Raport z badań Badanie internetowej aktywności informacyjnej w wybranych rodzajach biznesu internetowego Autor: Marcin Krzesaj Badanie zrealizowano ze środków na naukę w latach 2010-2011 jako projekt badawczy promotorski nr NN112 342538 pt.: Wpływ internetowej aktywności informacyjnej na konkurencyjność w wybranych rodzajach biznesu internetowego pod kierunkiem prof. dr hab. inż. Adama Czerwińskiego. OPOLE, 2011 r.
Spis treści Wstęp... 3 Cel i zakres badania internetowej aktywności informacyjnej... 3 Metodyka badań... 5 Charakterystyka próby badawczej... 6 Charakterystyka zmiennych wpływających na pozyskiwanie i przekazywanie informacji... 12 Podsumowanie... 23 Spis rysunków Rysunek 1. Procentowy udział przedsiębiorstw o różnym okresie prowadzenia działalności w badanej próbie, n=185... 7 Rysunek 2. Procentowy udział przedsiębiorstw pod względem wielkości, n=185... 8 Rysunek 3. Procentowy udział przedsiębiorstw pod względem wielkości prowadzących: a) działalność gospodarczą wyłącznie w Internecie; b) działalność tradycyjną oraz w Internecie... 8 Rysunek 4. Główne grupy, do których kierowały oferty badane przedsiębiorstwa, n=185 (przedsiębiorstwa wybierały maksymalnie 2 odpowiedzi)... 9 Rysunek 5. Liczebność przedsiębiorstw w grupach realizujących poszczególne modele biznesu internetowego, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 10 Rysunek 6. Ranking funkcji witryny w przedsiębiorstwie, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 10 Rysunek 7. Ranking metod promocji witryny WWW, n=185 (pytanie wielokrotnego wyboru)... 11 Rysunek 8. Ranking systemów informatycznych wykorzystywanych w badanych przedsiębiorstwach, n=185 (pytanie wielokrotnego wyboru)... 12 Rysunek 9. Ranking stopnia wykorzystania działań służących do pozyskiwania informacji z wtórnych źródeł informacji, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 13 Rysunek 10. Ranking stopnia wykorzystania metod do bezpośredniego zbierania informacji z pierwotnych źródeł informacji, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 14 Rysunek 11. Ranking stopnia wykorzystania badań marketingowych w badanych przedsiębiorstwach, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 15 Rysunek 12. Ranking stopnia wykorzystania usług internetowych w działalności przedsiębiorstwa, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 15 Rysunek 13. Ranking natężenia przepływu informacji z wykorzystaniem usług internetowych stosowanych w działalności przedsiębiorstw, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 16 Rysunek 14. Ranking stopnia wykorzystania narzędzi służących do wyszukiwania informacji w Internecie, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 17 Rysunek 15. Ranking poziomu udostępnianych informacji na witrynie internetowej przedsiębiorstw, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 18 Rysunek 16. Ranking rodzajów pozyskiwanych informacji z witryn konkurentów, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 19 Rysunek 17. Ranking stopnia wykorzystania narzędzi i technologii ochrony danych, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 20 Rysunek 18. Ranking stopnia wykorzystania działań/form promocji w badanych przedsiębiorstwach, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 21 Rysunek 19. Ranking wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwa, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru)... 22 Rysunek 20. Metody stosowane w celu zatrzymania klienta i/lub partnerów, n=185 (pytanie wielokrotnego wyboru)... 22 2
