Joanna Florek * Dorota Czerwńska-Kayzer ** Joanna Stansławska *** Klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego według ch sytuacj fnansowej Wstęp Przemysł spożywczy w Polsce jest jednym z ważnejszych sektorów 1 gospodark narodowej dzałów przemysłu. W 2010 roku przemysł spożywczy osągnął przychody rzędu 150 mld zł, co stanowło 16,3% produkcj sprzedanej całego przemysłu wytwarzał około 4% PKB. Znaczącą rolę tego przemysłu w Polsce potwerdza równeż udzał w zatrudnenu w przemyśle spożywczym w 2010 roku pracowało blsko 395 tys. osób, tj. 4,9% ogółu zatrudnonych w gospodarce. Swoją dzałalność prowadzło w nm około 16 tys. podmotów [Roczn Statystyczny Przemysłu, 2012, dostęp dna 10.12.2012]. Znaczene przemysłu spożywczego jest o wele wększe nż wynałoby to z przytoczonych lczb. Decyduje on bowem o wyżywenu ludnośc, o równowadze rynkowej, a tym samym o kondycj gospodark bezpeczeństwe ekonomcznym kraju. Ze względu na duże znaczene przemysłu spożywczego w gospodarce narodowej, koneczne jest montorowane sytuacj fnansowej w całym sektorze, jak w poszczególnych jego branżach 2. * Dr, Katedra Fnansów Rachunkowośc, Wydzał Ekonomczno-Społeczny, Unwersytet Przyrodnczy w Poznanu, florek@up.poznan.pl, 60-637 Poznań, ul. Wojska Polskego 28 ** Dr, Katedra Fnansów Rachunkowośc, Wydzał Ekonomczno-Społeczny, Unwersytet Przyrodnczy w Poznanu, dorotacz@up.poznan.pl, 60-637 Poznań, ul. Wojska Polskego 28 *** Dr, Katedra Fnansów Rachunkowośc, Wydzał Ekonomczno-Społeczny, Unwersytet Przyrodnczy w Poznanu, stanslawska@up.poznan.pl, 60-637 Poznań, ul. Wojska Polskego 28 1 Sektor stanow grupa frm, wytwarzających podobne produkty, wykorzystujących podobne techn konkurujących o zaspokojene określonych potrzeb konsumentów [Adamowcz, 1999]. 2 Według Słowna języka polskego branża to gałąź produkcj lub handlu obejmująca towary lub usług jednego rodzaju [Słown języka polskego, 1981].
152 Joanna Florek, Dorota Czerwńska-Kayzer, Joanna Stansławska Ocena sytuacj fnansowej 3 jest zjawskem złożonym, co oznacza, że ne można jej wyrazć za pomocą jednej cechy, an też zmerzyć bezpośredno. Jej dokładny wyczerpujący ops wymaga uwzględnena welu różnych aspektów. W tym celu wykorzystuje sę zazwyczaj szerok zestaw wskaźnów fnansowych, które umożlwają pomar poszczególnych elementów wpływających na kondycję fnansową. Welowymarowość problemu utrudna jednoznaczną ocenę sytuacj fnansowej. Część wskaźnów może wskazywać na bardzo dobrą sytuację fnansową, podczas gdy nne, w tym samym momence, mogą sygnalzować problemy [Kowalczyk, Kusak, 2006], [Wędzk, 2009]. Użyteczne narzędze do oceny sytuacj fnansowej stanow cecha syntetyczna (syntetyczny mern rozwoju), którą konstruuje sę jako funkcję rzeczywstą bezpośredno obserwowalnych cech prostych reprezentujących stotne elementy powązana złożonego zjawska. Celem głównym pracy była klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego w Polsce w 2010 roku, na podstawe oceny ch sytuacj fnansowej, przy zastosowanu syntetycznego merna rozwoju, skonstruowanego za pomocą metody TOPSIS. Artykuł został przygotowany w ramach programu weloletnego Ulepszene krajowych źródeł bałka roślnnego, ch produkcj, systemu obrotu wykorzystana w paszach, zadane 5: Ekonomczne uwarunkowana rozwoju produkcj, nfrastruktury rynku systemu obrotu, a także opłacalnośc wykorzystana rośln strączkowych na cele paszowe w Polsce. 1. Materały metoda badawcza Do przeprowadzena klasyfacj branż przemysłu spożywczego według ch sytuacj fnansowej wykorzystano nepublowane dane statystyczne pochodzące z Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2010 [GUS, 2011]. Materały źródłowe dotyczyły danych fnansowych w układze branż sektora przemysłu spożywczego według Polskej Klasyfacj Dzałalnośc (PKD) 2007 [PKD, 2007]. Układ ten umożlwł 3 Sytuacja fnansowa jest to stan fnansowy podmotu gospodarczego wyrażający jego wypłacalność zdolność do generowana zysków oraz powększana zasobów majątkowych kaptałowych [Kowalak, 2003]. Ogólne można przyjąć, że sytuacja fnansowa oznacza pozycję fnansową przedsęborstwa będącą rezultatem podejmowanych przez podmot decyzj zwązanych z tym szans rozwoju [Semńska, 2002].
Klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego według 153 przeprowadzene oceny łączne w 30 branżach sektora przemysłu spożywczego 4. Klasyfacj branż przemysłu spożywczego dokonano za pomocą syntetycznego merna sytuacj fnansowej skonstruowanego przy zastosowanu metody TOPSIS (Technque for Order Preference by Smlarty to an Ideal Soluton) [Hwang, Yoon, 1981]. Wartośc merna syntetycznego sytuacj fnansowej dla branż przemysłu spożywczego wyznaczono w następujących etapach [Stansławska, Wysock, 2008], [Wysock, 2008]: etap I wybór cech prostych, etap II untaryzacja wartośc cech prostych, etap III wyznaczene jednostek wzorcowych antywzorcowych, etap IV konstrukcja syntetycznego merna pozomu kondycj fnansowej, etap V klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego. W perwszym etape, na podstawe przesłanek merytorycznych, dokonano wyboru cech opsujących sytuację fnansową branż przemysłu spożywczego. W celu elmnacj cech prostych zastosowano analzę 4 1011 przetwarzane konserwowane męsa z wyłączenem męsa z drobu, 1012 przetwarzane konserwowane męsa z drobu, 1013 produkcja wyrobów z męsa, włączając wyroby z męsa drobowego, 1020 przetwarzane konserwowane ryb, skorupaków męczaków, 1031 przetwarzane konserwowane zemnaków, 1032 produkcja soków z owoców warzyw, 1039 pozostałe przetwarzane konserwowane owoców warzyw, 1041 produkcja olejów pozostałych tłuszczów płynnych, 1042 produkcja margaryny podobnych tłuszczów jadanych, 1051 przetwórstwo mleka wyrób serów, 1052 produkcja lodów, 1061 wytwarzane produktów przemału zbóż, 1062 wytwarzane skrob wyrobów skrobowych, 1071 produkcja peczywa, produkcja śweżych wyrobów castkarskch castek, 1072 produkcja sucharów herbatnów, produkcja konserwowanych wyrobów castkarskch castek, 1073 produkcja makaronów, klusek, kuskusu podobnych wyrobów mącznych, 1081 produkcja cukru, 1082 produkcja kakao, czekolady wyrobów cukernczych, 1083 przetwórstwo herbaty kawy, 1084 produkcja przypraw, 1085 wytwarzane gotowych posłków dań, 1086 produkcja artykułów homogenzowanych żywnośc detetycznej, 1089 produkcja pozostałych artykułów spożywczych, gdze ndzej nesklasyfowana, 1091 produkcja gotowych paszy dla zwerząt gospodarskch, 1092 produkcja gotowej karmy dla zwerząt domowych, 1101 destylowane, rektyfowane meszane alkohol, 1102 produkcja wn gronowych, 1103 produkcja cydru pozostałych wn owocowych, 1105 produkcja pwa, 1107 produkcja napojów bezalkoholowych, produkcja wód mneralnych pozostałych wód butelkowanych.
