Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody
Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody HONOROWY PATRONAT nad projektem objął Podlaski Kurator Oświaty Projekt Podlaska Akademia Przyrody korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. LIDER: Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok tel./fax 85 652 61 07 e-mail: biurozarzadu@polskiestowarzyszenie.pl PARTNER: Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok tel./fax +48 85 653 77 53 e-mail: eurobialystok@bia.pl Białystok 2014 ISBN: 978-83-940838-3-0
Scenariusze zajęć szkolnych dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody Mamy rady na odpady
Scenariusz zajęć szkolnych pod hasłem: Mamy rady na odpady Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne. Wiek dzieci: 7 9 lat. Miejsce zajęć: sala szkolna. Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka oraz podniesienie świadomości na temat bioróżnorodności w lesie. Cele ogólne: kształtuje emocjonalny stosunek do przyrody, rozumie potrzebę segregowania odpadów, potrafi segregować odpady według przynależności do utylizacji lub powtórnego wykorzystania, wie, w jaki sposób ludzie zanieczyszczają Ziemię, wie, co można zrobić, żeby było mniej śmieci, ma poczucie współodpowiedzialności za stan środowiska naturalnego i wie, jakie podejmować działania, żeby ratować Ziemię, wyjaśnienie pojęć: segregacja odpadów, recykling, rozwijanie twórczej wyobraźni, wskazywanie możliwości wtórnego wykorzystania odpadów. Cele operacyjne: Dziecko: rozumie pojęcia: śmieci, segregacja, recykling, zna kolory pojemników na odpady, segreguje odpady do odpowiednich pojemników, wykonuje pracę plastyczną z odpadów, zna ekologiczny sposób wyrzucania śmieci, potrafi podać cele i sposób segregacji odpadów, wie, że wszyscy ludzie muszą dbać o środowisko naturalne, ma poczucie odpowiedzialności za środowisko, w którym żyje. Metody pracy: Sytuacja problemowa, rozmowa, pokaz, obserwacja, metoda ćwiczeń praktycznych, metoda gier i zabaw dydaktycznych, metoda zabaw i gier ruchowych z elementami inscenizacji. Środki dydaktyczne: fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, dotyczący znaczenia lasu dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności; Na odpady mamy rady inscenizacja dzieci, karta pracy nr 1, karteczki z napisami na bluzki: kosz 1, kosz 2, plastik, szkło, papier, puszki; Serwis informacyjny karta pracy nr 2, nożyczki; Moja planeta M. Jeżowskiej biała bibułka, kredki, woda; Segregujmy odpady karta pracy nr 3; Recykling mądre słowo karta pracy nr 4, piktogram, zielona kredka; Dokąd wędruje śmieć ; Przyjaciel przyrody karta pracy nr 5. Faza wstępna zajęć: 1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu: czego on dotyczy?, jakie występują postacie?, dlaczego Kuba postanowił posprzątać las? W tej samej chwili Kuba zauważył w oddali światła latarek i usłyszał wołanie:
Kuba! Kubusiu! Gdzie jesteś?! Czerwony Kapturku! Tutaj! Tu jestem! krzyczał na całe gardło. Wkrótce chłopca znaleźli ratownicy. Był zdziwiony, że szukało go tak wiele osób. W ekipie ratunkowej, oprócz policjantów i strażaków, było mnóstwo mieszkańców miasteczka. Najważniejsze było jednak to, że wraz z innymi szukali go również babcia i rodzice. Okazało się, że mama Kuby już wyzdrowiała i wyszła ze szpitala. Razem z tatą chcieli zrobić synkowi niespodziankę i czekali na niego w domku babci. Gdy długo nie wracał, zawiadomili policję i rozpoczęły się poszukiwania. Co się z tobą działo, synku? zapytała mama, płacząc ze szczęścia. Gdzie byłeś, Kubusiu? dopytywał tata. To bardzo długa historia odpowiedział Czerwony Kapturek. I bardzo smutna dodał i wtulił się w swoich rodziców. Następnego dnia Czerwony Kapturek wstał z łóżka wcześnie rano, włożył swoją czerwoną bluzę z kapturem i przy śniadaniu zapytał tatę: Pomógłbyś mi posprzątać las? Tata tylko uśmiechnął