Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa 412[01].Z1.03

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Ewa Kawczyńska-Kiełbasa Teresa Stolarek Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa 412[01].Z1.03 Poradnik dla nauczyciela Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005 0

Recenzenci: prof. zw. dr hab. Maria Gmytrasiewicz mgr Monika Szczerbak Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr inż.. Maria Majewska Korekta: Joanna Iwanowska Edyta Kozieł Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z1.03 Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik rachunkowości. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005 1

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Przykładowe scenariusze zajęć 7 5. Ćwiczenia 12 5.1 Rzeczowe aktywa trwałe 12 5.1.1 Ćwiczenia 12 5.1.2 Sprawdzian postępów 18 5.2 Leasing 18 5.2.1 Ćwiczenia 18 5.2.2 Sprawdzian postępów 21 5.3 Wartości niematerialne i prawne 21 5.3.1 Ćwiczenia 21 5.3.2 Sprawdzian postępów 26 5.4 Gospodarka zapasami materiałowymi 26 5.4.1 Ćwiczenia 26 5.4.2 Sprawdzian postępów 30 5.5 Obrót towarowy 31 5.5.1 Ćwiczenia 31 5.5.2 Sprawdzian postępów 34 5.6 Obrót wyrobami gotowymi 35 5.6.1 Ćwiczenia 35 5.6.2 Sprawdzian postępów 36 5.7. Obsługa komputerowego programu środków trwałych 37 5.7.1. Ćwiczenia 37 5.7.2. Sprawdzian postępów 44 5.8. Obsługa komputerowego programu handlowego 45 5.8.1. Ćwiczenia 45 5.8.2. Sprawdzian postępów 53 6. Sprawdzian osiągnięć 55 7. Literatura 66 2

1. WPROWADZENIE Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik rachunkowości. Rachunkowość stanowi logiczny, całościowy i zwarty system. Najbardziej pracochłonną i jedną z trudniejszych w praktyce jest ewidencja księgowa stanowiąca część tego systemu. Niniejszy poradnik ma ułatwić uczniom poznanie ewidencji wybranego zagadnienia rachunkowości - zmian w rzeczowych zasobach przedsiębiorstwa, także z wykorzystaniem użytkowego programu komputerowego. Podjęcie próby samodzielnego rozwiązywania zadań musi być poprzedzone przyswojeniem treści teoretycznych, które w niezbędnym zakresie zawarte są w materiale nauczania do poszczególnych części. Poradnik zawiera: 1. wymagania wstępne, to znaczy określenie posiadanej wiedzy i umiejętności niezbędnych do realizacji tej jednostki modułowej, 2. cele kształcenia, które określają jakie umiejętności uczeń powinien opanować w wyniku procesu kształcenia, 3. ćwiczenia, zawierające treść, sposób wykonania, niezbędne materiały, 4. sprawdzian postępów, który ma umożliwić sprawdzenie poziomu wiedzy, 5. sprawdzian osiągnięć umożliwiający ocenę umiejętności zdobytych podczas realizacji jednostki modułowej, 6. wykaz literatury. Treści kształcenia zawarte w jednostkach szkoleniowych 57. i 5.8. Poradnika dla ucznia mają ukształtować u ucznia niezbędne umiejętności praktyczne obsługi programów komputerowych w zakresie ewidencjonowania środków trwałych i zakupu towarów. Przed rozpoczęciem pracy w tych jednostkach proponuje się dokładnie zapoznać się z jednostką szkoleniową 4.9.1. w module 412[01].Z1.01., gdzie szczegółowo zostały omówione zagadnienia sposobów archiwizowania i zabezpieczania danych oraz sterowania uprawnieniami użytkowników. Zawarte tam instrukcje pozwolą Państwu sprawniej prowadzić zajęcia i oszczędzić wiele czasu na ponowne, żmudne wprowadzanie danych. Uczeń powinien zostać wdrożony do tworzenia kopii zapasowych po każdych zajęciach i odtwarzania danych z tychże kopii. Warto również zwrócić uwagę na długie (dłuższe niż 8 znaków) nazwy plików i folderów nadawane przez uczniów. Niektóre programy ich nie przyjmują. Zwykle do celów tych doskonale nadaje się dyskietka, gdyż ilość danych wprowadzona przez ucznia w programie jest na tyle mała, że jej pojemność powinna wystarczyć. Przy tworzeniu kopii na dyskietce należy pamiętać o możliwości utraty danych zapisanych wcześniej, ponieważ zwykle firmowe programy pakujące wstępnie formatują dyskietkę. Należy zwrócić również uwagę na ograniczenia czasowe i ilościowe w kwestii wprowadzanych danych wersji edukacyjnych programów. 3

Schemat układu jednostek modułowych Moduł 412[01].Z1 Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie 412[01].Z1.02 Ewidencjonowanie rozrachunków i obsługa płatności 412[01].Z!.03 Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa 412[01].Z1.04 Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych 412[01].Z1.05 Sporządzanie sprawozdań rocznych 4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: - zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące rachunkowości - zdefiniować pojęcie aktywów trwałych i obrotowych, - sklasyfikować aktywa trwałe i obrotowe, - zdefiniować poszczególne składniki aktywów, - przyporządkować dany składnik majątku do aktywów trwałych lub obrotowych, - dokonywać rozliczeń z kontrahentami i urzędem skarbowym - poruszać się w oknach systemu Windows i DOS, - wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach, - stosować podstawowe zasady obsługi programów w środowisku Windows, - sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach, - zarejestrować nową firmę w programie, - ustawić parametry pracy programie, - zdefiniować rejestr sprzedaży i rejestr zakupu, - utworzyć kopie bezpieczeństwa danych w programach, - dodać nowych użytkowników do programu i sterować ich uprawnieniami. 5

