RYNEK OTWARTYCH FUNDUSZY EMERYTALNYCH W IV KWARTALE 2011 ROKU Urząd Komisji Nadzoru Finansowego Warszawa 2012 DNI/A/K/201112/001
DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH Słowa kluczowe: KNF, PTE, OFE, STOPA ZWROTU, AKTYWA NETTO, SKŁADKI, CZŁONKOWIE OFE, PORTFEL INWESTYCYJNY, EFEKTYWNOŚĆ, TRANSFERY.
Spis treści: Najważniejsze informacje... 4 1. Efektywność działalności inwestycyjnej OFE... 5 2. Składki... 6 3. Emerytury z II filara... 7 4. Aktywa netto... 8 5. Dekompozycja zmiany wartości aktywów netto... 9 6. Portfel inwestycyjny... 10 7. Rachunki członków... 11 8. Liczba członków... 12 9. Transfery... 13 10. Wyniki finansowe OFE... 14 11. Kapitały własne PTE... 15 12. Wyniki finansowe PTE... 16 Konkluzje... 17 DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 3
Najważniejsze informacje Rynek w liczbach 15,5 mln liczba członków otwartych funduszy emerytalnych (OFE) na koniec IV kwartału, 2,0 mld zł wartość składek przekazanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w IV kwartale, 348,4 tys. zł wartość wypłat okresowych emerytur kapitałowych z OFE w IV kwartale, 224,7 mld zł wartość aktywów netto OFE na koniec IV kwartału, 949,7 mln zł wynik finansowy netto OFE za IV kwartał, 0,3% średnia zmiana wartości jednostki rozrachunkowej w IV kwartale. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 4
1. Efektywność działalności inwestycyjnej OFE W IV kwartale 2011 roku wartości jednostek rozrachunkowych wzrosły średnio o 0,3%. W poprzednim kwartale średnia stopa zwrotu OFE była ujemna i wyniosła -7,2%. Najwyższą stopę zwrotu uzyskał Amplico OFE, którego wartość jednostki rozrachunkowej wzrosła o 0,7%. Najniższą kwartalną stopę zwrotu w wysokości -1,8% osiągnął OFE POLSAT. Wartości jednostek wzrosły średnio o 0,3% OFE Tabela 1. Kwartalne stopy zwrotu OFE (%) Stopa zwrotu w IV kwartale 2011 roku Od początku działalności OFE do końca IV kwartału 2011 roku Najwyższa kwartalna stopa zwrotu Najniższa kwartalna stopa zwrotu Średnia kwartalna stopa zwrotu AEGON 0,67 9,35-7,28 2,12 Allianz Polska 0,33 13,14-7,36 2,12 Amplico 0,71 9,56-8,62 2,11 Aviva BZ WBK 0,56 12,15-7,31 2,19 AXA 0,65 12,28-6,06 2,17 Generali 0,16 11,70-6,09 2,26 ING 0,32 13,21-7,35 2,32 Nordea 0,54 12,18-6,99 2,20 Pekao 0,54 11,70-8,05 2,14 PKO BP Bankowy 0,18 20,45-10,30 2,12 Pocztylion 0,19 12,81-8,12 2,05 POLSAT -1,78 11,30-8,27 2,31 PZU Złota Jesień 0,41 12,70-7,58 2,18 WARTA 0,68 12,63-7,22 2,23 WIG -1,76 26,82-27,13 2,46 WIG20-2,02 30,22-24,93 1,46 FTSE indeks obligacji polskich* 1,23 10,28-1,54 2,13 Rynek OFE** 0,30 11,37-7,23 2,17 * dane od 29 czerwca 2001 roku ** wyliczenia przeprowadzono na danych obejmujących także OFE zlikwidowane, których aktywa zostały przeniesione do innego OFE Źródło: OFE Stopy zwrotu OFE w IV kwartale 2011 roku były niskie. Średnia stopa zwrotu tylko nieznacznie przekroczyła 0%. W głównej mierze było to konsekwencją sytuacji na rynku finansowym: spadły indeksy akcji (WIG o -1,8% przy historycznej średniej na poziomie +2,5%, a WIG20 o -2,0% przy historycznej średniej wynoszącej +1,5%), a stopy zwrotu uzyskiwane na rynku instrumentów dłużnych były niższe niż przeciętnie (indeks obligacji polskich FTSE Global Government Bond Index for Poland wzrósł o 1,2% przy historycznej średniej na poziomie 2,1%). Stopy zwrotu OFE w IV kwartale były niskie Patrząc na efektywność funduszy emerytalnych z punktu widzenia całego 2011 roku należy stwierdzić, że okres ten także nie był udany. Po raz drugi w historii fundusze odnotowały ujemne roczne stopy zwrotu, tym razem średnia wyniosła -4,8%, na czym w głównej mierze zaważył bardzo zły III kwartał. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 5
