MOŻLIWOŚCI PODNOSZENIA KOMPETENCJI Z PRZEDMIOTÓW ILOŚCIOWYCH W PROGRAMACH ROZWOJOWYCH UCZELNI

Możliwości podnoszenia kompetencji z przedmiotów ilościowych XIX Ogólnopolska Konferencja Dydaktyczna pt. Nauczanie przedmiotów ilościowych a potrzeby rynku pracy Łódź, 7 8 czerwca 2010 Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska Katedra Prognoz i Analiz Gospodarczych, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu MOŻLIWOŚCI PODNOSZENIA KOMPETENCJI Z PRZEDMIOTÓW ILOŚCIOWYCH W PROGRAMACH ROZWOJOWYCH UCZELNI Streszczenie Od 2008 r. polskie uczelnie mogą starać się o środki z Europejskiego Funduszu Społecznego na realizację swoich programów rozwojowych. Projekty w ramach priorytetu IV Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki prowadzone są pod nadzorem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wśród dostępnych form aktywności możliwe jest m.in. finansowanie programów wyrównawczych z matematyki i fizyki dla studentów pierwszego roku różnych kierunków studiów oraz rozszerzenie działalności uczelni w obszarze kształcenia ustawicznego poprzez organizację szkoleń dla osób pracujących. Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu realizuje obecnie trzy projekty rozwojowe w ramach POKL. W artykule przedstawiono analizę dotychczasowej i planowanej aktywności w projektach w obszarze nauczania metod ilościowych. Uwagę skoncentrowano na efektach prowadzonych od 2008 r. zajęć wyrównawczych z matematyki oraz szkoleń realizowanych w ramach oferty kształcenia ustawicznego. 1. Programy rozwojowe uczelni w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Od 2004 r. polskie uczelnie mogą starać się o środki z Europejskiego Funduszu Społecznego (por. [1]) na realizację m.in. projektów szkoleniowych, a od 2008 r. również kompleksowych projektów mających na celu podniesienie potencjału dydaktycznego uczelni i dostosowanie go do aktualnych potrzeb rynku 23

Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska pracy. W obecnym okresie programowania (lata 2007 2013) projekty finansowane z EFS realizowane są w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, a instytucją odpowiedzialną za wdrażanie funduszy strukturalnych w Polsce jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (por. [2]). Zgodnie z zapisami PO Kapitał Ludzki alokacja finansowa programu na lata 2007 2013 wynosi 11,5 mld Euro, w tym środki EFS stanowią 85% tj. 8 126 mln. Euro, a środki krajowe 15 % tj. 1 434 mln Euro. PO Kapitał Ludzki składa się z 10 Priorytetów, realizowanych równolegle na poziomie centralnym i regionalnym (por. [3]). Priorytety realizowane centralnie to: Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna; Priorytet II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących; Priorytet III Wysoka jakość systemu oświaty; Priorytet IV Szkolnictwo wyższe i nauka; Priorytet V Dobre rządzenie. Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to: Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich; Priorytet VII Promocja integracji społecznej; Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki; Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. W obecnym okresie programowania w ramach PO Kapitał Ludzki utworzono odrębny priorytet poświęcony szkolnictwu wyższemu i nauce (priorytet IV), który jest realizowany pod nadzorem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W ramach tego priorytetu uczelnie mogą aplikować w trybie konkursowym (por. [6]) o środki na programy rozwojowe, kierunki zamawiane, finansowanie działań zorientowanych na rozwój kwalifikacji kadr czy komercjalizację wyników badań naukowych. Największe znaczenie ma działanie 4.1 Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego szkolnictwa wyższego, a w jego ramach poddziałanie 4.1.1 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni (budżet ok. 500 mln Euro). W ramach tego poddziałania uczelnie mogą aplikować o środki na realizację programów rozwojowych zawierających m.in.: przygotowanie, otwieranie i realizację nowych kierunków studiów, studiów podyplomowych, studiów doktoranckich oraz dostosowywanie programów na istniejących kierunkach studiów do potrzeb rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy, rozszerzanie oferty edukacyjnej uczelni o zajęcia fakultatywne w postaci programów wyrównawczych dla studentów z zakresu matematyki i fizyki; zwiększanie udziału szkolnictwa wyższego w kształceniu ustawicznym; 24

