Makroekonomia: rewolucja Keynesowska Brak dużego zainteresowania makroekonomią (wzrostem gospodarczym, cyklami koniunktury, inflacją itp.) w okresie ca 1870- ca 1930. Trwało to do czasów wielkiego kryzysu gospodarczego lat 1929-1936 Wielki kryzys był najgorszą katastrofą gospodarczą w historii kapitalizmu dotknął poważnie wszystkie kraje rozwinięte Stopa bezrobocia w USA wzrosła z 3% w 1929 do 25% w 1933 Poziom produkcji w USA spadł o ok. 30% w okresie 1929-1930
Makroekonomia: rewolucja Keynesowska Przed Keynesem brak teorii która tłumaczyła by tak poważny kryzys Makroekonomia klasyczna i neoklasyczna sugerowały, że to niemożliwe J. M. Keynes w 1936 r. zaproponował teorię, która tłumaczy wielki kryzys i tym samym odrzuca makroekonomię (neo)klasyczną Stąd rewolucja Keynesowska w makroekonomii
Makroekonomia przed Keynesem Makroekonomia szkoły klasycznej i neoklasycznej Twierdzenie o niewidzialnej ręce rynku Dochód narodowy determinują czynniki podażowe (K, L) Działa prawo Saya podaż tworzy popyt Wniosek: długotrwałe i głębokie kryzysy są niemożliwe Pieniądz nie ma wpływu na dochód narodowy, poziom zatrudnienia i inne zmienne realne (niepieniężne)
Makroekonomia przed Keynesem Ilościowa teoria pieniądza MV = PY, M ilośd pieniądza, V prędkośd obiegu pieniądza, P poziom cen, Y ilośd sprzedanych towarów V i Y nie zależą od M i P Wniosek: wzrost M spowoduje wyłącznie wzrost P.
Makroekonomia przed Keynesem O ile paostwo nie interweniuje znaczące kryzysy gospodarcze (spadek Y) są niemożliwe Bezrobocie (poza przejściowym) występuje tylko gdy paostwo interweniuje (np. wprowadza płace minimalne) Polityka pieniężna paostwa (np. drukowanie pieniądza lub obniżanie stóp procentowych) jest nieskuteczna (nie wpływa na Y, bezrobocie itp.) Polityka fiskalna jest również nieskuteczna (i niepotrzebna)
John Maynard Keynes (1883-1946) Syn Johna Neville Keynesa Studiował ekonomię w Cambridge, UK Zajmował stanowiska rządowe, także członek londyoskiej bohemy artystycznej Zdolny matematyk, w 1921 roku opublikował dobrze przyjętą książkę A Treatise on Probability Inwestował prywatnie w akcje (od niemal bankructwa w 1920 r. doszedł do majątku wartego ok. 14 mld obecnych USD
John Maynard Keynes (1883-1946) Ekonomista zorientowany na politykę społeczno-gospodarczą Opublikował 2 książki poświęcone ekonomicznym konsekwencjom wojny i pokoju Reprezentował Wielką Brytanię na konferencji pokojowej po I W. Ś. W 1926 opublikował książkę The end of laissez-faire W 1936 opublikował Ogólną teorię zatrudnienia, procentu i pieniądza W 1944 walnie przyczynił się do powstania MFW i Banku Światowego
John Maynard Keynes (1883-1946) Znacznie Keynesa 1. dostarczył teorii cyklu koniunkturalnego (tym samym teorii kryzysów), której w ekonomii brakowało 2. zrewolucjonizował makroekonomię w 20. wieku (zarówno teorię jak i praktykę) 3. poddał w wątpliwośd (dla wielu skutecznie) przeświadczenie o dobroczynności wolnych rynków na poziomie makroekonomicznym 4. wpłynął poważnie na wzrost akceptacji interwencjonizmu paostwowego w dziedzinie problemu bezrobocia 5. jest jedną z najważniejszych ekonomistów w historii (pod względem oryginalności i wpływu)
Poglądy Keynesa Główna teza: w kapitalizmie może utrzymywad się w długim okresie bezrobocie przymusowe Bezrobocie przymusowe = niedobrowolne (czyli poza osobami, które nie chcą pracowad po rynkowych płacach lub zmieniają właśnie pracę) Niezgodne z ekonomią (neo)klasyczną, wg której bezrobocie jest tylko dobrowolne
