Wynikowy plan nauczania biologii skorelowany z trzecią częścią cyklu edukacyjnego Biologia z tangramem

Transkrypt

1 Wynikowy plan nauczania biologii skorelowany z trzecią częścią cyklu edukacyjnego iologia z tangramem Poniższy plan wynikowy zakłada dalszą realizację cyklu iologia z tangramem. Zawiera wykaz treści materiału oraz szczegółowy opis oczekiwanych osiągnięć ucznia, które podzielono na dwa poziomy: podstawowy (wymagania konieczne i podstawowe) oraz ponadpodstawowy (wymagania rozszerzające i dopełniające). Poziom wymagań podstawowych obejmuje wiadomości i umiejętności typowe, najważniejsze, uniwersalne, niezbędne na dalszym etapie kształcenia, użyteczne życiowo. Poziom wymagań ponadpodstawowych dotyczy treści i umiejętności trudnych, złożonych, twórczych, teoretycznych, wymagających korzystania z różnych źródeł informacji, wykorzystujących wiedzę z innych przedmiotów. W zaproponowanym planie wynikowym zastosowano oznaczenia kategorii celów nauczania na podstawie taksonomii : zapamiętywanie wiadomości, zrozumienie wiadomości, stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych. Zaproponowany plan wynikowy zawiera także treści nieobowiązkowe (wyróżnione kursywą). Ich realizacja zależy od decyzji nauczyciela, do którego należy również indywidualna modyfikacja planu w zależności od warunków szkoły i możliwości uczniów. Treści dodatkowe (nieobowiązkowe) zaznaczono kursywą. Materiał nauczania Wymagania podstawowe Kat. Wymagania ponadpodstawowe Kat. ział: ORGNIZM ZŁOWIEK 1. Organizm człowieka jako całość hierarchiczna budowa organizmu układy narządów człowieka mechanizmy zapewniające równowagę środowiska wewnętrznego organizmu (homeostaza) przedstawia człowieka jako przedstawiciela naczelnych, wymienia układy narządów człowieka i podaje ich główne funkcje, wymienia mechanizmy zapewniające równowagę środowiska wewnętrznego organizmu. analizuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka, wyjaśnia pojęcie homeostaza, charakteryzuje termoregulację jako przykład mechanizmu zapewniającego zachowanie równowagi środowiska wewnętrznego organizmu. ział: PRT RUHU 2. parat ruchu budowa i typy kości budowa chemiczna kości rodzaje połączeń kości budowa stawu i rodzaje stawów wymienia i rozpoznaje różne typy kości oraz podaje ich funkcję, charakteryzuje budowę kości długiej, określa chemiczną budowę kości, wymienia i rozpoznaje różne rodzaje połączeń kości, opisuje budowę stawu, wymienia i rozpoznaje różne rodzaje stawów oraz wskazuje miejsca ich występowania w organizmie, porównuje budowę różnych rodzaju kości, planuje i przeprowadza doświadczenie pokazujące wpływ składu chemicznego kości na jej właściwości fizyczne, wykazuje związek między składem chemicznym a właściwościami mechanicznymi kości, wykazuje związek między budową stawu a jego działaniem, porównuje budowę i działanie różnych rodzajów stawów, 1

2 3. udowa i funkcjonowanie szkieletowego budowa szkieletu człowieka budowa i funkcje szkieletu osiowego budowa i funkcje szkieletu kończyn i obręczy określa funkcje szkieletu, wymienia i rozpoznaje elementy szkieletu, wymienia i rozpoznaje elementy budujące czaszkę oraz określa jej funkcję, charakteryzuje budowę kręgu, określa funkcję kręgosłupa oraz wymienia jego odcinki, wymienia i wskazuje elementy budowy klatki piersiowej oraz określa jej funkcję, wymienia i wskazuje elementy budowy szkieletu kończy i obręczy, charakteryzuje budowę oraz funkcję poszczególnych części szkieletu, wykazuje związek budowy czaszki z pełnioną przez nią funkcją, wykazuje związek budowy poszczególnych odcinków kręgosłupa z pełnionymi przez nie funkcjami, wykazuje związek budowy szkieletu obręczy i kończyn z pełnionymi przez nie funkcjami, porównuje