Możliwości podnoszenia kompetencji z przedmiotów ilościowych opracowywanie programów i materiałów dydaktycznych oraz wdrożenie programów kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość; współpracę uczelni z pracodawcami; lepsze przygotowanie absolwentów do wejścia na rynek pracy. Według założeń wykorzystanie środków z poddziałania 4.1.1 powinno w znacznym stopniu wpłynąć na podniesienie jakości kształcenia na polskich wyższych uczelniach, a tym samym pośrednio wpłynąć na podniesienie kwalifikacji kadr polskich przedsiębiorstw i instytucji. W obszarze nauczania/wykorzystania metod ilościowych wśród dostępnych form aktywności należy wymienić przede wszystkim możliwość finansowania programów wyrównawczych z matematyki i fizyki dla studentów pierwszego roku różnych kierunków studiów (w formie tradycyjnej i/lub e-learningowej) oraz rozszerzenie działalności uczelni w obszarze kształcenia ustawicznego poprzez organizację szkoleń dla osób pracujących. Warto podkreślić, że od początku poddziałanie 4.1.1 cieszy się olbrzymim zainteresowaniem zarówno ze strony publicznych, jak i niepublicznych uczelni. W 2008 r. ogłoszono dwa konkursy, przy czym alokacja środków w obu przypadkach wyniosła 300 mln zł. W odpowiedzi na I edycję konkursu (kwiecień 2008) wpłynęło 287 wniosków, z czego ocenę formalną przeszło 216 wniosków o przyznanie dofinansowania, w tym 96 na kwotę powyżej 5 mln zł. W trakcie oceny merytorycznej 85 wniosków uzyskało ocenę pozytywną, ale tylko 37 wniosków otrzymało dofinansowanie. Do drugiego konkursu zgłoszono 397 wniosków, z czego ocenę formalną przeszło 291 wniosków (w tym 108 na kwotę powyżej 5 mln zł),. Oocenę merytoryczną 100 wniosków, a dofinansowanie otrzymało 40 najlepszych. W lutym 2009 r. ogłoszono w ramach poddziałania 4.1.1 dwa niezależne konkursy na wsparcie w ramach programów rozwojowych uczelni (łącznie blisko 200 mln Euro). Konkurs 1 zorientowany był przede wszystkim na wzmocnienie potencjału uczelni w zakresie kompetencji pracowników naukowo dydaktycznych, konkurs 2 zorientowany przede wszystkim na zacieśnienie współpracy uczelni z pracodawcami oraz lepsze przygotowanie studentów do wejścia na rynek pracy. W odpowiedzi wpłynęło 615 wniosków, z czego 518 przeszło ocenę formalną. Ocenę merytoryczną przeszło ok. 1/3 złożonych wniosków aplikacyjnych. W wyniku zwiększenia kwoty alokacji przez MNiSW wszystkie wnioski, które pozytywnie przeszły ocenę merytoryczną uzyskały dofinansowanie. Równie dużym powodzeniem cieszyła się ogłoszona po raz pierwszy w 2009 r. w trybie konkursu aplikacja do poddziałania 4.1.2 na organizację kierunków zamawianych szczególnie ważnych dla gospodarki opartej na wiedzy (głównie kierunki techniczne). Również tutaj, w wyniku zwiększenia alokacji na 2009 r. wszystkie projekty, które pozytywnie przeszły ocenę merytoryczną otrzymały dofinansowanie. W konkursie ogłoszonym w 2010 r. do 25

Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska tego poddziałania złożono 263 wnioski, z czego 194 przeszło pozytywnie ocenę formalną. Obecnie trwa ocena merytoryczna. W marcu 2010 r. ogłoszono 3 niezależne konkursy na projekty rozwojowe uczelni w ramach poddziałania 4.1.1 POKL: konkurs 1 zorientowany głównie na wzmocnienie potencjału uczelni w zakresie kompetencji pracowników naukowo dydaktycznych z alokacją 300 mln zł, konkurs 2 zorientowany przede wszystkim na zacieśnienie współpracy uczelni z pracodawcami oraz lepsze przygotowanie studentów do wejścia na rynek pracy z alokacją 200 mln zł, konkurs 3 poświęcony zwiększeniu roli uczelni w kształceniu ustawicznym poprzez organizację ważnych dla nowoczesnej