BILANS PŁATNICZY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU

BILANS PŁATNICZY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU Warszawa 2003

Spis treści Synteza... 9 1. Rachunek bieżący... 13 Poprawa salda rachunku bieżącego... 13 Wzrost wpływów z eksportu towarów... 14 Spadek wypłat za import towarów... 18 Struktura walutowa płatności towarowych... 22 Niewielki wzrost deficytu płatności usługowych... 23 Pogłębienie ujemnego salda dochodów... 24 Spadek dodatniego salda transferów bieżących... 27 Wzrost nadwyżki niesklasyfikowanych obrotów bieżących... 28 2. Rachunek finansowy... 31 2. 1. Inwestycje nierezydentów w Polsce... 32 Zmniejszony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich... 32 Znaczne obniżenie napływu kapitału portfelowego... 34 Ujemne saldo kredytów zagranicznych... 38 Wzrost zagranicznych depozytów w bankach polskich... 40 2. 2. Inwestycje rezydentów za granicą... 40 Spadek inwestycji rezydentów za granicą... 40 2. 3. Pochodne instrumenty finansowe... 41 3. Wynik bilansu płatniczego a poziom rezerw walutowych... 43 4. Wskaźniki związane z bilansem płatniczym... 45 Aneks nr I Obroty handlu zagranicznego w ujęciu rzeczowym... 47 1. Eksport według statystyki celnej... 47 Wartość eksportu... 47 Zmiany struktury geograficznej i rzeczowej eksportu wg statystyki celnej... 48 2. Import według statystyki celnej... 51 Wartość importu... 51 Zmiany w strukturze geograficznej i rzeczowej importu wg statystyki celnej... 51 Nota metodyczna...55 1. Bilans płatniczy RP na bazie płatności... 55 2. Obroty handlu zagranicznego według statystyki celnej... 59

Tablice TABL. I Składniki salda rachunku bieżącego...13 TABL. II Struktura geograficzna eksportu wg danych celnych...16 TABL. III Struktura towarowa eksportu wg danych celnych...17 TABL. IV Struktura geograficzna importu wg danych celnych...20 TABL. V Struktura towarowa importu wg kierunków przeznaczenia...21 TABL. VI Struktura walutowa płatności towarowych...22 TABL. VII Składniki salda usług...24 TABL. VIII Dochody...26 TABL. IX Transfery bieżące...28 TABL. X Zagraniczne inwestycje w Polsce...32 TABL. XI Zagraniczne inwestycje bezpośrednie...33 TABL. XII Zagraniczne inwestycje portfelowe...34 TABL. XIII Zagraniczne inwestycje w obligacje Skarbu Państwa...35 TABL. XIV Kredyty otrzymane...39 TABL. XV Inwestycje rezydentów za granicą...41 TABL. XVI Saldo pochodnych instrumentów finansowych...41 TABL. XVII Stan oficjalnych aktywów rezerwowych (na koniec kwartału)...43 TABL. XVIII Wybrane wskaźniki bilansu płatniczego...45 TABL. XIX Bilans płatniczy w...61 TABL. XX Bilans płatniczy w mln USD...62 TABL. XXI Bilans płatniczy w mln PLN...63 TABL. XXII Bilans płatniczy w latach 1999-2003...64 TABL. XXIII Usługi w latach 2000-2003...66 TABL. XXIV Dochody w latach 2000-2003...67 TABL. XXV Transfery bieżące w latach 2000-2003...68 TABL. XXVI Rachunek kapitałowy i finansowy w latach 2000-2003...69 TABL. XXVII Inwestycje dokonane przez nierezydentów w latach 2000-2003...70 TABL. XXVIII Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w latach 2000-2003...71 TABL. XXIX Zagraniczne inwestycje portfelowe w latach 2000-2003...72 TABL. XXX Wybrane wskaźniki bilansu płatniczego na bazie płatności w latach 2000-2003 (roczna suma ruchoma)...73

Wykresy WYKR. 1 Towary...13 WYKR. 2 Saldo rachunku bieżącego w relacji do PKB (kwartały netto)...14 WYKR. 3 Eksport, dane płatnicze dynamika...15 WYKR. 4 Eksport, dane płatnicze - trend...15 WYKR. 5 Import, dane płatnicze dynamika...19 WYKR. 6 Import, dane płatnicze - trend...19 WYKR. 7 Usługi...23 WYKR. 8 Dochody...25 WYKR. 9 Transfery bieżące...27 WYKR. 10 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących...29 WYKR. 11 Komponenty rachunku finansowego...31 WYKR. 12 Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich...33 WYKR. 13 Saldo zagranicznych inwestycji portfelowych...34 WYKR. 14 Inwestycje w polskie papiery dłużne...35 WYKR. 15 Różnice rentowności obligacji 5-letnich...36 WYKR. 16 Inwestycje w polskie papiery udziałowe...37 WYKR. 17 Kredyty otrzymane...38 WYKR. 18 Saldo rachunków bieżących i depozytów...40 WYKR. 19 Stan oficjalnych aktywów rezerwowych...43 WYKR. 20 Zmiany stanu oficjalnych aktywów rezerwowych...44 WYKR. 21 Wskaźnik: oficjalne aktywa rezerwowe / import towarów i usług (średni, miesięczny)...46 WYKR. 22 Eksport w ujęciu rzeczowym - trend...47 WYKR. 23 Struktura geograficzna eksportu...48 WYKR. 24 Import w ujęciu rzeczowym - trend...51 WYKR. 25 Struktura geograficzna importu...52 WYKR. 26 Struktura towarowa importu wg kierunków przeznaczenia...54

Synteza Analiza danych bilansu płatniczego w ujęciu płatniczym w euro za 3 kwartały 2003 roku prowadzi do następujących wniosków: 1. Po dziewięciu miesiącach 2003 roku deficyt na rachunku bieżącym wyniósł 2 718 mln EUR i obniżył się o 49,4% w porównaniu z 3 kwartałami 2002 roku. 2. W wyniku spadku deficytu obrotów bieżących jego relacja do produktu krajowego brutto (PKB) w ujęciu rocznym uległa poprawie z 3,6% w III kwartale 2002 roku do 2,4% w III kwartale 2003 roku. 3. Pozytywnie na saldo obrotów bieżących wpłynęło zmniejszenie deficytu obrotów towarowych. Poprawa salda obrotów towarowych nastąpiła w wyniku wzrostu eksportu o 5,8 %, przy obniżeniu wypłat za import towarów o 0,1 %. 4. Analiza struktury towarowej eksportu według danych GUS wskazuje, że do jego wzrostu przyczyniło się głównie zwiększenie eksportu: maszyn i urządzeń wzrost o 410 mln EUR, tj. 5,9%, metali nieszlachetnych i wyrobów wzrost o 261, tj. 7,1%, różnych wyrobów gotowych (w tym głównie mebli) wzrost o 204, tj. 8,1%, tworzyw sztucznych i wyrobów wzrost o 195, tj. 11,9%, produktów przemysłu chemicznego wzrost o 170, tj. 11,1%. 5. W strukturze towarowej importu, analizowanej pod kątem kierunków przeznaczenia, zarejestrowano zwiększenie wartości sprowadzonych z zagranicy towarów zaliczanych do dóbr zaopatrzeniowych o 943, tj. 3,7 % oraz spadek importu towarów konsumpcyjnych o 334, tj. 3,6 % i dóbr inwestycyjnych o 189, tj. 2,3 %. 6. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku nastąpiło pogłębienie deficytu płatności usługowych (o 36, tj. 4,0 %). Było to wynikiem zmniejszenia wpływów z eksportu usług o 1,6%. 7. Dalszemu pogłębieniu uległo ujemne saldo dochodów (o 190, tj. 12,9%). Wzrost ujemnego salda był wynikiem zmniejszenia się dochodów uzyskanych przez rezydentów z inwestycji dokonanych za granicą (o 171, tj. 10,6%). BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 9