budowę kończyny górnej i dolnej, 4. udowa i funkcjonowanie szkieletowego mięśniowego budowa i funkcjonowanie mięśnia szkieletowego główne mięśnie szkieletowe mechanizm ruchu aktywność fizyczna rozpoznaje tkankę mięśniową szkieletową obserwowaną pod mikroskopem lub na schemacie, określa budowę i funkcję mięśnia szkieletowego, przedstawia mechanizm pracy mięśni, wymienia główne mięśnie szkieletowe, wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni, określa rolę aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, przedstawia skutki stosowania dopingu, wykazuje związek budowy tkanki mięśniowej z pełniona funkcją, charakteryzuje budowę włókna mięśniowego i wykazuje związek tej budowy z pełnioną przez nie funkcją, rozpoznaje główne mięśnie szkieletowe na schemacie oraz opisuje ich działanie, porównuje działanie mięśni synergistycznych i antagonistycznych, wykazuje związek aktywności fizycznej z zachowaniem zdrowia i sprawności, 5. horoby aparatu ruchu wady postawy i ich profilaktyka aparatu ruchu wymienia i rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa, rozpoznaje i nazywa zilustrowane wady postawy, określa przyczyny wad postawy, wymienia najczęściej występujące choroby i urazy aparatu ruchu, podaje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów i prostych złamań. charakteryzuje przyczyny i skutki wad postawy, wyjaśnia przyczyny i skutki wybranych chorób i urazów aparatu ruchu, demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów i prostych złamań. ział: UKŁ POKRMOWY 6. Składniki pokarmowe substancje odżywcze i ich rola znaczenie wybranych makro- i mikroelementów oraz witamin wymienia główne składniki odżywcze, określa rolę podstawowych składników odżywczych oraz podaje ich przykładowe źródła, wymienia makroelementy i określa ich znaczenie dla organizmu, podaje przykłady mikroelementów i witamin oraz ich przykładowe źró- charakteryzuje składniki odżywcze i ich rolę dla funkcjonowania organizmu, charakteryzuje rolę makroelementów i wykazuje ich znaczenie dla funkcjonowania organizmu, charakteryzuje rolę, jaką pełnią w organizmie wybrane mikroelementy oraz witaminy, 2

3 dła, porównuje makro- i mikroelementy, 7. udowa i funkcjonowanie pokarmowego procesy zachodzące w przewodzie pokarmowym elementy budowy pokarmowego i pełnione przez nie funkcje narządy wydzielnicze uczestniczące w procesie trawienia rodzaje zębów enzymy trawienne i ich rola 8. Zasady prawidłowego odżywiania zapotrzebowanie na składniki pokarmowe energia w pożywieniu zaburzenia odżywiania 9. horoby pokarmowego pokarmowego i ich profilaktyka wymienia procesy zachodzące w kolejnych odcinkach przewodu pokarmowego, wymienia i rozpoznaje elementy budowy pokarmowego, określa funkcję elementów budowy pokarmowego, podaje rolę ślinianek, wątroby i trzustki w procesie trawienia, przeprowadza obserwację mikroskopową preparatów ścian wybranych części przewodu pokarmowego (żołądka, jelita), wymienia rodzaje zębów, wymienia miejsce działania wybranych enzymów trawiennych podaje rolę wybranych enzymów trawiennych w procesie trawienia, podaje funkcję kosmków jelitowych, wymienia zasady prawidłowego odżywiania, określa zapotrzebowanie na składniki odżywcze, odczytuje informacje z piramidy żywieniowej, oblicza wskaźnik masy ciała na podstawie wzoru, wymienia skutki niewłaściwej diety, wymienia wybrane choroby pokarmowego podaje czynniki wywołujące choroby pokarmowego, wymienia zasady higieny i profilaktyki chorób pokarmowego. charakteryzuje procesy zachodzące w kolejnych odcinkach przewodu pokarmowego, charakteryzuje budowę i funkcję elementów budowy pokarmowego, rozpoznaje preparaty mikroskopowe ścian wybranych części przewodu pokarmowego (żołądka, jelita), wykazuje związek budowy poszczególnych rodzajów zębów z pełnioną przez nie funkcją, planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność w ślinie enzymu rozkładającego skrobię, charakteryzuje działanie i rolę enzymów trawiennych, wykazuje związek budowy kosmka jelitowego z pełnioną funkcją, opracowuje zasady, których należy przestrzegać, aby zapewnić sprawne działanie pokarmowego, planuje dietę uwzględniającą określone potrzeby i warunki, interpretuje informacje umieszczone na produktach spożywczych, określa rolę pokarmu jako źródła energii, charakteryzuje zagrożenia zdrowia wynikające z niedowagi, otyłości i anoreksji, charakteryzuje czynniki wywołujące choroby pokarmowego, uzasadnia stosowanie profilaktyki chorób pokarmowego. ział: UKŁ OEHOWY 10. udowa i funkcjonowanie oddechowego budowa oddechowego wymienia elementy budowy oddechowego, rozpoznaje i wskazuje elementy budowy oddechowego na schemacie lub modelu, podaje funkcję elementów budowy oddechowego, charakteryzuje budowę i funkcję oddechowego, wykazuje związek budowy elementów oddechowego z pełnioną przez nie funkcją, 3

4 11. Wymiana gazowa mechanizm wentylacji płuc wymiana gazowa w płucach i tkankach wymiana gazowa podczas ćwiczeń fizycznych wyjaśnia, na czym polega mechanizm wentylacji płuc, opisuje przebieg procesu wymiany gazowej w płucach i tkankach, przeprowadza doświadczenia pozwalającego porównać objętość powietrza, jaką można jednorazowo usunąć z płuc podczas wydechów: spokojnego i pogłębionego, charakteryzuje mechanizm wentylacji płuc, charakteryzuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach, charakteryzuje przebieg wymiany gazowej podczas intensywnego wysiłku fizycznego, planuje doświadczenia pozwalające porównać objętość powietrza, jaką można jednorazowo usunąć z płuc podczas wydechów: spokojnego i pogłębionego, 12. horoby oddechowego oddechowego i ich profilaktyka palenie tytoniu jako czynnik wpływający na funkcjonowanie oddechowego podaje przykłady chorób oddechowego, wymienia główne czynniki wywołujące choroby oddechowego, wyjaśnia, w jaki sposób palenie tytoniu wpływa na funkcjonowanie oddechowego, podaje sposoby zapobiegania chorobom oddechowego, wymienia zasady, których należy przestrzegać, aby zapewnić sprawne działanie oddechowego. charakteryzuje przykładowe choroby oddechowego, analizuje przyczyny i skutki chorób oddechowego, planuje działania mające na celu zapobieganie chorobom oddechowego, wykazuje związek między prowadzeniem zdrowego stylu życia (niepaleniem tytoniu, uprawianiem sportu) a funkcjonowaniem oddechowego. ział: UKŁ KRĄŻENI 13. Układ krążenia rodzaje naczyń krwionośnych i ich funkcja wymienia rodzaje naczyń krwionośnych, określa funkcję naczyń krwionośnych, porównuje budowę żył i tętnic, charakteryzuje rodzaje naczyń krwionośnych i wykazuje ich związek z pełnioną funkcją, 14. udowa i funkcjonowanie krążenia elementy budowy krwionośnego i ich funkcjonowanie cykl pracy serca krwioobiegi i ich rola wymienia elementy budowy krwionośnego, rozpoznaje i wskazuje elementy budowy krwionośnego na schemacie lub modelu anatomicznym człowieka, opisuje budowę serca, wymienia główne naczynia połączone z sercem, omawia cykl pracy serca, przedstawia krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym, wymienia metody oceny pracy serca, wyznacza tętno, przeprowadza doświadczenie prezentujące wpływ wysiłku fizycznego na wartość tętna i ciśnienia krwi, charakteryzuje budowę krwionośnego, charakteryzuje budowę serca, wykazuje związek budowy serca z pełnioną funkcją, analizuje krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym, charakteryzuje EKG jako metodę oceny pracy serca, określa ciśnienie krwi, planuje doświadczenie prezentujące wpływ wysiłku fizycznego na wartość tętna i ciśnienia krwi, 15. Rola krwi w organizmie określa rolę krwi w organizmie, wymienia główne składniki krwi, charakteryzuje główne składniki krwi i określa ich przystosowania 4

