Siostra Barbara Kaczmarczyk Dyrektor Domu Małych Dzieci im. bł. Edmunda Bojanowskiego w Częstochowie WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach przeprowadziła kontrolę w Domu Małych Dzieci im. Edmunda Bojanowskiego w Częstochowie (zwanym dalej Placówką) w zakresie jego funkcjonowania w latach 2006-2007 (I półrocze). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 18 września 2007 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Siostrze Dyrektor niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia funkcjonowanie Placówki w zakresie spraw objętych kontrolą, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. 1 Dz. U. z 2001 r., Nr 85, poz. 937 ze zm.
2 PowyŜszą ocenę uzasadniają następujące ustalenia kontroli: 1. Dom Małych Dzieci, jako całodobowa placówka opiekuńczo - wychowawcza typu socjalizacyjno - interwencyjnego, zapewniała w okresie objętym kontrolą opiekę i wychowanie średnio 70 dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziny własnej. W ocenie NIK, Placówka przestrzegała obowiązujących standardów opieki i wychowania, określonych w 24 ust. 1 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z 14 lutego 2005r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych 2, a dotyczących m.in.: opieki zdrowotnej, wyŝywienia, odzieŝy, środków higieny osobistej, zabawek, dostępu do nauki i pomocy w nauce oraz dostępu do zajęć wychowawczych. 2. Przestrzeganie przez Placówkę postanowień regulaminu organizacyjnego w zakresie zapewnienia wychowankom intymności, poczucia godności i bezpieczeństwa potwierdziły bezpośrednio przeprowadzone rozmowy z wychowankami w obecności specjalisty z zakresu pedagogiki. Ponadto, przeprowadzone badania wykazały, Ŝe w Placówce dzieciom zapewniono poszanowanie ich podmiotowości oraz podtrzymywanie więzi uczuciowych z rodzeństwem i rodziną, a takŝe realizowano ich potrzeby religijne oraz wyrównywano róŝnice rozwojowe. 3. NIK pozytywnie ocenia podejmowanie przez personel Placówki skutecznych działań na rzecz stałego powrotu dzieci do rodziny naturalnej, a takŝe umieszczenia dzieci w rodzinach zastępczych lub adopcyjnych. W latach 2005-2007 (do końca I półrocza) spośród wszystkich 205 dzieci, w wyniku starań Placówki 111 dzieci (tj. 54%) powróciło do rodzin naturalnych, lub zostało umieszczonych w rodzinach zastępczych bądź teŝ zostało adoptowanych. 4. W ocenie NIK, obsada personalna (wg stanu na 30 czerwca 2007 r. na stanowiskach pedagogicznych zatrudnionych było 21 pracowników oraz 29 opiekunów dziecięcych) zapewniała w Placówce świadczenie usług na poziomie zgodnym z obowiązującymi standardami, szczególnie w zakresie bezpieczeństwa i indywidualnej opieki właściwej dla wieku i stanu zdrowia dziecka. W Placówce jeden wychowawca kierował procesem wychowawczym nie więcej niŝ 8 dzieci (standard określony w 8 ust. 4 rozporządzenia w sprawie placówek), a dodatkowo jej działalność była uzupełniana pracą wolontariuszy (69 w okresie objętym kontrolą). KaŜdorazowo z osobami świadczącymi wolontariat zawierano stosowne umowy, zobowiązujące m.in. wolontariuszy do zachowania tajemnicy 2 Dz. U. Nr 37, poz.331, zwane dalej rozporządzeniem w sprawie placówek.