Wstęp Żyjemy w czasach, w których obserwujemy ciągły przyrost ilości informacji w różnych obszarach działalności człowieka poczynając od życia prywatnego, poprzez pracę, kulturę, a na gospodarce kończąc. Raport firmy IDC (ang. International Data Corporation) pt. The Diverse and Exploding Digital Universe: An Updated Forecast of Worldwide Information Growth Through 2011 prezentuje badania ilości i zróżnicowania informacji cyfrowej tworzonej oraz kopiowanej na całym świecie. Według autorów tego raportu cyfrowy wszechświat w 2007 roku miał wielkość 281 EB (eksabajtów trylion bajtów) 1. Już tylko połowa informacji we wszechświecie cyfrowym wiąże się z indywidualnymi działaniami człowieka, np.: wykonywanie rozmów cyfrowych, wysyłanie poczty elektronicznej. Drugą połowę stanowi tzw. cień cyfrowy, czyli są to informacje generowane pasywnie przez człowieka w trakcie tworzenia informacji cyfrowej. Do tego rodzaju informacji pozostawionych przez użytkowników Internetu należą, np.: informacje w postaci historii przeglądanych stron WWW, informacje zawarte w historii zakupów w sklepach internetowych, czy zapytania w wyszukiwarkach internetowych. Rośnie znaczenie Internetu, który określony jest zarówno mianem medium informacji jak i źródła pozyskiwania, przekazywania oraz wymiany informacji. Przedsiębiorstwa w coraz większym stopniu korzystają z możliwości pozyskania informacji dotyczącej zachowań, upodobań i preferencji użytkowników sieci. Cel i zakres badania internetowej aktywności informacyjnej Głównym celem badania było scharakteryzowanie i pomiar internetowej aktywności informacyjnej podmiotów działającym w biznesie internetowym. W literaturze naukowej pozyskiwanie oraz przekazywanie informacji określają pojęcie aktywności informacyjnej, które rozumiane jest jako aktywne działanie podmiotów, mające na celu zwiększenie zasobów wiedzy własnej lub innych podmiotów 2. Podobny pogląd, co K.P. Kass, wyraża S. Forlicz, który dodatkowo 1 Szacowana ilość informacji we wszechświecie cyfrowym do roku 2011 osiągnie wielkość prawie 1,8 ZB (zettabajtów tryliard bajtów), co oznacza 10-krotny wzrost w ciągu 5 lat. 2 K.P Kaas, Marktinformationen: Screening und Signaling unter Partneren und Rivalen, Zeitschrift für Betriebswirtschaft 61, 1991. 3
zauważa, że oprócz pozyskiwania i przekazywania informacji następuje jej wymiana 3. Badania konkurentów, rynku, czy konsumentów to niektóre z przykładów działań służących do zaopatrywania się w informacje przez podmioty gospodarcze. Z kolei aktywne przekazywanie informacji zwiększa dostępność informacji na temat przedsiębiorstw, między innymi w obszarach: reklamy, ujawniania jakości oferowanych produktów, fałszywych sygnałów mających na celu zmylenie konkurentów. Do realizacji tak sformułowanego celu badania konieczna stała się analiza zjawisk zachodzących w wielu obszarach aktywności informacyjnej przedsiębiorstw w Internecie. Oto one: źródła informacji (pierwotne i wtórne) wykorzystywane przez te podmioty, narzędzia i usługi internetowe służące do realizacji procesów przekazywania i pozyskiwania informacji, sposoby realizacji form przekazywania i pozyskiwania informacji wykorzystywane w Internecie, techniki pozyskiwania i przekazywania informacji związane z witryną WWW, wewnętrzne zasoby informacyjne. Tak ogólnie przedstawiony cel badania i problem badawczy wymagał odpowiedzi na szereg następujących pytań szczegółowych podproblemów: 1. Jakie są formy przekazywania i pozyskiwania informacji wykorzystywane przez podmioty prowadzące działalność w Internecie? 2. Jakie są źródła informacji wykorzystywane przez przedsiębiorstwa w biznesie internetowym? 3. W jaki sposób przebiegają procesy przekazywania i pozyskiwania informacji w środowisku wirtualnym? 4. Jakie narzędzia i usługi internetowe używane są w tych procesach? 5. Jakie techniki pozyskiwania i przekazywania informacji związane z witryną WWW są stosowane przez przedsiębiorstwa w Internecie? Do spodziewanych rezultatów wynikających z działań w ramach aktywności informacyjnej w Internecie należy zaliczyć między innymi: pozyskanie większej ilości 3 zob. S. Forlicz, Informacja w biznesie, PWE, Warszawa 2008, s.16. 4