5 składniki krwi i ich rola transport gazów oddechowych we krwi grupy krwi prowadzi obserwację mikroskopową preparatu krwi, podaje rolę głównych składników krwi w organizmie, określa rolę krwi w transporcie gazów oddechowych, wymienia etapy procesu krzepnięcia krwi, wymienia grupy krwi w układzie 0 i Rh, wyjaśnia, co to jest konflikt serologiczny, wyjaśnia społeczne znaczenie krwiodawstwa, do pełnionej funkcji roli, rozpoznaje składniki komórkowe krwi podczas obserwacji mikroskopowej preparatu krwi, interpretuje przykładowe wyniki laboratoryjnych badań krwi, charakteryzuje proces krzepnięcia krwi, podaje znaczenie określania grupy krwi, analizuje wybrane sytuacje pod względem zagrożenia wystąpienia konfliktu serologiczny, analizuje społeczne znaczenie krwiodawstwa, 16. udowa i funkcjonowanie limfatycznego elementy budowy limfatycznego budowa i funkcja węzła chłonnego wymienia elementy budowy limfatycznego, określa funkcje limfatycznego, opisuje budowę i podaje funkcję węzłów chłonnych, wymienia miejsca występowania największych węzłów chłonnych w organizmie, charakteryzuje budowę i funkcję limfatycznego, rozpoznaje główne elementy limfatycznego na schemacie, wskazuje miejsca występowania dużych węzłów chłonnych, omawia proces powstawania limfy, proces powstawania limfy 17. horoby krążenia krążenia i ich profilaktyka czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia chorób krążenia wymienia wybrane choroby krwionośnego, wymienia czynniki wywołujące choroby krwionośnego, wymienia sposoby zapobiegania chorobom krwionośnego, opisuje profilaktykę chorób krążenia. charakteryzuje choroby krwionośnego oraz analizuje czynniki je wywołujące, charakteryzuje czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na funkcjonowanie krwionośnego, wykazuje znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowego odżywiania dla właściwego funkcjonowania krążenia, opracowuje zasady, których należy przestrzegać, aby zapewnić sprawne funkcjonowanie krążenia. ział: UKŁ OPORNOŚIOWY 18. udowa i funkcjonowanie odpornościowego rodzaje odporności: odporność nieswoista i swoista struktura i elementy określa funkcję odpornościowego, wyjaśnia pojęcie odporność wymienia elementy odpornościowego, rozpoznaje i wskazuje elementy odpornościowego na schemacie lub modelu anatomicznym wykazuje związek pomiędzy elementami odpornościowego a pełnioną przez nie funkcją, opisuje strukturę odpornościowego oraz sposób jego działania w zależności od czynnika chorobotwórczego, 5

6 odpornościowego: limfocyty i przeciwciała etapy fagocytozy sposób działania przeciwciał człowieka, określa rolę poszczególnych elementów odpornościowego, rozróżnia odporność nieswoistą i swoistą, określa funkcję limfocytów i przeciwciał, przedstawia etapy fagocytozy, wyjaśnia sposób działania przeciwciał, 19. System rozpoznawania swój obcy znaczenie kompleksu zgodności tkankowej stan zapalny wyjaśnia, na czym polega kompleks zgodności tkankowej, wymienia etapy stanu zapalanego, wyjaśnia znaczenie kompleksu zgodności tkankowej dla przeszczepów tkanek i organów, charakteryzuje kompleks zgodności tkankowej, charakteryzuje reakcję obronną organizmu na skutek infekcji, charakteryzuje sytuacje, w których konieczna jest transplantacja narządu, transplantacja tkanek i narządów 20. Odporność organizmu rodzaje odporności nabytej: odporność bierna i czynna sposoby nabywania odporności rozróżnia odporność czynną i bierną oraz nabytą i sztuczną, podaje