8. W ciągu 3 kwartałów 2003 roku nadwyżka w zakresie transferów bieżących wyniosła 1 544, co w porównaniu z 3 kwartałami 2002 roku oznacza spadek dodatniego salda o 105, czyli o 6,4%. 9. Wartość salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących za 3 kwartały 2003 roku wynosiła 4 527, co oznacza wzrost nadwyżki o 1 484, tj. o 48,8%. Przyczyn wzrostu trzeba upatrywać we wzroście zakupów nierezydentów w Polsce i ograniczeniu wydatków Polaków za granicą, którym sprzyjała silna deprecjacja złotego wobec euro oraz rosnących transferach walut obcych z tytułu dochodów otrzymywanych przez Polaków za pracę za granicą. 10. Napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich wyniósł 2 214 mln EUR. Była to kwota o 681, czyli o 23,5 % niższa niż przed rokiem. Odnotowano wzrost napływu kapitału w akcje i udziały polskich przedsiębiorstw i banków (wzrost o 13,0%). Pierwszy raz w ostatnich latach zanotowany został odpływ netto kapitału w postaci kredytów od inwestorów bezpośrednich. 11. Pomimo wysokiego poziomu inwestycji nierezydentów w dłużne papiery wartościowe w I kwartale 2003 roku wartość wycofanych środków w II i III kwartale 2003 r. była na tyle wysoka, iż dla 3 kwartałów napływ netto wyniósł 1 931 i był niższy o 52,6% w porównaniu z 3 kwartałami 2003 roku. 12. Nastąpił odpływ kapitału w formie kredytów zagranicznych w wysokości 937. Było to spowodowane ujemnym saldem kredytów sektora rządowego, które wyniosło 1 442, głównie w wyniku spłat rat kapitałowych wierzycielom zrzeszonym w Klubie Paryskim. Wzrosło natomiast zadłużenie w formie kredytów zagranicznych polskich przedsiębiorstw o 309 oraz banków o 197. 13. W omawianym okresie 2003 roku zmniejszeniu uległy aktywa polskich banków w formie lokat w bankach za granicą. Wartość wycofanych środków wyniosła 2 496. 14. Saldo obrotów wynikających z rozliczeń transakcji zawartych pomiędzy rezydentami a nierezydentami związanych z pochodnymi instrumentami finansowymi było ujemne i wyniosło 996. 15. W następstwie dokonanych transakcji oficjalne aktywa rezerwowe wzrosły o 1 347. Natomiast zmiany wyceny oraz różnice kursowe spowodowały spadek stanu rezerw o 1 600. Łącznie stan oficjalnych aktywów rezerwowych zmniejszył się na koniec września 2003 roku w stosunku do końca grudnia 2002 roku o 253 i wyniósł 28 196. 10 Narodowy Bank Polski

16. Na skutek zmniejszonego napływu inwestycji bezpośrednich wskaźnik finansowania deficytu obrotów bieżących przez inwestycje bezpośrednie w ujęciu rocznym nieznacznie zmniejszył się i wyniósł 80,6%. W analogicznym okresie poprzedniego roku wskaźnik ten osiągnął wartość 82,8%. 17. Nieznacznie pogorszył się również wskaźnik pokrycia importu towarów i usług aktywami rezerwowymi. W III kwartale 2003 roku wskazywał on na możliwość finansowania importu z rezerw przez 6,5 miesiąca. Wskaźnik ten jednak utrzymuje się na wysokim poziomie. BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 11

12 Narodowy Bank Polski

1. Rachunek bieżący Poprawa salda rachunku bieżącego Po trzech kwartałach 2003 roku saldo obrotów bieżących bilansu płatniczego było ujemne i wynosiło 2 718. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku nastąpiła poprawa salda obrotów bieżących o 2 653, tj. o 49,4%. TABL. I SKŁADNIKI SALDA RACHUNKU BIEŻĄCEGO Wyszczególnienie 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiana (2003-2002) Saldo rachunku bieżących -5 371-2 718 2 653 Saldo płatności handlowych -8 782-7 318 1 464 Saldo płatności towarowych -7 878-6 378 1 500 Saldo usług -904-940 -36 Saldo dochodów -1 281-1 471-190 Saldo transferów bieżących 1 649 1 544-105 Saldo niesklasyfikowanych 3 043 4 527 1 484 obrotów bieżących Główną przyczyną korzystnych zmian salda rachunku bieżącego była znaczna poprawa ujemnego salda płatności towarowych (o 1 500, tj. o 19,0%) oraz silny wzrost dodatniego salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących (o 1 484, tj. o 48,8%). Mniejszy deficyt płatności towarowych był spowodowany przede wszystkim wzrostem wpływów z eksportu o 5,8% przy równoczesnym obniżeniu wypłat za import towarów o 0,1%. WYKR. 1 TOWARY 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0-2 000-4 000 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał Eksport Import Saldo BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 13

Pozostałe salda pozycji rachunku bieżącego wykazywały pogorszenie w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku. Ujemne saldo usług uległo pogłębieniu o 36, tj. o 4,0% na skutek spadku wpływów o 1,6%, przy niewielkim spadku wypłat o 0,3%. Pogłębiło się również ujemne saldo dochodów o 190, tj. o 14,8%, w wyniku zmniejszenia wpływów o 10,6% oraz niewielkiego wzrostu wypłat o 0,7%. Pogorszeniu uległo również dodatnie saldo transferów bieżących, które zmniejszyło się o 105, tj. o 6,4% na skutek spadku wpływów o 7,4%, mimo spadku wypłat o 10,6%. WYKR. 2 SALDO RACHUNKU BIEŻĄCEGO W RELACJI DO PKB (KWARTAŁY NETTO) 0 2002 2003 I II III IV I II III 0.0-500 -1 000-1 500-2 000-2 500-3 000-1.0-2.0-3.0-4.0-5.0-6.0-7.0-8.0 % PKB saldo obr.bież saldo obr.bież./pkb Przedstawione zmiany wpłynęły na poziom relacji deficytu obrotów bieżących do produktu krajowego brutto (PKB). W III kwartale 2003 roku wartość tego wskaźnika wynosiła 0,6%, co oznacza znaczną poprawę w stosunku do poziomu z analogicznego okresu poprzedniego roku (2,0%). W ujęciu rocznym relacja deficytu obrotów bieżących do PKB uległa poprawie z 3,6% w III kwartale 2002 roku do 2,4% w III kwartale 2003 roku. Wzrost wpływów z eksportu towarów Po trzech kwartałach 2003 roku wartość eksportu towarów na bazie płatności wyniosła 26 810, czyli 29 851 mln USD. W porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku dla danych w euro oznacza to wzrost o 1 473, tj. o 5,8%. W ujęciu dolarowym wzrost był znacznie silniejszy i wyniósł 6 322 mln USD, czyli 26,9%. 14 Narodowy Bank Polski

WYKR. 3 EKSPORT, DANE PŁATNICZE DYNAMIKA 10 500 110 10 000 9 500 105.2 107.1 9 409 106.3 104.0 9 444 107.1 108 106 104 9 000 8 500 97.4 8 816 100.9 8 668 8 351 9 015 102 100 98 % 8 000 7 853 96 7 500 94 92 7 000 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał 90 Wpływy z eksportu towarów Dynamika wpływów z eksportu (analogiczny kwartał poprzedniego roku=100) Analiza dynamiki eksportu liczona w stosunku do analogicznego okresu 2002 roku ujawnia silne przyrosty w poszczególnych kwartałach począwszy od III kwartału 2002 roku. Natomiast analiza trendu za pomocą filtru Hodricka-Prescotta wskazuje na tendencję wzrostową w eksporcie począwszy od 2002 roku. WYKR. 4 EKSPORT, DANE PŁATNICZE - TREND 3 400 3 200 3 000 2 800 2 600 2 400 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2001 2002 2003 miesiąc wpływ y z eksportu eksport, trend (Hodrick-Prescott, 400) Według danych statystyki handlu zagranicznego, sporządzonej na podstawie informacji celnych, wartość eksportu towarów po trzech kwartałach 2003 roku wyniosła 33 727, co w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku oznacza wzrost o BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 15

