wzór wykorzystania podstaw wiedzy anatomicznej w badaniu przedmiotowym wykorzystuje znajomość praw fizyki do opisu zagadnień z zakresu biologii komórek, tkanek oraz procesów fizjologicznych, w szczególności do wyjaśnienia wpływu czynników zewnętrznych, takich jak temperatura, grawitacja, ciśnienie, pole elektromagnetyczne oraz promieniowanie jonizujące na organizm ludzki ocenia wpływ leczenia farmakologicznego na fizjologiczne i biochemiczne procesy zachodzące w poszczególnych narządach opisuje zmiany w funkcjonowaniu organizmu jako całości w sytuacji zaburzenia jego homeostazy KOMPETENCJE SPOŁECZNE systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i kształtuje umiejętności, dążąc do profesjonalizmu Wykład część przeznaczona na konwersatorium 6