skład szczepionki, omawia sposób działania szczepionki, wymienia przykładowe zalecane szczepienia, porównuje odporność czynną i bierną oraz nabytą i sztuczną, porównuje skład szczepionki i surowicy, charakteryzuje sposób działania szczepionki i surowicy, analizuje informacje zawarte w kalendarzu szczepień, szczepienia 21. horoby odpornościowego zaburzenia czynności odpornościowego odpornościowego i ich profilaktyka wymienia nadwrażliwość jako zaburzenie czynności odpornościowego, wymienia wybrane choroby odpornościowego, wymienia sposoby zarażenia się wirusem HIV, wymienia działania zmniejszające ryzyko zakażenia się wirusem HIV i zachorowania na IS. charakteryzuje wybrane zaburzenia czynności odpornościowego, charakteryzuje wybrane choroby odpornościowego, charakteryzuje zasady profilaktyki chorób odpornościowego. ział: UKŁ WYLNIZY 22. udowa i funkcjonowanie wydalniczego elementy budowy wydalniczego i ich funkcje budowa i rola określa funkcję wydalniczego, wymienia elementy budowy wydalniczego, rozpoznaje i wskazuje elementy budowy wydalniczego na schemacie lub modelu, określa funkcję poszczególnych charakteryzuje budowę i funkcję wydalniczego, wykazuje związek budowy i funkcji poszczególnych elementów budowy układy wydalniczego, charakteryzuje budowę nerek, charakteryzuje budowę nefronu, 6

7 nerek powstawanie moczu elementów wydalniczego, podaje przykłady związków wydalanych z organizmu za pomocą wydalniczego, wymienia etapy powstawania moczu, określa skład moczu ostatecznego, wykazuje związek budowy nefronu z pełnioną funkcją. porównuje skład moczu pierwotnego i ostatecznego, przeprowadza badanie ph moczu, wykazuje związek budowy i funkcji poszczególnych elementów budowy układy wydalniczego, 23. horoby wydalniczego wydalniczego i ich profilaktyka diagnostyczne znaczenie wyników badania moczu wskazuje sytuację wymagającą dializy, wyjaśnia znaczenie wykonywania okresowych badań moczu dla celów diagnostycznych, podaje przykłady wyników badania moczu świadczących o wystąpieniu choroby, wymienia przykłady chorób wydalniczego, podaje czynniki wywołujące choroby wydalniczego, wymienia sposoby zapobiegania chorobom wydalniczego. wyjaśnia konieczność systematycznego wykonywania badań profilaktycznych, m.in. moczu, analizuje i interpretuje przykładowe wyniki laboratoryjnego badania różnych próbek moczu, wyjaśnia konieczność zachowania higieny wydalniczego. ział: UKŁ NERWOWY 24. udowa i funkcjonowanie nerwowego elementy budowy nerwowego budowa i funkcjonowanie synapsy dzieli układ nerwowy ze względu na położenie (ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy), rozpoznaje i wskazuje elementy budowy nerwowego na schemacie lub modelu, określa funkcję ośrodkowego i obwodowego nerwowego, określa rozmieszczenie komórek nerwowych w układzie nerwowym, omawia budowę synapsy, określa funkcję synapsy, charakteryzuje funkcję ośrodkowego i obwodowego nerwowego, charakteryzuje budowę i funkcję synapsy, 25. udowa ośrodkowego nerwowego budowa i czynności mózgowia budowa i czynności rdzenia kręgowego odruchy nerwowe: odruchy bezwarunkowe i warunkowe omawia budowę mózgowia, określa czynności mózgowia, wymienia ośrodki funkcjonalne w korze mózgowej, rozpoznaje i wskazuje na schemacie lub modelu mózgowia ośrodki funkcjonalne w korze mózgowej, omawia działanie łuku odruchowego, przeprowadza obserwację reakcji odruchowej na bodziec mechaniczny w odruchu kolanowym, wymienia rodzaje odruchów, określa znaczenie odruchów bez- charakteryzuje budowę i czynności mózgowia, charakteryzuje i lokalizuje ośrodki funkcjonalne w korze mózgowej, wyjaśnia działanie półkul mózgowych, charakteryzuje budowę i czynności rdzenia kręgowego, charakteryzuje działanie łuku odruchowego, porównuje i rozróżnia odruchy bezwarunkowe i warunkowe, analizuje znaczenie odruchów warunkowych w procesie uczenia 7