1 894, czyli o 6,0%. W ujęciu dolarowym w omawianym okresie 2003 roku wartość eksportu ukształtowała się na poziomie 37 373 mln USD, a więc w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku zarejestrowano wzrost o 7 961 mln USD, tj. o 27,1%. Analizując zmiany w polskim eksporcie pod kątem jego struktury geograficznej, można zauważyć, że nastąpił przyrost jego wartości do wszystkich wyodrębnionych grup państw z wyjątkiem pozostałych krajów rozwiniętych, a decydującą rolę w jego wzroście odegrał przyrost wartości towarów zakupionych przez kraje Unii Europejskiej (68,6% udziału w polskim eksporcie ogółem). TABL. II STRUKTURA GEOGRAFICZNA EKSPORTU WG DANYCH CELNYCH Nazw a ugrupow ania 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika* (2003/2002) % Udział w eksporcie w 2003 r. % OGÓŁEM 31 833 33 727 1 894 106.0 100.0 Unia Europejska 21 992 23 146 1 154 105.2 68.6 w tym: Niemcy 10 472 10 918 446 104.3 32.4 EFTA 834 1 038 205 124.6 3.1 Pozostałe kraje rozwinięte 1 160 1 080-80 93.1 3.2 Kraje Europy Środkowo- Wschodniej 5 964 6 485 521 108.7 19.2 w tym: Czechy 1 273 1 344 72 105.7 4.0 Rosja 1 048 959-88 91.6 2.8 Kraje rozwijające się 1 883 1 978 95 105.0 5.9 Dane w tablicy zostały zaokrąglone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analogiczny okres roku ubiegłego=100 Źródło: CIHZ Po trzech kwartałach 2003 roku eksport do krajów Unii wyniósł 23 146 i w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku zwiększył się o 1 154, tj. o 5,2%. Wzrost ten stanowił 60,9% wzrostu polskiego eksportu ogółem. Największy przyrost eksportu dotyczył Niemiec (główny partner handlowy Polski 32,4% udziału w polskim eksporcie ogółem) i wyniósł 446, czyli 4,3%. Znaczący przyrost eksportu odnotowano również w przypadku Szwecji (o 193, tj. o 18,5%), Francji (o 186, tj. o 9,9%), Niderlandów (o 132, tj. o 9,3%) oraz Włoch (o 124, tj. o 7,4%) i Hiszpanii (o 88, tj. o 15,8%). Najbardziej znaczący spadek eksportu do krajów Unii zarejestrowano w przypadku Danii (o 58, tj. o 6,4%) oraz Grecji (o 32, tj. o 25,8%). Eksport do drugiego pod względem udziału odbiorcy polskich towarów, krajów Europy Środkowo Wschodniej (19,2% udziału w polskim eksporcie ogółem), w ciągu trzech kwartałów 2003 roku, w porównaniu z odpowiednimi kwartałami 2002 roku, zwiększył się o 16 Narodowy Bank Polski

521, tj. o 8,7%. Stało się tak głównie z powodu wzrostu eksportu na Litwę (o 123, tj. o 17,7%), Słowację (o 107, tj. o 25,1%), do Rumunii (o 90, tj. o 45,5%), na Węgry (o 77, tj. o 10,9%) oraz do Czech (o 72, tj. o 5,7%). Omawiany przyrost osłabiony został przez spadek wartości towarów zakupionych przez Rosję (o 88, tj. o 8,4%). Wśród krajów należących do pozostałych grup zarejestrowano silny wzrost eksportu do Norwegii (o 221, tj. o 40,6%). TABL. III STRUKTURA TOWAROWA EKSPORTU WG DANYCH CELNYCH nr sekcji NAZWA SEKCJI 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiana (2003-2002) mln EUR Dynamika* (2003/2002) % Udział w eksporcie w 2003 r. % I Zw ierzęta żyw e i produkty pochodzenia zw ierzęcego 659 811 152 123.1 2.4 II Produkty pochodzenia roślinnego 665 788 123 118.5 2.3 III Tłuszcze i oleje 16 15-1 90.7 0.0 IV Przetw ory spożyw cze 1 097 1 179 81 107.4 3.5 V Produkty mineralne 1 763 1 646-117 93.4 4.9 VI Produkty przemysłu chemicznego 1 533 1 703 170 111.1 5.1 VII Tw orzyw a sztuczne i w yroby 1 630 1 825 195 111.9 5.4 VIII Skóry i w yroby 258 278 20 107.7 0.8 IX Drew no i w yroby z drew na 1 058 1 211 152 114.4 3.6 X Ścier drzew ny, papier, tektura i w yroby 1 213 1 290 77 106.4 3.8 XI Materiały i w yroby w łókiennicze 2 337 2 210-128 94.5 6.6 XII Obuw ie, nakrycia głow y 252 221-31 87.8 0.7 XIII Wyroby z kamienia, ceramika, szkło 732 842 110 115.1 2.5 XIV Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i w yroby 189 164-25 86.8 0.5 XV Metale nieszlachetne i w yroby 3 673 3 935 261 107.1 11.7 XV I Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 6 991 7 402 410 105.9 21.9 XV II Sprzęt transportow y 5 008 5 161 153 103.0 15.3 XVIII Przyrządy i aparaty optyczne, fotograficzne, pomiarow o-kontrolne 216 295 79 136.5 0.9 XIX Broń i amunicja 4 2-2 53.3 0.0 XX Różne w yroby gotow e - meble, pref budynków, zabaw ki, itp. 2 528 2 732 204 108.1 8.1 XXI Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki 7 17 10 237.5 0.0 0 Produkty gdzie indziej nie sklasyfikow ane 3 3 0 100.0 0.0 EKSPORT OGÓŁEM 31 833 33 727 1 894 106.0 100.0 Dane w tablicy zostały zaokrąglone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analog iczny okres roku ubiegłeg o=100 Źródło: CIHZ Największy udział w polskim eksporcie ogółem stanowiły maszyny i urządzenia (21,9% udziału), sprzęt transportowy (15,3% udziału) oraz metale nieszlachetne i wyroby (11,7% udziału). Z analizy struktury towarowej wynika, że do wzrostu eksportu przyczyniły się głównie wzrosty w takich sekcjach towarowych jak: - maszyny i urządzenia wzrost o 410, tj. o 5,9%, w tym głównie części urządzeń nadawczych, odbiorników rtv oraz druty, kable i przewody elektryczne, - metale nieszlachetne i wyroby wzrost o 261, tj. o 7,1%, w tym głównie artykuły ze stali, BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 17

