Edukacja globalna Scenariusz lekcji Gimnazjum Chudobczyce to mała popegeerowska wieś w Wielkopolsce. Działa tam fundacja Barka, która pomaga odnaleźć się w życiu ludziom dotkniętym wykluczeniem społecznym. Polska
Dominika Kulczyk, prezes Kulczyk Foundation, dociera do najdalszych zakątków świata, by nieść pomoc ludziom, którzy żyją w tragicznych warunkach. Partner Strategiczny: Partner Logistyczny: Partnerzy Technologiczni:
Współczesny świat jest na wyciągnięcie ręki. Dziś ani odległość, ani odmienność kulturowa nie stanowią bariery nie do pokonania. Dlatego łatwiej dostrzec problemy różnych społeczności. nie powinniśmy być na nie obojętni. Kształtowanie wśród dzieci i młodzieży postawy wrażliwości na krzywdę drugiego człowieka to ważne zadanie, które mają do spełnienia dorośli. to oni dzięki dyskusjom, rozmowom i przykładowi uczą młode pokolenie otwartości na innych. nasze dzieci mają ogromne szczęście, że mogą spokojnie się uczyć w przyjaznych szkołach wykorzystujących nowoczesne źródła edukacji. Zestawienie problemów człowieka żyjącego w dostatnim świecie z problemami człowieka walczącego o przetrwanie pokazuje, jak bardzo wyolbrzymiamy własne lęki. mam nadzieję, że wspólnie, dzięki merytorycznej wartości materiałów, które kieruję do Państwa, uda się nam rozbudzić i zaszczepić wśród uczniów ideę pomagania słabszym i odpowiedzialności za nich. młodzież na pewno wiele wyniesie z tej cennej lekcji empatii. Zachęcam serdecznie do udziału w konkursie z nagrodami dla szkół i uczniów. nagranie filmu konkursowego da młodym ludziom sposobność pokazania, co naprawdę oznacza dla nich pomaganie potrzebującym. Partnerzy: Patronat Honorowy: Patronat merytoryczny: Partnerzy Edukacyjni: Wydział Studiów Edukacyjnych
Temat lekcji: Człowiek w sytuacji trudnej o konieczności pomocy 2 jednostki lekcyjne Scenariusz lekcji wychowawczej lub lekcji wiedzy o społeczeństwie dla klas 1 3 gimnazjum Autorzy: Kamila Słupska, Kinga Kuszak zagadnienia pomoc wzajemna problem społeczny wykluczenie społeczne instytucje państwowe i organizacje pozarządowe wspierające osoby będące sytuacjach trudnych druga życiowa szansa CELE LEKCJI Po lekcji uczeń potrafi: wyjaśnić pojęcie wykluczenia społecznego oraz wymienić przyczyny i konsekwencje tego zjawiska; pozyskać informacje na temat aktualnych problemów społecznych; wskazać instytucje państwowe i organizacje pozarządowe oferujące wsparcie osobom będącym w sytuacjach trudnych; wyjaśnić, czym jest pomoc wzajemna i w jakim kontekście używa się tego pojęcia; scharakteryzować mechanizm pomocy we wspólnocie. CELE KSZTAŁCENIA I TREŚCI NAUCZANIA WedłuG PODSTawy PROGRAMOWEJ Wiedza o społeczeństwie. Cele kształcenia: I.; II.; III. Treści nauczania: 2. 1), 2), 5) METODY I FORMY PRACY analiza źródła (reportażu filmowego) miniwykład rozmowa praca indywidualna praca w grupach mapa pojęciowa (mapa myśli) diagram przyczynowo-skutkowy (diagram Ishikawy) ŚRODKI DYDAKTYCZNE reportaż filmowy: Efekt Domina, sezon II, odcinek Chudobczyce. Plan B zdjęcia pobrane ze strony Kulczyk Foundation (www.edukacjaglobalna.com) informacje odnoszące się do poruszanej tematyki samodzielnie pozyskane przez uczniów 8 Edukacja Globalna Efektu Domina