informacji niż na tradycyjnym rynku, zaostrzenie konkurencji w danej branży przez obniżenie barier wejścia czy obniżenie kosztów prowadzenia działalności. Podmiot badań stanowią przedsiębiorstwa internetowe działające na obszarze Polski (posiadające witrynę internetową oraz reprezentujące określony model biznesu internetowego), a przedmiotem badań jest internetowa aktywność informacyjna tych podmiotów. Należy podkreślić, że wyniki badań są ograniczone ze względu na reprezentatywność próby. Metodyka badań Badania empiryczne zrealizowano przy pomocy kwestionariusza ankietowego umieszczonego na stronie www.moje-ankiety.pl. Narzędzie to stworzono na podstawie autorskiego modelu internetowej aktywności informacyjnej w biznesie internetowym 4. Model ten obejmuje następujące elementy: źródła informacji w Internecie (pierwotne i wtórne), narzędzia i usługi internetowe służące do realizacji procesów przekazywania i pozyskiwania informacji w Internecie, sposoby realizacji form przekazywania i pozyskiwania informacji wykorzystywane w Internecie, techniki pozyskiwania i przekazywania informacji związane z informacyjne przedsiębiorstwa. witryną WWW oraz wewnętrzne zasoby Badanie przeprowadzono na celowo dobranej grupie badawczej podmiotów rynkowych. Wyboru przedsiębiorstw do grupy badawczej dokonano w oparciu o najpopularniejszy w Polsce katalog stron internetowych: katalog.onet.pl. Wybór katalogu stron internetowych jako źródła informacji o zakresie działalności przedsiębiorstwa oraz adresie strony WWW został podyktowany wiarygodnością informacji tam umieszczanych (ocena dokonywana przez ludzi). Pierwszym kryterium doboru było posiadanie przez przedsiębiorstwo własnej witryny WWW. Drugim kryterium było ustalenie, czy witryna służy do prowadzenia działalności i jaki jest model biznesowy tej działalności. W badanej próbie przedsiębiorstwa realizują następujące modele biznesowe: brokerski, reklamowy, 4 Model zaprezentowano w publikacji: M. Krzesaj, Badanie poziomu internetowej aktywności informacyjnej podmiotów w biznesie internetowym, Uniwersytet Rzeszowski, 2011 (w druku). 5
pośrednika informacyjnego, kupiecki, producenta, sieci afiliowanej, subskrypcyjny, taryfowy 5. Badanie przeprowadzone zostało na podstawie wybranych 50 podkatalogów (z trzech kategorii tematycznych: Firmy wg branż, Internet i komputery oraz Biznes i ekonomia ) zawierających 7546 podmiotów w okresie maj-czerwiec 2010. W efekcie zebrano 185 kwestionariuszy ankietowych, co oznacza zwrotność 2,45%. Wśród 7546 wysłanych zaproszeń do wzięcia udziału w badaniu 347 nie dotarło do adresatów, co stanowi 4,6% udziału (powód: problemy techniczne lub podany błędny e-mail w katalogu). Jedną z głównych przyczyn tak niskiej zwrotności była duża liczba pytań zawartych w kwestionariuszu (tak ocenili to sami respondenci). Przedsiębiorstwa udzielały odpowiedzi na pytania kwestionariusza ankietowego związane z internetową aktywnością informacyjną. Uzyskane odpowiedzi pozwoliły scharakteryzować zagadnienie przekazywania i pozyskiwania informacji. Badanie zrealizowano ze środków na naukę w latach 2010-2011 jako projekt badawczy promotorski nr NN112 342538 pt.: Wpływ internetowej aktywności informacyjnej na konkurencyjność w wybranych rodzajach biznesu internetowego pod kierunkiem prof. dr hab. inż. Adama Czerwińskiego. Charakterystyka próby badawczej Wyznaczając hierarchie ważności odpowiedzi respondentów na pytania jednokrotnego wyboru, posłużono się wartością średnią liczbowych ocen (wag) dla n=185 odpowiedzi, przy czym pięciostopniową skalę Likerta przekształcono na skalę liczbową według schematu: bardzo często 4, często 3, czasami 2, bardzo rzadko 1, nigdy 0 lub dla ocen (wag): bardzo wysokie 5, wysokie 4, przeciętne 3, niskie 2, bardzo niskie 1. W pytaniach wielokrotnego wyboru na rysunkach prezentowana jest suma wskazań odpowiedzi udzielanych przez respondentów. 