3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć: - sklasyfikować środki trwałe według grup klasyfikacji GUS, - ustalić wartość początkową i bieżącą rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, - zaprowadzić księgi inwentarzowe, - zaewidencjonować dowody księgowe i operacje gospodarcze związane ze zmianami w stanie środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, - zaewidencjonować środki trwałe na kontach pozabilansowych, - rozróżnić amortyzację dla celów bilansowych i podatkowych, - obliczyć i zaksięgować odpisy umorzeniowe i amortyzacyjne różnymi metodami, - zastosować najkorzystniejszą metodę amortyzacji, - scharakteryzować środki trwałe w budowie, - ustalić koszt środków trwałych w budowie, - zdefiniować i rozróżnić leasing operacyjny i finansowy, - zaewidencjonować operacje gospodarcze związane z leasingiem finansowym i operacyjnym, - wycenić rozchód materiałów różnymi metodami, - zastosować w wycenie stałe ceny ewidencyjne oraz rozliczyć odchylenia od tych cen, - zaewidencjonować operacje gospodarcze związane z obrotem materiałowym, - ustalić ceny i marże w obrocie towarowym, - zaewidencjonować operacje gospodarcze związane z obrotem towarowym, - rozliczać i ewidencjonować koszty zakupu, - sporządzić rejestry zakupu, - zaewidencjonować podatek VAT naliczony, - dokonać klasyfikacji produktów pracy, - wycenić przychód i rozchód produktów gotowych i produktów w toku, według poszczególnych metod wyceny, - zaewidencjonować operacje gospodarcze w zakresie produktów pracy, - zastosować komputerowe programy magazynowe do ewidencji zapasów. 6

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ Scenariusz zajęć nr 1 Temat: Wprowadzenie środka trwałego do ewidencji Cele: Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: - sklasyfikować środki trwałe, - ustalić symbol układu klasyfikacyjnego na podstawie KŚT, - prawidłowo ustalić wartość początkową środka trwałego, - sporządzić dokument OT przyjęcie środka trwałego - wpisać środek trwały do książki inwentarzowej, - założyć kartę analityczną środka trwałego, - nadać numer inwentarzowy środka trwałego. Metody nauczania uczenia się: - pogadanka, - praca z materiałami źródłowymi, - dyskusja, - ćwiczenia. Formy organizacyjne pracy uczniów: - praca indywidualna, - praca w zespołach. - ustawa o rachunkowości, - Klasyfikacja Środków Trwałych, - druki dokumentów OT, kart analitycznych środków trwałych, - kserokopia strony księgi inwentarzowej, - zeszyty przedmiotowe, - kalkulatory - arkusze papieru, - pisaki. Czas trwania: 90 minut 7

Przebieg zajęć: 1. Wprowadzenie 2. Wskazanie celów zajęć 3. Plan zajęć: A. Pojęcie i klasyfikacja środków trwałych: - nauczyciel w formie pogadanki i pytań skierowanych do uczniów odwołuje się do nabytych już wiadomości, - nauczyciel wskazuje właściwy Art. ustawy o rachunkowości, który definiuje środki trwałe, uczniowie weryfikują swoja wiedzę, analizują definicję środków trwałych, - uczniowie podzieleni na grupy otrzymują od nauczyciela treść zadania zawierającego zbiór różnych składników majątkowych, z którego należy wybrać środki trwałe i sklasyfikować według określonych w zadaniu grup, uczniowie prezentują wykonane zadanie. B. Wartość początkowa środków trwałych: - uczniowie korzystają z treści materiału nauczania w poradniku dla ucznia, wskazują sposoby ustalania wartości początkowej środków trwałych, - uczniowie rozwiązują indywidualne fragment ćwiczenia 1 w części Środki trwałe zawartej w poradniku dla ucznia dotyczącego ustalania wartości początkowej środka trwałego. C. Dokumentacja w związku z przyjęciem środka trwałego: - uczniowie korzystają z treści materiału nauczania w poradniku dla ucznia, wskazują dokumenty, które należy sporządzić w chwili przyjęcia środka trwałego do używania, - uczniowie otrzymują druki dokumentów: OT, karty analitycznej środka trwałego, kserokopii strony księgi inwentarzowej, - uczniowie podzieleni na grupy otrzymują KŚT, - uczniowie rozwiązują kolejny fragment ćwiczenia 1 w części Środki trwałe zawartej w poradniku dla ucznia, w którym określają KŚT oraz sporządzają dokument OT, dodatkowo na bazie ćwiczenia 1 sporządzają kartę analityczną środka trwałego i raz dokonują wpisu do księgi inwentarzowej korzystając z wcześniej przygotowanych kserokopii, - uczniowie prezentują prawidłowość sporządzonych dokumentów, analizują ewentualnie popełnione błędy, - uczniowie wskazują w jaki sposób dokonają oznaczenia przyjętego środka trwałego, - uczniowie w miarę możliwości odszukują numery inwentarzowe naniesione na wyposażenie pracowni, w której przeprowadzana jest lekcja. 4. Podsumowanie zajęć: - uczniowie wskazują na konieczność prawidłowego ustalenia wartości początkowej przyjmowanego środka trwałego, - uczniowie wskazują na konieczność prawidłowego ustalenia symbolu KŚT, - uczniowie wskazują na konieczność prawidłowego sporządzenia dokumentacji związanej z przyjęciem środka trwałego do używania, - uczniowie wskazują na konieczność oznaczenia numerem inwentarzowym przyjętego środka trwałego. 5. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności. 8