gospodarki studiów podyplomowych oraz krótkich form szkoleniowych z alokacją 50 mln zł. W 2010 r. po raz pierwszy wprowadzono zapis w poddziałaniu 4.1.1 zezwalający na złożenie przez daną uczelnię tylko jednego projektu w ramach poszczególnych konkursów. Nabory do konkursów 1 i 3 zakończyły się w kwietniu 2010 r. Do konkursu 1 złożono 148 wniosków, a 124 z nich przeszło pozytywnie ocenę formalną. Do konkursu 3 złożono 146 wniosków, z czego 112 przeszło pozytywnie ocenę formalną. Oznacza to, że w każdym z konkursów uczestniczyła ok. 1/3 polskich uczelni. Obecnie trwa ocena merytoryczna. Nabór do konkursu 2 zakończył się 11 maja br., a liczba wniosków nie została jeszcze podana do publicznej wiadomości. Przytoczone wielkości obrazują zainteresowanie uczelni aplikowaniem o środki w nowym okresie programowania. Bardzo duże w porównaniu z pierwszym okresem programowania (por. [4]) zainteresowanie uczelni udziałem w konkursach POKL to wynik zmian wprowadzonych w obecnym okresie programowania. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy utworzenie odrębnego priorytetu poświęconego problemom szkolnictwa wyższego oraz wprowadzenie uproszczeń w rozliczaniu przyznanych dotacji. Z punktu widzenia uczelni za najważniejsze z uproszczeń uznać należy możliwość ryczałtowego rozliczania kosztów pośrednich (zwłaszcza w odniesieniu do kosztów użytkowania własnego majątku), co w znacznym stopniu uatrakcyjniło realizację projektów ze środków EFS przez tego typu podmioty (por. [5]). 26 2. Realizowane projekty rozwojowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu od 2004 r. aktywnie uczestniczy w aplikowaniu o środki z Europejskiego Funduszu Społecznego. W pierwszym okresie programowania (lata 2004 2006) Uniwersytet zrealizował siedem projektów szkoleniowych oraz dwa projekty badawcze na łączną kwotę blisko 8 mln zł.

Możliwości podnoszenia kompetencji z przedmiotów ilościowych W ramach środków pochodzących z obecnego okresu programowania w 2008 r. i 2009 r. Uczelnia pozyskała środki na realizację trzech projektów rozwojowych w ramach poddziałania 4.1.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 1 na łączną kwotę blisko 29 mln zł. Do realizacji projektów rozwojowych w strukturach Uczelni powołana została Sekcja Obsługi Projektów Rozwojowych. W projektach pod wspólną potoczną nazwą Kuźnia Kadr zawarto działania skierowane do studentów, osób spoza społeczności akademickiej, jak i kadry dydaktycznej i kierowniczej Uczelni. Pisząc cele szczegółowe projektów bazowano na diagnozie potrzeb i możliwości Uczelni, wykorzystano doświadczenia w realizacji projektów finansowanych ze środków EFS w poprzednim okresie finansowania. W projekcie Kuźnia Kadr 1 zrealizowano m.in. zajęcia wyrównawcze z matematyki i fizyki dla studentów 1 roku wszystkich wydziałów (w formie tradycyjnej i e-learningowej), nowoczesne studia podyplomowe, płatne staże dla studentów u pracodawców, szkolenia dla dydaktyków z języków obcych i z nowoczesnych metod prowadzenia zajęć oraz szkolenia dla administracji uczelni. Wdrożono również nowoczesny system do zarządzania w kwesturze. W projekcie zaplanowano ogółem 1950 uczestników, okres realizacji kończy się w lipcu br. Projekt spotkał się z olbrzymim zainteresowaniem ze strony potencjalnych grup docelowych. Na większość zaplanowanych aktywności liczba chętnych kilkakrotnie przekraczała liczbę zaplanowanych w projekcie miejsc. Według stanu na koniec marca 2010 w projekcie udział wzięło już 1991 osób, w tym 1230 kobiet (61%). Spośród uczestników projektu 1496 osób to studenci UE we Wrocławiu (w tym 923 kobiety), 280 dydaktyków Uczelni (w tym 158 kobiet), 91 osób z kadry administracyjnej (w tym 71 kobiet) oraz 124 osoby spoza społeczności akademickiej uczestnicy międzywydziałowych modułowych studiów podyplomowych (w tym 78 kobiet). Wśród niewątpliwych sukcesów projektu odnotować należy przede wszystkim wypracowanie nowatorskiej koncepcji oraz programu międzywydziałowych wielomodułowych studiów podyplomowych w systemie