5 Dokładny opis modeli można odnaleźć w publikacji: M. Krzesaj, Konfiguracja wartości a modele biznesu internetowego, w: Społeczeństwo informacyjne. Wizje i determinanty rozwoju, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2009. 6
Wśród przedsiębiorstw biorących udział w badaniu najliczniejszą grupę stanowią przedsiębiorstwa prowadzące działalność 1 3 lat (38%). 4 10 lat ich odsetek wyniósł 35%, 11 15 lat 13%, a powyżej 15 lat 14% 6 rysunek 1. Rysunek 1. Procentowy udział przedsiębiorstw o różnym okresie prowadzenia działalności w badanej próbie, n=185 Na podstawie odpowiedzi udzielonych przez respondentów, a dotyczących ilości zatrudnionych osób, dokonano podziału na cztery kategorie wielkości przedsiębiorstw. Miarą wielkości przedsiębiorstwa była liczba zatrudnionych pracowników, a wyróżnione kategorie to: mikroprzedsiębiorstwo (zatrudniające poniżej 10 pracowników), przedsiębiorstwo małe (zatrudniające poniżej 50 pracowników), przedsiębiorstwo średnie (zatrudniające poniżej 250 pracowników) oraz przedsiębiorstwo duże (zatrudniające 250 i więcej pracowników). 6 Przyjmując rok 1995 za początek ogólnodostępnego Internetu w Polsce, można założyć, że badane przedsiębiorstwa prowadzące działalność dłużej niż 15 lat stanowią przedsiębiorstwa sprzed ery Internetu. 7
Rysunek 2. Procentowy udział przedsiębiorstw pod względem wielkości, n=185 W badanej próbie przedsiębiorstw największy udział procentowy stanowią mikroprzedsiębiorstwa (74%), a najmniejszy przedsiębiorstwa duże (4%) (rysunek 2). Rysunek 3. Procentowy udział przedsiębiorstw pod względem wielkości prowadzących: a) działalność gospodarczą wyłącznie w Internecie; b) działalność tradycyjną oraz w Internecie a) n=36 b) n=149 Wśród 185 przedsiębiorstw 36 (19%) zadeklarowało prowadzenie działalności wyłącznie w Internecie, a 149 przedsiębiorstw określiło swoją formę działalności jako mieszaną (81%). W grupie przedsiębiorstw prowadzących działalność wyłącznie w Internecie mikroprzedsiębiorstwa mają największy udział procentowy 81% (rysunek 3 a)), podczas gdy w grupie przedsiębiorstw prowadzących działalność tradycyjną oraz w Internecie odsetek ten jest już mniejszy (72%) (rysunek 3 b)). Z kolei procentowy udział przedsiębiorstw małych i średnich prowadzących działalność tylko 8
w Internecie wyniósł odpowiednio 11% i 3% i był mniejszy w stosunku do grupy przedsiębiorstw prowadzących działalność mieszaną odpowiednio: 17% i 6%. Ze względu na możliwe relacje pomiędzy przedsiębiorstwami a otoczeniem: B2B, B2C i B2G, badane podmioty najczęściej kierują swoje oferty do: przedsiębiorstw 159, klientów indywidualnych 128, administracji publicznej 26 (rysunek 4). Rysunek 4. Główne grupy, do których kierowały oferty badane przedsiębiorstwa, n=185 (przedsiębiorstwa wybierały maksymalnie 2 odpowiedzi) Rysunek 5 ilustruje liczebność przedsiębiorstw w ośmiu grupach modeli biznesowych. Najliczniejsze grupy reprezentują model producenta 41,1% oraz model kupiecki 25,4%. Model subskrypcyjny wykazało 2,7%, a model sieci afiliowanej zaledwie 1,1% respondentów. W poszczególnych modelach biznesowych reprezentacja próby badawczej odniesiona do populacji wyniosła: 8,16% taryfowy, 4,88% sieci afiliowanej, 4,24% producenta, 3,29% brokera, 2,33% kupiecki, 2,19% subskrypcyjny, 1,98% pośrednika informacyjnego oraz 0,78% reklamowy. 9
