ODWROTNE OBCIĄŻENIE przy sprzedaży towarów wrażliwych - jak wypełnić deklarację? W niektórych przypadkach ciężar rozliczenia podatku VAT z tytułu dostaw towarów i usług zostaje przeniesiony na nabywcę. Tym samym sprzedawca jest zwolniony z obowiązku zapłaty podatku VAT należnego do urzędu skarbowego. Dotyczy to m.in. złomu, ale także innych produktów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT, np.: prętów stalowych, miedzi, odpadów i surowców wtórnych. Jest to mechanizm tzw. odwrotnego obciążenia. Od 1 października 2013r. wskutek nowelizacji ustawy o VAT, poszerzony został katalog towarów, do których zastosowanie ma mechanizm odwrotnego obciążenia. Podatnikami (osobami obowiązanymi do rozliczenia podatku VAT) są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą nabywające towary wymienione w zał. nr 11 do ustawy o VAT, jeżeli spełnione są łącznie trzy warunki: 1. dokonującym dostawy jest podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT (czyli dostawcą jest podatnik VAT czynny, nie korzystający ze zwolnienia podmiotowego ze względu na wysokość sprzedaży); 2. nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT (niekoniecznie podatnik VAT czynny, np. fundacja, stowarzyszenie, szkoła, osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą niezarejestrowana na potrzeby VAT np. lekarz, rolnik ryczałtowy); 3. dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT (czyli zwolnieniem przedmiotowym z VAT z tytułu dostawy towarów używanych). W momencie otrzymania przez nabywcę faktury z adnotacją odwrotne obciążenie i spełnieniu wszystkich trzech powyższych warunków, nabywca musi rozliczyć podatek VAT z tej transakcji. Faktura wystawiona przez sprzedawcę (czynnego podatnika VAT) potwierdzająca dostawę towarów wymienionych w załączniku nr 11 powinna zawierać adnotację odwrotne obciążenie, nie zawierając tym samym ani stawki ani kwoty podatku VAT (sprzedawca wykazuje na fakturze jedynie kwotę netto transakcji). Kwotę podatku musi obliczyć nabywca według właściwej dla danego towaru stawki VAT. Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest kwota, którą nabywca jest obowiązany zapłacić dostawcy za zakupiony towar. U podatnika nabywcy, który stosuje mechanizm odwrotnego obciążenia, kwota podatku należnego może stanowić jednocześnie kwotę podatku naliczonego, jeżeli zakupione towary są wykorzystywane przez niego do wykonywania czynności opodatkowanych.
Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego powstaje w takim przypadku w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku należnym u nabywcy z tytułu dostawy towarów, dla której podatnikiem jest nabywca. Wówczas nabywca wykazuje naliczoną kwotę podatku w ewidencji VAT, zarówno w części dotyczącej podatku należnego, jak i w części dotyczącej podatku naliczonego. W praktyce nabywca oblicza kwotę podatku należnego i równocześnie kwotę tę uznaje jako kwotę podatku naliczonego. Samonaliczenie nabywca może udokumentować fakturą wewnętrzną. Jednak od 1 stycznia 2013r. wystawianie takich faktur jest fakultatywne. Transakcję tę można rozliczyć również na podstawie innych dokumentów, np. dowodu wewnętrznego czy też odpowiedniej adnotacji bezpośrednio na fakturze zakupu. W jakiej deklaracji wykazać taką transakcję? W zależności od tego czy nabywca jest podatnikiem VAT czynnym czy zwolnionym wykazuje VAT w innej deklaracji. W przypadku, gdy nabywca jest podatnikiem VAT czynnym VAT należy i naliczony wykazuje w deklaracji VAT-7, VAT-7K lub VAT-7D w zależności od sposobu rozliczania podatku. Gdy nabywca jest podatnikiem innym niż podatnikiem VAT czynnym, VAT należny wykazuje w deklaracji VAT-9M składanej w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Podatnik niebędący podatnikiem VAT czynnym nie ma prawa do odliczenia naliczonego VAT-u. Przykład Podatnik VAT czynny sprzedał złom innemu podatnikowi czynnemu. Wartość sprzedaży wyniosła 12.000 zł. Sprzedaż opodatkowana jest na zasadzie odwrotnego obciążenia. Sprzedawca powinien wystawić fakturę bez stawki i kwoty podatku i zamieścić oznaczenie odwrotne obciążenie. Transakcję tę podatnik (sprzedawca) powinien wykazać w deklaracji VAT-7 w sposób następujący:
Przykład W dniu 8 listopada 2013 r. firma Alfa nabyła na potrzeby działalności opodatkowanej pręty stalowe (wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT). Otrzymała fakturę odwrotne obciążenie na wartość netto 12.000 zł. Poniżej przedstawiamy sposób ujęcia ww. transakcji w deklaracji VAT-7:
Przykład W dniu 12 listopada 2013 r. Jan Kowalski podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego z VAT nabył od czynnego podatnika VAT odpady z tworzyw sztucznych (wymienione w poz. 33 załącznika nr 11 do ustawy o VAT). Otrzymał fakturę odwrotne obciążenie na wartość netto 6.000 zł. Poniżej przedstawiamy sposób ujęcia ww. transakcji w deklaracji VAT-9M. UWAGA!!!!!! Podatnicy dokonujący sprzedaży towarów objętych tym mechanizmem winny kontrolować czy stroną transakcji sprzedaży są faktycznie podatnicy VAT (czynni lub zwolnieni z VAT), których dane podaje osoba nabywająca te towary. Zgodnie bowiem z art. 106 ust. 1 i 1a ustawy o podatku od towarów i usług podatnicy VAT, co do zasady są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku (nie wykazuje się w przypadku sprzedaży towaru objętego mechanizmem odwróconego obciążenia VAT), kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy. Zatem Podatnik dokonujący sprzedaży i wystawiający fakturę jest zobowiązany wykazać się należytą starannością przy sprawdzaniu kto jest nabywcą towarów będących przedmiotem transakcji (w szczególności, gdy status nabywcy decyduje o tym, kto rozlicza podatek należny od tej transakcji).
Ważnym jest aby podatnik - sprzedawca stosował odpowiednie procedury służące sprawdzeniu na czyją rzecz dokonywane są realizowane przez nich dostawy towarów. Wskazać należy, że błędne wystawienie faktury VAT (z zastosowaniem mechanizmu odwróconego obciążenia, gdy nie było ku temu podstaw prawnych) wiązać się będzie z wieloma negatywnymi konsekwencjami, w tym koniecznością zapłaty podatku VAT należnego.