- różne wyroby gotowe wzrost o 204, tj. o 8,1%, w tym głównie meble, - tworzywa sztuczne i wyroby wzrost o 195, tj. o 11,9%, - produkty przemysłu chemicznego wzrost o 170, tj. o 11,1%, w tym głównie nawozy azotowe, - sprzęt transportowy wzrost o 153, tj. o 3,0%, w tym głównie dzięki silnemu wzrostowi eksportu takich towarów jak statki pasażerskie i towarowe, promy, części i akcesoria samochodowe, samochody osobowe, przy jednoczesnych silnych spadkach eksportu pozostałych jednostek pływających oraz samochodów ciężarowych, - zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego o 152, tj. o 23,1%, w tym głównie mięso wieprzowe, - drewno i wyroby z drewna o 152, tj. o 14,4%. Wzrost eksportu ogółem został nieznacznie ograniczony przez jego spadek zarejestrowany w sekcjach: materiały i wyroby włókiennicze (o 128, tj. 5,5%) oraz produkty mineralne (o 117, tj. o 6,6%). Wśród wyrobów włókienniczych o spadku w głównej mierze zadecydował zmniejszony eksport odzieży i bielizny z tkanin (o 134, tj. o 12,2%), a o spadku eksportu produktów mineralnych zmniejszony eksport węgla, brykietów i paliw stałych wytwarzanych z węgla (o 162, tj. o 24,1%) oraz niesurowych olejów ropy naftowej. Warto dodać, że spadek eksportu produktów mineralnych został częściowo zniwelowany przez wzrost eksportu energii elektrycznej oraz koksu i półkoksu. Spadek wypłat za import towarów Według danych statystyki płatniczej po trzech kwartałach 2003 roku wypłaty za import towarów wyniosły 33 188, co w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku oznacza spadek o 27, czyli o 0,1%. Z kolei wartość importu wyrażonego w dolarach amerykańskich wyniosła 36 908 mln USD, a więc w porównaniu z trzema kwartałami 2002 roku zarejestrowano wzrost o 6 117 mln USD, tj. o 19,9%. 18 Narodowy Bank Polski

WYKR. 5 IMPORT, DANE PŁATNICZE DYNAMIKA 13 000 130 12 500 12 497 125 120 12 000 11 500 11 000 10 500 10 000 10 847 11 109 94.7 94.3 11 259 98.3 102.8 10 576 97.5 11 055 99.5 11 557 102.6 115 110 105 100 95 90 85 % 9 500 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał 80 Wypłaty za import towarów Dynamika wypłat za import (analogiczny kwartał poprzedniego roku=100) Przebieg dynamiki importu wskazuje na spadki wartości sprowadzonych do Polski towarów w I i II kwartale 2003 roku oraz niewielki wzrost w III kwartale tego roku. Z kolei analiza trendu za pomocą filtru Hodricka-Prescotta pokazuje tendencję spadkową w imporcie od IV kwartału 2002 roku. WYKR. 6 IMPORT, DANE PŁATNICZE - TREND 4 400 4 200 4 000 3 800 3 600 3 400 3 200 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2001 2002 2003 miesiąc wypłaty za import import, trend (Hodrick-Prescott, 400) BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 19

Według danych statystyki celnej w ciągu trzech pierwszych kwartałów 2003 roku, w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku wartość importu wyrażonego w euro wzrosła nieznacznie o 414, tj. o 1,0% i wyniosła 43 412. W ujęciu dolarowym import wzrósł o 8 381 mln USD, tj. o 21,1%, osiągając po trzech pierwszych kwartałach bieżącego roku wartość 48 091 mln USD. Z analizy struktury geograficznej dostaw importowych zarejestrowanych w ciągu trzech kwartałów 2003 roku wynika, że o niewielkim wzroście wartości importu w euro zadecydował wzrost importu z krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Norwegii i Chin, który zniwelował spadek wartości towarów z krajów Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych. Wzrost importu z krajów Europy Środkowo-Wschodniej (17,9% w polskim imporcie ogółem) o 504, tj. o 6,9%, to przede wszystkim wzrost importu z Ukrainy (o 121, tj. o 33,4%), Rosji (o 121, tj. o 3,6%), Białorusi (o 84, tj. o 47,6%) oraz Czech (o 66, tj. o 4,7%). Poza tym ugrupowaniem silny przyrost importu zarejestrowano w obrotach z Norwegią (o 316, tj. o 60,2% - największy wzrost importu spośród wszystkich dostawców towarów zagranicznych) oraz z Chinami (o 215, tj. o 13,9%). W obrotach z największym dostawcą towarów do Polski, czyli z Unią Europejską (61,1% udziału w polskim imporcie ogółem) odnotowano niewielki spadek wartości zakupionych towarów do poziomu 26 528, czyli o 119, tj. o 0,4%. Spadek importu dotyczył głównie Wielkiej Brytanii (o 112, tj. o 6,5%), Danii (o 89, tj. o 12,1%), Niderlandów (o 85, tj. o 5,5%), Belgii (o 78, tj. o 6,4%). Z drugiej strony wzrósł import z Francji (o 132, tj. o 4,4%) i Włoch (o 70, tj. o 1,9%). TABL. IV STRUKTURA GEOGRAFICZNA IMPORTU WG DANYCH CELNYCH Nazw a ugrupow ania 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika* (2003/2002) % Udział w imporcie w 2003 r. % OGÓŁEM 42 998 43 412 414 101.0 100.0 Unia Europejska 26 647 26 528-119 99.6 61.1 w tym: Niemcy 10 581 10 615 34 100.3 24.5 EFTA 1 139 1 364 225 119.8 3.1 Pozostałe kraje rozwinięte 2 675 2 319-356 86.7 5.3 Kraje Europy Środkowo- Wschodniej 7 267 7 771 504 106.9 17.9 w tym: Czechy 1 396 1 462 66 104.7 3.4 Rosja 3 372 3 493 121 103.6 8.0 Kraje rozwijające się 5 270 5 430 160 103.0 12.5 Dane w tablicy zostały zaokrąglone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analog iczny okres roku ubiegłeg o=100 Źródło: CIHZ 20 Narodowy Bank Polski

Silny spadek importu zarejestrowano w obrotach ze Stanami Zjednoczonymi o 315, tj. o 21,6%. W strukturze towarowej importu, analizowanej pod kątem kierunków przeznaczenia, zarejestrowano zwiększenie wartości sprowadzonych z zagranicy towarów zaliczanych do dóbr zaopatrzeniowych (tzw. zużycie pośrednie) oraz spadek importu towarów konsumpcyjnych i dóbr inwestycyjnych. TABL. V STRUKTURA TOWAROWA IMPORTU WG KIERUNKÓW PRZEZNACZENIA Kierunek przeznaczenia wg kategorii BEC 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiana (2003-2002) mln EUR Dynamika* (2003/2002) % Udział w imporcie w 2003 r. % OGÓŁEM DOBRA INWESTYCYJNE 8 257 8 068-189 97.7 18.6 z tego: Dobra inw estycyjne (z w yjątkiem środków transportu) 6 018 5 761-258 95.7 13.3 Środki transportu przemysłow e (inne niż samochody osobow e) 2 238 2 307 69 103.1 5.3 OGÓŁEM ZUŻYCIE POŚREDNIE (DOBRA ZAOPATRZENIOWE) 25 417 26 360 943 103.7 60.7 z tego: Żyw ność i napoje nieprzetw orzone głów nie dla przemysłu 200 189-11 94.7 0.4 Żyw ność i napoje przetw orzone głów nie dla przemysłu 273 304 30 111.1 0.7 Tow ary zaopatrzeniow e dla przemysłu nieprzetw orzone** 987 931-56 94.4 2.1 Tow ary zaopatrzeniow e dla przemysłu przetw orzone** 14 382 14 879 496 103.5 34.3 Paliw a i smary nieprzetw orzone 2 975 3 154 180 106.0 7.3 Paliw a i smary przetw orzone (inne niż benzyny silnikow e) 829 899 70 108.4 2.1 Części i akcesoria do dóbr inw estycyjnych (z wyj.środków transport.) 3 609 3 656 46 101.3 8.4 Części i akcesoria do środków transportu 2 142 2 320 179 108.3 5.3 Tow ary gdzie indziej nie w ymienione 20 28 9 143.8 0.1 OGÓŁEM TOWARY KONSUM PCYJNE 9 290 8 956-334 96.4 20.6 z tego: Żyw ność i napoje nieprzetw orzone głów nie dla gospodarstw domow ych 574 525-48 91.6 1.2 Żyw ność i napoje przetw orzone głów nie dla gospodarstw domow ych 969 883-85 91.2 2.0 Benzyny silnikow e 0 0 0 150.8 0.0 Samochody osobow e 2 042 2 190 148 107.2 5.0 Środki transportu nieprzemysłow e (inne niż samochody osobow e) 56 75 19 134.7 0.2 Tow ary konsumpcyjne trw ałego użytku** 1 122 989-133 88.2 2.3 Tow ary konsumpcyjne półtrw ałego użytku** 1 741 1 633-108 93.8 3.8 Tow ary konsumpcyjne nietrw ałego użytku** 2 787 2 660-127 95.4 6.1 Produkty niesklasyfikow ane 34 28-7 80.3 0.1 IMPORT OGÓŁEM 42 998 43 412 414 101.0 100.0 Dane w tablicy zostały zaokrąglone do po uprzednim dokonaniu obliczeń w jednostkach EUR * analogiczny okres roku ubiegłego=100 ** dotyczy towarów gdzie indziej nie wymienionych Źródło: CIHZ Import dóbr zaopatrzeniowych zwiększył się o 943, tj. o 3,7%. Dobra zaopatrzeniowe miały dominujący udział w polskim imporcie i po trzech kwartałach 2003 roku stanowiły 60,7% importu ogółem. Najsilniejszy wzrost zanotowano w przypadku metali nieszlachetnych i wyrobów (o 390, tj. o 12,2%), produktów mineralnych (o BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 21