Rysunek 5. Liczebność przedsiębiorstw w grupach realizujących poszczególne modele biznesu internetowego, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Rysunek 6. Ranking funkcji witryny w przedsiębiorstwie, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) 10
Rysunek 6 przedstawia ranking funkcji realizowanych przez witrynę przedsiębiorstwa. W badanej próbie witryna internetowa najczęściej pełniła funkcję prezentacyjną. Na drugim miejscu plasuje się funkcja promocji marki, a na trzecim komunikacji z konsumentami/klientami. Dopiero na piątej pozycji znalazła się funkcja sprzedaży produktów. Na dalszych pozycjach znalazła się funkcja komunikacji z partnerami handlowymi i pracownikami wewnątrz przedsiębiorstwa oraz funkcja witryny jako narzędzia badań marketingowych. Rysunek 7 przedstawia hierarchię metod promocji witryny internetowej w opinii respondentów. Wśród metod promocji witryny pierwsze miejsce zajęła rejestracja stron WWW w wyszukiwarkach internetowych 140 odpowiedzi. Drugie miejsce zajęła rejestracja stron w katalogach stron internetowych 134, a trzecie optymalizacja kodu HTML pod kątem wyszukiwarek 118. Dalsze pozycje zajmują w kolejności: reklama internetowa 116, wymiana linków 93, optymalizacja dokumentów nietekstowych 73 i PR 55. Rysunek 7. Ranking metod promocji witryny WWW, n=185 (pytanie wielokrotnego wyboru) Rysunek 8 przedstawia ranking systemów informatycznych wykorzystywanych w badanych przedsiębiorstwach. Respondenci wskazują na systemy ewidencyjnotransakcyjne jako stosowane najczęściej. Na dalszych pozycjach znajdują się niewielkie aplikacje klasy CMS, CRM, które obejmują wybrany obszar działalności przedsiębiorstwa. Dopiero na ostatniej pozycji znalazły się zintegrowane systemy klasy MRP/ERP, co można tłumaczyć zastosowaniem ich przez duże przedsiębiorstwach (obejmują swoim zasięgiem 11
większość obszarów działalności przedsiębiorstwa) oraz niską liczebnością dużych podmiotów w badanej próbie (4%). Popularność wskazanych systemów informatycznych zależna jest także od wysokości kosztów wdrażania oraz funkcjonowania systemów. Koszty wdrażania oraz funkcjonowania systemów informatycznych znalazły się na trzeciej pozycji w rankingu wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwa (patrz dalej rysunek 19). Rysunek 8. Ranking systemów informatycznych wykorzystywanych w badanych przedsiębiorstwach, n=185 (pytanie wielokrotnego wyboru) Charakterystyka zmiennych wpływających na pozyskiwanie i przekazywanie informacji Do czołowych działań służących pozyskiwaniu informacji z wtórnych źródeł wskazywanych przez respondentów zaliczyć należy: monitorowanie zawartości stron (średnia ocen 2,78), obserwacja reklamy obcej (2,56) oraz śledzenie publikacji elektronicznych (2,33) rysunek 9. Wysoka wartość średnich ocen wskazuje na duże znaczenie wyżej wymienionych działań. 12
Rysunek 9. Ranking stopnia wykorzystania działań służących do pozyskiwania informacji z wtórnych źródeł informacji, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Wśród metod służących do bezpośredniego zbierania informacji pierwsze miejsce zajmuje śledzenie ruchu na własnej witrynie WWW przedsiębiorstwa (2,83). W czołówce znajduje się monitorowanie zachowań użytkowników danej witryny (2,42) oraz obserwacje podczas kontaktu z klientami (2,15) rysunek 10. Istotne znaczenie mają również formularze rejestracyjne (1,78). Pozostałe metody pozyskiwania informacji ze źródeł pierwotnych mają mniejsze znaczenie (od 1,45 monitorowanie dyskusji internetowych do 0,57 zogniskowany wywiad grupowy). Śledzenie ruchu na własnej witrynie WWW oraz monitorowanie zachowań użytkowników wskazuje na znajomość wśród badanych podmiotów odpowiednich metod eksploracji danych Web oraz narzędzi analizy danych, np. Google Analytics. Respondenci przykładają większą wagę do automatycznych metod dających obiektywny wynik. 13