polska PRZEBIEG LEKcji 1. WPROWADZENIE Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło: WYKLUCZENIE SPOŁECZNE (lub wiesza przygotowany wcześniej plakat z zapisanym hasłem). Prosi uczniów, by podzielili się skojarzeniami dotyczącymi tego pojęcia. Odwołuje się do przykładów znanych młodzieży z jej życia, np. Ty nie zagrasz z nami w piłkę, Ty nie masz modnych ubrań. Po krótkiej dyskusji uczniowie formułują wstępną definicję pojęcia. ROZWINIĘCIE Uczniowie, podzieleni na dwa zespoły, mają wypisać na kartce przyczyny wykluczenia społecznego. Każdy zespół podczas pracy tworzy diagram Ishikawy (diagram przyczynowo-skutkowy). Zespoły przedstawiają efekty swojej pracy na forum klasy. Następuje krótka dyskusja podsumowująca. Nauczyciel proponuje obejrzenie reportażu filmowego Chudobczyce. Plan B. Reportaż trwa około 23 min. Jeżeli nauczycielowi brakuje czasu, by na lekcji zaprezentować cały film, może posłużyć się jego fragmentami. Podział materiału filmowego na kolejne sekwencje (wraz z czasem ich trwania) został podany w sekcji Wskazówki w dalszej części scenariusza. Nauczyciel prosi uczniów, by podczas oglądania reportażu sporządzili notatki dotyczące poniższych kwestii. Kto i dlaczego założył Fundację Pomocy Wzajemnej Barka? Jak wyglądało życie bohaterów reportażu przed zamieszkaniem w Chudobczycach? Dlaczego znaleźli się w sytuacji wykluczenia społecznego? Co do tego doprowadziło? Jak zmieniło się ich życie od momentu zamieszkania w Domu Wspólnoty Barka? Jak opisują swoje życie bohaterowie reportażu? Na jakie aspekty swojego życia w ośrodku Barka zwracają uwagę? Na czym polega ich praca nad sobą? Jakie muszą pokonać przeszkody i ograniczenia? Nauczyciel inicjuje rozmowę, w której uczniowie odnoszą się do zagadnień przedstawionych w reportażu. Zwraca uwagę na poruszoną w materiale filmowym kwestię drugiej życiowej szansy. ZADANIE DOMOWE Uczniowie zostają podzieleni na pięć zespołów, z których każdy w ramach pracy domowej opracowuje przydzielone przez nauczyciela zagadnienia. Zespół 1. Bezrobocie, bezdomność i bieda w Polsce, dzieci doświadczające biedy, dane statystyczne (dane dostępne na stronie www.mpips.gov.pl). Zespół 2. Rola i zadania Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w Polsce, pomoc społeczna i jej cele, formy udzielanej pomocy, instytucje pomocy społecznej w Polsce, świadczenia społeczne (www.mpips.gov.pl). Fundację Barka stworzyli Barbara (z lewej) i Tomasz Sadowscy. Wspólnota w Chudobczycach powstała 17 lat temu na terenie opuszczonego PGR-u. Kulczyk Foundation 9
Zespół 3. Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020. Nowy wymiar aktywnej integracji cele programu w odniesieniu do dzieci i młodzieży oraz rodzin, środowisk lokalnych, seniorów (dane dostępne na stronie www.mpips.gov.pl). Zespół 3. Organizacje pozarządowe pomagające osobom bezdomnym w Polsce, charakterystyka wybranych organizacji (w tym Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka ). Zespół 4. Organizacje pozarządowe pomagające osobom borykającym się z problemem ubóstwa w Polsce (w tym dzieciom doświadczającym ubóstwa), charakterystyka wybranych organizacji. Zespół 5. Organizacje pozarządowe pomagające bezrobotnym w Polsce, charakterystyka wybranych organizacji. PRZEBIEG LEKcji 2. WPROWADZENIE Nauczyciel w syntetycznej formie przypomina uczniom najważniejsze kwestie omówione na poprzedniej lekcji. Posiłkuje się prezentacją zdjęć ze zbiorów Kulczyk Foundation, dostępną na www.edukacjaglobalna.com. ROZWINIĘCIE Uczniowie przedstawiają informacje zebrane przez zespoły w ramach pracy domowej. W ten sposób powstaje lista działań pomocowych i podmiotów