mieszanym, tzn. tradycyjne formy: wykłady i warsztaty oraz e-learning. Adresatami studiów były osoby posiadające wykształcenie kierunkowe nie związane z ekonomią, zarządzaniem, administracją i finansami. Zamierzeniem było bowiem przygotowanie oferty umożliwiającej zwiększenie świadomości ekonomicznej i doskonalenie umiejętności menedżerskich absolwentów kierun- 1 Projekt POKL: Uniwersytet Ekonomiczny kuźnią kadr menedżerskich dla opartej na wiedzy gospodarki, nr umowy: UDA-POKL.04.01.01-00-091/08-00, okres realizacji 2008 2010, kwota dofinansowania 4,8 mln zł. Projekt POKL.04.01.01-00-057/09 Kuźnia Kadr 2, czyli wzmocnienie potencjału rozwojowego Uniwersytetu Ekonomicznego Wrocławiu poprzez rozszerzenie oferty edukacyjnej i szkolenie kadry dydaktycznej. Realizacja 2009 2012, kwota dofinansowania 9,2 mln zł. Projekt POKL.04.01.01-00-229/09 nt. Kuźnia Kadr 3, czyli wzmocnienie potencjału rozwojowego Uniwersytetu Ekonomicznego Wrocławiu poprzez rozszerzenie oferty edukacyjnej i lepsze przygotowanie studentów i absolwentów. Realizacja 2010 2012, kwota dofinansowania 14,6 mln zł. Autorki pełnią funkcje kierownika projektu oraz eksperta ds. ewaluacji we wszystkich ww. projektach. 27

Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska ków humanistycznych, przyrodniczych i technicznych. Program studiów złożony był z czterech części: przedmioty podstawowe, m.in. ekonomia, podstawy zarządzania, wspólne dla wszystkich uczestników; moduły obejmujące przedmioty kierunkowe w ramach 4 proponowanych kierunków; fakultatywne moduły tematyczne, takie jak: metody ilościowe w zarządzaniu, źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstw, itd. (słuchacz miał możliwość wyboru modułów min. 3 z 16 dostępnych bloków); zajęcia e-learningowe stanowiące dopełnienie zajęć realizowanych w tradycyjnej formie (słuchacze wybierali do zaliczenia trzy moduły e-learningowe spośród 16). Pomysł znalazł uznanie w oczach osób pracujących. Kandydatów było trzykrotnie więcej od liczby oferowanych miejsc. Na zaplanowane 120 miejsc zgłosiło się blisko 370 chętnych. W ramach projektu Kuźnia Kadr 2 zaplanowano m.in. przygotowanie i wdrożenie od 2009 r. trzech nowych anglojęzycznych specjalności na Wydziale Zarządzania, Informatyki i Finansów, dwóch na kierunku Finanse i Rachunkowość (Financial Management i Corporate Finance) oraz jednej na kierunku zarządzanie (Business Administration). Ponadto w ramach projektu prowadzone są prace nad modyfikacją programów studiów doktoranckich i dostosowaniem ich do potrzeb rynku pracy, a także szkolenia dla dydaktyków, wizyty studyjne oraz stypendia dla zagranicznych profesorów wizytujących. W obszarze wzmocnienia działalności uczelni w zakresie kształcenia ustawicznego przygotowano natomiast bardzo bogatą ofertę krótkich (do 40 godzin) szkoleń adresowanych do osób pracujących, z obszaru zainteresowania Uczelni (w tym m.in. z zakresu: zarządzania, finansów, rachunkowości, marketingu, wykorzystania pakietów użytkowych czy internacjonalizacji prowadzenia biznesu). Szkolenia te cieszą się olbrzymią popularnością. W ramach dotychczasowych dwóch edycji rekrutacji na szkolenia zainteresowanie uczestnictwem wyraziło ponad 2 tys. osób pracujących, głównie z województwa dolnośląskiego. Warto podkreślić, że oferta szkoleń została przygotowana w języku polskim, angielskim i niemieckim. W projekcie zaplanowano ogółem 2500 uczestników, a jego okres realizacji kończy się w lipcu 2012 r. Jednym z głównych celów projektu Kuźnia Kadr 3 jest natomiast zintensyfikowanie współpracy Uczelni z pracodawcami w regionie dla lepszego przygotowaniae studentów do startu na rynku pracy. W ramach tego projektu realizowane są m.in. płatne staże u pracodawców dla studentów i absolwentów Uniwersytetu, tradycyjne zajęcia wyrównawcze z matematyki i fizyki dla studentów 1 roku wszystkich wydziałów, targi pracy, cykle wykładów otwartych i seminariów prowadzonych przez praktyków biznesu, atrakcyjne z punktu widzenia oczekiwań pracodawców szkolenia dla studentów i absolwentów. W projekcie zaplanowano również uruchomienie nowej specjalności Skarbowość na kierunku Finanse i Rachunkowość na Wydziale Nauk Ekonomicznych. W projekcie ma wziąć udział ogółem 3500 uczestników, a jego okres realizacji kończy się w grudniu 2012 r. 28

