Fizjologiczne podstawy rekreacji ruchowej. Pod redakcją naukową Andrzeja Eberhardta

Transkrypt

1 Fizjologiczne podstawy rekreacji ruchowej Z ELEMENTAMI FIZJOLOGII OGÓLNEJ CZŁOWIEKA Pod redakcją naukową Andrzeja Eberhardta Warszawa 2008

2 RECENZENCI Prof. zw. dr hab. med. Krzysztof Klukowski (całość) Prof. zw. dr hab. med. Józef Langfort (rozdz. 1, 3 8, 10 12, 14 16, 21 23) Autorzy Prof. nadzw. dr hab. Prof. zw. dr hab. med. Józef Kubica Doc. dr Leokadia Tomaszewska Dr med. Mariusz Żebrowski Dr Anna Czajkowska REDAKCJA NAUKOWA Prof. nadzw. dr hab. KOREKTA Joanna Warecka PROJEKT OKŁADKI Małgorzata Fabiańska OPRACOWANIE GRAFICZNE Elżbieta Szmit Tomasz Fabiański Beata Kocój SKŁAD I ŁAMANIE Tomasz Fabiański Copyright by ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2008 ISBN DRUK I OPRAWA Zakład Wydawniczy DrukTur sp. z o.o Warszawa, ul. Wolska 43 tel wydawnictwo@druktur.com.pl

3 Spis treści Przedmowa Rozdział 1 Leokadia Tomaszewska Układ nerwowy Podział układu nerwowego Fizjologia komórki nerwowej Potencjał spoczynkowy i czynnościowy komórki nerwowej Przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe Przekaźnictwo synaptyczne w ośrodkowym układzie nerwowym Rodzaje bodźców i ich klasyfikacja Składowe układu kontroli ruchu Odruchy rdzeniowe Czynność układu piramidowego i pozapiramidowego Autonomiczny układ nerwowy Rozdział 2 Wpływ rekreacji ruchowej na stany emocjonalne i samopoczucie Rozdział 3 Mariusz Żebrowski Układ oddechowy 41 Budowa układu oddechowego Wymiana gazowa Mechanizmy regulacyjne układu oddechowego Układ oddechowy a proces starzenia organizmu Wpływ rekreacji na układ oddechowy

4 4 Spis treści Rozdział 4 Układ krążenia Budowa serca Zmiany pobudliwości i potencjałów czynnościowych w sercu Metabolizm komórek mięśniowych serca Cykl pracy serca Regulacja czynności serca Baroreceptory Budowa naczyń krwionośnych Unerwienie naczyń Rola ośrodkowego układu nerwowego w regulacji czynności serca i naczyń. 63 Regulacja ciśnienia tętniczego krwi Nadciśnienie tętnicze Krążenie krwi Krążenie krwi w mięśniach szkieletowych Adaptacja układu krążenia do ćwiczeń rekreacyjnych Zmiany w układzie krążenia w czasie wysiłków statycznych Rozdział 5 Mięśnie Budowa mięśni Mechanizm skurczu mięśnia Źródła energii skurczu mięśnia Typy włókien mięśniowych Jednostki motoryczne Rodzaje skurczów mięśni Wpływ ćwiczeń rekreacyjnych na mięśnie Rozdział 6 Krew Skład krwi Budowa krwinek czerwonych Granulocyty i agranulocyty Rola krwi Transport gazów oddechowych we krwi Równowaga kwasowo-zasadowa Ciśnienie osmotyczne i onkotyczne

5 Spis treści 5 Składniki organiczne osocza Hemostaza i fibrynoliza Tworzenie komórek krwi Rekreacja ruchowa a zmiany powysiłkowe we krwi Rozdział 7 Układ odpornościowy Odporność nieswoista Odporność swoista Wpływ wysiłków fizycznych na układ odpornościowy ludzi w wieku średnim Wpływ wysiłków fizycznych na układ odpornościowy ludzi starszych Rozdział 8 Leokadia Tomaszewska Układ dokrewny Charakterystyka wydzielania wewnętrznego Mechanizm działania hormonów Szyszynka Podwzgórze Przysadka mózgowa Gruczoł tarczowy (tarczyca) Przytarczyce Grasica Trzustka Nadnercza Jajniki 135 Jądra Hormony tkankowe Wpływ wysiłków rekreacyjnych na układ dokrewny Rozdział 9 Czynność nerek Budowa nerek Unerwienie nerek Stosowane terminy Filtracja kłębuszkowa Czynność kanalików nerkowych