Scenariusz zajęć nr 2 Nazwa i nr programu modułowego: Technik Rachunkowości 412[01]]/SP/MEN Moduł: 412[01].Z1. Jednostka modułowa: 03 Temat zajęć: Sporządzanie kart środków trwałych z wykorzystaniem komputerowego programu środków trwałych. Klasa: Liczba godzin: 2 x 45 min. Cel ogólny: Utrwalenie i uporządkowanie umiejętności wykorzystania komputera do sporządzania kart środków trwałych (lekcja powtórzeniowa). Szczegółowe cele kształcenia: Uczeń potrafi: - otworzyć/utworzyć firmę w programie środków trwałych, - ustawić parametry globalne w programie, - wprowadzić środek do ewidencji środków trwałych w programie na podstawie dokumentu zakupu, - dobrać numer KTŚ dla środka trwałego, - dobrać typ amortyzacji dla środka trwałego w programie, - dobrać stopę procentową i współczynnik modyfikujący dla środka, - określić liczbę miesięcy amortyzacji środka trwałego i miejsce jego użytkowania, - sporządzić kartę środka trwałego ręcznie i w programie komputerowym, - archiwizować dane w programie. W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: - umiejętności organizowania i planowania pracy własnej ucznia i zespołu, - umiejętności pracy w zespole, - umiejętności samooceny własnych osiągnięć i oceny pracy zespołu. Metody nauczania: Metoda gry symulacyjnej symulacja wypełniania kart środków trwałych na podstawie dokumentów zakupu. - regulamin gry: ramy czasowe, przebieg i zasady punktowania (przygotowuje nauczyciel), - zestawy zadań opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniów, - 10 stanowisk komputerowych z zainstalowanym programem środków trwałych (z lub bez zarejestrowanej firmy w programie), - puste druki kart środków trwałych do wypełniania ręcznego (arkusz karty środka trwałego), - dowody zakupu środków trwałych w teczkach, - drukarka sieciowa, - nagrywarka płyt CD-RW i CD-R, płyty CD-RW i CD-R lub dyskietki. Przykładowe zadanie do wykonania przez zespół uczniów 1. Sporządź kartę środka trwałego robot przemysłowy, na podstawie dokumentu zakupu (dane dokumentu: data zakupu 200_-_-_, wartość netto 100 000,00 zł, nr fabryczny). 2. Sporządź kartę środka trwałego telefon komórkowy Ericsson 76/234, na podstawie dokumentu zakupu (dane dokumentu: data zakupu 200_-_-_, wartość netto 1 350,75, nr fabryczny). 3. Sporządź kartę środka trwałego sieć komputerowa, na podstawie dokumentu zakupu (dane dokumentu: data zakupu 200_-_-_, wartość netto 12 400,00). 4. Sporządź kartę środka trwałego zestaw regałów biurowych SOSNA, na podstawie dokumentu zakupu (dane dokumentu: data zakupu 200_-_-_, wartość netto 5 250,00, nr fabryczny). 9

Dane do programu rozpoczęcie amortyzacji środków trwałych w firmie następuje w miesiącu przyjecia środka do użytkowania, a umorzenia jednorazowe są przeprowadzane w miesiącu zakupu. Osoby odpowiedzialne za środek członkowie zespołu. Miejsca użytkowania, numer ewidencyjny zespół proponuje sam. Czas na wykonanie zadania określi nauczyciel. Przebieg zajęć Faza wstępna: czynności organizacyjno porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z regulaminem gry, podział uczniów na zespoły (w tym wybór zespołu koordynującego przebieg gry grupa sędziów, która będzie oceniać prawidłowość wykonanych przez zespoły zadań, zapisywać wyniki, sterować kolejnością wydruków, odmierzać czas na wykonanie zadania itp.). Faza właściwa: praca metodą gry symulacyjnej fazy 1-5. Faza 1. Losowanie zadania do wykonania z puli zadań przygotowanych przez nauczyciela (wszystkie zespoły wykonują to samo zadanie). Faza 2. Rozwiązywanie wylosowanych zadań uczniowie pracuję w zespołach przez czas określony w treści zadania. Faza 3. Sprawdzanie poprawności wykonanych zadań (po upływie czasu przeznaczonego na wykonanie zadania) przez zespół sędziów (nauczyciel interweniuje tylko w sytuacjach niejasnych dla sędziów ). Członkowie zespołu, wykonującego zadanie, kontrolują prawidłowość przyznawanych im punktów i w razie pomyłki dokonują korekty z uzasadnieniem. Sędziowie zapisują wyniki po każdej turze wykonywanych zadań na tablicy. Przykładowe elementy zadania podlegające weryfikacji i ocenie: Czynność wykonana poprawnie: Punkty wprowadzona data zakupu środka 1 nadany numer ewidencyjny 1 dobrany numer KTŚ 2 wprowadzony numer fabryczny 1 wprowadzona data przyjęcia do użytkowania 1 określona wartość początkowa środka (w momencie 2 przyjęcia do ewidencji) określony typ amortyzacji 1 określona stopa procentowa 2 określony współczynnik modyfikujący 2 określona data zamortyzowania 2 obliczona miesięczna kwota amortyzacji 2 obliczone umorzenie dotychczasowe 2 obliczona wartość obecna środka 1 określone miejsce użytkowania środka 1 RAZEM Faza 4. Rozdanie nagród zgodnie z regulaminem gry (np. przyznanie ocen za określoną liczbę zdobytych punktów bądź przyznanie plusów za aktywność). Faza 5. Podsumowanie wyników gry przez nauczyciela zwrócenie uwagi na trudności podczas wykonywanych zadań, prawidłowość przebiegu gry. Nauczyciel ocenia pracę zespołu sędziów w zależności od trafności ocenianych przez nich zadań. Faza kończąca: zadanie pracy domowej. 10

Praca domowa: Przygotuj odpowiedź na pytania (wprowadzenie do kolejnego modułu): Co rozumiesz przez koszt, wydatek, stratę, przychód, zysk, dochód? Jakie koszty ponosi wytwórca wyrobów, wykonawca usług, a jakie przedsiębiorca prowadzący hurtownię lub sklep? Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach na podstawie punktów zdobytych przez zespoły oraz ich wypowiedzi na temat rozwiązywanych zdań. Uzupełniające źródła informacji dla ucznia pomoc w programie środków trwałych. 11

5. ĆWICZENIA 5.1. Rzeczowe aktywa trwałe 5.1.1. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Klasyfikowanie środków trwałych. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe XYZ Sp. z o.o. w Zgierzu (podatnik VAT) zakupiło zgodnie z fakturą VAT nr 123/5005 z dnia 22 lipca 2005 r. od AUTO-MOBIL-SALON w Łodzi samochód osobowy marki Fiat Panda o pojemności silnika 1 600. Samochód będzie wykorzystywany do celów ogólnych. Wartość zgodnie z fakturą netto 37 000,00 VAT 8 140,00 brutto 45 140,00. Przed wydaniem do użytkowania 28 lipca 2005 r. pojazd zarejestrowano dokonując opłaty 50,00. Na zakup samochodu zaciągnięto 10 000,00 kredytu, który został przelany bezpośrednio na konto sprzedawcy pojazdu 25lipca 2005 r., resztę opłacono przelewem. Od kredytu bank pobrał jednorazową prowizję 100,00. Spłata rat kredytu wraz z odsetkami nastąpi od sierpnia 2005 r. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia, rozdać druki dokumentów księgowych. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) ustalić wartość początkową biorąc pod uwagę aktualnie obowiązujące regulacje podatku od towarów i usług, 4) określić numer KŚT nabytego środka trwałego i stopę amortyzacji 5) sporządzić dokument OT na przekazanym druku przez nauczyciela, 6) podać datę rozpoczęcia amortyzacji 7) dokonać wszystkich możliwych księgowań na kontach, wynikających z treści zdania. 8) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - objaśnienia, - pogadanka heurystyczna, - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne w grupach. - literatura punktu 4.1 niniejszego poradnika, - wykaz KŚT, - druk dokumentu OT, 12