2. Składki W IV kwartale 2011 roku ZUS przekazał do OFE składki o wartości 2,0 mld zł W IV kwartale 2011 roku do otwartych funduszy emerytalnych trafiło łącznie 2,0 mld zł składek. Była to najniższa kwartalna wartość przekazanych składek od ponad ośmiu lat i wynikała w głównej mierze z obniżenia wysokości składki kierowanej do OFE. W kolejnych kwartałach należy się spodziewać równie niskich przepływów kierowanych do OFE z tytułu nowych składek. OFE Tabela 2. Składki przekazane do OFE (mln zł) Składki przekazane w IV kwartale 2011 roku Od początku działalności OFE do końca IV kwartału 2011 roku Najwyższa kwartalna wartość przekazanych składek Najniższa kwartalna wartość przekazanych składek Średnia kwartalna wartość przekazanych składek AEGON 88,5 275,7 27,0 99,4 Allianz Polska 60,7 222,8 30,7 100,2 Amplico 148,6 489,2 148,6 301,0 Aviva BZ WBK 404,6 1 486,3 404,6 921,1 AXA 136,1 426,8 43,3 157,9 Generali 111,0 359,9 65,0 145,5 ING 475,4 1 636,5 381,3 866,8 Nordea 96,2 281,4 55,6 139,8 Pekao 34,1 106,9 10,1 61,7 PKO BP Bankowy 65,9 185,9 61,2 112,1 Pocztylion 52,0 180,5 27,4 82,9 POLSAT 24,9 81,0 2,8 38,2 PZU Złota Jesień 266,7 828,0 260,1 490,8 WARTA 28,2 89,0 24,0 57,7 Rynek OFE* 1 993,2 6 470,4 1 799,4 3 657,4 * wyliczenia przeprowadzono na danych obejmujących także OFE zlikwidowane, których aktywa zostały przeniesione do innego OFE Źródło: ZUS Od przekazanych przez ZUS składek potrącane są opłaty w wysokości maksymalnie 3,5% przekazanych środków. W związku z tym na konta członków OFE trafiło nieco ponad 1,9 mld zł. Dwanaście funduszy pobiera opłatę od składki według stawki maksymalnej, ale dwa fundusze stosują niższe: OFE POLSAT pobiera 3,4%, a Allianz Polska OFE 3,45%. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 6
3. Emerytury z II filara W 2009 roku nastąpiły pierwsze wypłaty świadczeń emerytalnych z kapitału gromadzonego w OFE. Z uwagi na niższy wiek emerytalny takie świadczenia na razie otrzymują jedynie kobiety. Ze względu na stosunkowo krótki okres oszczędzania w OFE tylko niewielka część emerytury tych kobiet pochodzi z OFE. Od momentu nabycia praw emerytalnych do osiągnięcia wieku 65 lat, członkowi OFE przysługuje prawo do okresowej emerytury kapitałowej. Jej wysokość ustala ZUS poprzez podzielenie kwoty środków zgromadzonych na rachunku w OFE w ostatnim dniu miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o emeryturę przez średnie dalsze trwanie życia. Tabela 3. Okresowe emerytury kapitałowe w IV kwartale 2011 roku (zł) OFE Liczba uprawnionych* na 31 grudnia 2011 roku Kwota wypłat w IV kwartale 2011 roku Przeciętne świadczenie AEGON 109 19 364,37 65,85 Allianz Polska 41 9 313,93 89,56 Amplico 170 40 608,26 92,75 Aviva BZ WBK 218 51 971,77 96,44 AXA 81 15 165,38 69,58 Generali 89 18 335,44 77,20 ING 331 99 640,41 115,38 Nordea 77 13 107,95 66,57 Pekao 43 8 117,59 70,10 PKO BP Bankowy 51 8 048,30 69,22 Pocztylion 82 12 071,83 54,63 Polsat 29 2 942,40 37,25 PZU Złota Jesień 233 45 757,01 73,80 WARTA 33 4 000,48 46,98 Razem 1 587 348 445,12 84,43 * liczba członków OFE, którym ZUS ustalił prawo do otrzymywania okresowej emerytury kapitałowej, (narastająco) według stanu na koniec miesiąca Źródło: ZUS Według stanu na koniec