Możliwości podnoszenia kompetencji z przedmiotów ilościowych 3. Aktywności w obszarze metod ilościowych w ramach projektów rozwojowych Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Realizacja w ramach projektów rozwojowych zajęć wyrównawczych z matematyki oraz szkoleń z oferty kształcenia ustawicznego pozwoliła na ocenę z jednej strony zainteresowania przedmiotami ilościowymi, z drugiej na przeprowadzenie diagnozy potrzeb rynku pracy w tym zakresie. W 2008 roku rozpoczęła się realizacja pierwszego projektu rozwojowego, w którym jedną z oferowanych form wsparcia były zajęcia wyrównawcze z matematyki dla studentów pierwszego roku. Propozycja takich zajęć wynikała z diagnozy potrzeb bazującej na ocenie przygotowania absolwentów szkół ponadgimnazjalnych w zakresie matematyki. Wielu studentów pierwszego roku miało poważne problemy z opanowaniem materiału z samej matematyki lub przedmiotów pokrewnych. Źródłem niepowodzeń były głównie braki wyniesione z poprzednich etapów edukacji. Biorąc dodatkowo pod uwagę fakt ograniczania liczby godzin poświęcanych metodom ilościowym na większości kierunków ekonomicznych, powodowało to problemy na kolejnych latach studiów, nie tylko z opanowaniem materiału z przedmiotów ilościowych, ale również innych, gdzie metody ilościowe znajdują zastosowanie. Tak więc potrzeba organizacji zajęć wyrównawczych była bezsporna. Pozostawała tylko niepewność, co do zainteresowania studentów tą propozycją. Na odpowiedź nie trzeba było długo czekać. Pierwsza rekrutacja przeszła nasze oczekiwania. W ciągu trzech pierwszych dni, w których możliwe były zapisy, zgłosiło się ponad 200 studentów. W roku akademickim 2008/2009 w zajęciach wyrównawczych z matematyki prowadzonych w formie tradycyjnej wzięło udział blisko 350 studentów pierwszego roku, co wyczerpało środki zaplanowane na cały okres realizacji projektu Kuźnia Kadr 1. Dodatkową propozycją był kurs wyrównawczy w formie e-learningowej. Z tej formy wsparcia skorzystało kolejnych 170 studentów. Duże zainteresowanie propozycją zajęć wyrównawczych znalazło swoje odbicie w kolejnym projekcie Kuźnia Kadr 3, gdzie zaplanowaliśmy te zajęcia już w większej liczbie, skierowane nie tylko do studentów pierwszego roku. Dotychczasowe doświadczenia z prowadzenia zajęć wyrównawczych pozwalają na sformułowanie kilku wniosków. Na zakończenie uczestnictwa w zajęciach studenci proszeni byli o wypełnienie ankiety ewaluacyjnej. W jednym z pytań mieli ocenić sam pomysł takiej inicjatywy. Rozkład odpowiedzi przedstawiono na rysunku 1. 29

Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska Rys. 1. Rozkład odpowiedzi na pytanie o inicjatywę wprowadzenia zajęć wyrównawczych z matematyki Źródło: badania własne. Prawie wszyscy uczestnicy (99,2%) uważali, że wprowadzenie kursów wyrównawczych z matematyki było inicjatywą potrzebną, w tym blisko 60%, że bardzo potrzebną. Pozwala to na stwierdzenie, że kursy nie tylko cieszyły się dużym zainteresowaniem, ale i były efektywną formą wsparcia. Dodatkowo potwierdzają to odpowiedzi na inne z pytań kwestionariusza ewaluacyjnego, dotyczące słuszności decyzji o udziale w zajęciach. Blisko 80% uczestników stwierdziło po fakcie, że gdyby w chwili obecnej podejmowali taką decyzję, to byłaby ona na tak. Rozkład odpowiedzi na pytanie o ponowną decyzję uczestnictwa w kursach wyrównawczych prezentuje rysunek 2. Rys. 2. Rozkład odpowiedzi na pytanie o ponowne uczestnictwo w zajęciach wyrównawczych z matematyki Źródło: badania własne. 30