- aktualne przepisy ustawy o podatku od towarów i usług w zakresie możliwości odliczania VAT od zakupionych samochodów osobowych, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 2 Obliczanie amortyzacji środków trwałych. We wrześniu bieżącego roku podmiot wydał do użytkowania maszynę do robót budowlanych o wartości początkowej 90 000,00. Podmiot stosuje współczynnik 2. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia, rozdać druki dokumentów księgowych. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) ustalić numer KŚT i stopę amortyzacji dla maszyny do robót budowlanych, 4) ustalić miesiąc rozpoczęcia amortyzacji, 5) sporządzić plan amortyzacji na kolejne lata użytkowania, 6) ustalić miesiąc i rok zakończenia amortyzacji, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - objaśnienia, - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne w grupach. - wykaz KŚT - literatura do punktu 4.1 - druk tabeli amortyzacyjnej, - kalkulator - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 3 Obliczanie amortyzacji środków trwałych. Spółka z o.o. wprowadza do użytkowania w listopadzie br. fabrycznie nowy środek urządzenie wiertnicze o wartości początkowej 120 000,00. Stopa amortyzacji tego urządzenia według wykazu stawek wynosi 20%. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 13

1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) obliczyć kwotę amortyzacji w pierwszym roku stosując przepisy art. 16 k ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych 4) przeprowadzić rachunek amortyzacji i wybrać korzystniejszy wariant dla podatnika korzystając z możliwości jakie daje art. 16 k ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych 5) przeprowadzić rachunek amortyzacji i wybrać korzystniejszy wariant na podstawie tych samych danych zakładając, że urządzenie wydano do użytkowania w lutym br. 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, - dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - objaśnienia, - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne w grupach. - aktualne przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 16 k) - literatura do punktu 4.1 - kalkulator - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 4 Obliczanie amortyzacji środków trwałych dla celów bilansowych. Przedsiębiorstwo nabyło specjalistyczne urządzenie za 11 000,00 długość okresu ekonomicznej użyteczności oszacowano na 3 lata. Po takim okresie urządzenie ma być wycofane i zastąpione nowym. Wartość końcową oszacowano na 500,00. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) obliczyć kwotę amortyzacji metodą sumy cyfr rocznych, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - objaśnienia, 14

- praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości, - literatura do punktu 4.1 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 5 Ewidencjonowanie zmian w stanie i wartości środków trwałych. Salda wybranych kont w spółce akcyjnej wynoszą: 010 Środki trwałe 257 800,00 050 Umorzenie środków trwałych 62 252,00 Podmiot jest płatnikiem VAT. W bieżącym miesiącu miały miejsce operacje gospodarcze: 1. LT zlikwidowano środek trwały w związku z jego zużyciem wartość początkowa 8 300,00 umorzenie 8 100,00 wartość netto 200,00 1 a. Pk ewidencja likwidowanego środka na koncie pozabilansowym 2. FV za złomowanie i transport zlikwidowanej maszyny wartość netto 203,00 VAT 22% 44,66 wartość brutto 247,66 3. Rk (KP) wpłata za sprzedaż złomu pochodzącego ze zlikwidowanej maszyny 307,00 4 FV za zakupiony komputer wartość netto 4 400,00 VAT 22% 968,00 wartość brutto 5 368,00 5. OT przyjęcie zakupionego komputera do użytkowania 4 400,00 6. FV za sprzedaż samochodu dostawczego wartość netto 1 800,00 VAT 22% 396,00 wartość brutto 2 196,00 7. PT rozchód ze stanu sprzedanego samochodu dostawczego wartość początkowa 39 600,00 umorzenie 38 160,00 wartość netto 1 440,00 15

8. FV za zakupioną obrabiarkę wartość netto 9 200,00 VAT 22% 2 024,00 wartość brutto 11 224,00 9. OT przyjęcie zakupionej obrabiarki do użytkowania 9 200,00 10. Pk wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej zlikwidowanej maszyny w związku z zakończeniem likwidacji 8 300,00 Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe na podstawie treści, 4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach, 5) ustalić wartość netto posiadanych środków trwałych, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - objaśnienia, - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości, - literatura do punktu 4.1 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 6 Ewidencjonowanie zmian w stanie i wartości środków trwałych oraz środków trwałych w budowie. Salda wybranych kont przedsiębiorstwa wynoszą: 131 Rachunek bieżący 136 000,00 Podmiot jest podatnikiem VAT. Operacje gospodarcze, które miały miejsce w bieżącym miesiącu: 1. FV za opracowaną dokumentację techniczną hali produkcyjnej zaliczona w koszty środka trwałego w budowie wartość netto 2 200,00 VAT 22% 484,00 wartość brutto 2 684,00 2. FV za zakupione materiały przekazane bezpośrednio do budowy hali produkcyjnej wartość netto 74 000,00 16

VAT 7% 5 180,00 wartość brutto 79 180,00 3. Wb - zapłata za materiały do budowy hali 79 180,00 4. FV za prace budowlano-montażowe przy budowie hali produkcyjnej, których koszt zaliczono do kosztów budowy środka wartość netto 20 000,00 VAT 7% 1 400,00 wartość brutto 21 400,00 5. Wb przekazanie przez bank na rachunek bieżący środków kredytu na sfinansowanie budowy hali według umowy z bankiem o kredyt długoterminowy 45 000,00 6. Wb zapłata za prace budowlano-montażowe 21 400,00 7. Wb pobranie prowizji od kredytu 450,00 8. FV za sprawowanie nadzoru inwestorskiego zaliczone w koszty środka trwałego w budowie wartość netto 3 000,00 VAT 22% 660,00 wartość brutto 3 660,00 9. Pk protokół przyjęcia zakończonego przedsięwzięcia (odbiór techniczny) przeniesienie kosztów budowy środka trwałego... 10. OT przyjęcie hali produkcyjnej do eksploatacji... Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe na podstawie treści, 4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach, 5) ustalić wartość przyjętego środka trwałego z budowy, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - objaśnienia, - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości, - literatura do punktu 4.1 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. 17