Rysunek 10. Ranking stopnia wykorzystania metod do bezpośredniego zbierania informacji z pierwotnych źródeł informacji, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Wśród siedmiu rodzajów badań marketingowych respondenci wskazali badania opinii/postaw klientów jako stosowane najczęściej (2,41) rysunek 11. Na drugim miejscu znalazło się badanie reklamy (2,22). Średnie wartości wag pozostałych rodzajów badań znalazły się w przedziale od 1,9 badania udziału i konkurencyjności przedsiębiorstw na rynku do 1,96 badań na potrzeby strategii marketingowej. Badania reklamy sąsiadują z badaniami udziału i konkurencyjności przedsiębiorstw na rynku, co oznacza, że respondenci przywiązują do tych zagadnień jednakową wagę. 14
Rysunek 11. Ranking stopnia wykorzystania badań marketingowych w badanych przedsiębiorstwach, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Rysunek 12. Ranking stopnia wykorzystania usług internetowych w działalności przedsiębiorstwa, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) 15
Zdecydowanie największą popularnością wśród usług internetowych stosowanych przez przedsiębiorstwa cieszy się poczta elektroniczna (3,85). Na drugim miejscu plasują się usługi hostingowe (2,71), a na trzecim komunikatory internetowe (2,45) rysunek 12. Internetowe usługi badawcze zajęły odległe miejsce w rankingu stopnia wykorzystania usług internetowych w działalności przedsiębiorstwa. Można stąd wyciągnąć wniosek, że wysoki stopień wykorzystania badań marketingowych (rysunek 11) oznacza realizację badań przez przedsiębiorstwa we własnym zakresie. Interesujące wyniki przedstawia rysunek 13 obrazujący natężenie przepływu informacji z wykorzystaniem usług internetowych. W działalności badanych przedsiębiorstw tego rodzaju przepływ informacji ukierunkowany jest głównie na jej wymianę (4,01). Wśród respondentów wyższa jest ocena wagi przekazywania informacji dotyczącej przedsiębiorstwa niż pozyskiwania informacji z otoczenia przedsiębiorstwa. Różnica średnich wag pomiędzy przekazywaniem i pozyskiwaniem wynosi zaledwie 0,19. Można zatem uznać, że natężenie informacji przekazywanej i dotyczącej przedsiębiorstwa jest równoważne natężeniu informacji pozyskiwanych z otoczenia przedsiębiorstwa. Ukierunkowanie na wymianę pokazuje, że respondenci są nastawieni na współpracę informacyjną z klientami, dostawcami i instytucjami. Rysunek 13. Ranking natężenia przepływu informacji z wykorzystaniem usług internetowych stosowanych w działalności przedsiębiorstw, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) 16
Kolejna grupa pytań pozwoliła przeanalizować stopień wykorzystania narzędzi służących do wyszukiwania informacji w Internecie (rysunek 14.). Zdecydowanym liderem wśród narzędzi są wyszukiwarki internetowych stron WWW (3,86). Drugie miejsce zajmują wyszukiwarki multimedialne (2,25) a trzecie katalogi stron WWW (1,89). Najistotniejszą rolę odgrywają wyszukiwarki internetowe różnica średnich wartości pomiędzy wyszukiwarkami a katalogami stron wynosi aż 1,97. Rysunek 14. Ranking stopnia wykorzystania narzędzi służących do wyszukiwania informacji w Internecie, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Niska ocena zastosowania precyzyjnych narzędzi takich, jak: tematyczne wyszukiwarki stron (1,81) czy wyszukiwarki adresowe (1,54) może wskazywać na brak potrzeby stosowania takich narzędzi (potrzebne informacje pozyskiwane są za pomocą innych narzędzi). Do najczęściej udostępnianych informacji na witrynie internetowej należą informacje o zakresie oferty (4,12) oraz informacje opisujące sprzedawane produkty (3,9) (rysunek 15.). Dopiero na trzecim miejscu znalazły się informacje o cenach oferowanych 17