3 w sprawach dotyczących dzieci. Informacje uzyskane w I Komisariacie Policji w Częstochowie, Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej nr 3 w Częstochowie oraz Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Częstochowie wykazały, Ŝe w Placówce, w okresie objętym kontrolą, nie występowały zjawiska przemocy fizycznej, psychicznej bądź molestowania seksualnego, co.dodatkowo potwierdzone zostało podczas bezpośrednich rozmów przeprowadzonych z jej wychowankami. 5. Wychowankom Placówki zapewniono standard usług bytowych, zgodnie z 24 ust. 5 rozporządzenia w sprawie placówek, w zakresie odpowiedniej ilości właściwie urządzonych kuchni, jadalni, łazienek, bawialni, gabinetu lekarskiego i logopedycznego, pokoju do spotkali z osobami odwiedzającymi oraz pokoju gościnnego. Zapewnienie zgodnego z przepisami prawa stanu sanitarnego Placówki potwierdziła kontrola przeprowadzona na zlecenie NIK przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną. 6. NIK pozytywnie ocenia gromadzenie i sporządzanie części dokumentacji dotyczącej wychowanków, a mianowicie: a) Placówka prowadziła rzetelnie i na bieŝąco karty pobytu dzieci, a zajęcia specjalistyczne z dziećmi odnotowywane były w kartach udziału w zajęciach specjalistycznych z opisem ich przebiegu. Obserwacje psychologiczne i pedagogiczne zapisywane były w odpowiednich arkuszach - stosownie do 23 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia w sprawie placówek. b) Stały zespół do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka rzetelnie wywiązywał się z obowiązków określonych w 9 ww. rozporządzenia, dokonując w miarę potrzeb oceny sytuacji dzieci, a następnie formułując na piśmie wnioski dotyczące zasadności dalszego pobytu w Placówce. 7. W latach 2006-2007 (I półrocze) Placówka otrzymywała środki finansowe w wysokości określonej w planach dochodów i wydatków budŝetowych na dany rok i adekwatnie do zgłaszanych potrzeb. Placówka finansowała swą działalność głównie z dotacji, otrzymywanych z budŝetu Miasta Częstochowy, stanowiących w 2006 r. 95,7%, a w I półroczu 2007 r. 94,9% ogółu wydatków Placówki. Wydatki te wyniosły odpowiednio: 1 792,3 tys. zł w 2006 r. (w tym 1 714,8 tys. zł z dotacji) i 828,4 tys. zł w I półroczu 2007 r. (w tym 786,1 tys. zł z dotacji). Środki finansowe były przekazywane przez Prezydenta Miasta Częstochowa w terminach i kwotach zabezpieczających funkcjonowanie Placówki. Analiza wydatków poniesionych na utrzymanie Placówki wykazała, Ŝe były one realizowane
4 w wysokości ustalonej w planie finansowym oraz w sposób celowy i oszczędny. Jednocześnie NIK stwierdził następujące nieprawidłowości i uchybienia w toku realizacji zadań objętych przedmiotem kontroli: 1. Nieosiągnięcie standardu określonego w 24 ust. 3 rozporządzenia w sprawie placówek, stanowiącego, Ŝe,,w placówce nie powinno przebywać więcej niŝ 30 dzieci. Na dzień 1 stycznia 2006 r. w Placówce przebywało 76 wychowanków, na dzień 31 grudnia 2006 r. 62 i 71 na dzień 30 czerwca 2007 r. Nadmierna liczba wychowanków, w stosunku do ilości określonej w standardzie, związana była z wypełnianiem obowiązku nałoŝonego na Placówkę (typu interwencyjnego) w 14 ust. 5 ww. rozporządzenia, tj. przyjęcia kaŝdego dziecka i zapewnienia mu opieki do czasu wyjaśnienia jego sytuacji oraz misją wspólnoty zakonnej prowadzącej Placówkę (pomoc kaŝdemu dziecku potrzebującemu opieki). 2. Nieosiągnięcie standardu, określonego w 24 ust. 5 ww. rozporządzenia w sprawie placówek, dotyczącego budynku, w którym moŝe mieścić się placówka opiekuńczo - wychowawcza, w zakresie posiadania pokoi 1-5 osobowych dla dzieci szkolnych oraz zapewnieniu tym dzieciom lampki nocnej. Kontrola wykazała, Ŝe spośród 3 sypialni dla dzieci szkolnych w jednej spało 7 dzieci, natomiast we wszystkich brak było odpowiedniej ilości lampek nocnych. 