się, mrugnął do synka okiem i chwilę potem wędrowali razem leśną ścieżką. Porozrzucane wszędzie papierki, puszki i butelki zbierali do worków na śmieci. Las powoli nabierał barw i wkrótce wróciły do niego ptaki i zwierzęta. Znów było jak dawniej. Pojawiła się także wilcza rodzina, a Czerwony Kapturek miał nowego przyjaciela wilka. Spotykali się codziennie na leśnej polanie. Na powitanie wilk merdał ogonem i lizał chłopca po dłoni, a on drapał wilka za uchem. Potem biegali razem po lesie, aż do utraty tchu mały człowiek i zwierzę. Rozwinięcie zajęć: 2. Na odpady mamy rady inscenizacja dzieci, karta pracy nr 1 (15 20 minut) Nauczyciel tydzień wcześniej rozdaje dzieciom role do przedstawienia: Na odpady mamy rady i prosi, aby uczniowie zapamiętali treść do inscenizacji przedstawienia. Karteczki z napisami na bluzki: kosz 1, kosz 2, plastik, szkło, papier, puszki. Kosz I (mozolnie): Dzień dobry Kosz II: Raczej zły niż dobry. Kosz I: Tak, masz rację, źle się czuję. Taki pełny jestem od wszelkiego rodzaju śmieci. Kosz II: Ludzie nie myślą, tylko wrzucają wszystko, jak leci. Przecież butelki szklane mogli sprzedać. Kosz I: Makulaturę też. Papier da się przetworzyć na kartonowe pudełka i inne potrzebne rzeczy. A butelki plastikowe mogli zgnieść, by więcej w nas było miejsca na inne odpady. Kosz II: O takim zachowaniu możemy tylko pomarzyć. Kosz I: Oj, tak, tak (Kosze przechodzą na bok. Wchodzą ładne kosze z napisami: plastik i puszki, papier, szkło). Kosz Szkło: Dzień dobry! Kosz Plastik: Oj, tak, nawet bardzo dobry. Kosz Plastik: To dobrze, że ludzie wiedzą, co do nas wrzucać! Kosz Szkło: Racja, słońce ładnie świeci, a my mamy w sobie to, co lubimy Kosz Plastik: W porównaniu do tych dwóch mamy o wiele lepsze życie. Spójrzcie tylko. Kosz Papier: Co Wam dolega? Kosz I: Źle się czujemy, bo nie dajemy sobie rady z tymi wszystkimi śmieciami! Kosz II: Racja, może nam pomożecie? Kosz Szkło: Mam pomysł! Stańmy obok siebie. Ludzie zamiast wszystko wrzucać do jednego z nas, zaczną segregować. Każdy z nas dostanie to, co lubi. Kosz I i II: Hurra! Hej! (wszystkie kosze stają w rzędzie) Chłopiec do dziewczynki: Zobacz, nowe kosze! Dziewczynka: Widzę. Do tego wrzucę plastikowe butelki i puszki, a tu butelki szklane. Tu gazety. Wszyscy: I tak zawsze powinno być! Nauczyciel zadaje pytania: O czym było przedstawienie? Czym różniły się te kosze?
Co znajdowało się w tych koszach? (Nauczyciel wskazuje Kosz I i II) (Odpady) Czym są odpady? Wyjaśnienie pojęcia odpady to nieużyteczne produkty wyrzucane przez ludzi. 3. Serwis informacyjny karta pracy nr 2 (10 minut) Ciekawostki zaczerpnięte z internetu w postaci haseł. I ciekawostka: Przeciętna ilość odpadów domowych na osobę w Polsce to 245 kg. II ciekawostka: Historia śmieci jest bardzo długa. Ma ona kilka tysięcy lat. Problem śmieci istnieje tak długo, jak długo na Ziemi żyje człowiek. Nawet nasi przodkowie w jaskiniach wytwarzali odpadki. Ulegały one jednak całkowitemu rozkładowi. III ciekawostka: Czy wiecie, że większość śmieci w środowisku przyrodniczym rozkłada się bardzo długo, np. skórka z pomarańczy lub banana 2 lata, niedopałek papierosa 4 lata, plastikowa torebka 10 20 lat, puszki aluminiowe 80 100 lat, a butelki plastikowe w ogóle się nie rozkładają! IV ciekawostka: Z powodu plastikowych odpadów trafiających do mórz i oceanów rocznie na świecie giną 2 miliony ptaków i ssaków wodnych. V ciekawostka: Czy wiecie, że wiele osób wciąż jeszcze myśli, że pojemnik na odpady to kosz na śmieci i że można wrzucać do niego wszystko? W wielu pojemnikach, powiedzmy na szkło, widuje się ogryzki, puszki po napojach. VI ciekawostka: Odpady są często zainfekowane. Żerują na nich szczury, muchy, ptaki, a to sprzyja rozpowszechnianiu się chorób. 