154 Joanna Florek, Dorota Czerwńska-Kayzer, Joanna Stansławska statystyczną. Wyelmnowano cechy nadmerne ze sobą skorelowane 5 odznaczające sę małą zmennoścą wartośc 6 [Malna, Zelaś, 1997]. W drugm etape ujednolcono charakter cech poprzez przekształcene destymulant nomnant w stymulanty oraz sprowadzono wartośc wszystkch cech do porównywalnośc wykorzystując następujące formuły: dla stymulant, x mnx z, x x 1,2,..., n ; k 1,2,..., max mn m (1) dla destymulant, maxx xj z max x mn x, 1,2,..., n ; k 1,2,..., m (2) dla nomnat, z z mnx, x mnx x x, x nomx x x nomx (3) nom max x nomx (4) max gdze: max{ x } - maksymalna wartość k-tej cechy, nom{ x } - nomnalna wartość k-tej cechy, mn{ x } - mnmalna wartość k-tej cechy. Operając sę na ujednolconych (wystandaryzowanych) wartoścach cech prostych oblczono odległośc eukldesowej poszczególnych branż od z (1,1,..., 1) wzorca antywzorca rozwoju z (0,0,...,0). d d m z zk k1 m k1 z z 2 2 k (5) (6) 5 Jeżel cecha jest nadmerne skorelowana z pozostałym, to elementy dagonalne macerzy odwrotnej do macerzy korelacj R znaczne przekraczają wartość 10, co jest oznaką złego uwarunkowana numerycznego macerzy R [Wysock, Lra, 2005], [Wysock, 2010]. 6 Do oceny zmennośc wartośc cech wykorzystano klasyczny współczynn zmennośc.
Klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego według 155 Ostateczne wartość syntetycznego merna sytuacj fnansowej branż przemysłu spożywczego wyznaczono na podstawe metody TOP- SIS wzór 7. d q, ( 1,2,..., n) (7) d d Mern może przyjąć wartośc z przedzału (0, 1). Wększa wartość merna śwadczy o korzystnejszej sytuacj fnansowej danej branży, z kole wartość blska 0 jest charakterystyczna dla branż o gorszej kondycj fnansowej. Klasyfacj branż sektora przemysłu spożywczego dokonano w oparcu o średną arytmetyczną q q odchylene standardowe s : klasa I: q q sq, klasa II: q s q q, klasa III: q q q sq, klasa IV: q q sq. q 2. Klasyfacja branż przemysłu spożywczego W artykule do sklasyfowana branż przemysłu spożywczego według sytuacj fnansowej wykorzystano 9 wskaźnów fnansowych. Wybrano je w ten sposób, aby reprezentowały różne grupy wskaźnów, tj.: rentownośc, płynnośc, sprawnośc dzałana zadłużena. Na podstawe znormalzowanych wartośc cech prostych wyznaczono wartośc merna syntetycznego za jego pomocą dokonano uporządkowana lnowego klasyfacj branż sektora przemysłu spożywczego ze względu na sytuację fnansową (tablca 1). Tablca 1. Klasyfacja branż przemysłu spożywczego na podstawe wartośc syntetycznego merna sytuacj fnansowej Wartośc syntetycznego merna sytuacj fnansowej dla branż sektora przemysłu spożywczego 1071 - (0,518) 1092 - (0,506) 1101 - (0,499) 1013 - (0,496) 1011 - (0,480) Klasa typologczna I (> 0,472) Pozom Wysok
156 Joanna Florek, Dorota Czerwńska-Kayzer, Joanna Stansławska 1105 - (0,478) 1012 - (0,464) 1085 - (0,459) 1051 - (0,449) 1091 - (0,442) 1072 - (0,435) 1084 - (0,429) 1089 - (0,427) 1083 - (0,423) 1042 - (0,419) 1052 - (0,412) 1073 - (0,404) 1107 - (0,393) 1102 - (0,386) 1020 - (0,379) 1031 - (0,378) 1061 - (0,378) 1081 - (0,377) 1032 - (0,359) 1082 - (0,356) 1103 - (0,346) 1086 - (0,317) 1041 - (0,315) 1039 - (0,290) 1062 - (0,286) Źródło: Oblczena własne. II (0,404-0,472) Średn-wyższy III (0,335-0,404) Średn-nższy IV (< 0,335) Nsk Klasę I o najkorzystnejszej sytuacj fnansowej utworzyło sześć branż przemysłu spożywczego: produkcja peczywa, produkcja śweżych wyrobów castkarskch castek, produkcja gotowej karmy dla zwerząt domowych, destylowane, rektyfowane meszane alkohol, produkcja wyrobów z męsa, włączając wyroby z męsa drobowego, przetwarzane konserwowane męsa, z wyłączenem męsa z drobu, produkcja pwa (tablca 1). Jak wyna z danych przedstawonych w tablcy 2, klasa ta odznaczała sę najwyższym, na tle pozostałych klas, pozomem wskaźna rentownośc kaptału własnego, tj. 26,5%. Wskaźn ten, uznawany jako wykładn możlwośc zapewnających środk na dalsze funkcjonowane jednostk, w przedsęborstwach klasy I był o 10,37 pkt. proc. wyższy w porównanu do średnej dla całego sektora przemysłu spożywczego.
Klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego według 157 Stopa zwrotu kaptału własnego w tej klase w dużym stopnu determnowana była przez mnożn kaptałowy (2,12), wskazujący na dość duże wykorzystane kaptału obcego w fnansowanu dzałalnośc gospodarczej. Struktura kaptałowa branż z tej klasy odznaczała sę najwyższym udzałem zobowązań długotermnowych na pozome 26,85%. Należy podkreślć, ż branże z klasy I odznaczały sę także dużą zdolnoścą obsług zacągnętych kredytów. Wskaźn pokryca odsetek pozwalający określć le razy zysk osągnęty na dzałalnośc przedsęborstwa (przed opodatkowanem spłatą odsetek) pokrywa roczną wartość płaconych odsetek [Kowalczyk, Kusak, 2006], kształtował sę na pozome 11,10. Z badań Deloofe [Deloofe, 2003, s. 30] oraz Lazards Tryfonds [Lazards, Tryfonds, 2006, s. 19] wyna, że przedsęborstwa by mogły osągnąć lepszą efektywność dzałana muszą dobrze zarządzać zapasam należnoścam oraz wykazywać sę zdolnoścą płatnczą. Branże z klasy I cechowały sę szybkm obrotem zapasów oraz krótkm okresam ścągalnośc należnośc. Cykl należnośc wynosł 31 dn kształtował sę na najnższym pozome na tle pozostałych klas. Wskaźn ten determnuje pozom płynnośc przedsęborstwa, bowem pokazuje okres, jak mus upłynąć od momentu sprzedaży z odroczonym termnem płatnośc, aż do momentu zankasowana środków penężnych. Zbyt dług okres spłaty jest nekorzystny dla przedsęborstwa, poneważ oznacza wększe zaangażowane kaptału w obroce, bądź możlwość wystąpena należnośc neścągalnych lub trudno ścągalnych. Jedyną słabą stroną tej klasy był pozom wskaźna płynnośc szybkej, który był neco nższy nż przyjmowane w lteraturze welkośc granczne. Czekaj, Dresler [Czekaj, Dresler, 1998], Gołębowsk, Tłaczała [Gołębewsk, Tłaczała, 2005], Zaleska [Zaleska, 2002] podają, że przedsęborstwo może termnowo regulować swoje zobowązana krótkotermnowe gdy wskaźn ten meśc sę w przedzale od 1,0 do 1,2 7 (tablca 2). Dla branż z omawanej klasy wskaźn ten wynósł 0,91. Sytuacja taka może być uzasadnona, gdy cykl należnośc jest stosunkowo krótk, a wskaźn produktywnośc kaptału obrotowego kształtuje sę 7 Najczęścej przyjmowana norma dla wskaźna płynnośc szybkej zawera sę w przedzale 1,0-1,2 [Benasz nn, 2007], [Czekaj, Dresler, 1998], [Mchalsk, 2005]. W lteraturze przedmotu można także znaleźć nne welkośc granczne, np. przedzał 0,9-1,0 [Ostaszewsk, 1991] lub 1,2-1,5 [Nowak, 2002]. W nnejszej pracy jako optmum autorzy przyjęl przedzał 1,0-1,2.
