ROLA AGENCJI UBEZPIECZEŃ KREDYTÓW EKSPORTOWYCH (ECA) W KSZTAŁTOWANIU RELACJI HANDLOWYCH POMIĘDZY KRAJAMI UPRZEMYSŁOWIONYMI I SŁABIEJ ROZWINIĘTYMI dr Henryk Czubek Katedra Handlu Zagranicznego Akademia Ekonomiczna w Krakowie czubekh@ae.krakow.pl
Skala problemu w 2004 r. światowy eksport - 8.907,1 mld USD (wg WTO) łączne ubezpieczenie 55 instytucji ECA zrzeszonych w Unii Berneńskiej to pokrycie obrotów w kwocie 788 mld USD (wzrost o 21%) z tego: ubezpieczenia krótkoterminowe 693 mld USD (+25%) ubezpieczenia średnio i długoterminowe 76 mld USD (+16%) ubezpieczenia BIZ 19 mld USD (+25%) 2
Wartość i podział średnio i długoterminowych ubezpieczeń kredytów eksportowych 26 krajów OECD 50 000 48 128,5 100% 45 000 40 000 43 468,9 39 132,8 42 978,4 43 242,4 44 053,7 90% 80% 35 000 35 742,9 70% mln SDR 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 0% kraje UE kraje spoza UE ubezpiecz. kredyty długo i średnioterm. 3
Średnio i długoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych w wybranych krajach OECD (mln USD) Instytucja kraj 1998 1999 2000 2001 2002 CESCE Hiszpania 1,489.42 1,288.61 1,104.33 1,105.44 1,608.66 COFACE Francja 8,986.80 6,043.20 5,620.00 6,075.70 5,254.00 ECGD Wlk.Brytania 3,339.87 6,702.56 7,551.32 3,287.77 3,349.72 EDC Kanada 7,670.00 8,538.00 10,316.13 11,441.23 10,979.71 EKN Szwecja 1,339.70 2,064.10 2,814.14 2,204.59 2,297.54 EXIM USA 5,649.90 9,412.70 9,560.80 7,051.43 8,574.23 Atradius Holandia 1,024.50 1,123.40 961.37 1,039.10 710.07 Euler Hermes Niemcy 7,124.20 4,891.20 8,154.50 4,213.60 5,375.70 NEXI Japonia 7,494.07 7,191.10 7,927.43 11,042.50 5,856.80 SACE - Włochy 3,836.55 1,573.57 4,382.17 2,305.74 2,512.36 4
Zarzuty wobec ECA ze strony NGO największe źródło finansowania projektów inwestycyjnych szkodliwych dla środowiska i społeczeństwa; działania antyrozwojowe i łamanie przepisów; główne źródło finansowania konkurencji pomiędzy krajowymi firmami z róznych państw zdobywającymi kontrakty na zagranicznych rynkach "race to the bottom;" brak przejrzystości w działaniu; nieliczenie się z lokalnymi środowiskami mieszkańców i biznesu; przyczynianie się do szerzenia korupcji; główne instytucje wierzycielskie wobec biednych krajów wysokozadłużonych (HIPC); współudział w handlu bronią i łamanie praw człowieka; zwiększanie zamiast zmniejszania ryzyka dla firm, które miały być chronione; brak rzeczywistej odpowiedzialności. 5
Dyskusyjne projekty finansowane przez ECA (przykłady) tama Trzech Przełomów w Chinach elektrownia w Temelinie w Czechach projekt wydobycia ropy i gazu na Sachalinie przez konsorcjum pod przewodnictwem firmy Shell fabryki papieru i celulozy na granicznej rzece pomiędzy Urugwajem i Argentyną finansowane przez hiszpańską i fińską ECA zaliczanie umorzenia długów poszczególnych ECA wobec krajów słabiej rozwiniętych jako pomocy rozwojowej dla tych państw 6
Inicjatywy ze strony NGO 1997 pierwsze porozumienia na skalę międzynarodową pomiędzy poszczególnymi NGO o potrzebie kontroli działalności ECA 2000 Deklaracja z Dżakarty podpisana przez ok. 350 organizacji zawierająca następujące cele: przejrzystość działania, dostęp do informacji i konsulatacje na temat projektów wiążące standardy z zakresu ochrony środowiska i spraw społecznych jasne kryteria dotyczące przestrzegania praw człowieka wiążące kryteria i standardy w celu eliminacji praktyk korupcyjnych zaprzestanie finansowania handlu bronią umorzenie długów ECA od najbiedniejszych krajów www.eca-watch.org, www.eurodad.org 7
Odpowiedź ze strony ECA koordynowana na szczeblu OECD 2003 porozumienie o zwalczaniu korupcji (znowelizowane w kwietniu 2006) od 2005 r. monitorowanie praktyk krajów członkowskich w zakresie polityki ochrony środowiska w świetle działalności krajowych ECA (spotkanie w kwietniu 2006 r.) od 2003 r. obowiązuje stanowisko dotyczące eliminowania nieproduktywnych projektów w przypadku udzielania gwarancji skierowanych do grupy HIPC 8
Wnioski globaliści versus antyglobaliści (różne grupy nacisku) czasami instytucje prywatne przejmują na siebie ryzyko nawet polityczne i wtedy możliwości kontroli, nadzoru i wywierania wpływu znacząco się zmniejszają często ECA są jednak jedynym źródłem finansowania dostaw do krajów HIPC dylemat: robić coś, czy nic nie robić znaczenie ECA jednak maleje w wysokorozwiniętych krajach uprzemysłowionych a wzrasta w krajach transformacji systemowej 9