Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka studia stacjonarne I stopnia Prowadzący przedmiot: dr n. wet. Sylwester Kowalik Szczegółowy program wykładów z przedmiotu: fizjologia człowieka Semestr: zimowy Wykłady w godz./ sem.: 15 Wykład 1 1. Wprowadzenie do fizjologii człowieka. Zasady regulacji procesów fizjologicznych na poziomie komórek, narządów i całego organizmu. Podstawowe mechanizmy integracji procesów fizjologicznych. Wykład 2 1. Fizjologia układu krwiotwórczego. Kontrola wzrostu i różnicowania komórek. 2. Erytrocyty. Budowa i funkcja hemoglobiny. Transport tlenu z pęcherzyków płucnych do tkanek. Transport dwutlenku węgla. Grupy krwi. Czynnik Rh. 3. Leukocyty. Morfologia i podział leukocytów. Funkcje leukocytów. 4. Trombocyty. Morfologia trombocytów. Rola w procesie hemostazy. 5. Osocze i płyny zewnątrzkomórkowe. Organiczne i nieorganiczne składniki osocza. 6. Czynność narządów krwiotwórczych hemopoeza. 7. Odporność organizmu. Odporność typu komórkowego i humoralnego. Przeciwciała. 8. Hemostaza proces krzepnięcia krwi. Wykład 3 1. Fizjologia neuronu. Mechanizm powstawania potencjału spoczynkowego w neuronach. Potencjał czynnościowy. Przewodzenie potencjałów czynnościowych przez aksony. Fizjologia synaps. Synapsy elektryczne i chemiczne. Mechanizmy uwalniania neuroprzekaźników. Postsynaptyczny potencjał pobudzający i hamujący. Receptory jonotropowe. Synapsa nerwowo-mięśniowa. Przekaźnictwo synaptyczne. Transmitery, współtransmitery i neuromodulatory synaptyczne. Swoiste blokery transmisji. 2. Odruch i łuk odruchowy. Elementy łuku odruchowego. Klasyfikacja odruchów i przykłady.
Wykład 4 1. Fizjologia mięśni szkieletowych. Molekularny mechanizm skurczu. Układ aktyna miozyna. Sarkomer. Mechanizm powstawania siły pobudzonym sarkomerze. Sprzężenie elektro-mechaniczne. 2. Skurcz mięśnia szkieletowego. Skurcz pojedynczy i tężcowy. Skurcz izotoniczny i iozometryczny. Zależność siły skurczu od wyjściowej długości komórek mięśniowych. Stopniowanie siły skurczu. 3. Unerwienie ruchowe mięśni. Przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe. Klasyfikacja komórek mięśni szkieletowych. 4. Czynność mięśni szkieletowych w ustroju. 5. Fizjologia mięśni gładkich. Ultrastruktura mięśni gładkich. Aktywność bioelektryczna mięśni gładkich. Mechanizm skurczu mięśni gładkich. Sprzężenie elektromechaniczne i elektro-wydzielnicze. Rytmiczna aktywność mięśni gładkich. Podział czynnościowy mięśni gładkich. Czynność mięśni gładkich w ustroju. Wykład 5 1. Fizjologia serca. Budowa mięśnia sercowego. Podstawowe właściwości mięśnia sercowego (pobudliwość, przewodnictwo, kurczliwość). Układ bodźczy serca. Skurcz i rozkurcz serca. Objętość wyrzutowa i minutowa serca. Tony serca. Ukrwienie i metabolizm mięśnia sercowego. Nerwowa i hormonalna regulacja czynności serca. Właściwości elektryczne mięśnia sercowego. Elektrokardiografia. Zaburzenia rytmu pracy serca. Wykład 6 1. Podstawowe zasady i cele krążenia krwi. Budowa naczyń krwionośnych. Warunki przepływu krwi przez naczynia krwionośne. Czynnościowa charakterystyka krążenia wielkiego. Szybkość przepływu krwi w różnych odcinkach krążenia. 2. Tętno. Cechy tętna. Budowa naczyń włosowatych i warunki przepływu krwi. Filtracja i resorpcja. Nerwowa, humoralna i metaboliczna regulacja przepływu krwi przez naczynia włosowate. Krążenie płucne. Krążenie mózgowe. Krążenie wątrobowe. Krążenie nerkowe. Wykład 7 1. Fizjologia oddychania. Biologiczne podstawy czynności układu oddechowego. Mechanika oddychania. Podział czynnościowy i rola fizjologicznych dróg oddechowych. Czynność górnych i dolnych dróg oddechowych. Napięcie powierzchniowe i czynnik powierzchniowy pęcherzyków płucnych. 2. Wymiana gazowa w płucach. Skład powietrza pęcherzykowego. Wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych. Dyfuzja gazów w płucach. 3. Nerwowa i chemiczna regulacja oddychania. Neurony oddechowe. 4. Odruchy wychodzące z układu oddechowego. Obronne odruchy oddechowe. 5. Homeostaza tlenowa. Chemoreceptory ośrodkowe i obwodowe.