158 Joanna Florek, Dorota Czerwńska-Kayzer, Joanna Stansławska na dość wysokm pozome. Można zatem stwerdzć, że branże należące do klasy I cechują sę wysoką efektywnoścą fnansową (rentownoścą), którą osągają poprzez ntensywną poltykę fnansowana dzałalnośc oraz sprawne gospodarowane (zarządzane) majątkem. Klasa II obejmowała 11 branż sektora przemysłu spożywczego, tj. przetwarzane konserwowane męsa z drobu, wytwarzane gotowych posłków dań, przetwórstwo mleka wyrób serów, produkcja gotowej paszy dla zwerząt gospodarskch, produkcja sucharów herbatnów oraz konserwowanych wyrobów castkarskch, produkcja przypraw, produkcja pozostałych artykułów spożywczych, przetwórstwo herbaty kawy, produkcja margaryny podobnych tłuszczów jadalnych, produkcja lodów, produkcja makaronów, kuskusu wyrobów mącznych (tablca 1). Branże tej klasy cechowała zdecydowane nższa stopa zwrotu z kaptału własnego w porównanu z klasą I. Średna welkość rentownośc kaptału w tej klase wynosła 17% była następstwem aktywne prowadzonej poltyk cen kontrol kosztów oraz sprawnego gospodarowana majątkem. Rentowność sprzedaży w branżach zaklasyfowanych do tej klasy kształtowała sę na najwyższym pozome wynosła 7,19%. Produktywność kaptału obrotowego w tej klase wynosła natomast 15,85, co wskazuje na właścwe zagospodarowane kaptału obrotowego. Płynność fnansowa, ocenana przez pryzmat wskaźna płynnośc szybkej oraz cyklu zapasów cyklu należnośc, została uznana za satysfakcjonującą. Średna wartość wskaźna płynnośc w tych branżach kształtowała sę na pozome 1,08, natomast zapasy były odnawane średno co 30 dn, a należnośc ścągane co 44 dn. Należy nadmenć, ż w branżach przemysłu spożywczego z klasy I ne przywązywano wag do zjawska dźwgn fnansowej, co przejawło sę dość nskm pozomem mnożna kaptałowego wskaźna zadłużena długotermnowego. Medana tych wskaźnów w tej klase kształtowała sę odpowedno na pozome 1,94 16,81% (tablca 2). Klasę III utworzyło 9 branż, tj. przedsęborstwa produkujące napoje bezalkoholowe wodę mneralną, produkujące wna gronowe, przetwarzające konserwujące ryby, skorupak męczak, przetwarzające konserwujące zemnak, wytwarzające produkty przemału zbóż, produkujące cuker, produkujące sok z owoców warzyw, produkujące cydr pozostałe wna owocowe, produkujące kakao czekolady (tablca 1).
Klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego według 159 Klasa ta charakteryzowała sę stopą zwrotu z kaptału własnego na pozome zblżonym do średnej dla przemysłu spożywczego ogółem, tj. 16,3%. Rentowość kaptału własnego determnowana była w tej klase przez rentowność sprzedaży dźwgnę fnansową. Pozom rentownośc sprzedaży kształtował sę także na pozome średnm, tj. ok. 6%. Natomast mnożn kaptałowy był neco nższy od przecętnej dla przemysłu spożywczego ogółem (2,02) wynósł 1,80, jednak w strukturze kaptałów obcych domnowały zobowązana długotermnowe. Wskaźn zadłużena długotermnowego w tej klase wynósł 21,85%. Należy podkreślć, ż branże z tej klasy charakteryzowały sę zdecydowane najnższą produktywnoścą kaptału obrotowego, a także dłuższym od przecętnych w sektorze przemysłu spożywczego cyklem zapasów należnośc (tablca 2). Oznacza to, ż w przedsęborstwach prowadzących dzałalność w branżach skalsyfowanych w klase III słabą stroną jest gospodarowane zaangażowanym majątkem. Ostatną, klasę IV o najnższych wartoścach syntetycznego merna mplujących najsłabszą sytuację fnansową utworzyły 4 branże, tj. przedsęborstwa produkujące artykuły spożywcze homogenzowane żywność detetyczną, produkujące oleje pozostałe tłuszcze płynne, przetwarzające konserwujące owoce warzywa oraz wytwarzające skrobę (tablca 1). Klasa ta cechowała sę nską rentownoścą. Rentowność kaptału własnego kształtowała sę na pozome 9%, natomast rentowność sprzedaży wynosła 4,18%, co oznacza, że z 1 zł sprzedaży w tych dzałach przemysłu spożywczego uzyskuje sę zaledwe 0,04 zł zysku. Nska rentowność powązana była także z nskm zaangażowanem kaptału obcego w fnansowane dzałalnośc. Pozom mnożna kaptałowego w tej klase wynósł zaledwe 1,93, a wskaźn zadłużena długotermnowego wynósł 13,03%. Ponadto przedsęborstwa z tej klasy przechodzły trudnośc w regulowanu zobowązań krótkotermnowych. Średn pozom wskaźna płynnośc szybkej wynósł 0,75 (tablca 2). Należy podkreślć, ż była to najnższa welkość w całej badanej populacj. Ponadto, przedsęborstwa z tej klasy cechowały sę dość długm cyklem zapasów cyklem należnośc. Dłuższe cykle zapasów w tych branżach ne pownny być ocenane negatywne, poneważ ne wynają z gromadzena zapasów produktów, lecz z konecznośc zgromadzena zapasu surowców. Długe termny spłaty należnośc natomast w połączenu z nskm wskaźnem płynnośc, wskazują na kumulowane na-