pomagających osobom znajdującym się w trudnych sytuacjach. Nazwy instytucji i realizowane przez nie zadania zostają spisane i umieszczone w klasie w widocznym miejscu. Nauczyciel zwraca uwagę, że niektóre instytucje udzielają wsparcia ludziom w różnych sytuacjach, a inne koncentrują się na konkretnej grupie potrzebujących. W trakcie rozmowy nauczyciel podkreśla, że głównym celem pomagania jest zmiana na lepsze dotychczasowego życia osób potrzebujących pomocy. Nauczyciel proponuje uczniom, by spróbowali określić możliwości uruchomienia pomocy wzajemnej w ramach klasy (mechanizm pomocy we wspólnocie). Może odwołać się do formy działania określanej jako bank czasu (opartej na koncepcji wymiany usług 1 ) z uwzględnieniem takich elementów, jak: sytuacje, w których poszczególne osoby w klasie doświadczają trudności (np. mają zaległości w nauce z powodu nieobecności w szkole, trudności w opanowaniu materiału nauczania, trudności związane z uczeniem się określonego przedmiotu szkolnego); kompetencje poszczególnych uczniów (kto w czym jest dobry); potrzeby, jakie mają poszczególni uczniowie (kto chciałby osiągnąć lepsze wyniki w jakiejś dziedzinie); co każdy uczeń może zaoferować swoim koleżankom i kolegom (stworzenie tabeli potrzeb i możliwości); siła klasy jako zespołu (w czym klasa jako zespół odnosi sukcesy, jakie są mocne strony tego zespołu); propozycje działań, które uczniowie mogą podjąć w celu zwiększenia integracji zespołu klasowego i lepszego funkcjonowania poszczególnych osób w szkole i poza nią. Następuje dyskusja i zebranie pomysłów. Ustalenia mogą prowadzić do: stworzenia systemu wzajemnej pomocy funkcjonującego w ramach klasy; zaplanowania (po określeniu zasobów zespołu klasowego) działań pomocowych na rzecz osób potrzebujących. URUCHOMIENIE EFEKTU DOMINA POPCHNIJMY KOSTKĘ W POLSCE Nauczyciel prosi, aby uczniowie poszukali informacji na temat osób wykluczonych mieszkających w bliskiej okolicy oraz stowarzyszeń czy fundacji, które zajmują się niesieniem pomocy takim ludziom. Proponuje, by uczniowie 1 Funkcjonowanie banku czasu opiera się na koncepcji wymiany usług. Bank czasu pozwala nam dzielić się z innymi ludźmi naszymi umiejętnościami i czasem. Osoby współdziałające w ramach takiego banku wykonują na rzecz innych to, co potrafią robić najlepiej. Wykonaną pracę mogą z kolei zamienić na coś, co jest im potrzebne, a czego nie potrafią zrobić sami lub nie mają pieniędzy, by za to zapłacić. Takie zadanie wykona dla nich inny uczestnik banku czasu. Środkiem płatniczym w wymianie usług są godziny poświęcone na pracę dla innych. Każda wykonana usługa zostaje przeliczona na godziny możemy za nie kupić w banku usługi, które wykonają dla nas inni uczestnicy przedsięwzięcia. W ten sposób ludzie mogą sobie wzajemnie pomagać np. w opiece nad dziećmi, wykonywaniu drobnych napraw w domu czy w pracach porządkowych w ogrodzie. 10 Edukacja Globalna Efektu Domina