4. Segregujmy odpady karta pracy nr 4 (10 minut) Nauczyciel wyjaśnia pojęcie segregacja (sposób gromadzenia odpadów, polegający na ich podziale ze względu na materiał, z jakiego zostały wytworzone, w celu ponownego ich wykorzystania). Zwróćcie uwagę, że w sali znajdują się 4 kosze na śmieci (czerwony na szkło, niebieski na papier, żółty na plastik, zielony na inne odpady). Dzieci na karcie pracy łączą kartoniki z odpowiednim koszem, w ten sposób segregują odpady (nie wszystkie czytają, więc tu rola rodziców). a) papier (niebieski) książka, zeszyt (bez zszywaczy), patyczek drewniany po lodzie, sznurek, tektura, papierek po cukierkach, gazeta, bombonierka, ścierka (dodawane są tekstylia do masy papierowej), b) szkło (czerwony) słoik, c) plastik i puszki (żółty) woreczek po śniadaniu, plastikowa butelka, reklamówka, kubeczek po jogurcie, wieczne pióro (obudowa plastikowa), puszka, d) inne odpady (zielony) pozostałe śmieci: kalosz, piłka, opona, trampki; utylizacja odpadów. Nauczyciel wyjaśnia, że utylizacja odpadów to przetwarzanie lub unieszkodliwianie ich. 5. Moja planeta M. Jeżowska (10 minut) Zabawa relaksacyjna przy słowach piosenki M. Jeżowskiej Moja planeta. Każdy uczeń otrzymuje białą bibułkę, na której nauczyciel wcześniej zrobił niewielką plamkę czarnym atramentem, oraz kredki. Na bibułce (na stronie bez plamy) dziecko ma narysować swój dom, plac zabaw, swoje podwórko itp. Po narysowaniu prac nauczyciel opowiada o czarnej chmurze, która pojawiła się nad podwórkiem, i zaczął padać obfity deszcz. Wówczas nauczyciel spryskuje bibułki wodą, a uczniowie obserwują, co się dzieje. Wyciągają wnioski, że atramentowa plama, która była dzikim wysypiskiem (o tym dzieci dowiadują się dopiero teraz), rozpłynęła się po całym terenie. Uczniowie wypowiadają się na temat skutków tworzenia dzikich wysypisk.
6. Recykling mądre słowo karta pracy nr 5, piktogram (5 7 minut) Wprowadzenie pojęcia recykling ; uczniowie kolorują piktogram przedstawiający znak recyklingu. 7. Dokąd wędruje śmieć prezentacje multimedialne Zakończenie zajęć: 8. Przyjaciel przyrody karta pracy nr 6 (5 7 minut) Nauczyciel prosi, aby dzieci sprawdziły, czy są przyjaciółmi przyrody, podkreślając wybraną odpowiedź z karty pracy nr 6. Co robisz z papierkiem, gdy w pobliżu nie ma kosza? a) zabierasz ze sobą, b) wyrzucasz na ziemię. Co robisz ze zgromadzonymi czasopismami? a) wyrzucasz na śmietnik b) zanosisz je do punktu skupu makulatury lub wrzucasz do specjalnie oznaczonego pojemnika W jakich opakowaniach kupujesz napoje? a) w butelkach jednorazowych b) w szklanych opakowaniach Dzieci odpowiadają na pytania: 1. Segregacja jest to? 2. Recykling jest to? 3. Odpady są to? 4. Przyjaciel przyrody to? Bibliografia. 1. K. Popko Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków 2011. 2. J. Dołkin: Zielony Ekran program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok 2000. 3. Cz. Rosik Dulewska: Podstawy gospodarki odpadami, Warszawa 2012. 4. M. A. Gostomczyk: Gospodarka odpadami: ćwiczenia projektowe, Kalisz, 2011. 5. I. Wierzbowska: Wilk, Fundacja Wspierania Inicjatyw ekologicznych, Kraków 2010. Aneks: Na odpady mamy rady inscenizacja dzieci, karta pracy nr 1 Role do przedstawienia Na odpady mamy rady (tekst poniżej). Uczniowie zapamiętują tekst, gdyż dostają go wcześniej; nauczyciel przydziela role. Wyklejanka nr 1 karteczki z napisami na bluzki: kosz 1, kosz 2, plastik, szkło, papier, puszki. Tekst do przedstawienia karta pracy nr 1: Kosz I (mozolnie): Dzień dobry Kosz II: Raczej zły niż dobry. Kosz I: Tak, masz rację, źle się czuję. Taki pełny jestem od wszelkiego rodzaju śmieci. Kosz II: Ludzie nie myślą, tylko wrzucają wszystko, jak leci. Przecież butelki szklane mogli sprzedać. Kosz I: Makulaturę też. Papier da się przetworzyć na kartonowe pudełka i inne potrzebne rzeczy. A butelki plastikowe mogli zgnieść, by więcej w nas było miejsca na inne odpady. Kosz II: O takim zachowaniu możemy tylko pomarzyć. Kosz I: Oj, tak, tak (Kosze przechodzą na bok. Wchodzą ładne kosze z napisami: plastik i puszki, papier, szkło). Kosz Szkło: Dzień dobry! Kosz Plastik: Oj, tak, nawet bardzo dobry. Kosz Plastik: To dobrze, że ludzie wiedzą, co do nas wrzucać! Kosz Szkło: Racja, słońce ładnie świeci, a my mamy w sobie to, co lubimy