IV kwartału 2011 roku, ustalone przez ZUS prawo do otrzymywania okresowej emerytury kapitałowej posiadało 1 587 osób. Łącznie w IV kwartale 2011 roku OFE wypłaciły świadczenia o wartości 348,4 tys. zł, przy czym przeciętna miesięczna wysokość wypłaconego świadczenia wyniosła 84,43 zł. Ze względu na niewielką liczbę osób pobierających świadczenia i stosunkowo krótki okres oszczędzania, różnice w wysokości świadczeń w poszczególnych OFE zależą bardziej od wysokości środków odprowadzonych na rachunek członka, czyli przekazanych składek, niż od efektywności samych funduszy. Emeryturę z OFE pobiera 1 587 osób DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 7
4. Aktywa netto Na koniec IV kwartału 2011 roku aktywa netto OFE wyniosły 224,7 mld zł Rynek OFE w dalszym ciągu jest rynkiem o wysokiej koncentracji Otwarte fundusze emerytalne posiadały na koniec IV kwartału 2011 roku aktywa netto o wartości 224,7 mld zł, co oznacza wzrost o 2,7 mld zł (1,2%) w ciągu 3 miesięcy. Większość funduszy odnotowała wzrost wartości aktywów netto. Największy przyrost aktywów netto (4,2%) zanotowano w PKO BP Bankowy OFE, natomiast jedynym funduszem, w którym wartość aktywów spadła był OFE POLSAT (-1,5%). Udział trzech największych otwartych funduszy emerytalnych w rynku mierzony aktywami netto wyniósł 60,1% i spadł w ciągu 3 miesięcy o 0,3 pkt. proc. Na koniec IV kwartału 2011 roku najmniejszy fundusz (OFE POLSAT) dysponował aktywami netto na poziomie 2 mld zł, gdy w tym samym czasie największy podmiot (ING OFE) wykazywał aktywa netto o wartości 53,3 mld zł, czyli ponad 26-krotnie większej. Tabela 4. Aktywa netto OFE (mln zł) OFE 30 września 2011 31 grudnia 2011 Zmiana (%) AEGON 9 384,5 9 692,7 3,3 Allianz Polska 6 648,5 6 725,7 1,2 Amplico 17 046,3 17 444,7 2,3 Aviva 51 038,9 51 272,0 0,5 AXA 13 860,0 14 142,9 2,0 Generali 11 084,8 11 270,0 1,7 ING 52 871,6 53 301,7 0,8 Nordea 9 993,1 10 083,9 0,9 Pekao 3 349,7 3 387,6 1,1 PKO BP Bankowy 7 255,3 7 558,3 4,2 Pocztylion 4 229,4 4 261,3 0,8 POLSAT 2 029,8 2 000,0-1,5 PZU Złota Jesień 30 224,3 30 523,0 1,0 WARTA 3 019,6 3 056,4 1,2 Suma 222 035,8 224 720,0 1,2 Źródło: OFE ING OFE umocnił się na pozycji lidera pod względem wartości aktywów netto W IV kwartale 2011 roku na pozycji lidera pod względem wartości aktywów netto umocnił się ING OFE, zwiększając nieznacznie dystans do drugiego w zestawieniu Aviva OFE Aviva BZ WBK. Był to kolejny kwartał, w którym aktywa netto tych największych funduszy wzrosły wolniej niż aktywa netto całego rynku OFE. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 8
5. Dekompozycja zmiany wartości aktywów netto Największy wpływ na zmianę wartości aktywów netto (WAN) otwartych funduszy emerytalnych w IV kwartale 2011 roku miały transfery składek z ZUS oraz wyniki finansowe uzyskane na działalności inwestycyjnej funduszy. W IV kwartale 2011 roku fundusze emerytalne odnotowały dodatni wynik finansowy przed pobraniem opłaty za zarządzanie na poziomie 1,2 mld zł. Powszechne towarzystwa emerytalne pobrały opłatę za zarządzanie OFE w wysokości 245 mln zł. W tym samym okresie z tytułu składek OFE otrzymały 2,0 mld zł. Od składek zostały potrącone opłaty na rzecz powszechnych towarzystw emerytalnych w wysokości niespełna 70 mln zł. Rysunek 1. Dekompozycja zmiany wartości aktywów netto OFE (mld zł) Przyrost aktywów netto = 2,7 (+) Składki i odsetki (ZUS) (-) Opłata od składki (PTE) 2,0 0,1 W IV kwartale 2011 roku aktywa