polska Każdy, kto trafia do Barki, musi wybrać dla siebie zajęcie. Andrzej (z lewej) dołączył do Barki 2 lata temu. Prowadzi ogród ekologiczny. Kulczyk Foundation doposażyła kuchnię i sfinansowała obiady dla najbiedniejszych mieszkańców wsi. w grupach liczących trzy cztery osoby przeanalizowali swoje indywidualne możliwości i mocne strony zespołu klasowego, a następnie zaproponowali działania mające na celu udzielenie pomocy osobom potrzebującym, które żyją w środowisku lokalnym ich szkoły. W projektach grupowych warto uwzględnić: specyfikę osób (grup), do których będą skierowane działania pomocowe (z uwzględnieniem ich potrzeb i możliwości); cele, które uczniowie chcą osiągnąć; możliwości, jakie mają uczniowie, by zrealizować założone cele; sposoby osiągnięcia celów; czas realizacji zadań; osoby lub instytucje, które można zaprosić do współpracy. Po zaprezentowaniu propozycji przygotowanych przez poszczególne zespoły uczniowie wybiorą tę, którą klasa zrealizuje. WSKAZÓWKI 1. Jeżeli nauczyciel nie ma czasu, aby na lekcji zaprezentować cały materiał filmowy, może posłużyć się jego fragmentami. Poniżej podział reportażu na części wraz ze wskazaniem czasu trwania każdej z nich (w minutach): 1) Barka co to jest (0:00 3:35) 2) Historia przewodniczącego wspólnoty (3:35 5:27) 3) Jak się żyje w Chudobczycach (5:27 11:08) 4) Kursy zawodowe i pomoc dla wsi (11:08 14:42) 5) Druga życiowa szansa (14:42 16:29) 6) Barka w Europie (16:29 18:23) 7) Walka z uzależnieniem od alkoholu (18:23 20:00) 8) Nowe życie (20:00 23:16) 2. Na stronie internetowej www.edukacjaglobalna.com można znaleźć ponadto: reportaż filmowy: Efekt Domina, sezon II, odcinek Chudobczyce. Plan B ; prezentację zdjęciową do lekcji. Kulczyk Foundation 11
INSPIRACJE DO DALSZEJ PRACY WYCHOWAWCZEJ człowiek w sytuacji trudnej Pytania i zadania dla ucznia do samodzielnego opracowania Autorzy: Kamila Słupska, Kinga Kuszak 1. Poszukaj informacji na temat: skali bezdomności w Polsce i w innych krajach Europy (wskaż kraje o najniższym i najwyższym poziomie bezdomności); skali ubóstwa w Polsce i w innych krajach Europy (wskaż kraje o najniższym i najwyższym poziomie ubóstwa); skali bezrobocia w Polsce i w innych krajach Europy (wskaż kraje o najniższym i najwyższym poziomie bezrobocia); obszarów największego bezrobocia, bezdomności i ubóstwa w Polsce; skali uzależnień (od alkoholu, narkotyków, komputera, hazardu itp.) w Polsce. 2. na podstawie pozyskanych samodzielnie informacji sporządź mapę obszarów biedy i wykluczenia w Europie i / lub w Polsce. 3. Wyjaśnij, co to znaczy, że człowiek jest w trudnej sytuacji. 4. Wyjaśnij na podstawie informacji ze strony http://barka.org.pl, czym jest system wsparcia. 5. Zdefiniuj kategorię prospołeczność. z jakimi działaniami ci się ona kojarzy? Podaj przykłady. 6. Zastanów się, w jaki sposób możesz włączyć się w działania pomocowe na rzecz potrzebujących. 7. Wyjaśnij, czym są: Centrum integracji Społecznej, spółdzielnie socjalne, socjalne banki czasu. PRZYDatnE linki Efekt Domina. Pomagamy stworzyć szansę..., Kulczyk Foundation: http://goo.gl/lg8igj Fundacja Pomocy Wzajemnej barka : http://barka.org.pl Związek organizacji Sieć Współpracy barka: http://siecbarka.pl Temat ubóstwa i opieki społecznej, gus: http://goo.gl/s8vivd Stopa bezrobocia w Polsce w latach 1990 2015, gus: http://goo.gl/se1srq Bezdomność w Polsce, asiasi.wordpress.com: https://goo.gl/wifzvx Bezdomność, ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej: https://goo.gl/efgukr Przeciwdziałanie bezdomności, ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej: https://goo.gl/zqzff0 Problem bezdomności w Polsce diagnoza, Stowarzyszenie monar: http://goo.gl/gjsz9y Działania administracji publicznej na rzecz bezdomnych, nik: https://goo.gl/lbdrqk Wikipedia, hasło Bank czasu: http://pl.wikipedia.org/wiki/bank_czasu Spółdzielnie socjalne, Rynekpracy.org: http://goo.gl/i2oocb Co to jest spółdzielnia socjalna?, barka: http://barka.org.pl/node/315 12 Edukacja globalna Efektu Domina
