Śląsku w kontekście popytu i podaŝy Ŝywności. Krystyna Szybiga, dr inŝ.

Transkrypt

1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Procesy przemian w przetwórstwie surowców rolnych na Dolnym Śląsku w kontekście popytu i podaŝy Ŝywności Tadeusz Trziszka, prof. dr hab. Krystyna Szybiga, dr inŝ. Andrzej Jarmoluk, dr hab.

2 Transformacja polskiej gospodarki Ŝywnościowej pierwsza faza transformacji prywatyzacja bądź likwidacja duŝych państwowych zakładów powstawanie małych prywatnych zakładów rozluźnienie więzi integracyjnych przemysłu z rolnictwem wzrost przemysłowego przetwórstwa wyodrębnianie się grupy branŝowych liderów stały wzrost produkcji przemysłu spoŝywczego (średnio o 10% rocznie) zmniejszenie pierwotnego przerobu surowców rolnych

3 Transformacja polskiej gospodarki Ŝywnościowej załamanie produkcji roczny wzrost produkcji obniŝył się do poziomu 0,4% początek procesów dostosowywania zakładów do standardów Unii Europejskiej stały rozwój przemysłu spoŝywczego poprawa rentowności sprzedaŝy (netto - z 1,56% do 3,86%) wzrost obrotów handlu zagranicznego Ŝywnością (saldo obrotów 2003 r. 930 mln, 2006 r mln ) znaczący dopływ kapitału zagranicznego uruchomienie funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych kontynuacja inwestycji modernizacyjnych i realizacja nowych inwestycji (2003 r. 4,9 mld zł, 2006 r. 6,5 mld zł)

4 Udział produkcji wybranych wyrobów przemysłu spoŝywczego województwa dolnośląskiego w produkcji krajowej Wyszczególnienie Produkty uboju wliczane do wydajności ubojowej Udział Dolnego Śląska w wielkościach krajowych (%) Średnia bydła i cieląt w tys. t 2,5 2,4 1 0,8 1,2 1,8 1,6 trzody chlewnej w tys. t 2,9 2,9 2,5 2,5 1,8 1,4 2,3 Mleko płynne przetworzone w mln l 2,6 2,3 2,1 1,8 1,6 1,2 1,9 Masło oraz inne tłuszcze otrzymane z mleka w tys. t 0,9 0,7 0,5 0,4 0,3 0,4 0,5 Cukier (w przeliczeniu na biały) w tys. t 12 11,8 9,5 8,2 11,5 10,4 10,6 Wódka czysta (w przeliczeniu na 100%) w mln l 3,9 2,5 2,8 3,5 3 2,4 3 Piwo otrzymywane ze słodu w tys. hl 4,1 3,5 2,9 1,5 0,4 0,2 2,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

5 Charakterystyka przemysłu spoŝywczego województwa dolnośląskiego na tle kraju Wyszczególnienie Dolny Śląsk Produkcja sprzedana mln zł 2 756, , , , , ,8 Przeciętne zatrudnienie w tys. 19,4 18,2 15,9 15,9 13,9 13,6 Wydajność pracy (produkcja sprzedana/zatr.) 142,0 155,2 168,9 169,6 212,9 214,0 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie 1 473, , , , , ,2 Udział Dolnego Śląska w Polsce (%) Produkcja sprzedana 3,1 2,9 2,8 2,7 2,6 2,4 Przeciętne zatrudnienie (pow. 9 os) 4,2 4,1 3,7 3,7 3,3 3,3 Przeciętne wynagrodzenie brutto 91,8 90,6 92,1 103,5 87,2 85,6 Wydajność pracy 72,8 70,9 76,4 71,4 79,4 74,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

6 Bilans Ŝywności Dolnego Śląska (średnia z lat ) 2005) Wyszczególnienie SpoŜycie Produkcja NadwyŜka/niedobór Ilość Udział w produkcji [%] Relacja produkcji do spoŝycia [%] Przetwory zboŝowe 4 zbóŝ w przeliczeniu na ziarno w t ,4 391,3 Ziemniaki w t ,3 179,5 Warzywa w t ,7 61,5 Owoce w t ,2 36,2 Mięso i podroby w t ,3 59,4 w tym mięso ,1 60,2 Wieprzowe ,2 52,0 Wołowe ,9 57,2 Drobiowe ,7 74,8 Rzepak w t ,4 127,2 Rzepak w przeliczeniu na olej w t ,4 127,2 Mleko krowie w tys. l ,3 47,8 Jaja kurze w tys. szt ,2 105,4 Buraki cukrowe w t ,4 159,8 Buraki cukrowe w przeliczeniu na cukier w t ,4 159,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

7 Bilans Ŝywności Dolnego Śląska Niedobory produkcji surowców rolnych w relacji do przeciętnego spoŝycia bilansowego dotyczą: Warzyw (39%) Owoców (64%) Mleka (52%) Mięsa (41%)