160 Joanna Florek, Dorota Czerwńska-Kayzer, Joanna Stansławska leżnośc, co może grozć zatoram płatnczym dalszym pogorszenem sytuacj tych przedsęborstw. Tablca 2. Wewnątrzklasowe wartośc cech cząstkowych mernów sytuacj fnansowej dla branż przemysłu spożywczego wartośc medany Wskaźn Klasa I II III IV Ogółem Rentowność kaptału własnego w % 26,50 17,00 14,00 9,00 16,13 Rentowność sprzedaży w % 6,02 7,19 6,21 4,18 5,76 Mnożn kaptałowy 2,12 1,94 1,80 1,93 2,02 Wskaźn zadłużena długotermnowego w % 26,85 16,81 21,85 13,03 21,33 Wskaźn pokryca odsetek 11,10 11,53 7,95 5,50 8,70 Produktywność kaptału obrotowego 35,65 15,85 7,17 10,62 14,10 Wskaźn płynnośc szybkej 0,91 1,08 1,30 0,75 0,94 Cykl zapasów w dnach 13,20 31,21 38,77 74,53 31,39 Cykl należnośc w dnach 30,84 44,17 60,67 54,37 46,15 Źródło: Oblczena własne. Zakończene Na podstawe oblczonych wartośc syntetycznego merna wyodrębnono 4 klasy typologczne branż sektora przemysłu spożywczego, które charakteryzowały sę różnym pozomem rozwoju sytuacj fnansowej w Polsce w 2010 roku. Najlepszą sytuacją fnansową charakteryzowały sę branże zalczone do klasy perwszej, czyl produkcja peczywa; produkcja śweżych wyrobów castkarskch castek, produkcja gotowej karmy dla zwerząt domowych, destylowane, rektyfowane meszane alkohol, produkcja wyrobów z męsa, włączając wyroby z męsa drobowego, przetwarzane konserwowane męsa, z wyłączenem męsa z drobu, produkcja pwa. Uzyskwały one wysok pozom stopy zwrotu z kaptału, który determnowała właścwa poltyka fnansowa (wykorzystane dźwgn fnansowej) sprawne gospodarowane majątkem. Należy podkreślć, ż branże klasy I odznaczały sę dużą zdolnoścą obsług zacągnętych kredytów, co było możlwe dzęk sprawnemu zarządzanu majątkem obrotowym. Najsłabszą sytuacją fnansową charakteryzowały sę przedsęborstwa dzałające w branżach z klasy IV, produkujące artykuły spożywcze homogenzowane żywność detetyczną, produkujące oleje pozostałe
Klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego według 161 tłuszcze płynne, przetwarzające konserwujące owoce warzywa oraz wytwarzające skrobę. Klasa ta cechowała sę nską rentownoścą małym zaangażowanem kaptału obcego w fnansowane dzałalnośc. W branżach klasy IV zaobserwowano występowały trudnośc z regulowanem zobowązań krótkotermnowych, a także nezbyt efektywne gospodarowane posadanym majątkem. Lteratura 1. Adamowcz M. (1999), Konkurencja konkurencyjność w agrobznese. Aspekty teoretyczne praktyczne, Zagadnena Ekonom Rolnej nr 6. 2. Benasz A., Czerwńska-Kayzer D., Gołaś Z. (2007), Czynn kształtujące płynność fnansową przedsęborstw branży spożywczej, Zagadnena Ekonom Rolnej nr 4. 3. Czekaj J., Dresler Z. (1998), Zarządzane fnansam przedsęborstw podstawy teor, PWN, Warszawa. 4. Deloof M. (2003), Does workng captal management affect proftablty of Belgan frms?, Journal of Busness Fnance & Accountng nr 3-4. 5. Gołębowsk G., Tłaczała A. (2005), Analza ekonomczno-fnansowa w ujęcu praktycznym, Dfn, Warszawa. 6. Hwang C. L., Yoon K. (1981), Multple attrbute decson makng: Methods and applcatons, Sprnger. 7. Kowalak R. (2003), Ocena kondycj fnansowej przedsęborstwa, ODDK, Gdańsk. 8. Kowalczyk J., Kusak A. (2006), Decyzje fnansowe frmy. Metody analzy, Wyd. C. H. BECK, Warszawa. 9. Lazards J., Tryfonds D. (2006), Relatonshp between workng captal management and proftablty of lsted companes n the Athens stock exchange, Journal of Fnancal Management and Analyss nr 1. 10. Mchalsk G. (2005), Płynność fnansowa w małych średnch przedsęborstwach, PWN, Warszawa. 11. Nepublowane dane Głównego Urzędu Statystycznego 2011: F-02, statystyczne sprawozdane fnansowe, produkcja artykułów spożywczych, produkcja napojów (2012), GUS, Warszawa. 12. Nowak M. (2002), Ocena zdolnośc kredytowej ryzyka kredytowego, Wyd. Bode, Poznań. 13. Ostaszewsk J. (1991), Ocena efektywnośc przedsęborstwa według standardów, EWG, CIM, Warszawa.