5.1.2 Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: Tak Nie 1) definiować pojęcie środków trwałych 2) definiować pojęcie środków trwałych w budowie 3) definiować pojęcie wartości początkowej środka trwałego 4) definiować pojęcie amortyzacji 5) definiować pojęcie umorzenia 6) klasyfikować środki trwałe według KŚT 7) określić stopę amortyzacji z wykazu stawek 8) obliczyć wartość początkową środka trwałego 9) ustalić koszt wytworzenia środka trwałego w budowie 10) rozróżnić amortyzację dla celów bilansowych i podatkowych 11) obliczyć amortyzację metodą liniową 12) obliczyć amortyzację metodą degresywną 13) ustalić wartość netto środków trwałych 14) ewidencjonować typowe operacje gospodarcze dotyczące środków trwałych 15) ewidencjonować typowe operacje gospodarcze dotyczące środków trwałych w budowie 5.2 Leasing 5.2.1 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ewidencja operacji gospodarczych związanych z leasingiem. Przedsiębiorstwo X zwarło w lipcu umowę leasingu na używanie przez 36 miesięcy samochodu ciężarowego o wartości 180 000,00. Czynsz inicjalny ustalono na 36 000,00 netto, 7 920,00 VAT, 43 920,00 brutto. Czynsz ze względu na znaczną wysokość podlega rozliczeniu w czasie. Miesięczna rata leasingowa zgodnie z harmonogramem opłat wynosi 4 200,00 netto 924 VAT, 5 124,00 brutto. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 18

1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) określić rodzaj zawartej umowy o leasing 4) ustalić treść operacji gospodarczych 5) dokonać ewidencji operacji na podstawie ustalonych treści 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - metoda projektów, - ćwiczenia praktyczne. - ustawa o rachunkowości, - ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych lub prawnych, - literatura do punktu 4.2 - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 2 Ewidencja leasingu operacyjnego. Podmiot otrzymał na podstawie umowy leasingu operacyjnego samochód osobowy o ładowności 500 kg. Wartość samochodu wynosi 30 000,00, miesięczna opłata leasingowa 600,00 netto, 132,00 VAT 732,00 brutto. Na podstawie danych korzystający ustalił operacje gospodarcze: 1. Pk- umowa leasingowa przyjęcie środka trwałego do użytkowania na zasadach leasingu operacyjnego (ewidencja pozabilansowa) 30 000,00 2. FV oryginał rata leasingowa netto 600,00 VAT naliczony 132,00 brutto 732,00 3. Wb przelew raty leasingowej na konto leasingodawcy 732,00 4. Pk przekazanie środka trwałego po wygaśnięciu umowy leasingu (pozabilansowo) 30 000,00 Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) dokonać ewidencji operacji na podstawie ustalonych treści, 19

4) ustalić zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług wartość podatku VAT podlegającą odliczeniu 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne w grupach. - ustawa o rachunkowości, - ustawa o podatku od towarów i usług, - literatura do punktu 4.2 - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 3 Ewidencja leasingu finansowego. Przekazano w formie leasingu finansowego środek trwały o wartości początkowej 10 000,00 dotychczasowym umorzeniu 2 000,00, należnym finansującemu zysku 1 000,00, odsetkach z tytułu odroczonej zapłaty 500,00. Spłata ma nastąpić w formie 10 rat. 1. FV oryginał od finansującego wartość netto środka trwałego 8 000,00 odsetki od odroczonej zapłaty i należny zysk 1 500,00 VAT naliczony 2 090,00 brutto 11 590,00 2. Pk wartość początkowa przyjętego w leasing środka trwałego 9 000,00 3. Pk wyksięgowanie naliczonego VAT 2 090,00 4. Pk wyksięgowanie odsetek od odroczonej zapłaty na RMK 500,00 5. Pk miesięczny odpis amortyzacyjny 20%... 6. Wb spłata raty leasingowej 1 159,00 7. Pk bieżący odpis w koszty finansowe spłaconych odsetek 50,00 Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) ustalić wartość początkową środka przyjętego w leasing, 4) dokonać ewidencji operacji na podstawie treści, 20

5) ustalić zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług wartość podatku VAT podlegającą odliczeniu, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości, - ustawa o podatku od towarów i usług, - literatura do punktu 4.2 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. 5.2.2 Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcie leasingu 2) określić pojęcie leasingu operacyjnego 3) określić pojęcie leasingu finansowego 4) rozróżnić warunki umowy o leasing operacyjny i finansowy 5) rozliczyć podatek VAT od różnych rodzajów umów leasingowych 6) określić wartość hipotetyczną 7) określić skutki podatkowe dla finansującego i korzystającego z tytułu zawarcia różnych umów o leasing 5.3 Wartości niematerialne i prawne 5.3.1 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych. Salda wybranych kont w spółce akcyjnej wynoszą: Wartości niematerialne i prawne 41 252,00 w tym: licencja 26 100,00 program komputerowy (finansowo-księgowy) 4 412,00 koszty zakończonych prac rozwojowych 10 740,00 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 17 987,00 w tym: umorzenie licencji 5 220,00 umorzenie programu komputerowego (finansowo-księgowego) 2 206,00 umorzenie kosztów zakończonych prac rozwojowych 10 561,00 Rachunek bieżący 100 000,00 21