Możliwości podnoszenia kompetencji z przedmiotów ilościowych Zwrócić należy uwagę na fakt, że w przypadku tego pytania, mimo wcześniejszej deklaracji o dostrzeganej potrzebie zajęć wyrównawczych, 15% studentów nie podjęłoby już decyzji o uczestnictwie w kursie wyrównawczym. To nasuwa kolejne spostrzeżenia dotyczące dwóch kwestii: czasu rozpoczynania zajęć wyrównawczych oraz oczekiwań studentów. Najlepszym momentem rozpoczęcia zajęć wyrównawczych z matematyki byłby niewątpliwie okres poprzedzający początek roku akademickiego (ewentualnie początek semestru, gdzie rozpoczyna się kurs matematyki lub przedmiotów pokrewnych). W przypadku projektów realizowanych przez Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu niestety nie udało się tego dotychczas zorganizować w taki sposób. Związane to było z momentem ogłoszenia wyników konkursu przez MNiSW czy momentem podpisania umowy o dofinansowanie. Zarówno w przypadku Kuźni Kadr 1, jak i Kuźni Kadr 3, zajęcia wyrównawcze wystartowały już w trakcie trwania roku akademickiego (lub odpowiednio semestru jw.). W związku z powyższym część studentów nie zrozumiała idei tej formy wsparcia, traktując kurs wyrównawczy jako swoiste korepetycje z materiału aktualnie przerabianego na normalnych zajęciach. Odsetek ich jednak nie był wysoki. Zdecydowana większość dostrzegła konieczność przede wszystkim uzupełnienia wiedzy o charakterze podstawowym. Z drugiej strony, w miarę możliwości czasowych, sięganie w czasie zajęć wyrównawczych do materiału aktualnie przerabianego na normalnych zajęciach, nie można uznawać za z założenia niesłuszne. W przypadku niektórych kierunków kurs matematyki, zgodnie ze standardami, został bardzo ograniczony godzinowo, czemu nie towarzyszyło zasadnicze ograniczenie materiału. Biorąc pod uwagę zakres materiału z matematyki realizowany zgodnie z podstawą programową w szkołach ponadgimnazjalnych, na studiach radziły sobie jedynie osoby, które ukończyły klasy o profilu matematycznym (matematyczno-fizycznym, matematyczno-informatycznym, itp.). A te nie stanowią dominującej grupy na uczelniach ekonomicznych. Dla pozostałych jednym z najlepszych rozwiązań były właśnie zajęcia wyrównawcze (bezpłatne, bezstresowe). Jeszcze jedną grupę stanowili studenci, którzy rozpoczynali matematykę w drugim semestrze, natomiast w pierwszym mieli już przedmioty wykorzystujące pewien zakres materiału z matematyki nieprzerabianego w szkołach ponadgimnazjalnych w klasach o profilu niematematycznym (np. konieczność liczenia pochodnych na mikroekonomii). Dla tej grupy sięganie do bieżącego materiału przerabianego na innych kierunkach było rozwiązaniem bardzo korzystnym. Kolejna kwestia dotyczy jednorodności grup na zajęciach wyrównawczych. Przy pierwszej rekrutacji niesłusznie przyjęto założenie, że zainteresowane kursem będą jedynie osoby mające problemy z matematyką. Częściowo na zajęcia zapisali się również studenci, którzy zdali maturę z matematyki, w tym na poziomie rozszerzonym. Same te osoby w zdecydowanej większości bardzo pozytywnie oceniły udział w kursie, twierdząc, że był adekwatny do ich potrzeb 31

Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska i zaspokoił oczekiwania. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w której studenci rozpoczynają zajęcia z matematyki dopiero w drugim semestrze, a więc po ponad półrocznej przerwie. Niestety dla drugiej części grupy szkoleniowej osoby mające problemy z podstawami matematyki obecność tych studentów stanowiła czynnik niekorzystny, co zostało ujęte w uwagach ankiety ewaluacyjnej. Uwagi te zostały uwzględnione przy następnych rekrutacjach i przydziale studentów do grup. W kolejnych ankietach podsumowujących problem ten już nie był poruszany. Drugim elementem projektów rozwojowych uczelni, gdzie spotkać się można z metodami ilościowymi są szkolenia w formie krótkich kursów dla osób pracujących w ramach kształcenia ustawicznego. W projekcie Kuźnia Kadr 2 zaproponowane zostały kursy z tematyki związanej z codziennymi obszarami zainteresowań Uniwersytetu Ekonomicznego i jego pracowników. W ostatniej rekrutacji (luty 2010) podano propozycję 25 kursów, w tym 15 w języku polskim i 10 w językach angielskim i niemieckim. Kursy pogrupowane były w siedem obszarów: Zarządzanie miękkie, Zarządzanie