W ol n o ś ć działalności gospodarczej i jej ograniczenia Problematyka prawna i aksjologiczna Pod redakcją Mirosława Karpiuka W a rwsazras zwa aw a 220011 11
RECENZENCI prof. zw. dr hab. Stanisław Pikulski prof. zw. dr hab. Bronisław Ryś prof. dr hab. Henryk Szczerbiński REDAKCJA I KOREKTA Jolanta Sierakowska SKŁAD I ŁAMANIE Tomasz Fabiański PROJEKT OKŁADKI Tomasz Fabiański Copyright by ALMAMER Szkoła Wyższa, Warszawa 2011 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody wydawcy. ALMAMER Szkoła Wyższa 01-201 Warszawa, ul. Wolska 43 www.almamer.pl ISBN 978-83-62644-08-7 DRUK I OPRAWA Zakład Wydawniczy DrukTur sp. z o.o. 01-201 Warszawa, ul. Wolska 43 tel. 22 321 85 03 www.druktur.pl e-mail: wydawnictwo@druktur.pl
Spis treści Słowo wstępne....................... 7 dr Jan RAJCHEL Rozważania z pogranicza polityki i przedsiębiorczości......... 9 dr Piotr SZRENIAWSKI Idea wolności gospodarczej................... 29 dr Małgorzata POLINCEUSZ Ograniczenia swobody działalności gospodarczej w ramach rynku wewnętrznego państw Unii Europejskiej.............. 39 dr Stanisław KANIEWSKI Wolność działalności gospodarczej i jej ograniczenia w polskim porządku prawnym......................... 53 dr Karol DĄBROWSKI Wolność działalności gospodarczej a publicznoprawna reglamentacja.... 61 dr Norbert SZCZĘCH Zasada wolności działalności gospodarczej w praktyce konstytucyjnej. Wybrane zagadnienia problemowe................... 83 dr Sylwia NASZYDŁOWSKA, dr Marcin MAZURYK Zakres uprawnień ministra skarbu państwa w kontekście konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej................ 97
4 Spis treści dr Marta POMYKAŁA Bezpieczeństwo państwa jako ważny interes publiczny uzasadniający reglamentację działalności gospodarczej.............. 111 mgr Dawid KASZUBA, dr Katarzyna SIENKIEWICZ-MAŁYJUREK Ograniczenia wolności działalności gospodarczej w sferze bezpieczeństwa publicznego........................ 129 dr Kamil SIKORA Koncesja jako administracyjnoprawna forma ograniczenia wolności (swobody) działalności gospodarczej................... 143 mgr Oksana IEVSIUKOWA Koncesje w ramach działalności gospodarczej w prawie polskim...... 169 dr Viktoriya BABYAK Regulowana działalność gospodarcza w prawie polskim......... 185 mgr Dominik TYRAWA Reglamentacja produkcji, obrotu i reklamy alkoholu w kontekście swobody działalności gospodarczej. Wybrane problemy............ 205 dr Jakub KOSOWSKI Reglamentowanie działalności gospodarczej w dziedzinie usług turystycznych. 227 mgr inż. Tomasz ANDRYSIAK Ochrona rynku przed żywnością niespełniającą wymagań dotyczących bezpieczeństwa....................... 241 dr Mirosław KARPIUK Licencja jako warunek prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie świadczenia usług transportu drogowego i transportu kolejowego..... 255 dr Krzysztof BOJARSKI Samorząd gospodarczy czy wolność mnogością się mierzy?....... 267 dr Viktoriya BABYAK Samorząd zawodowy jako forma reglamentacji wykonywania zawodu zaufania publicznego........................ 281
Spis treści 5 dr Małgorzata CZURYK Spółka partnerska jako forma prowadzenia działalności przez przedstawicieli wolnych zawodów...................... 295 dr Martin BOŻEK Ograniczenia działalności gospodarczej dotyczące osób pełniących funkcje publiczne (przyczyny, zakres ograniczeń i ich postacie)......... 309 mgr Oksana IEVSIUKOWA Ograniczenia w obszarze gospodarki komunalnej samorządu terytorialnego w Polsce......................... 325 mgr Marzena MYŚLIŃSKA Mediacja jako nowa forma rozwiązywania sporów gospodarczych..... 337 dr Jan BOGUSKI Strefy dynamicznego rozwoju na świecie.............. 353 dr Ryszard JURKOWSKI Wpływ etyki na działalność gospodarczą.............. 365 dr Marek CZYRKA Etatyzm czy liberalizm? Wolność gospodarcza w okresie urzędowania Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, Stanisława Staszica i Eugeniusza Kwiatkowskiego...................... 405 Wykaz tabel i rycin..................... 426 Wykaz tabel...................... 426 Wykaz rycin...................... 426