6 6 Spis treści Wydalanie moczu Wpływ ćwiczeń rekreacyjnych Rozdział 10 Wydolność fizyczna Fizjologiczna ocena wydolności fizycznej i reakcji powysiłkowych układu krążenia Szacunkowe i subiektywne metody oceny ciężkości wysiłków fizycznych 165 Rozdział 11 Charakterystyka fizjologiczna wysiłków fizycznych 171 Rekreacja ruchowa Rozdział 12 Józef Kubica Odżywianie Metabolizm Składniki odżywcze 179 Racjonalne żywienie Rozdział 13 Józef Kubica NADWAGA I OTYŁOŚĆ Etiopatogeneza otyłości Otyłość u kobiet ciężarnych Otyłość młodzieży Metody określania nadwagi i otyłości Proste metody określenia otyłości Nadwaga i otyłość u dzieci Leczenie otyłości Metody leczenia otyłości Rozdział 14 Józef Kubica Układ trawienny Jama ustna Żołądek Jelito cienkie 196

7 Spis treści 7 Jelito grube Trzustka Wątroba Układ trawienny a rekreacja ruchowa Rozdział 15 Zmęczenie Rozdział 16 Wypoczynek Wypoczynek po wysiłku fizycznym, metody pomiaru Okres przedłużonego wypoczynku Przerwy wypoczynkowe Wypoczynek czynny (przerwa czynna) Rozgrzewka Ćwiczenia relaksowo-koncentrujące Odnowa Rozdział 17 Rekreacja ruchowa a płeć Dymorfizm płciowy Przystosowanie organizmu kobiet do ćwiczeń fizycznych Rekreacja ruchowa kobiet Rozdział 18 Rekreacja ruchowa dzieci i młodzieży Układ oddechowy Układ krążenia Krew Termoregulacja Rekreacja ruchowa Rozdział 19 Rekreacja ruchowa osób starszych Układ krążenia

8 8 Spis treści Układ oddechowy Tkanka mięśniowa Tkanka kostna Wydolność fizyczna Rekreacja ruchowa Rozdział 20 Anna Czajkowska Termoregulacja Reakcje organizmu człowieka na zimno Ratunek dla ofiary wyziębienia Aklimatyzacja do obniżonych temperatur Reakcje organizmu człowieka na wysoką temperaturę Wysiłek fizyczny a termoregulacja Aklimatyzacja do wysokiej temperatury 254 Rozdział 21 Mariusz Żebrowski Rytmy biologiczne Wpływ podróży na rytmy biologiczne Zespół długu czasowego a sen Wpływ przekraczania stref czasowych na rytmy biologiczne Objawy zespołu długu czasowego Profilaktyka zespołu długu czasowego Rozdział 22 Mariusz Żebrowski Wprowadzenie do zagadnienia hipoksji Możliwości przystosowania człowieka do pobytu w warunkach hipoksji wysokościowej Wysokość a wydolność fizyczna Rozdział 23 Mariusz Żebrowski Podróże a fizjologia Specyfika podróży samolotem Warunki klimatyczne w miejscu lądowania Możliwość wypoczynku w czasie podróży Nagła zmiana warunków otoczenia (klimatu)

9 Spis treści 9 Rozdział 24 Leokadia Tomaszewska Następstwa fizjologiczne ograniczonej aktywności ruchowej Układ krążenia Wydolność fizyczna 286 Mięśnie i kości Układ odpornościowy Krew Układ dokrewny Układ trawienny Gospodarka węglowodanowa 290 Hipokinezja Literatura (wybrane pozycje) Spis rycin Spis tabel

10 Przedmowa Podręcznik adresowany jest przede wszystkim do studentów turystyki i rekreacji ruchowej, ale mogą z niego korzystać również osoby pragnące pogłębić wiedzę z zakresu fizjologii wysiłku fizycznego. Opracowując podręcznik ograniczono się do zagadnień podstawowych, będących wprowadzeniem do szczegółowej problematyki fizjologii wysiłku fizycznego. Celem ułatwienia nauki sformułowano pytania oraz wyróżniono innym drukiem materiał nadprogramowy. Poza tym podano literaturę uzupełniającą. Autorzy serdecznie dziękują czytelnikom za życzliwe przyjęcie poprzedniej publikacji i mają nadzieję, że podręcznik ten będzie dobrze służył wszystkim zainteresowanym. Autorzy