finansami, Marketing, Rachunkowość, Internacjonalizacja biznesu, Pozyskiwanie środków zewnętrznych, Wykorzystanie pakietów użytkowych w zarządzaniu. W ciągu dziesięciu dni rekrutacji odnotowano 1355 zgłoszeń. Można więc mówić o bardzo dużym zainteresowaniu przedstawioną ofertą. Wśród zaproponowanych szkoleń trzy kursy związane są z metodami ilościowymi i ich wykorzystaniem, a mianowicie: Wykorzystanie Excela w analizie danych biznesowych (kurs podstawowy); Wykorzystanie Excela w analizie danych biznesowych (kurs średniozaawansowany); Finansowa analiza przedsiębiorstwa i przedsięwzięć inwestycyjnych. Zapotrzebowanie na wyżej wymienione kursy, mierzone liczbą zgłoszeń potencjalnych uczestników, obrazować może potrzeby rynku pracy w zakresie szkoleń z metod ilościowych. Kurs Wykorzystanie Excela w analizie danych biznesowych (kurs średniozaawansowany) zajął trzecią pozycję pod względem liczby osób nim zainteresowanych spośród wszystkich zaproponowanych dwudziestu pięciu. Podobny kurs, tylko na poziomie podstawowym, uplasował się pod względem liczby zgłoszeń na miejscu szóstym, natomiast kurs Finansowa analiza przedsiębiorstwa i przedsięwzięć inwestycyjnych, w dużej mierze wykorzystujący metody ilościowe, na pozycji siódmej. Na rysunku 3 przedstawiono liczbę zgłoszeń na poszczególne kursy prowadzone w języku polskim. 32

Możliwości podnoszenia kompetencji z przedmiotów ilościowych Rys. 3. Liczba zgłoszeń na prowadzone w ramach kształcenia ustawicznego kursy w języku polskim Źródło: dane własne. Stosunkowo duże zainteresowanie kursami ściśle związanymi z metodami ilościowymi niewątpliwie świadczy o dostrzeganiu potrzeby sięgania po te metody w codziennej działalności gospodarczej. Oferta szkoleń w ramach kształcenia ustawicznego powinna wychodzić naprzeciw oczekiwaniom rynku pracy, w tym w zakresie metod ilościowych. Umiejscowienie natomiast tej oferty w projektach rozwojowych uczelni umożliwia z jednej strony organizację kursów bezpłatnych, a więc dostępnych dla szerokiej grupy potencjalnych zainteresowanych, z drugiej daje możliwość sfinansowania opracowania nowych szkoleń, będących odpowiedzią na aktualne potrzeby rynku. Jest również okazją do propagowania metod ilościowych i ich zastosowań. Spośród osób, które zgłosiły się na szkolenia, ze względu na ograniczoną liczbę miejsc, w kursach z analizy danych biznesowych udział wziąć mogło 54 uczestników (na ponad 200 chętnych). Wśród osób zakwalifikowanych na powyższe kursy znajdują się również absolwenci kierunków ekonomicznych, którym temat metod ilościowych nie jest zupełnie obcy. Jednak dopiero konfrontacja z wymaganiami rynku pracy i pracodawców, przekonała o konieczności stosowania metod ilościowych, a tym samym ich przynajmniej dobrej znajomości. Stąd zainteresowanie propozycją szkoleń oferowanych w ramach Kuźni Kadr 2 w zakresie metod ilościowych. Zgodnie z obserwowaną zmianą zainteresowania tą tematyką szkoleń, można 33

Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska przewidywać tendencje rosnące w liczbie potencjalnych uczestników kursów z obszaru metod ilościowych. W chwili opracowywania artykułu szkolenia prowadzone w ramach opisanej wyżej rekrutacji były w trakcie realizacji, dlatego nie podlegały jeszcze ewaluacji. Posiadamy natomiast wyniki ewaluacji z poprzedniej edycji, w której z trzech rozpatrywanych kursów nie był proponowany kurs z analizy danych biznesowych na poziomie średniozaawansowanym. W tabeli 1 przedstawiono wyniki odpowiedzi na wybrane pytania kwestionariusza ewaluacyjnego. Wyniki przedstawiają oceny średnie lub częstości wyboru określonej odpowiedzi, przy skali od 1 bardzo słabo do 5 bardzo dobrze. Tabela 1. Wyniki odpowiedzi na wybrane pytania kwestionariusza ewaluacyjnego (wartości średnie) kształcenie ustawiczne w ramach projektu Kuźnia Kadr 2, edycja 1 Szkolenie Lp. Pytanie Analiza danych biznesowych Analiza finansowa 1 Wartość prezentowanej wiedzy w praktyce 4,83 4,80 2 Adekwatność szkolenia dla Pana/Pani osoby 4,64 4,28 3 Stopień zaspokojenia Pana/Pani oczekiwań 4,53 4,39 