Wykład 8 1. Układ trawienny. Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmu. 2. Motoryka przewodu pokarmowego. Żucie. Połykanie. Aktywność skurczowa żołądka. Motoryka jelita cienkiego. Motoryka jelita grubego. Regulacja aktywności motorycznej jelit. 3. Czynności wydzielnicze gruczołów trawiennych. Wydzielanie śliny. Budowa ślinianek Rola i skład śliny. Regulacja wydzielania śliny. Wydzielanie żołądkowe. Budowa błony śluzowej żołądka. Bariera śluzówkowa żołądka. Skład i wydzielanie soku żołądkowego. Regulacja wydzielania żołądkowego. Wydzielanie trzustkowe. Budowa trzustki. Skład soku trzustkowego. Mechanizm wydzielania elektrolitów i enzymów. Regulacja wydzielania trzustkowego. Wydzielanie jelitowe. Budowa błony śluzowej jelita cienkiego. Wydzielanie gruczołów dwunastniczych. Wydzielanie jelita cienkiego. Wydzielanie jelita grubego. Skład soku jelitowego. Regulacja wydzielania jelitowego. Wykład 9 1. Trawienie i wchłanianie. Podstawy strukturalne wchłaniania. Procesy transportu jelitowego. Wchłanianie wody i elektrolitów. Trawienie i wchłanianie węglowodanów, białek i tłuszczów. Regulacja procesów trawiennych. 2. Trawienna funkcja trzustki. Rola enzymów trzustkowych. Cukrzyca. 3. Wchłanianie w jelicie grubym. 4. Mikroflora przewodu pokarmowego i jej rola. 5. Wydalanie. 6. Czynność wątroby. Budowa wątroby. Wydzielanie żółci. Mechanizm wydzielania żółci. Regulacja wydzielania żółci. Skład i rola żółci. Czynności metaboliczne wątroby. Inne czynności wątroby. Żółtaczka. 7. Hormony przewodu pokarmowego. Czynność dokrewna jelita cienkiego. Wykład 10 1. Podstawowa przemiana materii. Katabolizm i anabolizm. Rola enzymów. Mechanizmy nerwowej i hormonalnej regulacji metabolizmu. Fizjologiczna kontrola bilansu energetycznego organizmu. Przemiana materii a skład diety i częstotliwość posiłków. 2. Odżywianie. Bilans energetyczny organizmu. Podstawowa i spoczynkowa przemiana materii. Kontrola masy ciała. Wpływ masy ciała na zapotrzebowanie na energię /nadwaga i niedożywienie/. BMI (Body Mass Index). 3. Przemiana w warunkach głodzenia, niedożywienia i otyłości. Deficyt energetyczny głód. Zmiany hormonalne i czynnościowe w głodzie. Tolerancja głodu. 4. Nadmiar energetyczny otyłość. Zaburzenia metaboliczne w otyłości. Zaburzenia układowe towarzyszące otyłości. 5. Bilans wodno elektrolitowy. Regulacja przyjmowania i wydalania wody i soli. Odwodnienie organizmu. Utrata wody i elektrolitów przez organizm. Regulacja bilansu wodno elektrolitowego. Odwodnienie i przewodnienie organizmu. 6. Witaminy /rozpuszczalne w wodzie i tłuszczach/.