8 26. udowa i funkcjonowanie obwodowego nerwowego budowa obwodowego nerwowego podział nerwowego ze względu na działanie działanie autonomicznego nerwowego 27. horoby nerwowego nerwowego i ich profilaktyka mechanizm stresu; objawy i sposoby radzenia sobie z nim uzależnienia 28. Narządy zmysłów narządy zmysłów i ich rola 29. Narządy, smaku, węchu i czucia budowa i funkcjonowanie narządów zmysłu smaku, węchu i dotyku warunkowych, określa znaczenie odruchów warunkowych w procesie uczenia się, omawia budowę obwodowego nerwowego, wymienia nerwy czaszkowe i określa ich funkcje, wymienia nerwy rdzeniowe i określa ich funkcje, dokonuje podziału nerwowego pod względem czynnościowym, wymienia efekty działania współczulnego i przywspółczulnego, wymienia przykłady chorób nerwowego, wymienia objawy stresu, określa sposoby radzenia sobie ze stresem, określa wpływ substancji uzależniających na działanie nerwowego człowieka, opisuje uzależnienia jako problem społeczny, omawia zasady higieny pracy umysłowej, przedstawia zasady profilaktyki niektórych chorób nerwowego. wymienia narządy zmysłów, ział: NRZĄY ZMYSŁÓW przedstawia ogólną charakterystykę narządów zmysłów, przedstawia budowę i podaje funkcję narządu smaku, przedstawia budowę i podaje funkcję narządu węchu, przedstawia budowę i podaje funkcję narządu dotyku, przeprowadza obserwację wykazującą obecność receptorów węchowych w jamie nosowej, przeprowadza obserwację wykazującą współdziałanie receptorów się, omawia budowę obwodowego nerwowego, porównuje funkcjonowanie somatycznego i autonomicznego. charakteryzuje działanie autonomicznego nerwowego, porównuje działanie współczulnego i przywspółczulnego, charakteryzuje przykładowe choroby nerwowego określa ich objawy, przyczyny i skutki, omawia zasady radzenia sobie ze stresem, opracowuje zasady dotyczące higieny pracy umysłowej oraz pozwalające na umiejętne radzenie sobie ze stresem, charakteryzuje uzależnienia jako problem społeczny. określa rolę narządów zmysłów w funkcjonowaniu organizmu, wyróżnia receptory w zależności od rodzaju bodźca, charakteryzuje budowę i sposób funkcjonowania narządu smaku, charakteryzuje budowę i sposób funkcjonowania narządu węchu, charakteryzuje budowę i sposób funkcjonowania narządu dotyku, wykazuje współdziałanie różnych narządów zmysłów, planuje i przeprowadza doświadczenie sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w 8

9 smaku i węchu przy pełnej ocenie smaku różnych potraw, przeprowadza doświadczenie sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała, skórze różnych części ciała oraz interpretuje wyniki, 30. Narząd wzroku oko budowa oka mechanizm powstawania obrazu wady wzroku (krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm) oraz wybrane choroby narządu wzroku higiena oczu wymienia główne elementy budowy oka i wskazuje je na schemacie lub modelu budowy oka, określa rolę narządu wzroku, przedstawia drogę światła w oku, przeprowadza obserwację wykazującą obecność plamki ślepej w siatkówce oka, wyjaśnia, co oznacza widzenie stereoskopowe, przeprowadza obserwację potwierdzającą widzenie stereoskopowe, wymienia wady wzroku, podaje przyczyny powstawania wad wzroku, wymienia sposoby korygowania wad wzroku, wymienia zasady higieny oczu, charakteryzuje budowę i zasadę funkcjonowania oka, przedstawia mechanizm powstawania obrazu, charakteryzuje widzenie stereoskopowe, analizuje przyczyny powstawania wad wzroku oraz charakteryzuje sposoby ich korygowania, 31. Narząd słuchu i równowagi budowa ucha mechanizm słyszenia i droga fali dźwiękowej w uchu budowa i rola