netto OFE wzrosły o 2,7 mld zł (+) Wynik finansowy (OFE) 1,2 (-) Opłata za zarządzanie (PTE) 0,2 (-) Inne (OFE) 0,2 Źródło: OFE, obliczenia własne 222 223 224 225 226 Wśród innych czynników wpływających na zmianę wartości aktywów netto OFE w IV kwartale należy wskazać wzrost poziomu zobowiązań, w szczególności wobec członków. Pozostałe elementy oddziaływujące na poziom aktywów netto to wypłaty emerytur czy środków na rzecz spadkobierców zmarłych członków OFE. Łączny bilans tych operacji w IV kwartale był ujemny i przyczynił się do obniżenia wartości aktywów netto o 0,2 mld zł. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 9
grudzień 2009 marzec 2010 czerwiec 2010 wrzesień 2010 grudzień 2010 marzec 2011 czerwiec 2011 wrzesień 2011 grudzień 2011 69,0 66,8 66,6 65,6 63,1 62,5 63,6 68,3 68,7 30,2 32,3 32,6 33,6 36,2 36,7 35,5 31,2 30,9 Rynek otwartych funduszy emerytalnych w IV kwartale 2011 roku 6. Portfel inwestycyjny W IV kwartale 2011 OFE utrzymywały stosunkowo niskie zaangażowanie w krajowe instrumenty udziałowe W IV kwartale 2011 roku struktura portfela inwestycyjnego OFE ustabilizowała się. OFE utrzymywały niskie zaangażowanie w krajowe instrumenty udziałowe. Sytuacja ta zaczęła się jeszcze w III kwartale, gdy gwałtowne i głębokie spadki przyczyniły się do znaczącego obniżenia wartości portfeli akcji posiadanych przez OFE. W IV kwartale 2011 roku stabilne pozostawało także zaangażowanie w instrumenty udziałowe w większości otwartych funduszy emerytalnych. Na koniec grudnia 2011 roku zaangażowanie poszczególnych OFE w tego rodzaju papiery wartościowe mieściło się w przedziale od 28% do ponad 37% portfela. Rysunek 2. Struktura portfela inwestycyjnego OFE (%) 100 0,7 0,9 0,8 0,8 0,7 0,8 0,8 0,5 0,5 80 60 40 20 0 Krajowe instrumenty dłużne Krajowe instrumenty udziałowe Instrumenty zagraniczne Źródło: OFE W IV kwartale 2011 roku praktycznie nie zmienione pozostało zaangażowanie OFE w krajowe instrumenty dłużne. Na koniec grudnia 2011 roku udział instrumentów dłużnych w portfelu OFE wynosił 68,7%, a na koniec września 2011 roku 68,3%. Niewielką część swojego portfela OFE ulokowały za granicą. W IV kwartale 2011 roku udział tej kategorii w portfelu wyniósł 0,5%. Poza granicami kraju OFE lokowały swoje aktywa głównie w akcje oraz pozaskarbowe dłużne papiery wartościowe. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 10
7. Rachunki członków Liczba rachunków prowadzonych przez otwarte fundusze emerytalne na koniec IV kwartału 2011 roku była wyższa niż na koniec III kwartału o 78,5 tys. i przekroczyła poziom 16,2 mln. W skali rynku przełożyło się to na wzrost o 0,5% w ciągu kwartału. Na koniec IV kwartału 2011 roku OFE prowadziły ponad 16,2 mln rachunków Tabela 5. Rachunki prowadzone przez OFE OFE 30 września 2011 31 grudnia 2011 Zmiana (%) AEGON 977 998 1 006 932 3,0 Allianz Polska 531 477 532 438 0,2 Amplico 1 218 454 1 234 935 1,4 Aviva BZ WBK 2 764 658 2 744 641-0,7 AXA 1 227 807 1 239 467 0,9 Generali 951 760 959 143 0,8 ING 3 045 348 3 051 672 0,2 Nordea 947 180 938 093-1,0 Pekao 366 265 366 300 0,0 PKO BP Bankowy 581 599 597 619 2,8 Pocztylion 604 261 613 371 1,5 POLSAT 310 255 308 308-0,6 PZU Złota Jesień 2 296 162 2 306 943 0,5 WARTA 344 189 346 051 0,5 Razem 16 167 413 16 245 913 0,5 Źródło: OFE W IV kwartale w większości funduszy emerytalnych zwiększyła się liczba prowadzonych rachunków. Największy wzrost (3%) odnotowano w AEGON OFE. Pozytywnie na tle rynku wypadł także PKO BP Bankowy OFE (2,8%). Tylko w trzech z czternastu funduszy emerytalnych odnotowano spadek liczby rachunków. Największy spadek (-1%) odnotowano w Nordea OFE. W grupie funduszy, którym w IV kwartale spadła liczba rachunków, znalazły się także Aviva OFE Aviva BZ WBK (-0,7%) i OFE POLSAT (-0,6%). DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 11