180, tj. o 6,0%; w tym głównie ropy naftowej i gazu ziemnego), tworzyw sztucznych i wyrobów (o 168, tj. o 7,2%) oraz sprzętu transportowego (o 166, tj. o 15,9%). Spadł z kolei import materiałów i wyrobów włókienniczych (o 95, tj. o 4,8%). Import towarów konsumpcyjnych (20,6% udziału w imporcie ogółem) zmniejszył się o 334, tj. o 3,6%. Głównym powodem był spadek importu towarów zaliczanych do maszyn i urządzeń (o 88, tj. o 13,6%), produktów przemysłu chemicznego (o 86, tj. o 4,5%), materiałów i wyrobów włókienniczych (o 68, tj. o 12,7%), produktów pochodzenia roślinnego (o 55, tj. o 10,3%), przetworów spożywczych (o 39, tj. o 6,3%). Warto podkreślić, że wśród towarów konsumpcyjnych wzrósł import samochodów osobowych (o 148, tj. o 7,2%). Import dóbr inwestycyjnych (18,6% udziału w imporcie ogółem) spadł o 189, tj. o 2,3%, o czym zadecydowało zmniejszenie się importu maszyn i urządzeń (o 244, tj. o 4,7%). Struktura walutowa płatności towarowych W ciągu trzech pierwszych kwartałów 2003 roku większość płatności towarowych w obrotach z zagranicą, tj. 63,9% w eksporcie i 59,3% w imporcie, realizowana była w euro. Udział euro w strukturze płatności towarowych w eksporcie systematycznie zwiększa się po trzech kwartałach 2003 roku wzrósł o 3,8 punktu procentowego w stosunku do trzech pierwszych kwartałów 2002 roku. Udział rozliczeń płatności dokonanych w złotych wzrósł o 0,5 punktu procentowego. W tym samym czasie spadł silnie udział dolara amerykańskiego, bo aż o 4,2 punktu procentowego. W strukturze walutowej importu nastąpił silny wzrost udziału złotego o 2,6 punktu procentowego, któremu towarzyszył spadek udziału dolara amerykańskiego o 1 punkt procentowy oraz euro o 0,5 punktu procentowego. TABL. VI STRUKTURA WALUTOWA PŁATNOŚCI TOWAROWYCH EKSPORT 3 kw 2002r. 3 kw 2003r. zmiana udziału (2003-2002) IMPORT 3 kw 2002r. 3 kw 2003r. w % zmiana udziału (2003-2002) ogółem 100.0 100.0-100.0 100.0 - w tym: EUR 60.1 63.9 3.8 59.8 59.3-0.5 USD 30.0 25.8-4.2 28.6 27.6-1.0 PLN 4.8 5.3 0.5 6.2 8.8 2.6 GBP 2.4 2.2-0.2 1.7 1.4-0.3 SEK 0.9 1.1 0.2 1.1 0.8-0.3 DKK 0.9 0.7-0.2 0.7 0.5-0.2 CHF 0.4 0.3-0.1 1.0 0.6-0.4 22 Narodowy Bank Polski

Niewielki wzrost deficytu płatności usługowych Saldo płatności usługowych po trzech kwartałach 2003 roku było tradycyjnie ujemne i wyniosło 940. W porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku nastąpiło nieznaczne pogłębienie deficytu płatności usługowych (o 36, tj. o 4,0%). Było to wynikiem zmniejszenia wpływów z eksportu usług o 48, tj. 1,6%, przy spadku wypłat za import o 12, tj. o 0,4%. WYKR. 7 USŁUGI 1 500 1 000 500 0-500 I II III IV I II III 2002 2003-1 000 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo Poza dodatnimi saldami usług transportowych, podróży zagranicznych oraz usług pocztowych, kurierskich i telekomunikacyjnych, salda pozostałych rodzajów usług były ujemne. Szczególnie wysoki poziom deficytu dotyczył usług w zakresie patentów, praw autorskich i opłat, których ujemne saldo wzrosło o 36, tj. o 11,0% na skutek wzrostu wypłat z tytułu zakupu tych usług przez podmioty polskie, jak również spadku wpływów z tego tytułu. Pogorszenie salda nastąpiło również w zakresie: usług budowlanych, których ujemne saldo wzrosło o 202, tj. o 232,2% w wyniku zarówno wzrostu wypłat o 115,1%, jak również spadku wpływów o 13,9% usług transportowych, których wpływy zmniejszyły się o 7,7%, zaś wypłaty wzrosły o 3,9%, co spowodowało spadek dodatniego salda o 88, tj. o 26,0% BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 23

Największą poprawę salda odnotowano w zakresie: pozostałych usług handlowych 1, których tradycyjnie ujemne saldo zmniejszyło się o 137, tj. o 33,6%, w wyniku wzrostu wpływów o 17,6% przy wzroście wypłat o zaledwie o 0,6%; podróży zagranicznych, których saldo wzrosło o 133, przekształcając się z ujemnego w dodatnie, w wyniku spadku wypłat o 22,5%, mimo zmniejszenia wpływów o 5,9%; TABL. VII SKŁADNIKI SALDA USŁUG 3 kw 3 kw Zmiana 2002 r. 2003 r. (2003-2002) Usługi ogółem -904-940 -36 1. Usługi transportowe 339 251-88 2. Podróże zagraniczne -15 118 133 3. Usługi pocztowe, kurierskie i telekomunikacyjne -23 2 25 4. Usługi budowlane -87-289 -202 5. Ubezpieczenia i reasekuracja -89-119 -30 6. Usługi finansowe -34-39 -5 7. Usługi informatyczne i informacyjne -110-104 6 8. Patenty, prawa autorskie i opłaty -326-362 -36 9. Pozostałe usługi handlowe -408-271 137 10. Usługi dla ludności, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne -73-35 38 11. Utrzymanie przedstawicielstw (rządowe) -78-92 -14 12. Inne 0 0 0 Pogłębienie ujemnego salda dochodów W ciągu trzech kwartałów 2003 r. odnotowano ujemne saldo dochodów, wynoszące 1 471. Przed rokiem saldo to było o 12,9% mniejsze i wyniosło 1 281. Pogłębienie ujemnego salda było wynikiem zmniejszenia się dochodów uzyskanych przez rezydentów z inwestycji dokonanych za granicą. Łączne wpływy uzyskane przez polskie podmioty z tytułu dochodów od posiadanych aktywów zagranicznych wyniosły w ciągu trzech kwartałów 2003 roku 1 436. Była to kwota o 10,6% niższa niż wpływy uzyskane przed rokiem, wynoszące 1 607. 1 Kategoria Pozostałych usług handlowych obejmuje płatności dotyczące pośrednictwa handlowego, leasingu operacyjnego, usług inżynieryjnych, usług doradztwa prawnego, rachunkowego, itp. 24 Narodowy Bank Polski