W bieżącym miesiącu miały miejsce operacje gospodarcze powodujące zmiany w stanie wartości niematerialnych i prawnych: 1.FV za zakupiony i przyjęty do użytkowania program komputerowy z licencją netto 4 110,00 VAT 904,20 brutto 5 014,20 2.WB zapłata przelewem za zakupiony program komputerowy 5 014,20 3.WB nabyto zgodnie z umową prawa do wynalazku, płacąc przelewem bankowym 52 000,00 4.PK otrzymano nieodpłatnie prawo do znaku towarowego 6 000,00 5.PK miesięczne umorzenie znaku towarowego (okres amortyzowania 5 lat)... 6.PK bieżący odpis w przychody z tytułu otrzymania znaku towarowego... 7.PK naliczona miesięczna rata umorzenia licencji (przyjęty okres amortyzowania 5 lat) 8.PK naliczona miesięczna rata umorzenia komputerowego programu finansowo- -księgowego (przyjęty okres amortyzowania 3 lata)... 9.PK naliczona rata umorzenia kosztów zakończonych prac rozwojowych (przyjęty okres amortyzowania 5 lat)... 10. PK wyksięgowanie ze stanu umorzonych kosztów zakończonych prac rozwojowych wartość początkowa 10 740,00 dotychczasowe umorzenie 10 740,00 wartość netto 0,00 Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta syntetyczne 4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych 5) dokonać niezbędnych wyliczeń potrzebnych do ewidencji operacji nr 5,6,7,8,9 6) ustalić wartość netto wartości niematerialnych i prawnych. 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości, - literatura do punktu 4.3 i 4.2 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. 22

Ćwiczenie 2 Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych. Firma otrzymała nieodpłatnie prawa autorskie, które zostały wycenione według ceny sprzedaży podobnych praw na wartość 60 000 zł. Do amortyzacji przyjęto okres zgodny z przepisami podatkowymi o maksymalnej możliwej długości. Prawa autorskie wydano do używania w miesiącu otrzymania. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) określić długość okresu amortyzacji otrzymanego prawa 4) obliczyć wartość amortyzacji otrzymanego prawa w kolejnych latach 5) ustalić treść operacji gospodarczych 6) dokonać ewidencji operacji na podstawie ustalonych treści 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - praca z materiałami źródłowymi, - metoda projektów, - ćwiczenia praktyczne w grupach. - ustawa o rachunkowości, - aktualne przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ( art. 16m) - literatura do punktu 4.3 i 4.2 - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 3 Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych. W marcu 2005 r. przedsiębiorstwo zakupiło i wydało do użytkowania program finansowoksięgowy wraz z licencją. Wartość programu według faktury netto 10 000,00 VAT 2 200,00 brutto 12 200,00. Do faktury sprzedający doliczył koszt przeprowadzonego szkolenia dla pracowników mających pracować na tym programie netto 1 000,00 VAT 220,00 brutto 1 220,00. Łączna wartość faktury netto 11 000,00 VAT 2 420,00 brutto 13 420,00. Przedsiębiorstwo przyjęło okres amortyzacji zgodny z przepisami podatkowymi, tzn. 2 lata. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 23

1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) wartość początkową nabytego programu finansowo-księgowego, 4) obliczyć wartość amortyzacji otrzymanego prawa, 5) ustalić treść operacji gospodarczych, 6) dokonać ewidencji operacji na podstawie ustalonych treści, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - praca z materiałami źródłowymi, - metoda tekstu przewodniego, - ćwiczenia praktyczne w grupach. - ustawa o rachunkowości, - literatura do punktu 4.3 i 4.2 - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 4 Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych. Firma zakupiła poświadczony fakturą program komputerowy wymieniając w treści: baza programu netto 2 000,00 VAT 440,00 brutto 2 440,00 abonament na okres 1 roku netto 1 500,00 VAT 330,00 brutto 1 830,00 zabezpieczenie netto 100,00 VAT 22,00 brutto 122,00 razem: 3 600,00 792,00 4 392,00 Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) przeanalizować czy zakupiony program może stanowić wartość niematerialną i prawną, 4) ustalić sposób ewidencji wymienionej w treści faktury * 5) dokonać księgowań na kontach księgowych * 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 24

Zalecane metody nauczania uczenia się: - praca z materiałami źródłowymi, - metoda tekstu przewodniego, - objaśnienia - ćwiczenia praktyczne w grupach. - ustawa o rachunkowości, - literatura do punktu 4.3 - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki, - do poleceń z gwiazdką (*) może potrzebna być pomoc nauczyciela Ćwiczenie 5 Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych. Przedsiębiorstwo nabyło i przyjęło do użytkowania w lipcu 2005 r. licencję za 12 000 zł. Ponieważ założyło, że licencja będzie przynosiła korzyści ekonomiczne w okresie 2 lat taki sam czas stanowić będzie okres amortyzacji zarówno dla celów podatkowych jak i bilansowych. Na koniec roku 2005 przedsiębiorstwo stwierdziło, że wartość bilansowa licencji jest zawyżona, gdyż w następnym roku będzie ona przynosiła niższe od zamierzonych korzyści ekonomiczne. Wyceniono więc wartość licencji na koniec roku w wysokości 6 000 zł. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) obliczyć wartość amortyzacji i umorzenia licencji na koniec roku 2005 4) obliczyć wartość netto licencji na koniec roku 2005 5) obliczyć wysokość odpisu aktualizującego 6) dokonać dekretacji odpisu aktualizującego 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - praca z materiałami źródłowymi, - ćwiczenia praktyczne w grupach. - ustawa o rachunkowości, - literatura do punktu 4.3 - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki, 25

5.3.2 Sprawdzian postępów Uczeń potrafi: Tak Nie 1) zdefiniować wartości niematerialne i prawne 2) rozróżnić i zaliczyć składniki majątkowe do wartości niematerialnych i prawnych 3) definiować poszczególne składniki wartości niematerialnych i prawnych 4) obliczyć wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych 5) obliczyć amortyzację wartości niematerialnych i prawnych 6) formułować treści typowych operacji gospodarczych dotyczących wartości niematerialnych i prawnych 7) ewidencjonować typowe operacje dotyczące wartości niematerialnych i prawnych 8) dokonać odpisów aktualizujących wartości niematerialnych i prawnych 5.4 Gospodarka zapasami materiałowymi 5.4.1 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wycena rozchodu materiałów. W przedsiębiorstwie w styczniu xxxx roku miały miejsce operacje gospodarcze dotyczące przychodu i rozchodu ujęte w tabeli. PRZYCHÓD ROZCHÓD DATA ILOŚĆ CENA WARTOŚĆ DATA ILOŚĆ WARTOŚĆ 3.01. 5.01. 6.01. 15.01. 500 szt. 300 szt. 700 szt. 600 szt. 3,00 3,10 2,90 3,05 1 500,00 930,00 2 030,00 1 830,00 7.01. 10.01. 16.01. 700 szt. 800 szt. 600 szt.??? Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) dokonać wyceny rozchodu materiałów według metod: FIFO, LIFO, średniej ważonej 26