8. Liczba członków Na koniec grudnia 2011 roku do OFE należało 15,5 mln członków Oprócz rejestrów rachunków, którymi dysponują otwarte fundusze emerytalne, ZUS prowadzi niezależnie ewidencję członków. Według ZUS, na koniec IV kwartału 2011 roku do OFE należało łącznie 15,5 mln członków. W porównaniu z końcem września 2011 roku oznacza to wzrost o 33,9 tys. członków. W ujęciu względnym przyrost liczby członków w IV kwartale 2011 roku wyniósł 0,2%, ale podobnie jak w poprzednich okresach obserwowano znaczne zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi funduszami. Źródło: ZUS Tabela 6. Liczba członków OFE OFE 30 września 2011 31 grudnia 2011 Zmiana (%) AEGON 926 703 948 497 2,4 Allianz Polska 507 177 508 124 0,2 Amplico 1 184 112 1 192 597 0,7 Aviva BZ WBK 2 707 981 2 687 475-0,8 AXA 1 104 449 1 109 445 0,5 Generali 884 826 890 084 0,6 ING 2 953 580 2 954 060 0,0 Nordea 906 416 898 783-0,8 Pekao 345 069 344 520-0,2 PKO BP Bankowy 528 199 539 456 2,1 Pocztylion 585 796 588 349 0,4 POLSAT 304 443 302 459-0,7 PZU Złota Jesień 2 208 791 2 214 995 0,3 WARTA 311 925 314 529 0,8 Razem 15 459 467 15 493 373 0,2 W IV kwartale 2011 roku największy przyrost liczby członków odnotował AEGON OFE. Pozytywnie na tle rynku wypadł też PKO BP Bankowy OFE. Cztery fundusze odnotowały w IV kwartale 2011 roku spadek liczby członków: Nordea OFE, Aviva OFE Aviva BZ WBK, OFE POLSAT oraz Pekao OFE. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 12
9. Transfery W IV kwartale 2011 roku liczba transferów członków między poszczególnymi funduszami wyniosła 130,7 tys. osób. Oznacza to, że w listopadowej sesji transferowej blisko co 120 członek dokonał zmiany otwartego funduszu emerytalnego. Obecna liczba transferów spadła w porównaniu do wcześniejszych sesji o 10-20%. W kolejnych sesjach należy się spodziewać dalszego spadku liczby osób uczestniczących w transferach, ze względu na zakaz akwizycji, jaki zaczął obowiązywać na początku 2012 roku. W IV kwartale 2011 roku 130,7 tys. członków zmieniło fundusz emerytalny W IV kwartale 2011 roku w drodze transferów najwięcej członków pozyskał AEGON OFE (33,5 tys.). Uwzględniając liczbę członków, którzy opuścili ten fundusz, końcowe dodatnie saldo transferowe wyniosło 19,6 tys. osób, co jest najlepszym wynikiem na rynku w IV kwartale 2011 roku. Najwięcej członków (21,1 tys.) odeszło z Aviva OFE Aviva BZ WBK. Bardzo niska liczba osób, które udało się pozyskać temu funduszowi sprawiła, że uzyskał najgorsze saldo transferowe: 20,8 tys. członków. Tabela 7. Zmiany członkostwa w IV kwartale 2011 roku OFE Przystępujący do funduszu Opuszczający fundusz Saldo AEGON 33 529 13 898 19 631 Allianz Polska 2 917 4 550-1 633 Amplico 17 256 9 637 7 619 Aviva BZ WBK 293 21 136-20 843 AXA 16 638 12 946 3 692 Generali 10 587 6 394 4 193 ING 9 940 18 156-8 216 Nordea 3 882 11 310-7 428 Pekao 985 2 063-1 078 PKO BP Bankowy 15 666 5 147 10 519 Pocztylion 1 466 4 766-3 300 POLSAT 47 1 905-1 858 PZU Złota Jesień 12 288 14 314-2 026 WARTA 5 213 4 485 728 Razem 130 707 130 707 0 Źródło: ZUS, KDPW Na podstawie