narządu równowagi narządu słuchu higiena narządu słuchu przedstawia budowę narządu słuchu i równowagi, określa rolę narządu słuchu i równowagi, rozpoznaje i wskazuje na schemacie lub modelu budowy ucha elementy budowy narządu słuchu i równowagi, przedstawia drogę fal dźwiękowych w uchu, wymienia przykłady chorób narządu słuchu, wskazuje hałas jako czynnik negatywnie wpływający na funkcjonowanie ucha, określa zasady higieny narządu słuchu. omawia zasadę funkcjonowania narządu słuchu i równowagi, wyjaśnia proces powstawania wrażenia dźwiękowego, planuje i przeprowadza obserwację wykazującą, że ucho jest bardziej czułe na przewodnictwo powietrzne niż kostne, charakteryzuje choroby narządu słuchu określa czynniki je wywołujące oraz podaje skutki, analizuje wpływ hałasu na zdrowie, opracowuje zasady higieny narządów wzroku i słuchu. ział: UKŁ OKREWNY 32. udowa i funkcjonowanie dokrewnego hormony elementy budowy dokrewnego i ich działanie wyjaśnia, co to są hormony, określa sposób działania hormonów, określa rolę wybranych hormonów w regulacji procesów życiowych organizmu, wymienia nazwy gruczołów dokrewnych, charakteryzuje elementy budowy dokrewnego, charakteryzuje antagonistyczne działanie hormonów, analizuje mechanizm kontroli poziomu glukozy we krwi, porównuje sposób działania układów nerwowego i hormonal- 9

10 kontrola poziomu glukozy we krwi porównanie sposobu działania układów nerwowego i hormonalnego rozpoznaje i wskazuje elementy budowy dokrewnego, omawia mechanizm kontroli poziomu glukozy we krwi, przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu, nego, wykazuje rolę nerwowego i dokrewnego w utrzymaniu równowagi w organizmie, 33. Zaburzenia funkcjonowania dokrewnego skutki zaburzeń funkcjonowania przysadki, tarczycy i trzustki wymienia skutki przykładowych zaburzeń funkcjonowania dokrewnego. charakteryzuje skutki zaburzeń funkcjonowania dokrewnego na przykładzie zaburzenia wydzielania hormonu wzrostu oraz zaburzenia działania tarczycy i trzustki, określa zagrożenia związane z przyjmowaniem bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem leków hormonalnych (np. sterydów lub tabletek antykoncepcyjnych). ział: SKÓR 34. udowa i funkcje skóry budowa i funkcje skóry wytwory naskórka wymienia elementy budowy skóry, rozpoznaje elementu budowy skóry na schemacie, określa funkcję skóry, wymienia wytwory naskórka, określa funkcje gruczołów skórnych, prowadzi obserwacje mikroskopowe i makroskopowe skóry oraz jej wytworów, charakteryzuje elementy budowy skóry, charakteryzuje funkcję skóry, charakteryzuje wytwory naskórka, wykazuje związek budowy poszczególnych elementów skóry z pełnioną funkcją, 35. Uszkodzenia i choroby skóry skóry i czynniki je wywołujące higiena skóry wymienia przykładowe choroby skóry, wymienia zasady higieny skóry. omawia przyczyny i skutki uszkodzeń oraz chorób skóry. wyjaśnia potrzebę konsultacji z lekarzem po pojawieniu się niepokojących zmian skórnych, opracowuje zasady pielęgnacji i higieny skóry. ział: UKŁ ROZROZY 36. udowa i funkcjonowanie męskiego rozrodczego budowa elementów męskiego rozrodczego i ich funkcja określa rolę rozrodczego, wymienia elementy budowy męskiego rozrodczego, rozpoznaje i wskazuje na schemacie elementy budowy męskiego rozrodczego, wymienia elementy budowy jądra, opisuje budowę plemnika, określa rolę plemnika, charakteryzuje elementy budowy oraz funkcję męskiego rozrodczego, charakteryzuje miejsce powstawania, budowę i funkcję plemnika, 10