Kosz Plastik: W porównaniu do tych dwóch mamy o wiele lepsze życie. Spójrzcie tylko. Kosz Papier: Co Wam dolega? Kosz I: Źle się czujemy, bo nie dajemy sobie rady z tymi wszystkimi śmieciami! Kosz II: Racja, może nam pomożecie? Kosz Szkło: Mam pomysł! Stańmy obok siebie. Ludzie zamiast wszystko wrzucać do jednego z nas, zaczną segregować. Każdy z nas dostanie to, co lubi. Kosz I i II: Hurra! Hej! (wszystkie kosze stają w rzędzie) Chłopiec do dziewczynki: Zobacz, nowe kosze! Dziewczynka: Widzę. Do tego wrzucę plastikowe butelki i puszki, a tu butelki szklane. Tu gazety. Wszyscy: I tak zawsze powinno być! Serwis informacyjny karta pracy nr 2 Ciekawostki zaczerpnięte z internetu w postaci haseł na karteczkach, do rozcięcia: I ciekawostka: Przeciętna ilość odpadów domowych na osobę w Polsce to 245 kg. II ciekawostka: Historia śmieci jest bardzo długa. Ma ona kilka tysięcy lat. Problem śmieci istnieje tak długo, jak długo na Ziemi żyje człowiek. Nawet nasi przodkowie w jaskiniach wytwarzali odpadki. Ulegały one jednak całkowitemu rozkładowi. III ciekawostka: Czy wiecie, że większość śmieci w środowisku przyrodniczym rozkłada się bardzo długo, np. skórka z pomarańczy lub banana 2 lata, niedopałek papierosa 4 lata, plastikowa torebka 10 20 lat, puszki aluminiowe 80 100 lat, a butelki plastikowe w ogóle się nie rozkładają! IV ciekawostka: Z powodu plastikowych odpadów trafiających do mórz i oceanów rocznie na świecie giną 2 miliony ptaków i ssaków wodnych. V ciekawostka: Czy wiecie, że wiele osób wciąż jeszcze myśli, że pojemnik na odpady to kosz na śmieci i że można wrzucać do niego wszystko? W wielu pojemnikach, powiedzmy na szkło, widuje się ogryzki, puszki po napojach. VI ciekawostka: Odpady są często zainfekowane. Żerują na nich szczury, muchy, ptaki, a to sprzyja rozpowszechnianiu się chorób. Moja planeta M. Jeżowska piosenka Segregujmy odpady karta pracy nr 3 Nauczyciel wyjaśnia pojęcie segregacja (sposób gromadzenia odpadów, polegający na ich podziale ze względu na materiał, z jakiego zostały wytworzone, w celu ponownego ich wykorzystania). Zwróćcie uwagę, że w sali znajdują się 4 kosze na śmieci (czerwony na szkło, niebieski na papier, żółty na plastik, zielony na inne odpady). Dzieci na karcie pracy łączą kartoniki z odpowiednim koszem, w ten sposób segregują odpady (nie wszystkie czytają, więc tu rola rodziców). a) papier (niebieski) książka, zeszyt (bez zszywaczy), patyczek drewniany po lodzie, sznurek, tektura, papierek po cukierkach, gazeta, bombonierka, ścierka (dodawane są tekstylia do masy papierowej), b) szkło (czerwony) słoik, c) plastik i puszki (żółty) woreczek po śniadaniu, plastikowa butelka, reklamówka, kubeczek po jogurcie, wieczne pióro (obudowa plastikowa), puszka, d) inne odpady (zielony) pozostałe śmieci: kalosz, piłka, opona, trampki; utylizacja odpadów. Nauczyciel wyjaśnia, że utylizacja odpadów to przetwarzanie lub unieszkodliwianie ich. Recykling mądre słowo karta pracy nr 4, piktogram Dzieci kolorują piktogram recyklingu na zielono.
Przyjaciel przyrody karta pracy nr 5 Dzieci sprawdzają czy są przyjaciółmi przyrody, podkreślając wybraną odpowiedź z karty pracy nr 5: Co robisz z papierkiem, gdy w pobliżu nie ma kosza? a) zabierasz ze sobą b) wyrzucasz na ziemię Co robisz ze zgromadzonymi czasopismami? a) wyrzucasz na śmietnik b) zanosisz je do punktu skupu makulatury lub wrzucasz do specjalnie oznaczonego pojemnika W jakich opakowaniach kupujesz napoje? a) w butelkach jednorazowych b) w szklanych opakowaniach 3 poprawne odpowiedzi: Brawo! 2 poprawne i mniej odpowiedzi: Pracujesz nad sobą!