liczby osób, które transferowały się do poszczególnych OFE można przypuszczać, że część funduszy zrezygnowała już z prowadzenia aktywnej polityki akwizycyjnej. Najmniej członków w trybie transferów pozyskał najmniejszy na rynku podmiot, czyli OFE POLSAT (47 osób), ale drugi w tym zestawieniu był jeden z największych funduszy Aviva OFE Aviva BZ WBK, do którego przetransferowało się tylko 293 członków. Niektóre OFE znacząco ograniczyły działalność akwizycyjną W tym samym czasie można obserwować fundusze, które bardzo aktywnie wykorzystywały ostatnie miesiące, w których akwizycja była dozwolona. Oprócz wspomnianego już AEGON OFE, największą liczbę członków przychodzących odnotowano w Amplico OFE, AXA OFE i PKO BP Bankowy OFE. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 13
10. Wyniki finansowe OFE W IV kwartale 2011 roku OFE wykazały zysk w kwocie 950 mln zł Łączny wynik finansowy otwartych funduszy emerytalnych w IV kwartale 2011 roku osiągnął poziom 949,7 mln zł. Mimo zysku, nie można zaliczyć IV kwartału do szczególnie korzystnych dla funduszy emerytalnych. OFE poniosły straty na rynku akcji, które zostały zrekompensowane przez zysk na rynku instrumentów dłużnych. Wynik finansowy za cały rok 2011 jest ujemny i wynosi -11 mld zł, co jest w głównej mierze konsekwencją znacznych strat poniesionych przez fundusze emerytalne w III kwartale 2011 roku. Tabela 8. Wyniki finansowe OFE (mln zł) OFE III kwartał 2011 IV kwartał 2011 2011 AEGON -728,1 61,3-481,8 Allianz Polska -526,8 22,6-316,2 Amplico -1 289,1 119,5-864,8 Aviva BZ WBK -4 027,3 283,7-2 527,2 AXA -890,7 91,2-492,9 Generali -713,4 17,0-471,9 ING -4 195,4 164,4-2 552,4 Nordea -742,2 54,2-435,4 Pekao -292,3 18,6-192,1 PKO BP Bankowy -523,8 10,8-373,2 Pocztylion -371,7 8,0-277,0 POLSAT -172,2-37,0-156,5 PZU Złota Jesień -2 467,0 115,2-1 734,9 WARTA -236,2 20,3-137,2 Razem -17 176,5 949,7-11 013,4 Źródło: OFE W IV kwartale tylko OFE POLSAT odnotował ujemny wynik finansowy, a pozostałe fundusze wykazały zyski w wysokości od 8 do 283,7 mln zł. Na koniec IV kwartału zakumulowany nierozdysponowany wynik finansowy OFE osiągnął wartość 58,8 mld zł Warto zauważyć, że na koniec IV kwartału 2011 roku zakumulowany nierozdysponowany wynik finansowy OFE osiągnął wartość 58,8 mld zł. Odpowiada to kwocie, jaką otwarte fundusze emerytalne wypracowały dla swoich członków od początku działalności. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 14
11. Kapitały własne PTE Wartość kapitałów własnych powszechnych towarzystw emerytalnych na koniec grudnia 2011 roku wyniosła 3,2 mld zł i wzrosła o 4,2% w porównaniu do stanu z września 2011 roku. Zmiany poziomu kapitału własnego w poszczególnych PTE w IV kwartale 2011 roku wynikały z przyrostu wyników finansowych towarzystw, jakie odnotowano w tym okresie. Na koniec grudnia 2011 roku kapitały własne PTE wynosiły 3,2 mld zł Tabela 9. Kapitały własne PTE (mln zł) PTE 30 września 2011 31 grudnia 2011 Zmiana (%) Kapitały własne PTE / WAN OFE (%) AEGON PTE S.A. 564,4 565,4 0,2 5,8 PTE Allianz Polska S.A. 190,4 193,6 1,7 2,9 Amplico PTE S.A. 330,5 342,2 3,5 2,0 Aviva PTE Aviva BZ WBK S.A. 336,2 376,3 11,9 0,7 AXA PTE S.A. 110,9 115,7 4,3 0,8 Generali PTE S.A. 238,8 243,8 2,1 2,2 ING PTE S.A. 481,5 528,4 9,7 1,0 Nordea PTE S.A. 45,9 54,0 17,6 0,5 Pekao Pioneer PTE S.A. 51,0 53,6 5,1 1,6 PKO BP BANKOWY PTE S.A. 244,9 240,4-1,8 3,2 Pocztylion-Arka PTE S.A. 45,5 47,0 3,4 1,1 PTE POLSAT S.A. 102,8 