3. Badanie losowo wybranych dokumentacji 50 wychowanków przyjętych do Placówki (na ogółem przyjętych 83) w okresie objętym kontrolą, wykazało, Ŝe w dokumentacji brakowało: w pięciu przypadkach skierowania dziecka do Placówki, w pięciu przypadkach dokumentacji lekarskiej i kart szczepień, a w 34 przypadkach brak było wywiadów środowiskowych. W trzech przypadkach przyjęcia dzieci na prośbę matki, w związku z trudną sytuacją Ŝyciową, Siostra Dyrektor nie powiadomiła właściwego sądu oraz centrum pomocy rodzinie, co stanowiło naruszenie 15 ust. 2 rozporządzenia w sprawie placówek. Ponadto, stały zespół ds. okresowej oceny sytuacji dziecka nie dokonał niezwłocznej oceny sytuacji tych dzieci, do czego był zobowiązany zgodnie z przepisem 16 ust. 3 ww. rozporządzenia. We wszystkich zbadanych przypadkach przyjęć dzieci brak było adnotacji o przedmiotach osobistego uŝytku posiadanych przez wychowanków w chwili przyjęcia. Brak powyŝszych dokumentów wynikał z charakteru interwencyjnego Placówki oraz obiektywnych trudności w pozyskiwaniu kompletu dokumentacji. 4. Dwie osoby zatrudnione na stanowisku opiekunek dziecięcych nie posiadały kwalifikacji, określonych w 31 ust. 1 pkt 6 ww. rozporządzenia w sprawie placówek, tj. nie ukończyły
5 szkoły medycznej przygotowującej do pracy w zawodzie opiekunki dziecięcej lub studiów pedagogicznych o specjalności opiekuńczo-wychowawczej. 5. Siostra Dyrektor, przy korzystaniu ze świadczeń wolontariuszy, nie zaŝądała oświadczeń o niekaralności, wymaganych zgodnie z 21 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia w sprawie placówek. Ponadto nie ubezpieczyła tych wolontariuszy od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe podczas pracy, czego wymagał przepis 21 ust. 2 pkt 4 ww. rozporządzenia. 6. Spośród 25 poddanych analizie indywidualnych planów pracy z dziećmi stwierdzono, Ŝe w 18 przypadkach zostały one opracowane z opóźnieniem wynoszącym do 1,5 roku od dnia przyjęcia, a w 7 przypadkach nie posiadały daty ich sporządzenia. Opóźnienia te były niezgodne z obowiązkiem niezwłocznego opracowania tych planów, nałoŝonym na wychowawców kierujących procesem wychowawczym dziecka w 11 ust. 2 rozporządzenia w sprawie placówek. 7. W okresie objętym kontrolą, w zbadanych wszystkich 36 przypadkach okresowego powrotu dziecka do rodziny, Placówka uzyskała zgodę właściwego sądu. Jednak Siostra Dyrektor nie zawierała z rodzicami lub opiekunami prawnymi tych dzieci umów o warunkach ich okresowego powrotu do domu, co było niezgodne z przepisem 19 ust. 3 ww. rozporządzenia. 8. Przeprowadzona, na zlecenie NIK, przez Komendę Miejską Państwowej StraŜy PoŜarnej w Częstochowie, kontrola przestrzegania przepisów ochrony przeciwpoŝarowej w Placówce oraz na terenie jej działania wykazała m. in., Ŝe pomimo poprawy sytuacji w kontrolowanym zakresie (kompleksowa kontrola przeprowadzona przez ww. Komendę w 2001 r. uznała budynek Placówki za zagraŝający Ŝyciu ludzi), Placówka nie zrealizowała wszystkich wydanych wtedy zaleceń. Stwierdzono niezrealizowanie części zaleceń pokontrolnych, pomimo Ŝe zarządzająca wówczas Placówką Siostra Dyrektor poinformowała o pełnej ich realizacji. W związku z powyŝszym Komendant Miejski Państwowej StraŜy PoŜarnej w Częstochowie wydał w dniu 24 lipca 2007 r. decyzję nakazującą m. in. realizację niewykonanych zaleceń wraz z upomnieniem. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba wnosi o: 1. Dostosowanie standardów usług bytowych do wymaganych rozporządzeniem w sprawie placówek opiekuńczo wychowawczych. 2. Podjęcie działań organizacyjnych w celu załączania wymaganych dokumentów
6 wychowanków do skierowania do placówki opiekuńczo-wychowawczej. 3. Opracowywanie indywidualnych planów pracy z dzieckiem w terminach określonych w rozporządzeniu w sprawie placówek. 4. Podjęcie działań organizacyjnych w celu niezwłocznego powiadamiania właściwych sądów oraz centrów pomocy rodzinie o przyjęciu dziecka. 5. Podjęcie działań organizacyjnych w celu wydawania ocen przez Zespół ds. okresowej oceny sytuacji dziecka w terminach określonych w ww. rozporządzeniu. 6. RozwaŜenie moŝliwości zatrudnienia na stanowiskach 2 opiekunek dziecięcych osób posiadających kwalifikacje określone w 31 ust. 1 pkt 6 ww. rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych. 7. Egzekwowanie od osób świadczących wolontariat w Placówce oświadczeń o niekaralności oraz ubezpieczenie tych osób od odpowiedzialności cywilnej. 8. Zawieranie z rodzicami lub opiekunami prawnymi umów o warunkach okresowego powrotu dziecka do domu. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Siostrę Dyrektor, w terminie 21 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Siostrze Dyrektor prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NajwyŜszej Izby Kontroli w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.