Słowo wstępne Instytucja wolności działalności gospodarczej to nie jest zagadnienie jednowymiarowe. Jego złożoność wynika z dynamiki i wielości procesów zachodzących w ramach tej instytucji. Wyłącznie interdyscyplinarne ujęcie przedmiotowego zagadnienia pozwoli uchwycić jego sens. Swoboda działalności gospodarczej to nie jedynie normatywne podstawy podejmowania inicjatyw gospodarczych według własnej wizji. Ponadto należy ją traktować nie tylko jako zjawisko prawne czy ekonomiczne, lecz również jako zjawisko filozoficzne czy społeczne, jako wartość, a także jako cechę demokratycznego państwa prawnego. W związku z tym wszelkie jej ograniczenia muszą mieć charakter wyjątkowy. Ingerencja w zakres swobody działalności gospodarczej będzie inicjatywą szczególną, a do tego musi być uzasadniona. Wszelkie wątpliwości co do stosowania wyjątków od tej zasady należy rozstrzygać na rzecz zakazu ograniczania tej wolności. Ograniczenia muszą wynikać wprost z ustawy, a ich zakres musi być precyzyjnie określony. Oczywiście muszą być one podyktowane koniecznością ochrony ważniejszego interesu publicznego. Wolność działalności gospodarczej to instytucja prawnoustrojowa Rzeczypospolitej Polskiej, stanowiąca jej fundamentalną zasadę. W związku z tym stanowi ona wyznacznik działań legislacyjnych zwykłego ustawodawcy w regulacji przedmiotowej sfery. Jest ona stymulatorem rozwoju gospodarczego państwa. Niemniej jednak wraz z tym rozwojem musi również następować wzrost poczucia odpowiedzialności za ramy korzystania z wolności gospodarczej, która nie ma charakteru absolutnego. Ograniczenia zasad ustrojowych w demokratycznym państwie prawnym (w tym zasady wolności działalności gospodarczej) muszą wynikać z potrzeby zapewnienia dóbr publicznych o charakterze niezbędnym do funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Podstawą każdego ustroju, w tym także gospodarczego, jest sprawiedliwość. Wolność działalności gospodarczej musi również ją respektować. Sprawiedliwość,
8 Słowo wstępne wolność, rzetelność powinny być wpisane w ustrój gospodarczy państwa, aby państwo to było przyjazne obywatelowi i tak przez niego postrzegane. Są to cechy niezbędne z punktu widzenia jego istnienia. Swoboda działalności gospodarczej jest instytucją, która łączy obywatela z państwem. Państwo wyznacza społeczeństwu sferę, w ramach której może ono samo zawiadywać własnymi sprawami, zaspokajając potrzeby gospodarcze. Pilnując, by samodzielna inicjatywa społeczna w sferze gospodarczej nie wykraczała poza ramy określone przez państwo, musi ono jednak posiadać prawne możliwości ingerencji. Zasada ta wyraża istotę społeczeństwa obywatelskiego i jego wolę do organizowania się w ramach demokratycznego państwa, w którym jego prawa są respektowane. Reguła ta (wolność działalności gospodarczej) jako element ładu publicznoprawnego jest dookreślana przez dobre obyczaje gospodarcze, zasady współżycia społecznego czy system wartości moralnych. Koniecznym czynnikiem współczesnych stosunków społeczno-gospodarczych jest administracyjnoprawna reglamentacja działalności gospodarczej. Celem takiej reglamentacji jest eliminacja zagrożeń w relacji państwo społeczeństwo, wynikających z działalności gospodarczej prowadzonej w sposób wolny. Władza publiczna musi chronić, za pośrednictwem posiadanego instrumentarium, również interes społeczny zagrożony przez działania przedsiębiorcy. Ochrona taka powinna być jednak proporcjonalna do zagrożenia. Ingerencja państwa w zakres wolności działalności gospodarczej jest niezbędna, aczkolwiek nie może godzić w jej istotę. Celem niniejszej monografi i jest wskazanie mechanizmów kształtujących proces działalności gospodarczej z uwzględnieniem zasady wolności gospodarczej oraz możliwości jej ograniczania. Jest to zagadnienie niezwykle rozległe, więc może być rozpatrywane na wielu płaszczyznach. Autorzy poszczególnych części opracowania analizują wybrane zagadnienia związane ze swobodą występującą w sferze gospodarczej, przedstawiając własne postulaty w tym obszarze, co pozwala im na szczegółowe, indywidualne ujęcie przedmiotowego zagadnienia. Mirosław Karpiuk