105,0 2,2 5,3 PTE PZU S.A. 270,1 277,2 2,6 0,9 PTE WARTA S.A. 38,7 37,1-4,1 1,2 Razem 3 051,7 3 179,7 4,2 1,4 Źródło: PTE Kapitałem własnym o najwyższej wartości dysponowało AEGON PTE S.A. (565,4 mln zł), ale wysokość ta wynikała z przekształceń związanych z połączeniem z PTE Skarbiec- Emerytura S.A. Nieco niższy, choć także wysoki na tle rynku, poziom kapitału własnego (528,4 mln zł) posiada ING PTE S.A. Kapitały dwóch innych towarzystw utrzymywane były na poziomie przekraczającym 300 mln zł. Największe kapitały własne posiada AEGON PTE S.A. Najniższy poziom kapitału własnego występuje w PTE WARTA S.A., Pocztylion-Arka PTE S.A., Pekao Pioneer PTE S.A. oraz Nordea PTE S.A. W bilansach tych towarzystw wykazano wartość kapitału własnego w wysokości odpowiednio 37,1 mln zł, 47,0 mln zł, 53,6 mln zł oraz 54,0 mln zł. Kapitały własne PTE są bardzo istotnym elementem bezpieczeństwa kapitałowej części systemu emerytalnego. Stanowią bowiem potencjalne źródło pokrycia ewentualnego niedoboru, jaki może wystąpić w OFE. Z tego względu bardzo ważne jest, aby PTE posiadały kapitały własne na odpowiednio wysokim poziomie w stosunku do wartości zarządzanych aktywów w OFE. Relacja kapitałów własnych PTE do aktywów netto OFE wynosiła na koniec IV kwartału 2011 roku 1,4% i wahała się w poszczególnych towarzystwach od 0,5% do 5,8%. Kapitały własne PTE są ważnym elementem bezpieczeństwa kapitałowej części systemu emerytalnego Pokrycie aktywami płynnymi PTE kształtowało się na poziomie niższym niż w przypadku kapitałów własnych. Ich relacja do aktywów netto poszczególnych OFE wyniosła od 0,3% do 5,3%, przy średniej na poziomie 0,9%. Wraz z ciągłym wzrostem wartości aktywów DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 15
OFE wskaźniki te ulegają stałemu pogorszeniu, co rodzi potrzebę wprowadzenia nowych wymogów adekwatności kapitałowej, które w lepszym stopniu odpowiadać będą ryzyku braku możliwości pokrycia niedoboru w OFE przez PTE. 12. Wyniki finansowe PTE IV kwartał 2011 roku przyniósł PTE 132,7 mln zł zysku netto W IV kwartale dwa PTE wykazały stratę W IV kwartale 2011 roku suma wyników finansowych netto wszystkich towarzystw ukształtowała się na poziomie 132,7 mln zł. Kwartał wcześniej towarzystwa emerytalne osiągnęły zysk na poziomie 155,1 mln zł. Oznacza to spadek o 14,4%. W IV kwartale dwanaście z czternastu towarzystw wykazało dodatni wynik finansowy netto. Uwzględniając dane za cały 2011 rok suma wyników finansowych netto PTE sięga 616 mln zł, a zyski wykazuje dwanaście PTE. Tabela 10. Wyniki finansowe netto PTE (mln zł) PTE III kwartał 2011 IV kwartał 2011 2011 AEGON PTE S.A. 4,4 0,9 16,2 PTE Allianz Polska S.A. 6,6 3,2 20,3 Amplico PTE S.A. 15,0 12,8 63,6 Aviva PTE Aviva BZ WBK S.A. 44,4 41,8 194,8 AXA PTE S.A. 4,0 4,8-24,9 Generali PTE S.A. 6,2 5,1 24,2 ING PTE S.A. 41,7 48,2 206,4 Nordea PTE S.A. 1,7 8,1 1,0 Pekao Pioneer PTE S.A. 2,7 2,6 12,0 PKO BP BANKOWY PTE S.A. 3,3-3,9 4,7 Pocztylion-Arka PTE S.A. 3,8 1,6 13,7 PTE POLSAT S.A. 2,4 2,2 10,6 PTE PZU S.A. 18,1 7,0 73,7 PTE WARTA S.A. 0,6-1,6-0,4 Razem 155,1 132,7 616,0 Źródło: PTE Największe przychody PTE pochodzą z opłat za zarządzanie Po stronie przychodowej najważniejszymi pozycjami w rachunku zysków i strat PTE były przychody z tytułu opłaty za zarządzanie, w IV kwartale wyniosły one 245 mln zł co stanowiło 66,1% sumy przychodów PTE wynikających z zarządzania OFE, a w całym 2011 roku było to odpowiednio 981,2 mln zł i 58,4%. Po stronie kosztów największą pozycją były koszty akwizycji, w IV kwartale stanowiły 37,5% (89,4 mln zł), a w całym 2011 roku 37,3% (383 mln zł), wszystkich kosztów związanych z zarządzaniem OFE. Pozostałą część kosztów stanowiły obowiązkowe obciążenia z tytułu zarządzania OFE i ogólne koszty zarządzania PTE. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 16