produktów (3,1), co może oznaczać obawę sprzedawców przed monitorowaniem ich cen przez konkurentów oraz niechęć udostępniania ich potencjalnym klientom. Wysoką pozycję zajęły inne informacje (2,97), co może wynikać ze zbyt ogólnej konstrukcji pytania. Wśród sposobów wzbogacania witryny o dodatkowe informacje oraz pozwalających na interakcje ze strony użytkowników witryny znalazły się: opinie użytkowników (2,21) oraz recenzje ekspertów (1,83) (badane przedsiębiorstwa coraz bardziej doceniają tego rodzaju działania). Rysunek 15. Ranking poziomu udostępnianych informacji na witrynie internetowej przedsiębiorstw, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Rysunek 16 przedstawia ranking pozyskiwanych informacji z witryn konkurentów. Pozyskiwane informacje o ofercie z witryn konkurentów, podobnie jak informacje udostępniane przez przedsiębiorstwa, należały do najczęściej wybieranych odpowiedzi przez respondentów (3,68). Drugie miejsce wśród pozyskiwanych informacji zajmują informacje o cenach oferowanych produktów (3,6). Tak wysoki wynik potwierdza chęć 18
posiadania informacji o cenach konkurencyjnych produktów. Dość wysoka jest również ocena poziomu pozyskiwanych informacji związanych z mocnymi (3,56) i słabymi (3,46) stronami przedsiębiorstw konkurencyjnych, a także informacji pozwalających określić działania marketingowe (3,36). Rysunek 16. Ranking rodzajów pozyskiwanych informacji z witryn konkurentów, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Stopień bezpieczeństwa witryny zależy od funkcji, jaką witryna pełni w danym przedsiębiorstwie. Witryny pełniące rolę głównie prezentacyjną przedsiębiorstwa lub funkcję promocji marki nie wymagają uwierzytelnienia ani kolejnego etapu następującego po autentyfikacji, czyli autoryzacji (proces przydzielenia praw dostępu do zasobów i usług). Przedsiębiorstwa, których witryna internetowa ma przede wszystkim funkcję polegającą na sprzedaży produktów lub komunikacji z partnerami handlowymi, są zobligowane do zapewnienia wysokiego stopnia ochrony prywatności jak i bezpiecznej transmisji danych. 19
Ocena stopnia wykorzystania narzędzi i technologii ochrony danych wskazuje na bezpieczeństwo poczty elektronicznej (2,95) jako głównego obszaru ochrony rysunek 17, co koreluje z pierwszą pozycją tej usługi w rankingu usług internetowych rysunek 12. Ochrona prywatności (2,68) oraz technologie bezpiecznej transmisji danych (2,42) znalazły się odpowiednio na drugim i trzecim miejscu. Wśród udzielanych odpowiedzi podpis elektroniczny znalazł się na ostatnim miejscu (0,85), co wskazuje że respondenci nie doceniają jeszcze jego wagi. Rysunek 17. Ranking stopnia wykorzystania narzędzi i technologii ochrony danych, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Rozsyłanie oferty za pomocą poczty elektronicznej to najczęściej stosowana forma promocji w badanych przedsiębiorstwach (rysunek 18). Drugie i trzecie miejsce w tych ocenach zajmuje odpowiednio reklama w wyszukiwarkach (1,95) oraz reklama na witrynie WWW przedsiębiorstwa (1,95). Wymianę linków (1,66) a także elektroniczne biuletyny 20