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - objaśnienia, - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości,, - literatura do punktu 4.4 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 2 Wycena rozchodu materiałów. Przedsiębiorstwo otrzymało dostawy materiałów w podanych terminach: 05.07. 200 szt. w cenie 1,00 za sztukę 07.07. 150 szt. w cenie 1,20 za sztukę 09.07. 100 szt. w cenie 1,10 za sztukę 12.07. 250 szt. w cenie 1,05 za sztukę Rozchód materiałów był następujący: 08.07. 250 szt. 10.07. 150 szt. 13.07. 100 szt. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) dokonać wyceny rozchodu materiałów według metod: FIFO, LIFO, średniej ważonej, 4) zaproponować stałą cenę ewidencyjną, 5) na podstawie zaproponowanej ceny ustalić wartość rozchodu materiałów, 6) rozliczyć odchylenia przypadające na rozchód materiałów. 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - metoda projektów, - ćwiczenia praktyczne w grupach.. - ustawa o rachunkowości,, - literatura do punktu 4.4 27

- kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 3. Salda wybranych kont w przedsiębiorstwie produkcyjnym wynoszą: Materiały 1 000 szt. po 23,00 30 200,00 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów Dt 234,00 RMK Dt (dotyczy kosztów zakupu rozliczanych w czasie) 624,00 Przedsiębiorstwo rozlicza koszty zakupu w czasie. Prowadzi ewidencję w zespole 4 i 5 na bieżąco na podstawie tych samych dokumentów. Operacje gospodarcze dotyczące obrotu materiałowego w bieżącym miesiącu: 1.Rw wydanie materiałów do zużycia w produkcji 300 szt. po 23,00 6 900,00 2.FV zakupu materiałów 200 szt. po 24,00 netto 4 800,00 VAT 22% 1 056,00 brutto 5 856,00 3.Pz - przyjęcie zakupionego towaru 200 szt. po 23,00 4 600,00 4.Pk wyksięgowanie odchyleń dotyczących zakupionych materiałów... 5.FV za transport zakupionych materiałów netto 150,00 VAT 22% 33,00 brutto 183,00 6.Pk rozliczenie kosztów transportu w koszty zakupu... 7.Pk przeniesienie kosztów zakupu do rozliczenia w czasie... 8.Rw wydanie materiałów do zużycia w produkcji 210 szt. po 23,00 4 830,00 9.Pk rozliczenie kosztów zużycia materiałów w koszty działalności produkcyjnej 10.Pk rozliczenie odchyleń przypadających na zużyte w okresie sprawozdawczym materiały... 11.Pk rozliczenie kosztów zakupu przypadających na zużyte w okresie sprawozdawczym materiały... Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe 4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach 5) rozliczyć do operacji 10 odchylenia na wydane do zużycia materiały 6) rozliczyć do operacji 11 koszty zakupu na wydane do zużycia materiały 28

7) po zaksięgowaniu ustalić stan zapasów według cen planowanych, zakupu, nabycia 8) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości,, - literatura do punktu 4.4 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 4 Ewidencja obrotu materiałowego. W przedsiębiorstwie Y salda wybranych kont wynoszą: Materiały 20 000,00 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów Ct 650,00 Rozliczenie zakupu materiałów - materiały w drodze 3 000,00 - dostawy niefakturowane 5 000,00 RMK (koszty zakupu) 300,00 Przedsiębiorstwo prowadzi ewidencję kosztów w zespole 4 i 5. Operacje gospodarcze w bieżącym miesiącu: 1. Pz przyjęto do magazynu zafakturowane w poprzednim miesiącu materiały według cen ewidencyjnych 3 200,00 2. Pk wyksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych przyjętych materiałów... 3. FV od dostawcy za materiały zakupione w ubiegłym miesiącu netto 3 300,00 VAT 726,00 brutto 4 026,00 4. Pk rozliczono fakturę z dostawą odchylenia na przyjęte materiały... 5. FV PKS za transport materiałów produkcyjnych netto 300,00 VAT 66,00 brutto 366,00 6. Pk wyksięgowano koszty transportu w koszty zakupu i rozliczono bezpośrednio w koszty produkcyjne... 7. FV od dostawcy za materiały z uwzględnieniem kosztów transportu materiały netto 20 000,00 usługi transportowe netto 1 000,00 VAT 4 620,00 brutto 25 620,00 8. Pz przyjęto do magazynu materiały według wartości ewidencyjnej 19 000,00 9. Pk rozliczono fakturę (VAT naliczony, koszty transportu, odchylenia na przyjęte materiały)... 29

10. Pk rozliczono koszty transportu w koszty zakupu... 11. Pk przeniesiono koszty zakupu (usługę transportową) do rozliczenia w czasie... 12. Pz otrzymano od dostawcy materiały, które wyceniono w dowodzie Pz na do końca miesiąca nie otrzymano faktury 9 000,00 13. Zgodnie z zestawieniem Rw wydano z magazynu materiały według cen ewidencyjnych na potrzeby produkcji podstawowej 25 000,00 14. Pk rozliczono odchylenia na zużyte materiały... 15. Pk rozliczono koszty zakupu na zużyte materiały... Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres, sposób wykonania, wskazać źródła informacji dla ucznia. 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach, 5) rozliczyć do operacji 14 odchylenia na wydane do zużycia materiały 6) rozliczyć do operacji 15 koszty zakupu na wydane do zużycia materiały 7) zamknąć konto Rozliczenie zakupu materiałów, ustalić saldo końcowe 8) określić co oznacza saldo końcowe Rozliczenia zakupu materiałów i jak należy je ująć w bilansie 9) po zaksięgowaniu ustalić stan zapasów według cen nabycia 10) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Zalecane metody nauczania uczenia się: - metoda tekstu przewodniego, - ćwiczenia praktyczne indywidualne. - ustawa o rachunkowości,, - literatura do punktu 4.4 - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. 5.4.2 Sprawdzian postępów. Uczeń potrafi: Tak Nie 1) zdefiniować materiały 2) sklasyfikować materiały 3) wymienić sposoby wyceny materiałów na dzień nabycia 4) wymienić sposoby wyceny rozchodu materiałów 30