Poglądy Keynesa Zatem, wg JMK, względem poziomu zatrudnienia kapitalizm nie był stabilnym i samoregulującym się systemem Przeciwnik ekonomii neoklasycznej i leseferyzmu (w makroekonomii) Zwolennik pewnej wersji interwencjonizmu paostwowego
Przyczyny bezrobocia przymusowego wg Keynesa Keynes odrzuca prawo Saya To produkcja (podaż) dostosowuje się do popytu a nie na odwrót Wg Keynesa wysokośd Y determinuje popyt Zasada popytu efektywnego: wielkośd dochodu narodowego i zatrudnienia determinują wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne: Y = C + I
Przyczyny bezrobocia przymusowego wg Keynesa Dlaczego dochodzi do kryzysów? Przyczyną są wahania poziomu I, które powodują, że Y również się zmienia I zależą częściowo od nieprzewidywalnych i nieracjonalnych zachowao inwestorów (animal spirits) Stąd Y i poziom zatrudnienia też podlega nieprzewidywalnym wahaniom jest niestabilny
W kryzysie wg Keynesa występuje bezrobocie przymusowe W=w/P
Jak rozwiązywany jest problem bezrobocia wg ekonomii neoklasycznej? Płaca realna W=w/P musi się obniżyd Wg ekonomii neoklasycznej w (płace nominalne) są obniżane przez przedsiębiorców: (w ) P (M/P) r I E Y and L (M/P) realna podaż pieniądza (r) stopa procentowa (I) inwestycje (E), (Y), (L) popyt efektywny (E=C+I), dochód narodowy i poziom zatrunienia.
Dlaczego kapitalizm automatycznie nie likwiduje bezrobocia wg Keynesa? (w ) P (M/P) r I E Y and L 1. pułapka płynności (rysunek) 2. inwestycje nieelastyczne względem r. W tych 2 przypadkach kapitalizm sam nie zlikwiduje bezrobocia przymusowego i recesji. Jedynym ratunkiem jest bezpośrednia stymulacja E przez rząd głównie przez zwiększenie wydatków paostwa (stymulowanie poziomu inwestycji)
Polityka gospodarcza Keynesa W Ogólnej teorii zaproponował szereg posunięd interwencjonistycznych 1. kontrola stopy procentowej, obniżanie jej by pobudzad inwestycje 2. uspołecznienie inwestycji (by stabilizowad poziomy zatrudnienia i produkcji), w tym wzrost wydatków paostwa by pobudzad popyt efektywny i zmniejszad bezrobocie 3. wykorzystanie polityki podatkowej i spadkowej w celu redukcji nierówności
Polityka gospodarcza Keynesa Keynes a zalety gospodarki wolnorynkowej Przeciwnik socjalizmu i komunizmu Sądził, że proponuje środki konserwatywne Pragnął zachowad zalety kapitalizmu a usunąd zła (bezrobocie i nierównośd) Zwolennik ograniczonego interwencjonizmu, niepodminowującego podstaw wolnorynkowego kapitalizmu
Dalsze zmiany w makroekonomii XX wieku Keynes a ekonomia neoklasyczna Próby absorpcji podejścia Keynesa do ekonomii neoklasycznej już od 1937 roku John Hicks, Mr Keynes and Classics, Econometrica, 1937 Artykuł Hicksa jest próbą sformalizowania teorii Keynesa a przy tym pogodzenia jej z ekonomią neoklasyczną
Hicks o Keynesie John R. Hicks (1904-89), ekonomista neoklasyczny, wkład do teorii równowagi ogólnej, ekonomii dobrobytu, teorii kapitału, teorii wartości; Nagroda Nobla 1972 Hicks przedstawił rozumowanie Keynesa w ramach tzw. modelu IS-LM Większośd ekonomistów poznała Keynesa w formalnym wydaniu Hicksa (w wydaniu modelu IS-LM) Nie jest to jedyna możliwa interpretacja; ale jest najbardziej popularną Nauczana wciąż na podstawowych kursach makroekonomii, na bardziej zaawansowanych już odrzucona