Edukacja w najlepszej formie Bogata oferta publikacji dla wszystkich segmentów edukacyjnych, również szkolnictwa zawodowego. Podręczniki ponad 1,5 tys. tytułów w ofercie, co roku kilka milionów użytkowników. Zeszyty ćwiczeń i inne pomoce dydaktyczne dla uczniów. Obudowa metodyczna dla nauczyciela na uczę.pl pełna pomoc w przygotowaniu lekcji. E-booki stale rozwijana, największa w Polsce oferta podręczników elektronicznych. Repetytoria i arkusze egzaminacyjne kompletne materiały dla uczniów przygotowujące do egzaminów szkolnych wszystkich typów. E-ćwiczenia najobszerniejszy zbiór ćwiczeń na platformie WSiPnet.pl. Ponad 500 tys. użytkowników! Zdasz.to profesjonalne zasoby i pomoce dla zdających egzaminy gimnazjalne i maturalne. Nowość! Seria repetytoriów i arkuszy ZDASZ.TO
Kulczyk Foundation niezwykle gorąco dziękuje wszystkim instytucjom i organizacjom pozarządowym za wsparcie merytoryczne, którego nam udzieliły w tym projekcie. Patronat Honorowy: Patronat merytoryczny: Partnerzy Edukacyjni: Wydział Studiów Edukacyjnych Autorzy scenariuszy: agnieszka bojarczuk, marta Kałużna, Kinga Kuszak, Katarzyna Sadowska, tomasz Sadowski, Kamila Słupska Konsultacja merytoryczna: prof. uam dr hab. Kinga Kuszak Wsparcie metodyczne: dr barbara ostrowska Redakcja: Łukasz marks, anna Wiese Projekt graficzny: marta jedlińska Opracowanie graficzne: Piotr Zalewski Koordynacja produkcji: tomasz jagodziński Produkcja: gm Records Drogowiec-Pl sp. z o.o. nc Koperty sp. z o.o. becolour sp. z o.o. Fotografie: tatiana jachyra tomasz borkowski Dariusz Szymura Zespół Kulczyk Foundation: Dominika Kulczyk marta Schmude-olczak beata Kopyt Karolina mikołajczak Paweł orzeszko małgorzata Płocka mateusz Kamil Roszak marzena Zowczak Kulczyk Foundation ul. Krucza 24/26 00-526 Warszawa www.kulczykfoundation.org.pl office@kulczykfoundation.org.pl 36 Edukacja globalna Efektu Domina
WYGRAJ IPADY DLA CAŁEJ KLASY DRUKARKI DLA NAUCZYCIELI I SZKÓŁ WEŹ UDZIAŁ W KONKURSIE EDUKACJAGLOBALNA.COM Obojętność to choroba, której musimy się wystrzegać. Konkurs filmowy Edukacji Globalnej Efektu Domina ma za zadanie uwrażliwić dzieci i młodzież na codzienne problemy obecne w otaczającej ich rzeczywistości. Młodzi ludzie mają okazję nauczyć się pomagać i angażować w pomoc innym. W ramach konkursu młodzież ma za zadanie stworzyć i przeprowadzić akcję, dzięki której zmieni świat na lepsze. Następnie uczestnicy muszą nakręcić film, w którym przedstawią swoją inicjatwę. Na młodzież, nauczycieli i szkoły, które reprezentują czekają atrakcyjne nagrody! MillionYou to najstarsza i największa w Polsce firma wykorzystująca ideę crowdsourcingu. Na swoim koncie mamy liczne innowacyjne akcje edukacyjne, w których społeczności współpracowały ze znanymi osobowościami i markami. MillionYou to również ponad 70 wyjątkowych konkursów filmowych zrealizowanych dla największych marek. MillionYou w swoich działaniach łączy społeczny potencjał i talenty współtworząc nową jakość komunikacji i treści. Dzięki nam kreatywne społeczności łączą się z wiodącymi markami, aby generować innowacyjne pomysły, współtworzyć content i realizować kampanie angażujące konsumentów. WEJDŹ NA STRONĘ EDUKACJAGLOBALNA.COM ZAPOZNAJ SIĘ Z ZASADAMI KONKUSU POMÓŻ ZMIENIĆ ŚWIAT NA LEPSZE WYGRAJ ATRAKCYJNE NAGRODY dowiedz się więcej millionyou.pl