11 37. udowa i funkcjonowanie żeńskiego rozrodczego budowa elementów żeńskiego rozrodczego i ich funkcja wymienia elementy budowy żeńskiego rozrodczego, rozpoznaje i wskazuje na schemacie elementy budowy żeńskiego rozrodczego, wymienia etapy cyklu miesiączkowego, charakteryzuje elementy budowy oraz funkcję żeńskiego rozrodczego, wyjaśnia sposób powstawania komórki jajowej oraz charakteryzuje jej rolę w procesie zapłodnienia, charakteryzuje etapy cyklu miesiączkowego, rozwój pęcherzyka jajnikowego cykl miesiączkowy 38. Zapłodnienie oraz rozwój zarodkowy i płodowy zapłodnienie stadia rozwojowe zarodka funkcje błon płodowych i łożyska badania prenatalne omawia proces zapłodnienia, wymienia główne etapy rozwoju zarodkowego i płodowego, wymienia błony płodowe, określa rolę błon płodowych, podaje rolę łożyska w rozwoju zarodka i płodu, wymienia sposoby diagnostyki prenatalnej, charakteryzuje proces zapłodnienia, charakteryzuje rozwój zarodkowy i płodowy, wyjaśnia funkcję poszczególnych błon płodowych charakteryzuje budowę i rolę łożyska w rozwoju zarodka i płodu, charakteryzuje metody diagnostyki prenatalnej, 39. iąża i jej planowanie naturalne i sztuczne metody antykoncepcji czynniki zagrażające ciąży higiena ciąży poród i połóg dokonuje podziału metod antykoncepcji na naturalne i sztuczne, wymienia przykładowe metody antykoncepcyjne, wymienia czynniki mające wpływ na rozwój ciąży, omawia proces porodu i połogu, porównuje naturalne i sztuczne metody antykoncepcji, analizuje pozytywny i negatywny wpływu różnych czynników na rozwój ciąży, charakteryzuje zasady higieny ciąży, charakteryzuje proces porodu i połogu, 40. Okresy rozwojowe człowieka rozwój osobniczy rozwój płciowy wymienia okresy rozwojowe człowieka, omawia rozwój płciowy człowieka, charakteryzuje zmiany zachodzące w organizmie w kolejnych okresach rozwojowych człowieka, analizuje zmiany zachodzące w organizmie w trakcie dojrzewania płciowego, 41. horoby rozrodczego przenoszone drogą płciową higiena rozrodczego wymienia przykładowe choroby przenoszone drogą płciową, podaje podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową, podaje zasady higieny rozrodczego. charakteryzuje wybrane choroby przenoszone drogą płciową, charakteryzuje podstawowe zasad profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową, opracowuje zasady higieny rozrodczego. 11

12 ział: ZGROŻENI ZROWI 42. Zdrowie pojęcie zdrowia działania profilaktyczne wpływ aktywności fizycznej na zdrowie wyjaśnia pojęcie zdrowie, podaje przykłady działań profilaktycznych mających na celu zachowanie zdrowia, omawia wpływ aktywności fizycznej na funkcjonowanie organizmu, charakteryzuje pojęcie zdrowie, charakteryzuje działań profilaktycznych mających na celu zachowanie zdrowia, wykazuje związek między aktywnością fizyczną a funkcjonowaniem organizmu, 43. horoby pojęcie choroby choroby zakaźne: rodzaje patogenów wywołujących choroby, sposoby przenoszenia i profilaktyka choroby cywilizacyjne w tym nowotworowe i ich profilaktyka wyjaśnia pojęcie choroba, wymienia przykłady chorób zakaźnych, wymienia sposoby przenoszenia chorób zakaźnych, podaje zasady profilaktyki chorób zakaźnych, podaje przykłady chorób nowotworowych, podaje zasady profilaktyki chorób nowotworowych, podaje zasady, których należy przestrzegać podczas zażywania leków, charakteryzuje pojęcie choroba, charakteryzuje drogi zakażenia oraz sposoby zapobiegania zachorowaniu na choroby zakaźne, charakteryzuje choroby nowotworowe, analizuje zasady profilaktyki nowotworów, analizuje przykładowe informacje dołączane do leków, wyjaśnia konieczność wykonywania badań profilaktycznych, 44. Skutki uzależnień wpływ używek na zdrowie człowieka wskazuje negatywny wpływ niektórych substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka, omawia skutków uzależnień. charakteryzuje wpływ niektórych substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka, analizuje skutki uzależnień. 12