Ujemnie na wysokość wpływów z tytułu dochodów w ciągu trzech kwartałów 2003 r. wpłynęło postępujące obniżanie się rynkowych stóp procentowych związanych z głównymi walutami światowymi 2. Dla przykładu: przeciętna wartość (średnia arytmetyczna) trzymiesięcznej stopy EURIBOR (związanej z euro) wynosiła w ciągu trzech kwartałów 2002 roku 3,39%, a w ciągu trzech kwartałów 2003 roku 2,39%. Spadek miał miejsce również w przypadku stóp związanych z dolarem amerykańskim. Średnia wartość trzymiesięcznej stopy LIBOR spadła z 1,88% do 1,23%. Krótkoterminowe stopy LIBOR i EURIBOR są bardzo często stopami bazowymi dla obligacji o zmiennym kuponie i dla lokat bankowych o oprocentowaniu zmiennym. W przypadku stóp długoterminowych średnia rentowność pięcioletnich obligacji rządowych krajów strefy euro zmniejszyła się z 4,45% do 3,21%, a podobnych obligacji emitowanych przez rząd USA z 4,03% do 2,83%. WYKR. 8 DOCHODY 1 500 1 000 500 0-500 -1 000 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo Wpływy z tytułu dochodów od inwestycji portfelowych, stanowiące 62,0% całości wpływów i obejmujące przede wszystkim dochody od papierów dłużnych, zmniejszyły się o 64, tj. o 6,7%. Wpływy z tytułu dochodów od pozostałych inwestycji, stanowiące 19,4 % całości wpływów, w przeważającej części z lokat w bankach zagranicznych, uległy znacznemu obniżeniu. Spadek wyniósł 145, czyli 34,3%. Jego przyczyną było, obok wspomnianego obniżenia się rynkowych stóp procentowych, zmniejszenie wartości lokat rezydentów w bankach zagranicznych. Największy udział we wpływach, zarówno z tytułu dochodów od inwestycji portfelowych, jak i pozostałych, miały dochody uzyskiwane przez NBP od oficjalnych aktywów rezerwowych. 2 Źródło: Bloomberg, indeksy EUR003M, US0003M, GECU5YR, USGG5YR. Obliczenia własne. BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 25

Wypłaty z tytułu dochodów od inwestycji dokonanych przez nierezydentów w Polsce wyniosły 2 907 i utrzymały się na tym samym poziomie co w okresie trzech kwartałów 2002 r., gdy wyniosły 2 888. Największy składnik całości wypłat z tytułu dochodów (33,8%) stanowiły dochody od inwestycji bezpośrednich. Kwota transferowanych przez zagranicznych inwestorów dochodów z tych inwestycji wzrosła o 73, czyli o 8,0 %. Udział wypłat dochodów z inwestycji portfelowych w całkowitej wartości wypłat wyniósł 32,8%. Kwota tych wypłat była o 235, tj. o 32,7% wyższa niż przed rokiem. Przyczyną tego istotnego wzrostu było znaczne zwiększenie średniej wartości portfela polskich obligacji będących w posiadaniu nierezydentów. Wartość portfela obligacji Skarbu Państwa będących w posiadaniu nierezydentów zwiększyła się o około 30%. Wypłaty dochodów od pozostałych inwestycji zmniejszyły się o 251, czyli o 23,9%. Ich udział w ogólnej sumie wypłat wyniósł 27,5%. Znaczny udział w tej kategorii wypłat miały odsetki zapłacone przez Skarb Państwa wierzycielom zrzeszonym w Klubie Paryskim. TABL. VIII DOCHODY 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiany (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYW Y 1 607 1 436-171 89.4 Wynagrodzenia pracowników 195 233 38 119.5 Dochody od inwestycji bezpośrednich 17 18 1 105.9 Dochody od inwestycji portfelowych 954 890-64 93.3 Dochody od pozostałych inwestycji 423 278-145 65.7 Inne dochody 18 17-1 94.4 WYPŁATY 2 888 2 907 19 100.7 Wynagrodzenia pracowników 180 152-28 84.4 Dochody od inwestycji bezpośrednich 908 981 73 108.0 Dochody od inwestycji portfelowych 718 953 235 132.7 Dochody od pozostałych inwestycji 1 050 799-251 76.1 Inne dochody 32 22-10 68.8 SALDO -1 281-1 471-190 Wynagrodzenia pracowników 15 81 66 Dochody od inwestycji bezpośrednich -891-963 -72 Dochody od inwestycji portfelowych 236-63 -299 Dochody od pozostałych inwestycji -627-521 106 Inne dochody -14-5 9 26 Narodowy Bank Polski

Spadek dodatniego salda transferów bieżących Transfery bieżące są pozycją bilansu płatniczego, której dodatnie saldo od wielu lat wpływa na poprawę salda obrotów bieżących. W ciągu trzech kwartałów 2003 roku nadwyżka w zakresie transferów bieżących wyniosła 1 544, co w porównaniu z analogicznym okresem 2002 roku oznacza spadek salda o 105, czyli o 6,4%. Spadek salda transferów bieżących spowodowany został głównie zmniejszeniem się ich wartości po stronie wpływów z 2 188 do 2 026, czyli o 7,4%. Wpływy transferów bieżących sektora prywatnego (stanowiące w 2003 roku 79,1% wpływów WYKR. 9 TRANSFERY BIEŻĄCE 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo transferów bieżących ogółem) zmniejszyły się o 168, tj. o 9,5%. Główną przyczyną był spadek wpłat z zagranicy na rachunki walutowe osób fizycznych o 266, tj. o 51,5% oraz niższy napływ środków z tytułu odszkodowań za pracę przymusową Polaków w okresie II wojny światowej o 94, tj. o 60,6%. Zmniejszył się także napływ darów i pomocy bezzwrotnej. Spadki w wymienionych pozycjach zniwelowały wzrost wpływów z tytułu pozostałych transferów prywatnych, który wyniósł 228, tj. 28%. Wpływy z tytułu transferów bieżących sektora rządowego wyniosły 423, a więc wzrosły tylko o 6, tj. o 1,4%. Stało się tak dlatego, że wzrost wpływów głównej pozycji w transferach sektora rządowego, czyli darów i pomocy bezzwrotnej, o 38, tj. o 11% został w znacznej mierze zniwelowany spadkiem wpływów z podatków i opłat na rzecz polskiego sektora rządowego o 32, tj. o 43,8%. Warto zwrócić uwagę, że wpływy w pozycji dary i pomoc bezzwrotna pochodzą w przeważającej części z instytucji i krajów Unii Europejskiej. Wynosiły one 351, tj. 83% całości wpływów polskiego sektora rządowego. BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 27