(1,64) należy zaliczyć do działań dość często wykorzystywanych w badanych przedsiębiorstwach. Rysunek 18. Ranking stopnia wykorzystania działań/form promocji w badanych przedsiębiorstwach, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Rysunek 19 ukazuje wyraźny podział ocen respondentów dotyczących wysokości kosztów poniesionych przez nich na dwie grupy. Do pierwszej należą koszty związane z: usługami internetowymi (3,01), promocją w Internecie (2,97) oraz wdrażaniem i funkcjonowaniem systemów informatycznych (2,94), które oceniane są jako dość wysokie. Do drugiej grupy ocenianej jako mniej niż przeciętne należą koszty związane z: zastosowaniem narzędzi służących do wyszukiwania informacji w Internecie (2,26), pozyskiwaniem informacji z wtórnych źródeł informacji w Internecie (2,14) oraz z metodami służącymi do pozyskiwania informacji z pierwotnych źródeł informacji w Internecie (2,13). W badanej próbie można stwierdzić wpływ środowiska sieciowego na zrównanie kosztów związanych z przeprowadzaniem badań w Internecie, z kosztami pozyskiwania informacji już istniejących w Internecie. 21
Rysunek 19. Ranking wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwa, n=185 (pytanie jednokrotnego wyboru) Rysunek 20. Metody stosowane w celu zatrzymania klienta i/lub partnerów, n=185 (pytanie wielokrotnego wyboru) 22
Zatrzymanie klienta i/lub strategicznych partnerów przez uniemożliwienie im migracji do konkurencji związane jest najczęściej z: programami lojalnościowymi, zaufaniem, dominującym standardem, kastomizacją oraz personalizacją. Przedsiębiorstwa jako najczęściej stosowaną metodę wybrały personalizację (73) rysunek 20. Na drugim miejscu znalazła się kastomizacja (68), a na trzecim zaufanie (55). Programy lojalnościowe wskazały 39 przedsiębiorstwa a dominujący standard 38. Tak więc, część badanych przedsiębiorstw stosuje metody pozwalające na wykorzystanie efektu zamknięcia 7. Podsumowanie Zdefiniowany w badaniu obszar internetowej aktywności informacyjnej pozwolił na określenie zmiennych wpływających na pozyskiwanie i przekazywanie informacji. Na podstawie przedstawionej charakterystyki próby badawczej można pokazać wizerunek przedsiębiorstwa biorącego udział w badaniu. Jest to mikroprzedsiębiorstwo prowadzące działalność tradycyjną oraz w Internecie w okresie od roku do 3 lat. Najczęściej zachodzącymi interakcjami pomiędzy przedsiębiorstwem a otoczeniem w Internecie są relacje typu B2B oraz B2C. Przedsiębiorstwo to najczęściej realizuje model producenta, w którym witryna internetowa pełni rolę prezentacyjną. Główną metodą promocji witryny WWW jest jej rejestracja w wyszukiwarkach internetowych. Najczęściej stosowanym systemem informatycznym jest system ewidencyjno-transakcyjny. 7 Efekt zamknięcia jest jednym ze źródeł tworzenia wartości w biznesie internetowym. 23
Bibliografia 1. Krzesaj M., Aktywność informacyjna podmiotów w wirtualnych przestrzeniach ICDT, w: Problemy Społeczeństwa Informacyjnego, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007. 2. Krzesaj M., Aktywność informacyjna podmiotów w środowisku wirtualnym, w: Społeczeństwo informacyjne. Stan i kierunki rozwoju w świetle uwarunkowań regionalnych, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2008. 3. Krzesaj M., Konfiguracja wartości a modele biznesu internetowego, w: Społeczeństwo informacyjne. Wizje i determinanty rozwoju, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2009. 4. Krzesaj M., Internetowa aktywność informacyjna a źródła informacji dostępne w Internecie, w: E-gospodarka w Polsce. Stan obecny i perspektywy rozwoju, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 597, Szczecin 2010; Seria - Ekonomiczne Problemy Usług nr 57. 5. Krzesaj M., Aktywność informacyjna przedsiebiorstw w biznesie internetowym metodyka oraz wyniki badań, Drogi dochodzenia do społeczeństwa informacyjnego. Stan obecny, perspektywny rozwoju i ograniczenia. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 651, Szczecin 2011; Seria - Ekonomiczne Problemy Usług nr 68. 6. Krzesaj M., Badanie poziomu internetowej aktywności informacyjnej podmiotów w biznesie internetowym, Uniwersytet Rzeszowski, 2011 (w druku). 24