5) obliczyć wycenę rozchodu według metody FIFO 6) obliczyć wycenę rozchodu według metody LIFO 7) -obliczyć wycenę rozchodu według metody średniej ważonej 8) obliczyć odchylenia na przyjęte materiały 9) rozliczyć odchylenia na rozchód materiałów 10) określić kiedy dokonuje się aktualizacji wyceny materiałów i rozchód materiałów 11) określić czemu służy konto Rozliczenie zakupu materiałów 12) ustalić i określić saldo konta Rozliczenie zakupu materiałów 13) zdefiniować materiały w drodze 14) zdefiniować dostawy niefakturowane 15) określić koszty zakupu materiałów 16) rozliczyć koszty zakupu 17)ewidencjonować typowe operacje dotyczące obrotu materiałowego 5.5 Obrót towarowy 5.5.1 Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przedsiębiorstwa handlowe na poszczególnych szczeblach obrotu stosują marże do ustalenia cen towarów: marża hurtowa 10%, marża detaliczna 30%. Stawka podatku VAT stosowania jest w wysokości 22%. Cena zbytu (producenta) netto 320,00, producent również stosuje stawkę podatku VAT 22%. 1) obliczyć cenę brutto na szczeblu producenta, 2) obliczyć ceny sprzedaży netto i brutto na szczeblu hurtu i detalu. - literatura do punktu 4.5 - kalkulator Ćwiczenie 2 Przedsiębiorstwo hurtowe prowadzi ewidencję w cenach sprzedaży netto, jest płatnikiem VAT. Podmiot prowadzi ewidencję w zespole 4 i 5. Salda początkowe wybranych kont wynoszą: Towary 28 000,00 Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów marża 3 100,00 Operacje gospodarcze: 1. FV zakupu towarów netto 5 050,00 VAT 1 111,00 31

brutto 6 161,00 2. Dowód przyjęcia towarów - 10% marży... 3. Pk wyksięgowanie odchyleń marża... 4. FV za transport zakupionych towarów netto 53,00 VAT 11,66 brutto 64,66 5. Pk- rozliczenie kosztów zakupu bezpośrednio w koszty handlowe... 6. Pk zapłacono wekslem własnym płatnym w 30 dni, stopa dyskonta 18%... 7. FV za sprzedane towary netto 15 750,00 VAT 6 600,00 brutto 36 600,00 8. Dowód wydania sprzedanych towarów... 9. FV zakupu towarów 200 szt. w cenie netto 150,00 30 000,00 VAT 6 600,00 brutto 36 600,00 10. FV za transport zakupionych towarów netto 500,00 VAT 110,00 brutto 610,00 11. Pk przeniesienie kosztów transportu do rozliczenia w czasie... 12. Dowód przyjęcia zakupionych towarów marża 10% (po przeliczeniu przez osobę materialnie odpowiedzialną 190 szt.)... 13. FV korekta zmniejszająca 10 szt. w cenie netto 150,00 1 500,00 VAT 330,00 brutto 1 830,00 14. Pk rozliczenie przeciętnej marży (zrealizowanej marży) przypadającej na sprzedane towary... 15. Pk - rozliczenie kosztów zakupu na sprzedane towary... 1) otworzyć konta księgowe, 2) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach księgowych, 3) do operacji 14 i 15 dokonać stosownych obliczeń. - literatura do punktu 4.5 i 4.4 - kalkulator Ćwiczenie 3 Salda wybranych kont w przedsiębiorstwie handlu detalicznego wynoszą: Towary 125 000,00 Odchylenia od cen ewidencyjnych marża 26 600,00 Odchylenia od cen ewidencyjnych VAT 17 800,00 Rachunek bieżący 14 000,00 Jednostka wyposażona jest w kasy rejestrujące. 32

1. FV od dostawcy A netto 8 500,00 VAT 1 870,00 brutto 10 370,00 2. Dowód przyjęcia do sklepu towarów od dostawcy A (marża 30%, VAT 22%)... 3. Pk wyksięgowanie odchyleń marża i VAT na przyjęte towary... 4. Rachunek za zakupione towary od dostawcy B 1 000,00 5. Dowód przyjęcia towarów od dostawcy B (marża 25%, VAT 22%)... 6. Pk wyksięgowanie odchyleń marża i VAT na przyjęte towary... 7. BDW utarg wpłacony do banku (brak potwierdzenia WB) netto 8 570,00 VAT 7% 248,00 VAT 22% 2 023,00 brutto 10 840,00 8. FV korekta zmniejszająca (dot. op. 1) z powodu różnicy w cenie netto 120,00 VAT 26,40 brutto 146,40 9. Pk korekta wartości przyjętych towarów (op. 2)... 10. Pk korekta wyksięgowanych odchyleń marża i VAT (op. 3)... 11. WB potwierdzenie wpływu utargu 10 840,00 12. BDW utarg wpłacony do banku (brak potwierdzenia WB) netto 7 200,00 VAT 7% 107,00 VAT 22% 1 160,00 brutto 8 467,00 13. Pk odchylenia (marża zrealizowana) przypadająca w końcu miesiąca na sprzedane towary... 14. Pk odchylenia (VAT zrealizowany) przypadający w końcu miesiąca na sprzedane towary... 1) otworzyć konta księgowe, 2) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach księgowych, 3) do operacji 13 dokonać stosownych obliczeń. - literatura do punktu 4.5 - kalkulator Ćwiczenie 4 Jednostka handlu detalicznego prowadzi sprzedaż nieudokumentowaną towarów. Towary te objęte są różnymi stawkami VAT. Wartość brutto sprzedanych towarów (nieudokumentowana) wynosiła 35 000,00 (jednostka posiadała zapas z poprzedniego miesiąca) 33