Wypłaty z tytułu transferów bieżących spadły o 57, tj. o 10,6%. Główną przyczyną był spadek zarejestrowany w transferach prywatnych o 71, tj. o 15,9%, który dotyczył głównie wypłat za granicę z rachunków walutowych krajowych osób fizycznych. TABL. IX TRANSFERY BIEŻĄCE 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zm iana (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYW Y 2 188 2 026-162 92.6 Transfery rządowe 417 423 6 101.4 Transfery prywatne 1 771 1 603-168 90.5 WYPŁATY 539 482-57 89.4 Transfery rządowe 93 107 14 115.1 Transfery prywatne 446 375-71 84.1 SALDO 1 649 1 544-105 - Transfery rządowe 324 316-8 - Transfery prywatne 1 325 1 228-97 - Wzrost nadwyżki niesklasyfikowanych obrotów bieżących Wartość salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących 3 za trzy kwartały 2003 roku wynosiła 4 527, co oznacza wzrost kwoty nadwyżki o 1 484, tj. o 48,8% w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku 4. W strukturze salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących istotną pozycję stanowi saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych ściśle związanych z ruchem granicznym. Według danych Straży Granicznej 5 w okresie trzech kwartałów 2003 roku w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku zmniejszyła się o 5,9 mln, tj. o 16,3% liczba Polaków wyjeżdżających za granicę, w związku z czym zmniejszyły się zakupy walut niezbędnych do finansowania podróży zagranicznych. Jednocześnie nastąpił niewielki 3 Saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących odzwierciedla napływ netto środków w formie pieniędzy zagranicznych (banknotów i monet) do kas walutowych polskich banków z tytułu transakcji dokonanych pomiędzy rezydentami a nierezydentami, które nie zostały sklasyfikowane według standardowych pozycji bilansu płatniczego. 4 Kwota salda w I kwartale 2002 roku zawierała korektę w wysokości 426, dokonaną w styczniu 2002 roku, polegającą na powiększeniu salda niesklasyfikowanych obrotów bieżących oraz pomniejszeniu salda błędów i opuszczeń. Celem tej korekty było wyeliminowanie wpływu operacji wymiany na euro walut narodowych krajów Unii Gospodarczej i Walutowej, tak, by saldo niesklasyfikowanych obrotów bieżących odzwierciedlało poziom transakcji z nierezydentami. 5 Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, I-III kwartał 2003 r., GUS, październik 2003. 28 Narodowy Bank Polski

wzrost liczby odpraw cudzoziemców wjeżdżających do Polski (o 0,2 mln osób, tj. o 0,5%). Ocenia się, że wydatki cudzoziemców odwiedzających Polskę wzrosły w porównaniu z poprzednim rokiem. Wzrostowi zakupów cudzoziemców w Polsce oraz ograniczaniu wydatków Polaków za granicą sprzyjała silna deprecjacja złotego wobec euro. Na wzrost salda skupu walut obcych wpływ miały również rosnące transfery walut obcych z tytułu dochodów otrzymywanych przez Polaków za pracę za granicą. Trudna sytuacja na rynku pracy w kraju zmusza Polaków do poszukiwania dodatkowych źródeł utrzymania, w tym podejmowania pracy za granicą. Poprawa salda skupu walut obcych wynika także z faktu, że bardzo niski skup netto w I kwartale 2002 roku wpłynął na ukształtowanie się niskiej bazy odniesienia dla całego analizowanego okresu. W I kwartale 2002 roku istotny wpływ na poziom skupu netto miały skutki wymiany walut narodowych na euro oraz duża ilość używanych samochodów, sprowadzonych w tym okresie do Polski przez osoby fizyczne. Zakupy tych samochodów realizowane były głównie w formie gotówkowej, co zmniejszyło nadwyżkę niesklasyfikowanych obrotów bieżących związaną z obrotami towarowymi. WYKR. 10 SALDO NIESKLASYFIKOWANYCH OBROTÓW BIEŻĄCYCH 2 000 1 600 1 200 800 400 0 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 29

30 Narodowy Bank Polski

2. Rachunek finansowy Saldo na rachunku finansowym w ciągu trzech kwartałów 2003 r. było dodatnie i wyniosło 4 380. Była to wartość o 25,6 % niższa niż przed rokiem, gdy saldo to wyniosło 5 889. W porównaniu z trzema kwartałami 2002 r. napływ netto inwestycji dokonanych przez nierezydentów w Polsce uległ zmniejszeniu. Saldo tych inwestycji wyniosło 4 073, a przed rokiem 5 187. Przy znacznie zmniejszonym napływie inwestycji portfelowych i niższym napływie inwestycji bezpośrednich miał jednocześnie miejsce wzrost wartości depozytów nierezydentów w polskich bankach, który jednak nie zrównoważył ujemnego wpływu wymienionych kategorii inwestycji. WYKR. 11 KOMPONENTY RACHUNKU FINANSOWEGO 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0-1 000-2 000 3 kw 2002 3 kw 2003 ogółem inw estycje rezydentów za granicą inw estycje nierezydentów w Polsce pochodne instrumenty finansow e Saldo inwestycji dokonanych przez rezydentów za granicą było dodatnie i wyniosło 1 303. Podobnie jak przed rokiem, dodatnie saldo było wynikiem zmniejszenia przez rezydentów lokat w bankach zagranicznych. Towarzyszył temu wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich i portfelowych dokonywanych przez rezydentów. Przed rokiem saldo inwestycji dokonanych przez rezydentów za granicą wyniosło 1 718. Saldo inwestycji w pochodne instrumenty finansowe było w ciągu trzech kwartałów 2003 roku ujemne i wyniosło 996. Przed rokiem ujemne saldo wynosiło -1 016. BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 31

2. 1. Inwestycje nierezydentów w Polsce Saldo inwestycji nierezydentów dokonanych w Polsce w ciągu trzech kwartałów 2003 r. wyniosło 4 073. Napływ kapitału był o 21,5 % niższy niż przed rokiem, gdy wyniósł 5 187. W strukturze napływającego kapitału, odmiennie niż przed rokiem, przeważały inwestycje bezpośrednie, stanowiąc 54,4% całości napływu. Drugim istotnym składnikiem salda inwestycji nierezydentów były inwestycje portfelowe, stanowiące 41,9% całości napływu. Przed rokiem w strukturze inwestycji dokonywanych przez nierezydentów dominowały inwestycje portfelowe, stanowiąc 66,5% całości napływającego kapitału. W przeciwieństwie do trzech kwartałów 2002 r. miał miejsce znaczny wzrost wartości depozytów nierezydentów w polskich bankach. Stanowił on 26,8% całości napływającego kapitału. TABL. X ZAGRANICZNE INWESTYCJE W POLSCE 3 kw 3 kw Zmiana 2002 r. 2003 r. (2003-2002) Inwestycje nierezydentów dokonane w Polsce 5 187 4 073-1 114 Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju 2 895 2 214-681 Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju 3 447 1 706-1 741 Kredyty otrzymane -800-937 -137 Rachunki bieżące i depozyty -355 1 090 1 445 Pozostałe zobowiązania 0 0 0 Zmniejszony napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich Napływ kapitału netto z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich lokowanych w Polsce w ciągu trzech kwartałów 2003 r. wyniósł 2 214. Była to kwota o 681, czyli o 23,5 % niższa niż przed rokiem. Na poziom tych inwestycji dodatni wpływ miał napływ kapitału przeznaczony na zakup akcji i udziałów polskich przedsiębiorstw i banków, zaś ujemnie wpłynął odpływ kapitału z tytułu kredytów od inwestorów bezpośrednich. 32 Narodowy Bank Polski

WYKR. 12 SALDO ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI BEZPOŚREDNICH 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał Wartość napływającego kapitału przeznaczonego na powiększenie kapitałów własnych polskich przedsiębiorstw i banków (zakup akcji lub udziałów) wyniosła 2 452 i była w porównaniu z 3 kwartałami 2002 r. wyższa o 13,0%. Po raz pierwszy w ciągu ostatnich kilku lat miał miejsce odpływ netto kapitału inwestowanego przez zagranicznych inwestorów bezpośrednich w postaci kredytów udzielonych polskim bankom i przedsiębiorstwom. Saldo kredytów od zagranicznych inwestorów w omawianym okresie było ujemne i wyniosło 238. TABL. XI ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE 3 kw 3 kw Zmiana Dynamika 2002 r. mln 2003 r. mln (2003-2002) (2003/2002) EUR EUR % Kapitał własny i kredyty inwestorów 2 895 2 214-681 76.5 Kapitał własny 2 170 2 452 282 113.0 Kredyty inwestorów 725-238 -963 - BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 33