Konkluzje Stopy zwrotu OFE w IV kwartale 2011 roku były niskie, ale wyniki funduszy i tak są lepsze niż w poprzednim najgorszym w historii kwartale. Średnia stopa zwrotu tylko nieznacznie przekroczyła 0%. W głównej mierze było to konsekwencją sytuacji na rynku finansowym. Spadły indeksy akcji (WIG -1,8%, WIG20), a słabsze wyniki niż przeciętnie osiągano na instrumentach dłużnych (indeks obligacji polskich FTSE Global Government Bond Index for Poland wzrósł o 1,2%). Oceniając efektywność funduszy emerytalnych z perspektywy całego 2011 roku należy zauważyć, ze po raz drugi w historii fundusze odnotowały ujemne roczne stopy zwrotu, na czym w głównej mierze zaważył bardzo zły wynik inwestycyjny osiągnięty w III kwartale. Zmiana przepisów ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych obowiązująca od 1 maja 2011 roku zwiększyła maksymalny limit na zaangażowanie OFE w lokaty w akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku giełdowym i do 42,5% aktywów. Początkowo fundusze zwiększały swoją ekspozycję na ten rodzaj aktywów, w przypadku niektórych OFE udział akcji przekraczał już niekiedy 40% aktywów. Gwałtowna i głęboka korekta cen akcji, jaka wystąpiła na GPW w III kwartale 2011 roku, nie tylko zahamowała, ale nawet odwróciła ten trend. W IV kwartale udział akcji w portfelach OFE nadal obniżał się, ale tempo spadku było nieznaczne. W IV kwartale 2011 roku wartość składek przekazanych do OFE spadła do 2,0 mld zł. Była to najniższa w skali kwartału wartość od ośmiu lat. Jest to efekt obniżenia składki przekazywanej do funduszy z dniem 1 maja 2011 roku. W kolejnych kwartałach można spodziewać się, że wartość składek będzie oscylować na podobnym poziomie. Zysk netto PTE w IV kwartale 2011 roku wyniósł 132,7 mln zł i spadł o 14,4% w porównaniu do poprzedniego kwartału. Spadek wynikał z niższych przychodów od składki oraz wyższych kosztów akwizycji, jakie wystąpiły w omawianym okresie. W IV kwartale dwanaście z czternastu towarzystw wykazało dodatni wynik finansowy. Pomimo ujemnych rocznych stóp zwrotu OFE, ich aktywa wzrosły na przestrzeni roku. W tym czasie kapitały własne PTE obniżyły się. Dlatego, wobec zwiększenia możliwego zaangażowania OFE w instrumenty charakteryzujące się wysoką zmiennością, pożądane jest wzmocnienie bazy kapitałowej PTE. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu może być zatrzymanie części, bądź całości zysków przez powszechne towarzystwa emerytalne, których sytuacja majątkowa i kapitałowa wskazuje na niski poziom zdolności do pokrycia ewentualnego niedoboru w OFE. i Limit obejmuje lokaty w akcjach spółek notowanych na regulowanym rynku giełdowym, a także notowanych na regulowanym rynku giełdowym prawach poboru, prawach do akcji i obligacjach zamiennych na akcje tych spółek oraz akcjach narodowych funduszy inwestycyjnych, przy czym lokaty w akcjach, prawach do akcji, obligacjach zamiennych na akcje oraz prawach poboru spółek nienotowanych na rynku oficjalnych notowań nie mogą przekroczyć 7,5% wartości aktywów. DEPARTAMENT NADZORU INWESTYCJI EMERYTALNYCH 17