Nazwa Inteligentne Systemy Transportowe została zaakceptowana na pierwszym, światowym kongresie w Paryżu w 1994 [1] i oznacza systemy, które stanowią szeroki zbiór różnorodnych technologii (telekomunikacyjnych, informatycznych, automatycznych i pomiarowych) oraz technik zarządzania stosowanych w transporcie w celu ochrony życia uczestników ruchu, zwiększenia efektywności systemu transportowego oraz ochrony zasobów środowiska naturalnego. Technologie komunikacyjne Technologie informatyczne Telematyka Metody sterowania i zarządzania systemami i sieciami transportowymi Telematyka Transportu Aplikacje Inteligentne systemy transportowe Rys.1 Składowe Inteligentnych Systemów Transportowych [1]. Korzyści płynące z zastosowania Inteligentnych Systemów Transportowych [2] : Zwiększenie przepustowości sieci ulic o 20 25% Poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego (zmniejszenie liczby wypadków o 40 80%) Zmniejszenie czasów podróży i zużycia energii ( o 45 70%) Poprawa jakości środowiska naturalnego (redukcja emisji spalin o 30 50%) Poprawa komfortu podróżowania i warunków ruchu kierowców, podróżujących transportem zbiorowym oraz pieszych Redukcja kosztów zarządzania taborem drogowym Redukcja kosztów związana z utrzymaniem i renowacją nawierzchni Zwiększenie korzyści ekonomicznych w regionie
Tab.1 Podział Inteligentnych Systemów Transportowych wg. ISO TC 204 [3][4]: Kategoria Usług Nr usługi Nazwa Usługi Nazwa Usługi (ang.) 1 Informacja przed podróżą Pre-trip information Informacja dla podróżnych (Traveller information) 2 Informacja dla kierowcy w czasie podróży 3 Informacja w czasie podróży transportem publicznym 4 Usługi dotyczące informacji osobistej 5 Prowadzenie wzdłuż trasy i nawigacja 6 Wspomaganie planowania transportu On-trip driver information On-trip public trasport information Personal information services Route Guidance and Navigation Transportation planning support 7 Sterowanie ruchem Traffic control ruchem (Traffic ) 8 incydentami Incicdent 9 popytem Demand 10 Egzekwowanie przestrzegania przepisów 11 utrzymaniem infrastruktury Policing/Enforcing traffic regulations Infrastructure maintance 12 Poprawa widoczności Vision enhancement (Vehicle) 13 Zautomatyzowane kierowanie pojazdem 14 Unikanie kolizji z poprzedzającym/następującym pojazdem 15 Unikanie kolizji bocznych Zastosowanie zaawansowanych systemów 16 monitorujących stan pojazdu i kierowcy Zastosowanie wyposażenia ograniczającego 17 przemieszczanie się użytkownika pojazdu w czasie zderzenia Automated vehicle operation Longitudinal collision avoidance Lateral collision avoidance Safety readiness Pre-crash restrain deployment
komercyjny (Commercial Vehicle) Transport Publiczny (Public transport) Potrzeba pomocy (Emergency) Elektroniczne płatność (Electronic Payment) 18 19 20 21 y komercyjne ze specjalnym dopuszczeniem do ruchu Procesy administracyjne dotyczące pojazdów komercyjnych Automatyczna inspekcja pojazdu na drodze pod kątem bezpieczeństwa Monitorowanie bezpieczeństwa jazdy pojazdów komercyjnych przy pomocy urządzeń instalowanych w pojeździe 22 flotą pojazdów komercyjnych 23 transportem publicznym 24 kursami na zamówienie 25 pojazdami wspólnymi 26 Powiadomienie o wypadku i bezpieczeństwo osobiste 27 pojazdami ratowniczymi 28 Materiały niebezpieczne i powiadomienie o incydentach 29 Operacje finansowe realizowane elektronicznie pre-clearance administrative process Automated roadside safety inspection onboard safety monitoring fleet Public transportation Demand responsive transport Shared transport Emergency notification and personal security Emergency vehicle Hazardous Materials and incident notification Electronic financial transaction Bezpieczeństw o (Safety) 30 Bezpieczeństwo w transporcie publicznym Public travel safety 31 Zwiększenie bezpieczeństwa słabszych uczestników ruchu drogowego Safety enhacement for vulnerable road users 32 Inteligentne skrzyżowania Intelligent junctions
Architektura ITS Jednym z najważniejszych zadań jakie stawiają sobie państwa wprowadzając inteligentne rozwiązania w transporcie jest ustanowienie architektury ITS, czyli szeregu powiązań (logicznych, fizycznych i komunikacyjnych) pomiędzy elementami systemów jakie tworzą Inteligentne Systemy Transportowe w celu stworzenia rozwiązań skalowalnych, łatwych w utrzymaniu i zarządzaniu[5]. Krajowe architektury nie wskazują konkretnych technologii lub dostawcy, dzięki temu stają się otwartymi systemami zwiększającymi konkurencyjność implementowanych rozwiązań. Obecnie w Polsce rozwiązania ITS mają charakter wyspowy, tzn. iż oddzielnie spełniają zadaną rolę, natomiast w przypadku ich połączenia może dojść do sytuacji, w której systemy te są niekompatybilne i nie będą mogły ze sobą współpracować nie przynosząc tym samym potencjalnych korzyści. Podróżni Zdalne wsparcie podróżnych Dostęp do informacji osobistych Centra ruchem emisjami spalin Dostawca usług internetowych tranzytem akcjami ratowniczymi Zarządzenie utrzymaniem Administracja poboru opłat archiwum danych flotą i przewozami ładunków Administracja pojazdów ciężarowych Sieć łączności bezprzewodowej Sieć łącznośći przewodowej Droga Łączność międzypojazdowa y ratunkowy ciężarowy tranzytowy konserwacyjny Kontener intermodalny Dedykowana łączność radiowa krótkiego zasięgu Infrastruktura stała Terminal przeładunkowy Pobór opłat parkowaniem Punkt kontroli pojazdów ciężarowych Rys.2 Architektura fizyczna ITS [6][7] Autor: Krzysztof Modelewski
Bibliografia : [1] Telematyka Transportu, http://www.it.pw.edu.pl/twt/loader.php?page=telematyka, 24 marzec 2008. [2] Litwin M., Oskarbski J, Jamroz Kazmierz., Inteligentne Systemy Transportu Zaawansowane Systemy Zarządzania Ruchem [3] McQueen B., McQueen J., Intelligent Transportation Systems Architectures, Artech House, 1999 [4] Bartczak K. Scenariusze rozwoju ITS w polskim transporcie drogowym w latach 2008-2013 cz.1, Przegląd ITS, nr 1 [5] IST FRAME : Planning a modern transport system. A guide to Intelligent Transport System Architecture. April 2004 [6] USA National ITS Architecture Version 6.0 http://www.iteris.com/itsarch/html/entity/paents.htm, 25 marzec 2008r. [7] Litwin M., Krukowski P., Czym jest ITS?, Przegląd ITS, nr 0