4 Generalne zadowolenie ze szkolenia (odpowiedzi tak i zdecydowanie tak) 100% 95% 5 Wykorzystanie wiedzy w pracy zawodowej (przynajmniej 50%) 55% 48% 6 Część prezentowanej wiedzy niezbędna w przyszłości (co najmniej 50%) 78% 71% Źródło: obliczenia własne. Otrzymane wyniki świadczą o bardzo dobrym odbiorze szkoleń przez ich uczestników. Cieszy to tym bardziej, że tematyka kursów nie należała do prostych. Uczestnicy ocenili wysoko zarówno wartość prezentowanej wiedzy, jak i adekwatność w stosunku do oczekiwań. Oznacza to, że nie tylko udało się zaproponować interesujące kursy pokazujące zastosowanie metod ilościowych, ale oferta trafiła w potrzeby osób biorących w nich udział. Warto zwrócić uwagę, że większość uczestników szkoleń wyżej ocenia niezbędność zaprezentowanej wiedzy w przyszłości niż obecnie, co tym bardziej optymistycznie nastraja dla przygotowywania i oferowania kursów z zakresu metod ilościowych i ich zastosowania. Potrzeby rynku pracy w zakresie uzupełniania wiedzy z metod ilościowych potwierdzają również wypowiedzi w ankiecie ewaluacyjnej na pytanie o tematy- 34

Możliwości podnoszenia kompetencji z przedmiotów ilościowych kę szkoleń, którą uczestnicy dotychczasowych kursów byliby zainteresowani w najbliższej przyszłości. Osoby biorące udział w szkoleniach z metod ilościowych bardzo często deklarują chęć kontynuowania tematu na wyższym poziomie zainteresowania. Uczestnicy innych szkoleń zgłaszają potrzeby takich kursów, jak: analiza danych w Excelu, podstawowe i zaawansowane metody analizy danych, analiza i obróbka danych, prognozowanie i symulacje. 4. Podsumowanie Rozpatrując potrzeby rynku pracy w zakresie przedmiotów ilościowych sytuację można analizować z dwóch perspektyw. Jedna z nich, to problem dostosowania programów studiów do potrzeb rynku. Dostosowanie programu nie będzie jednak wystarczającym rozwiązaniem, jeżeli wiadomości, z którymi przychodzą absolwenci szkół ponadgimnazjalnych nie będą wystarczające. Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia, większość studentów uczelni ekonomicznych nie kończyła klas o profilu matematycznym, a ich zakres wiadomości, chociaż zgodny z podstawą programową, nie jest wystarczający do skutecznego podjęcia nauki przedmiotów matematycznych na poziomie wyższym. Jednym z możliwych rozwiązań tej kwestii problemowej jest wprowadzenie programów wyrównawczych z zakresu matematyki. Druga perspektywa wynikająca z potrzeb rynku pracy w zakresie metod ilościowych, to szkolenia dla osób spoza społeczności akademickiej. Osób, które pracują i odczuwają brak narzędzi w postaci metod ilościowych w swojej codziennej aktywności zawodowej. Propozycją dla tej grupy mogą być szkolenia organizowane w ramach oferty kształcenia ustawicznego. Ofertę taką powinna mieć w swojej działalności każda uczelnia wyższa, w tym w szczególności uczelnie ekonomiczne. Zarówno w przypadku programów wyrównawczych z matematyki, jak i szkoleń w ramach oferty kształcenia ustawicznego, uczelnie wyższe mogą posiłkować się środkami pozyskanymi na projekty rozwojowe. Dlatego warto wziąć pod uwagę aplikowanie o środki na tego typu projekty w priorytecie IV PO Kapitał Ludzki. Literatura Program Operacyjny Kapitał ludzki, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2007. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1784/1999/WE z dnia 12 lipca 1999 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego. Szczegółowy Opis Priorytetów PO Kapitał Ludzki. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2008. 35

Dorota Kwiatkowska-Ciotucha, Urszula Załuska Typy projektów realizowanych przez uczelnie wyższe w ramach programów operacyjnych współfinansowanych ze środków UE oraz ich znaczenie dla wzmocnienia roli szkół wyższych i przygotowania ich do odgrywania kluczowej roli w procesie tworzenia konkurencyjnej gospodarki regionalnej. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2005. Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2010. Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2008. 36