Wykład 11 1. Układ wydalniczy. Czynność nerek i wydalanie moczu. Nefron. Budowa i funkcje nefronu. Ciałko nerkowe, kanalik bliższy, pętla nefronu, kanalik kręty dalszy i kanalik zbiorczy. Mechanizm resorpcji. 2. Metody badania czynności nefronów. Klirens nerkowy. Filtracja kłębuszkowa. Regulacja nerwowa, hormonalna filtracji kłębuszkowej. Charakterystyka przesączu kłębuszkowego. 3. Zagęszczanie i rozcieńczanie moczu. Czynniki wpływające na dobową objętość moczu. Rola wazopresyny. 4. Rola nerek w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej. 5. Udział nerek w procesach wydzielania wewnętrznego. Renina. Erytropoetyna. 6. Wydalanie moczu mikcja. Wykład 12 1. Fizjologia receptorów. Bodziec i receptor. Podział receptorów. Właściwości receptorów. Kodowanie informacji w receptorach. Czucie skórne. Czucie dotyku i ucisku. Czucie temperatury. Czucie bólu. 2. Czucie smaku. Brodawki językowe. Kubki smakowe. Rozmieszczenie receptorów na języku. 3. Zmysł powonienia. Nabłonek węchowy. Receptory węchowe. 4. Zmysł wzroku. Budowa gałki ocznej. Układ optyczny oka. Normowzroczność. Wady refrakcji. Krótkowzroczność, dalekowzroczność, niezborność. Fotorecepcja siatkówki. Pręciki i czopki. Fotopigmenty światłoczułe. Ostrość wzroku i pole widzenia. Widzenie barwne. Zaburzenia rozpoznawania barw. Widzenie przestrzenne. Złudzenia wzrokowe. 5. Zmysł słuchu i równowagi. Bodziec akustyczny. Przewodzenie i odbieranie dźwięków przez narząd słuchu. Ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne. Mechanizm przewodzenia dźwięków. Przetwarzanie dźwięków na impulsy nerwowe. Budowa narządu przedsionkowego. Mechanizm pobudzenia zmysłu równowagi. Wykład 13 1. Termoregulacja. Pojęcie termoregulacji. Równowaga cieplna. Drogi wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem. 2. Podstawowe elementy termoregulacji. Termoreceptory i termodetektory. Działanie mechanizmu termoregulacji. Ośrodek termoregulacji. Efektory układu termoregulacji. Komfort cieplny organizmu. 3. Reakcje termoregulacyjne na zimno. Reakcje termoregulacyjna na gorąco. Adaptacja do zmiennych warunków środowiska termicznego. Aklimatyzacja. 4. Zaburzenia mechanizmów termoregulacji. Hipotermia i hipertermia. Hipertermia złośliwa. 5. Gorączka. Pirogeny zewnętrzne i wewnętrzne. Mechanizm działania pirogenów. Fizjologiczne znaczenie gorączki. Zmiany zachodzące w organizmie podczas gorączki.
Wykład 14 1. Układ dokrewny. Ogólne podstawy regulacji hormonalnej. Zależność czynnościowa układu nerwowego i dokrewnego. 2. Przysadka mózgowa /fizjologia części nerwowej i gruczołowej przysadki/. Regulacja czynności przysadki. Choroby przysadki. 3. Gruczoł tarczowy. Hormony tarczycy i rola jodu. Regulacja czynności tarczycy. Choroby tarczycy. 4. Przytarczyce. Funkcje oraz zaburzenia. 5. Rdzeń i kora nadnerczy. Katecholaminy /powstawanie i ich rola/. 6. Grasica. Szyszynka. Wykład 15 1. Fizjologia układu rozrodczego. Powstawanie komórek płciowych i różnicowanie gonad. 2. Rozwój gonad oraz wydzielanie hormonów u mężczyzn i kobiet. Dojrzałość płciowa. 3. Wytwarzanie plemników. Budowa plemnika. Dojrzewanie plemników. Nasienie /skład i metabolizm/. 4. Proces oogenezy. Rozwój i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. Czynniki regulujące czynność jajnika. Owulacja. Ciałko żółte i luteoliza. 5. Regulacja procesów rozrodczych 6. Transport gamet. Zaplemnienie i zapłodnienie. 7. Ciąża. Rozwój zarodka. Błony płodowe i łożysko. 8. Poród. Laktogeneza i laktopoeza.