8 Potencjał produkcyjny przemysłu spoŝywczego w regionie Zmiany ilości zakładów w latach Spadek ilości zakładów przemysłu spoŝywczego o 20% o 33% w przetwórstwie pierwotnym o 13% w przetwórstwie wtórnym W przemyśle pierwotnym przewaŝają zakłady Mięsne 50% Przemiału zbóŝ 14% Owocowo-warzywne warzywne 11% W przemyśle wtórnym przewaŝają: Piekarnie 71%

9 Potencjał produkcyjny przemysłu spoŝywczego w regionie Zakłady przetwórstwa pierwotnego (ilość) Wyszczególnienie Produkcja i przetwórstwo mięsa białego Produkcja i przetwórstwo mięsa czerwonego Przetwórstwo mleka Produkcja olejów i tłuszczów roślinnych Owocowo-warzywny Produkcja win i napojów fermentowanych Produkcja piwa i słodów Wytwarzanie produktów przemiału zbóŝ Przetwórstwo ziemniaków Produkcja alkoholu etylowego i napojów alkoholowych Przetwórstwo ryb Produkcja pasz i karmy dla zwierząt Produkcja cukru Pozostałe Razem przetwórstwo pierwotne Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS

10 Potencjał produkcyjny przemysłu spoŝywczego w regionie Zakłady przetwórstwa wtórnego (ilość) Wyszczególnienie Produkcja lodów Produkcja pieczywa Produkcja wyrobów piekarskich i ciastkarskich o przedłuŝonej trwałości Produkcja kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych Produkcja makaronów, klusek i podobnych wyrobów mącznych Przetwórstwo herbaty i kawy Produkcja przypraw Produkcja odŝywek oraz Ŝywności dietetycznej Produkcja pozostałych artykułów spoŝywczych, gdzie indziej niesklasyfikowana Produkcja wód mineralnych i napojów bezalkoholowych Razem przetwórstwo wtórne Ogółem przemysł spoŝywczy Źródło: opracowanie własne na podstawie niepublikowanych danych GUS

11 Potencjał produkcyjny przemysłu spoŝywczego w regionie Zestawienie zdolności produkcyjnej i sprzedaŝy poza województwo Przemysł Zdolność produkcyj na Przerób rzeczywisty Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej (%) SprzedaŜ poza województwo (%) ZboŜowo młynarski (t) Paszowy (t) Ziemniaczany (t) Spirytusowy a.) przetwórstwo zbóŝ (t) b.) przetwórstwo ziemniaków (t) 3 786, , Owocowo-warzywny (t) Mięsny (t) Drobiarski (t) Mleczarski (l) Źródło: opracowanie własne na podstawie [8]

12 Potencjał produkcyjny przemysłu spoŝywczego w regionie W przemyśle spoŝywczym mają miejsce korzystne zmiany warunków sanitarno-weterynaryjnych. Znaczna część zakładów pracujących w oparciu o surowce rolne przeszła pozytywnie weryfikację w zakresie wymogów unijnych. Dostosowania te wiąŝą się z koniecznością ponoszenia znacznych nakładów inwestycyjnych. Wielkie znaczenie w zasilaniu w środki finansowe firm agrobiznesu mają pomocowe fundusze unijne, które są chętnie wykorzystywane przez menedŝerów przedsiębiorstw.

13 Uwagi końcowe i wnioski Województwo dolnośląskie posiada zdecydowanie lepsze niŝ przeciętnie w kraju warunki naturalne do produkcji rolnej (w skali IUNG o 12,5%). Dolny Śląsk mimo korzystnych warunków do produkcji rolnej nie jest samowystarczalny w zakresie produkcji warzyw, owoców, mięsa, a takŝe mleka. Dolny Śląsk zdominowany jest przez dostawców z innych województw. aŝ 45% dostaw przetworów mięsnych pochodzi z z Wielkopolski rynek mleka w 50% opanowany jest przez dostawców z województwa wielkopolskiego i mazowieckiego. Znaczna część produktów rolnych i ich przetworów sprzedawana jest poza region.

14 Uwagi końcowe i wnioski W strukturze firm według skali zatrudnienia dominują przedsiębiorstwa mikro i małe (ok. 95% przedsiębiorstw). Maleje ilość zakładów przemysłu spoŝywczego pracujących w oparciu o surowce rolne, głównie dotyczy to branŝy mięsnej i tłuszczowej. Najwięcej nowych zakładów powstało w branŝach wtórnego przetwórstwa, w tym w przedsiębiorstw piekarskich. Małe i średnie zakłady w większości nie są konkurencyjne wobec producentów z sąsiednich województw, co ogranicza sprzedaŝ przez rodzimych producentów Ŝywności oraz powoduje wzrost kosztów przewozu we wszystkich ogniwach agrobiznesu.

15 Uwagi końcowe i wnioski Słabością wielu małych firm spoŝywczych jest luka organizacyjna z zakresu nowoczesnych systemów: marketingu, dystrybucji, logistyki, zarządzania jakością, zasobami i finansami Celowym jest włączenie władz wojewódzkich i organizacji pozarządowych w aktywizację i wsparcie regionalnej gospodarki Ŝywnościowej.

16 Dziękuję za uwagę!