Znaczne obniżenie napływu kapitału portfelowego Kapitał netto zainwestowany w okresie trzech kwartałów 2003 roku w polskie papiery wartościowe wyniósł 1 706. Była to wielkość o połowę niższa niż przed rokiem, gdy wartość zagranicznych inwestycji portfelowych wyniosła 3 447. WYKR. 13 SALDO ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI PORTFELOWYCH 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0-500 -1 000 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał O wysokości salda zagranicznych inwestycji portfelowych zadecydował napływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w dłużne papiery wartościowe, przede wszystkim wyemitowane przez Skarb Państwa. Napływ netto środków zainwestowanych w polskie papiery dłużne wyniósł 1 931. TABL. XII ZAGRANICZNE INWESTYCJE PORTFELOWE 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYW Y 84 109 86 136 2 027 102.4 Udziałowe papiery wartościowe 3 273 3 864 591 118.1 Dłużne papiery wartościowe 80 836 82 272 1 436 101.8 WYPŁATY 80 662 84 430 3 768 104.7 Udziałowe papiery wartościowe 3 904 4 089 185 104.7 Dłużne papiery wartościowe 76 758 80 341 3 583 104.7 SALDO 3 447 1 706-1 741 Udziałowe papiery wartościowe -631-225 406 Dłużne papiery wartościowe 4 078 1 931-2 147 34 Narodowy Bank Polski

WYKR. 14 INWESTYCJE W POLSKIE PAPIERY DŁUŻNE 40 000 3 000 35 000 2 500 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 2 000 1 500 1 000 500 0-500 -1 000 0 I II III IV I II III -1 500 2002 2003 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo (skala praw a) Analiza danych miesięcznych wskazuje, że w 2003 roku obserwujemy bardzo duże zróżnicowanie zachowań inwestorów zagranicznych. O poziomie inwestycji w polskie papiery dłużne dla całego omawianego okresu przesądziło saldo obrotów w lutym, wynoszące 2 693. W tym miesiącu Skarb Państwa wyemitował na rynkach zagranicznych euroobligacje o wartości nominalnej 1 500. Obligacje te o stałym kuponie, sprzedane z dyskontem, miały rentowność wyższą niż porównywalne obligacje rządów TABL. XIII ZAGRANICZNE INWESTYCJE W OBLIGACJE SKARBU PAŃSTWA 3 kw 2002 r. 3 kw 2003 r. Zmiana (2003-2002) Dynamika (2003/2002) % WPŁYWY 48 514 57 410 8 896 118.3 obligacje SP wyemitowane: na rynku krajowym 46 902 53 601 6 699 114.3 na rynkach zagranicznych 1 612 3 809 2 197 236.3 WYPŁATY 45 433 55 087 9 654 121.2 obligacje SP wyemitowane: na rynku krajowym 44 336 52 524 8 188 118.5 na rynkach zagranicznych 1 097 2 563 1 466 233.6 SALDO 3 081 2 323-758 obligacje SP wyemitowane: na rynku krajowym 2 566 1 077-1 489 na rynkach zagranicznych 515 1 246 731 BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 35

krajów strefy euro. Również w lutym odnotowano bardzo duże zakupy obligacji skarbowych nominowanych w złotych, dokonywane przez nierezydentów na rynku krajowym. W tym miesiącu powiększeniu uległa różnica rentowności 5-letnich obligacji zwłaszcza pomiędzy papierami nominowanymi w złotych i w euro. Różnica ta na początku 2003 roku wynosiła ok. 2%, a w lutym powiększyła się do niemal 3%. Zwiększyło to atrakcyjność inwestycji w polskie papiery nominowane w złotych. WYKR. 15 RÓŻNICE RENTOWNOŚCI OBLIGACJI 5-LETNICH 6 5 4 3 2 1 0 2002-01-01 2002-02-01 2002-03-01 2002-04-01 pkt. % 2002-05-01 2002-06-01 2002-07-01 2002-08-01 2002-09-01 2002-10-01 2002-11-01 2002-12-01 2003-01-01 2003-02-01 2003-03-01 2003-04-01 2003-05-01 2003-06-01 2003-07-01 2003-08-01 2003-09-01 Dysparytet EUR PLN 5Y Dysparytet USD PLN 5Y Źródło: Bloomberg, indeksy POGB5YR, GECU5YR, USG5YR. Obliczenia własne W kwietniu Skarb Państwa przeprowadził przedterminowy wykup obligacji Brady ego. Wskutek tego saldo omawianego miesiąca było ujemne i wyniosło 801. W następnych miesiącach I półrocza 2003 r. zaznaczyła się tendencja do wycofywania się nierezydentów z inwestycji w obligacje skarbowe nominowane w złotych. W maju Skarb Państwa wyemitował euroobligacje nominowane w euro o wartości 800, jednak saldo tego miesiąca wyniosło tylko 408. W czerwcu saldo inwestycji w dłużne papiery wartościowe było ujemne i wyniosło 439 mln USD. Odwrót od polskich obligacji nominowanych w złotych był wynikiem osiągnięcia przez nie wysokich cen (czyli niskich rentowności), które skłoniły inwestorów do realizacji zysków. Różnice rentowności papierów skarbowych nominowanych w złotych i w euro oraz papierów nominowanych w złotych i w dolarach amerykańskich osiągnęły poziomy niższe niż na początku roku. Dodatkowym czynnikiem skłaniającym do wyprzedaży polskich obligacji był rozpoczęty w połowie czerwca spadek cen (korekta) na rynkach obligacji rządu USA i krajów strefy euro. Korekta ta nastąpiła po osiągnięciu przez główne światowe rynki papierów dłużnych wysokich pułapów cenowych, które również skłaniały do realizacji zysków. Spowodowała ona globalny odwrót od inwestycji w papiery dłużne. W rezultacie saldo czerwca było ujemne, mimo, że miała 36 Narodowy Bank Polski

miejsce kolejna emisja euroobligacji Skarbu Państwa, tym razem nominowanych w jenach, o wartości nominalnej 25 000 mln JPY (181 ). Wyprzedaż polskich papierów dłużnych nominowanych w złotych była kontynuowana w lipcu i sierpniu (odpływ kapitału w wysokości odpowiednio 801 i 207 ). Oprócz wspomnianych czynników ujemnie na zainteresowanie polskimi papierami dłużnymi wpłynęło w III kwartale ujawnienie przewidywanego na rok 2004 deficytu budżetowego. We wrześniu, wskutek przeprowadzonej na rynkach zagranicznych emisji nominowanych w euro obligacji Skarbu Państwa o wartości nominalnej 500 oraz popytu na papiery nominowane w złotych zanotowano napływ kapitału w wysokości 848. Popyt na papiery nominowane w złotych był spowodowany ponownym osiągnięciem przez dysparytet rentowności obligacji skarbowych nominowanych w złotych i obligacji nominowanych w euro i w dolarach poziomu zbliżonego do 3%. WYKR. 16 INWESTYCJE W POLSKIE PAPIERY UDZIAŁOWE 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 I II III IV I II III 2002 2003 kwartał Wpływ y Wypłaty Saldo (skala praw a) 100 50 0-50 -100-150 -200-250 -300-350 W okresie trzech kwartałów 2003 roku miał miejsce odpływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w polskie papiery udziałowe. Saldo w omawianym okresie wyniosło -225. Przed rokiem saldo tych inwestycji również było ujemne i wyniosło -631. O ile w pierwszym kwartale aktywność nierezydentów inwestujących w polskie papiery udziałowe była niewielka, o tyle w drugim kwartale wielkość transakcji wzrosła, a ich saldo wyniosło 81. Napływ kapitału był związany z ożywieniem na warszawskiej giełdzie. W trzecim kwartale zanotowano jeszcze silniejszy wzrost wartości transakcji dokonywanych przez nierezydentów, jednak saldo całego kwartału było ujemne i BILANS PŁATNICZY RP ZA 3 KWARTAŁY 2003 ROKU 37