162 Joanna Florek, Dorota Czerwńska-Kayzer, Joanna Stansławska 14. Roczn Statystyczny Przemysłu 2011 (2012), GUS, www.stat.gov.pl, dostęp dna 10.12.2012. 15. Rozporządzene Rady Mnstrów z dna 24.12.2007 w sprawe Polskej Klasyfacj Dzałalnośc (PKD), Dz. U. 251, poz. 1885. 16. Semńska E. (2002), Metody pomaru oceny kondycj fnansowej przedsęborstwa, Dom Organzatora, Toruń. 17. Słown języka polskego (1981), PWN, Warszawa. 18. Stansławska J., Wysock F. (2008), Ocena kondycj fnansowej gospodarstw domowych według ch welkośc grup społecznoekonomcznych ludnośc, Roczn Naukowe SERA, tom X, zeszyt 2, Wydawnctwo Weś Jutra, Warszawa. 19. Wędzk D. (2009), Wskaźn fnansowe. Charakterystyka wskaźnów, systemów wskaźnów metod oceny, Ofcyna a Woltters Kluwer busness, Kraków. 20. Wysock F. (2008), Zastosowane metody TOPSIS do oceny regonalnego zróżncowana pozomu rozwoju sektora mleczarskego, Wadomośc statystyczne nr 1. 21. Wysock F. (2010), Metody taksonomczne w rozpoznanu typów ekonomcznych rolnctwa obszarów wejskch, Wydawnctwo Unwersytetu Przyrodnczego w Poznanu, Poznań. 22. Wysock F., Lra J. (2005), Statystyka opsowa, Wydawnctwo Akadem Rolnczej m. Augusta Ceszkowskego w Poznanu, Poznań. 23. Zaleska M. (2002), Ocena ekonomczno-fnansowa przedsęborstwa przez analtyka bankowego, Ofcyna Wydawncza SGH, Warszawa. Streszczene Celem głównym opracowana była klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego w Polsce w 2010 roku, według ch sytuacj fnansowej. Klasyfacj dokonano wykorzystując syntetyczny mern rozwoju, skonstruowany za pomocą metody TOPSIS. Najwyższym wartoścam syntetycznego merna, a tym samym najlepszą sytuacją fnansową, charakteryzowały sę branże: produkcja peczywa, produkcja śweżych wyrobów castkarskch castek oraz produkcja gotowej karmy dla zwerząt domowych. Najnższym wartoścam syntetycznego merna najsłabszą sytuacją fnansową odznaczały sę branże: wytwarzane skrob wyrobów skrobowych oraz pozostałe przetwarzane konserwowane owoców warzyw.
Klasyfacja branż sektora przemysłu spożywczego według 163 Słowa kluczowe przemysł spożywczy, syntetyczny mern rozwoju, TOPSIS Classfcaton of food ndustry sectors accordng to ther fnancal stuaton (Summary) The man target of the study was to classfy trades of food ndustry sector n Poland n 2010, basng on ther fnancal condton, usng a synthetc meter constructed wth TOPSIS method. The research showed that the best fnancal stuaton characterzed below lsted ndustres: manufacturng of bread; manufacturng of fresh pastry goods and cakes and manufacturng of prepared pet foods. The lowest values of the synthetc meter, as well as the weakest fnancal condton, appeared n followng sectors: manufacturng of starches and starch products and other processng and preservng of frut and vegetables. Keywords food ndustry, synthetc meter, TOPSIS