Model IS-LM Model IS-LM usprawnia analizę Keynesa poprzez: Formalizację rozważao w języku równao matematycznych i wykresów graficznych Analityczne połączenie rynku oszczędności/inwestycji i rynku pieniądza (czego nie robiły poprzednie wykładnie Keynesa); związki między tymi rynkami są bardzo złożone Model pokazuje uproszczone związki
Główne pojęcia Krzywa LM reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza kombinacje stóp procentowych i poziomów dochodu dla której rynek pieniądza jest w równowadze
Krzywa LM - główne pojęcia modelu IS-LM Krzywa LM reprezentuje rynek pieniądza i wyznacza kombinacje stóp procentowych (r) i poziomów dochodu (Y) dla której rynek pieniądza jest w równowadze (popyt na pieniądz M d jest równy podaży pieniądza M s ) Wzrost dochodu narodowego (Y) powoduje wzrost popytu transakcyjnego na pieniądz (M d ) co powoduje wzrost stopy procentowej (r) dodatnia zależnośd między Y i r na rysunku
Krzywa IS główne pojęcia modelu IS- LM r S(r) I(r) S, I Krzywa IS pokazuje kombinacje stopy procentowej (r) i dochodu (Y), przy których rynek oszczędności/inwestycji jest w równowadze (I=S) Gdy r rośnie to firmy zmniejszają wydatki inwestycyjne (I) co powoduje spadek popytu efektywnego (E=C+I) a związku z tym spadek Y (gdyż Y=E). Stąd negatywna relacja między r a Y.
Model IS-LM Równowaga w punkcie przecięcia krzywych IS i LM. Dla danego poziomu dochodu (produkcji) model wyznacza wielkośd zatrudnienia, stopę procentową itp. Model pozwala także pokazad jak polityka rządu wpływa na wielkośd dochodu, zatrudnienia itp.
Polityka rządu w modelu IS-LM: 1) polityka pieniężna Wzrost podaży pieniądza (np. NBP skupuje papiery wartościowe lub obniża stopy procentowe dla banków; krzywa LM przesuwa się w prawo) powoduje wzrost dochodu narodowego (i zatrudnienia) Wielkośd tego efektu zależy od nachylenia krzywej LM
Polityka rządu w modelu IS-LM: 1) polityka fiskalna Wzrost wydatków rządu (G) przesuwa krzywą IS w prawo oraz podnosi r oraz Y. Jest tak gdyż Y zależy od E (popytu efektywnego) = C + I +G. Efekt nie wystąpi gdy LM jest pionowa, polityka fiskalna nieefektywna
Podsumowanie analizy modelu IS-LM Formalizuje idee Keynesa Pokazuje, że teorię Keynesa można traktowad jako specjalny przypadek ogólniejszej teorii (której szczególnym przypadkiem jest także podejście klasyczne) Pokazuje jak używad polityki pieniężnej i fiskalnej w celu walki z bezrobociem i dla stymulowania wzrostu (oraz ograniczenia użycia tych metod) Jeden ze składników tzw. syntezy neoklasycznej podejścia dominującego w makroekonomii lat 50-80., które łączyło idee Keynesa i makroekonomii klasycznej
Inny element syntezy neoklasycznej krzywa Philipsa Model IS-LM nic nie mówi o innym problemie makroekonomicznym inflacji A. W. Philips w 1958 odkrył stałą empiryczną relację między inflacją a bezrobociem dla Wielkiej Brytanii (później także dla USA odkryto) Inflacja wzrost średniego poziomu towarów w czasie Bezrobocie (niedobrowolne) nie można znaleźd pracy mimo aktywnego jej poszukiwania i chęci zaakceptowania rynkowych stawek płac Dlaczego (wysoka) inflacja jest ekonomicznie niepożądana?
Krzywa Philipsa Relacja między bezrobociem a inflacją jest negatywna Dla ekonomistów keynesowskich w latach 60. relacja ta była stała w czasie i dawała możliwośd wyboru pomiędzy niską inflacją (i wysokim U) albo niskim U a wysoką inflacją. Traktowana jako odporne i potężne narzędzie polityki gospodarczej